Sonuçlar, Yaşanan Güçlükler, Çözüm Önerileri

Transkript

1 Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması Ulusal Toplantı 8 Aralık 2006 Ankara Sonuçlar, Yaşanan Güçlükler, Çözüm Önerileri Prof.Dr. Sabahat Tezcan Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Müdürü 1

2 Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması,

3 ÖNEMLİ SONUÇLAR Anne ölümleri riski: Kırsal alanlarda kentlere göre yaklaşık 3 kat daha fazla Kuzeydoğu Anadolu da İstanbul a göre yaklaşık 11 kat daha fazla Yaşam boyu ölüm riski Kent:2391 Kır: 869 İstanbul: 4876 K.Doğu Anadolu:439 3

4 ÖNEMLİ SONUÇLAR Anne ölüm riski yaşla artıyor yaşlara göre 35 yaşın üzerinde rölatif risk yaklaşık 5-14 kat fazla. Gebelik-doğum-lohusalık dönemi ölümlerinde tesadüfi nedenler önemli yer tutuyor (%23). 4

5 ÖNEMLİ SONUÇLAR Anne ölümlerinin %79 u doğrudan nedenlerden kaynaklı Kanamalar %25 Preeklampsi/ Eklampsi %18 Enfeksiyonlar %5 İntihar %3 5

6 ÖNEMLİ SONUÇLAR ÖLÜM YERİ: 2.Basamak Sağlık Kuruluşu %32 3.Basamak Sağlık Kuruluşu %28 Ev %21 Yol %10 Kaza yeri %8 6

7 ÖNEMLİ SONUÇLAR Anne Ölümlerinde Risk Faktörleri: Anne yaşı (<18-35>) %28 Parite 4+ %24 Kronik Hastalık %18 Birden fazla risk faktörü: Türkiye %38 Karadeniz-K.Doğu ve O.Doğu %

8 ÖNEMLİ SONUÇLAR Anne ölümlerinde standart bakım yetersizliğine ilişkin faktörler: Hanehalkı-toplumsal faktörler %36 Sağlık görevlileri ile ilgili faktörler %14 Sağlık hizmetlerinde donanım yetersizliği %2 Diğer faktörler %10 8

9 ULUSAL ANNE ÖLÜMLERİ ÇALIŞMASI SIRASINDA YAŞANAN GÜÇLÜKLER UAÖÇ İl Ekipleri Sağlık Bakanlığı Merkez ve İl Teşkilatları İçişleri Bakanlığı Merkez ve İl Teşkilatları 9

10 UAÖÇ İl Ekipleri: Sağlık Görevlileri İl ekiplerinde yer alan sağlık personelinin ve ilçe koordinatörlerinin sık değişmesi Sağlık personelinin bazılarının idari görevlerinin de bulunması İl ve ilçe düzeyinde çok sayıda sağlık projesinin yürütülmesi 10

11 UAÖÇ İl Ekipleri: Sağlık Görevlileri UAÖÇ de çalışan sağlık personelinin döner sermaye geliri alamadıkları için tam zamanlı çalışmaları problem olmuştur. Yoğun iş yükü hasta dosyası inceleme ve sözel otopsi faaliyetlerinin zaman zaman gecikmesine yol açmıştır. İstenilen zamanda araç temini yapılamadığı için bazan gecikmeler yaşanmıştır. 11

12 UAÖÇ İl Ekipleri: Sağlık Görevlileri İl proje araştırmacısının sağlık sistemi dışından bir kişi olması işleri yoğun olan sağlık personeli ile iletişiminde sorunlara neden olmuştur. 12

13 UAÖÇ İl Ekipleri: Birincil Kaynaklar 16,139 birincil kaynak: köy muhtarları, mahalle muhtarları ve belediye mezarlık görevlileri Köy muhtarları kendilerinden talep edilen bir iş için ilk kez eğitime alındıklarını belirtmişlerdir. Muhtarlar ve özelllikle küçük yerleşimlerin belediye görevlilerinin çoğu kendilerine yasa ile verilen ölüm kaydı ve bildirimi görevinden habersizdirler. 13

14 UAÖÇ İl Ekipleri: Birincil Kaynaklar Bir çok yerleşim yerinde defin kayıtlarının tutulmadığı görülmüştür: dirinin kaydı yok, ölümün nasıl olsun ölmüş gitmiş kayda ne gerek var işim başımdan aşkın bir de ölüyle mi uğraşayım para vermezseniz bu iş yapılmaz sağlık ocağının görevi personel yok 14

15 UAÖÇ İl Ekipleri: Birincil Kaynaklar Kapsam eksiklikleri: Gece definleri Kaçak definler Definlerin bahçelere yapılması Defin transfer ruhsatı alınarak definlerin mahalle mezarlıklarında yapılması Bazı yakın köy muhtarlıklarının mahalle muhtarlıklarına dönüştürülmesi ancak halen eski mezarlıkların kullanılması 15

16 UAÖÇ İl Ekipleri: Birincil Kaynaklar Kayıt tutma alışkanlığı yok, oluşması için: Mezarlık defin listelerinin yerleşim yerinde defin olmasa bile proje ekiplerine teslim edilmesi istenmiştir. Ancak muhtarlar defin olmayan aylar için form doldurmak ve bildirim yapmak konusunda isteksiz davranmışlardır. 16

17 UAÖÇ İl Ekipleri: Birincil Kaynaklar Birincil kaynaklar İçişleri Bakanlığı na bağlı iken defin kayıtlarını talep eden il proje ekipleri Sağlık Bakanlığı na bağlı olarak çalışmaktadır. Birincil kaynaklar farklı bir bakanlığın personeline bilgi sağlamak konusunda bazan isteksiz davranmışlardır. 17

18 UAÖÇ İl Ekipleri İl ziyaretlerinde ve il proje ekibi eğitim toplantılarında Sağlık Bakanlığı merkez teşkilatından yetkililerin merkez proje ekibinin yanında olmaması bu çalışmanın sadece Hacettepe Üniversitesi nin çalışması olarak algılanmasına yol açmıştır. 18

19 UAÖÇ İl Ekipleri Projenin Avrupa Birliği finansmanı ile gerçekleştirilmesi nedeniyle çalışma bütçesinden bazı İl Sağlık Müdürlüklerinin proje masrafları dışında kaynak aktarımı beklentileri olmuştur. 19

20 Sağlık Bakanlığı Merkez ve İl Teşkilatları S.B. Anne Ölümleri Bildirim Sistemi Sağlık Bakanlığı il teşkilatları anne ölüm verilerini aylık olarak AÇSAP a 2003 yılından itibaren aktarmaya başlamışlardır yılında: yılında: yılında: 229 Haziran 2005-Mayıs 2006: 235 Ocak 2006-Eylül 2006: 211 anne ölümü Bildirimler Türkiye gerçeğini tam olarak yansıtmamaktadır, anne ölümlerinin yaklaşık yarısı saptanamamaktadır. 20

21 Sağlık Bakanlığı Anne Ölümleri Bildirim Sistemi Sistem sağlık kurumlarında meydana gelen anne ölümlerini kapsamakta, evde gerçekleşen ölümler sistem dışında kalmaktadır. Sistem daha çok kadın-doğum servisleri ile çalışmakta olup, diğer servisler ile bağlantısı daha azdır. 21

22 Sağlık Bakanlığı Anne Ölümleri Bildirim Sistemi Bildirim sisteminin diğer ölüm bildirim sistemleri belediye defin ruhsatları ve MERNİS- ile organik bir bağlantısı yoktur. Anne ölümleri incelenirken soruşturmacı bir yaklaşımdan çok ölüm nedenlerini ve risk faktörlerini ortaya çıkartacak bir yaklaşımın benimsenmesi de önemlidir. 22

23 Sağlık Hizmetlerine İlişkin Genel Çözüm Önerileri Fiziki Koşullar Tanı-tedavi için Gerekli Araç Gereç Donanımı Doğurgan Çağ Kadınların ve Gebelerin İzlenmesi Doğru tanı, doğru endikasyon, doğru müdahale ve zamanında tedavi Gebeliği Önleyici Modern Yöntemlerin Kullanımının Sağlanması 23

24 Sağlık Bakanlığı- Eğitim Toplumun Genel Sağlık ve Üreme Sağlığı Konularında Eğitimi Hedef Gruplar: yaş kadınlar ve eşleri Adölesanlar Toplu çalışılan yerlerdeki kadın ve erkekler Diğer gruplar 24

25 Sağlık Personelinin Eğitimi Sağlık Görevlilerinin (Hekim, Hemşire, Diğer Sağlık Personeli) Eğitimi ve Denetimi Mezuniyet Öncesi Eğitim Tıp Fakülteleri, Sağlık Bilimleri Fakülteleri Hizmet-içi Sürekli Eğitim, Denetim ve Geribildirim Birinci, İkinci ve Üçüncü Basamak Sağlık Kurumları 25

26 Öneriler Diğer Kamu Kurumları İlgililerinin Bilgilendirilmesi ve İşbirliği: İçişleri Bakanlığı ve Yetkilileri Vali ve Kaymakamlar Belediyeler Muhtarlar Yasa, Yönetmelik,Bilgilendirme, Eğitim, Geribildirim Yazılı ve görsel basın ile işbirliğinin yapılması 26

27 Anne Ölümleri: Öneriler Doğum öncesi bakım hizmetlerinin geliştirilmesi/yaygınlaştırılması Acil obstetrik bakım hizmetlerinin varlığı ve herkese ulaşımının mümkün olması Anne sağlığına ilişkin sorunların farkında olunmasında yaşanan gecikmenin önlenmesi 27

28 Öneriler Genel olarak toplumun anne ölümleri ve nedenleri konusunda farkındalık düzeyinin yükseltilmesi için çaba gösterilmelidir. Sağlık merkezine ulaşımdaki gecikmeler önlenmelidir. Merkeze uzak yerlerin sağlık personeli için cazibesinin arttırılması gerekmektedir. Sağlık hizmetlerinin iklim ve coğrafi koşullara göre sunulması(helikopter, kar ambulansı) 28

29 Öneriler Sağlık kurumlarında ölüm nedenlerini incelemek üzere izleme ve değerlendirme komitesi kurulmalıdır. Kanser konusunda daha fazla uzmanlaşma, risk faktörleri ve erken tanı alanlarında çalışmaların yapılması gerekmektedir. 29

30 Öneriler Evde ölümleri de kapsamak için doğurgan çağ ve gebe izleme sisteminin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi Kadın-doğum servisleri dışında diğer klinik servislerin de izlenmesi Anne Ölümleri bildirim sisteminin diğer sistemlerle ortak çalışması 30

31 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Ölümün raporlanması ve ölüm nedenlerinin belirtilmesi aynı süreçte ele alınmayabilir. Ölümün raporlanması tıp doktoru tarafından yapılmalıdır. Ölüm raporu cinsiyet, yaş ve ölüm nedenlerini içermelidir. 31

32 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Ölüme götüren olayların ve koşulların kısa bir tarihçesini almak önemlidir. Sağlık kurumu hasta dosyalarının incelenmesi Sözel otopsi Sözel otopsi: İlçe Sağlık Grup Başkanlıkları nın görevi olabilir. Sağlık personeli olmayan bir kişi doldurabilir. Hayati Kayıt Örneklemi tekniği uygulanabilir. 32

33 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Sağlık kurumlarında ölüm nedenlerinin Uluslararası Hastalık Sınıflaması Versiyon 10 a (ICD-10) göre yazılması gerekmektedir. Ölüm nedenlerinin alt başlıklarının kodlama işleminin merkezi olarak belirlenen kodlara göre yapılması gerekmektedir. 33

34 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Sağlık Bakanlığı, ölümler ve tıbbi nedenlerine ilişkin verinin toplanmasını kendisi için öncelikli bir politika olarak belirlemelidir. Politika üretenler için ölüm nedenlerine ilişkin bilgilerin özel bir öneme sahip olduğu unutulmamalıdır. 34

35 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Sağlık Bakanlığı, ölüm raporunun belirlenecek olan kurallara göre hazırlanmasını,hasta muayene etmekte olduğu gibi bir performans kriteri haline getirmelidir. 35

36 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Tam-doğru-sürekli veri toplamak da sağlık görevlilerinin performans değerlendirilmesinde bir kriter haline dönüştürülmelidir. 36

37 Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler Ölümün raporlanmasına ilişkin olarak UAÖÇ uzmanlarının da katıldığı bir çalışma grubunun gerçekleştirdiği çalışmalar gelecek için cesaret vermektedir. Ölüm Raporu Tıp doktorlarının eğitimleri için yapılan çalışmalar 37

38 İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü: MERNİS Uygulaması MERNİS için İlçe Nüfus Müdürlüklerinin aktif konuma geçmesi: İlçe nüfus müdürlükleri ölüm bildirimlerini analiz ederek, sonuçları eksik bildiren/hiç bildirim yapmayan yerler ve kurumlarla paylaşarak bildirimleri artırmaya çalışmalıdır. 38

39 Aile Kütüğü Sistemi MERNİS de uygulanan aile kütüğü sistemi ölüm verisinin analizini zorlaştırmaktadır. Nüfus kayıtları genellikle kişilerin yaşadığı yere göre değil, aile kayıtlarının bulunduğu yere göre düzenlenir. Daimi ikametgaha göre tutulan nüfus kayıt sistemine geçiş yapılması gerekmektedir sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile 2007 yılından itibaren ikametgaha dayalı nüfus kayıdı tutulmasına karar verilmiştir. 39

40 Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Personelinin Eğitimi Nüfus kayıt sisteminden gelen bilginin hayati olayların izlenmesi amacıyla kullanılması gerekmektedir: NVİGM personelinin demografik veri analizi ve yorumu konularında hizmet içi eğitime alınmaları gerekmektedir. 40

41 Ölüm bildirimi ile ilgili sorumluluğun muhtarlardan alınıp sağlık sisteminin sorumluluğuna verilmesi gerekmektedir. 41

42 Belediyeler: Defin Ruhsatları Sadece belediyesi olan yerlerde sağlık kurumları tarafından doldurulan üç parçalı formlar Bir parçası İl Sağlık Müdürlükleri tarafından TÜİK e gönderilmektedir. MERNİS sistemi ile bağlantısı kopuktur. İki sistemin birbirini denetleyecek yapıya kavuşturulması gerekmektedir. 42

43 İŞBİRLİĞİ Genelde hayati olayların bildirimi, özelde anne ölümlerinin saptanması, bildirimi ve önlenmesi konularında sektörler ve kurumlararası işbirliği gereklidir. 43

44 SEKTÖRLER VE KURUMLAR ARASI İŞBİRLİĞİ Sağlık Bakanlığı İçişleri Bakanlığı Belediyeler Mülki İdare Amirleri Üniversiteler Milli Eğitim Bakanlığı Milli Savunma Bakanlığı TÜİK Sivil Toplum Kuruluşları Diğer Kamu/Özel Kuruluşlar 44

45 Teşekkürler... 45

46 Sağlıklı Anneler ve Mutlu Bebekler 46

47 Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması Ulusal Toplantı 8 Aralık 2006 Ankara Sonuçlar, Yaşanan Güçlükler, Çözüm Önerileri Prof.Dr. Sabahat Tezcan Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Müdürü 47