Dr. Öğretim Üyesi İlyas GÖLCÜKLÜ Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi HAVA HUKUKU

Transkript

1 Dr. Öğretim Üyesi İlyas GÖLCÜKLÜ Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi HAVA HUKUKU

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XXI GİRİŞ...1 Birinci Bölüm ULUSLARARASI HAVA TAŞIMA HUKUKU Birinci Kısım Taşıyıcının Yolcu Taşıma Sözleşmelerinden Doğan Sorumlululuğu I. Hukuki Düzenlemeler...5 II. Yolcu Taşıma Sözleşmesi...8 A. Tanımı...8 B. Hukuki Niteliği...10 C. Sonuç ve Değerlendirme...12 D. Montreal Sözleşmesi Kapsamında Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Niteliği...13 III. Montreal Sözleşmesi nin Uygulanma Şartları...15 A. Taraflar Arasında Yolcu Taşıma Sözleşmesi Olmalıdır...15

3 X IV. 1. Sözleşmenin Kurulması Kaçak Yolcu (Stowaway) Kavramı Hava Aracı Mürettebatı Sözleşmeleri Sözleşmenin Şekli Rezervasyon...19 B. Yolcu Taşıma Sözleşmesi Uluslararası Olmalıdır Uluslararası Kavramı Tek Yönlü Taşımalar Gidiş-Dönüş Şeklindeki Taşımalar Kararlaştırılmış Durak Yeri Kavramı Kalkış Yeri ve Varış Yeri Kavramları Yolcunun Niyeti ve Uluslararası Kavramı İlişkisi C. Sözleşme, Ücret Karşılığında Yapılmalıdır Ücretin Niteliği ve Kapsamı İstisnai Haller Ücretin Üçüncü Kişilerce Ödenmesi...35 D. Taşıma Hava Aracı ile Yapılmalıdır Hava Aracı Kavramı Türk Hukuku nda Hava Aracı Kavramı E. Sözleşmenin Konusu Canlı İnsan Olmalıdır Montreal Sözleşmesi nde Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Tarafları...38 A. Yolcu Yolcu Sıfatının Kazanılması Yolcu Sıfatının Başlaması ve Korunması Uçuşun Kaçırılmasının Etkisi...42 B. Taşıyıcı Taşıyıcı Sıfatı Taşıyıcı Türleri...45 a. Genel Olarak...45 b. Sözleşmesel Taşıyıcı... 46

4 i. Kavram ii. Temsilci ile Sözleşmenin Akdedilmesi iii. Sözleşmesel Taşıyıcı Sıfatının İspatı...47 c. Fiili Taşıyıcı i. Kavram ii. Sözleşmesel Taşıyıcı Fiili Taşıyıcı İlişkisi iii. Kod Paylaşım Ortak Uçuş (Code-share) Anlaşmaları d. Müteakip (Mütevali) Taşıyıcı...52 i. Genel Olarak...52 ii. Yargıtay ve Mütevali Taşıyıcı Kavramı...53 iii. Müteakip Taşıyıcı Fiili Taşıyıcı İlişkisi V. Taşıyıcının Çalışanları ve Yardımcıları ( carrier, its servants or agents )...55 A. Genel Olarak...55 B. Kavram C. Kapsam...58 VI. Taşıyıcının Sorumluluğu...63 A. Sorumluluk Kavramı B. Sorumluluk Türleri: ile sorumluluk ve den sorumluluk C. Montreal Sözleşmesi nde Sorumluluğun Türü ve Kapsamı Sözleşmeden Kaynaklanan Sorumluluk Taşıyıcının Sorumluluğun Niteliği ve Kusur İki Aşamalı Sorumluluk Sistemi (Two-Tier System) a. Genel Olarak b. Taşıyıcının Sorumluluğunun Analizi...71 i. den Sorumluluk Açısından...71 ii. ile Sorumluluk Açısından iii. Kusur Sorumluluğu Kusursuz Sorumluluk iv. Değerlendirme...74 VII. Madde 17/f.1 Kapsamında Sorumluluk Halleri ve Şartları...77 A. Genel Olarak B. Kaza...79 XI

5 XII 1. Önemi Kavram Kaza ve Mücbir Sebep İlişkisi Bir Emsal Karar: Saks v. Air France a. Dava Süreci b. Temyiz Mahkemesi Değerlendirmesi c. Amerikan Yüksek Mahkemesi nin Değerlendirmesi d. Hava Taşımacılığının Karakteristik Riskleri Kavramı.85 e. Sonuç Yabancı Mahkeme Kararlarında Kaza a. Genel Olarak b. Başlıca Mahkeme Kararları c. Bedensel Reaksiyonlar ve Kaza d. Değerlendirme Taşıyıcı veya Çalışanları ile Yardımcılarının Yolcunun Taleplerini Geri Çevirmesi (Inaction, Crew Negligence)...93 a. Genel Olarak...93 b. Stanley Abramson v. Japan Airlines c. Leonard Krys, Rebeca Krys v. Lufthansa German Airlines...95 d. Olympic Airways v. Husain e. Kararların Değerlendirilmesi f. Biniş İşlemlerindeki Kayıtsızlıklar ve Kaza Kavramı Derin Ven Trombozu (Deep Vein Thrombosis, DVT ) ve Kaza İlişkisi a. DVT Kavramı b. Yabancı Mahkeme Kararlarında DVT c. Olağan Riskler ile Kaza İlişkisi Uçuş Esnasındaki Rahatsızlıklar: Taciz, Kavga, Tartışma, Hava Aracına Zarar Verme vb. Durumlar (In-Flight Disturbances) a. Genel Olarak

6 XIII b. Uçuş Esnasındaki Rahatsızlıklar ve Mürettebatın Rolü i. Genel Olarak ii. Taşıyıcının Sorumlu Olacağı Haller iii. Kural Tanımaz Yolcu (Unruly Passenger) iv. Yolcu-Yolcu Arasında Çıkan Sorunlar aa. Genel Olarak bb. Taşıyıcının Sorumlu Olmayacağı Haller cc. Taşıyıcının Sorumlu Olacağı Haller dd. Taciz Vakıaları ve Taşıyıcının Sorumluluğu v. Sonuç Yargıtay Kararlarında Kaza Kavramı a. Genel Olarak b. Örnek Yargıtay Kararları c. Terör Saldırıları, Sabotaj, Yolcunun Rehin Alınması vb. Vakıalar d. Yabancı Mahkeme Kararlarının Bağlayıcılığı Sorunu.128 i. Genel Olarak ii. Montreal Sözleşmesi ve Yabancı Mahkeme Kararlarının Bağlayıcılığı C. Ölüm veya Bedensel Zarar Ölüm a. Genel Olarak b. Ölümün Tespitine Dair Hukuki Sorunlar i. Genel Olarak ii. Ölüm Karinesi Halleri iii. Hava Aracının İz Bırakmadan Kaybolması Halinde Ölümün Tespiti aa. Genel Olarak bb. Gaiplik Kararının Verilmesi ve Sonuçları cc. Gaiplik Süreci ve Montreal Sözleşmesi ndeki Hak Düşürücü Süre dd. Gaibin Sağ Olarak Ortaya Çıkması Bedensel Yaralanma a. Kavram

7 XIV b. Beden Bütünlüğünün İhlali c. Bedensel Zarar ve Maddi Zarar İlişkisi d. Bedensel Yaralanmanın Çeşitli Görünümleri e. Sonuç D. Kazanın Belirli Bir Zaman Diliminde Meydana Gelmesi Genel Olarak Kazanın Biniş Sırasında Meydana Gelmesi a. Kavram b. Biniş İşlemlerinin Başlama Anı c. Sözleşme Görüşmeleri ve Biniş İşlemleri İlişkisi Kazanın Hava Aracındayken Meydana Gelmesi Kazanın İniş İşlemleri Sırasında Meydana Gelmesi a. İniş İşlemleri Kavramı b. Goodwin Kararı (8 Ağustos 2011) c. Hava Limanı İşletmesinin Sorumluluğu ile Taşıyıcının Sorumluluğunun İlişkisi E. Kaza ile Zarar Arasında Uygun İlliyet Bağı İlliyet Bağı Kavramı Zararın Kapsamının Tespitinde İlliyet Bağının Önemi VIII. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları A. Genel Olarak B. Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları C. Montreal Sözleşmesi nde Kusur Kavramı D. Mücbir Sebep Halinde Sorumluluktan Kurtulma İmkânı E. Müterafik Kusur IX. Montreal Sözleşmesi nin Münhasır Uygulanması Sorunu A. Kavramı ve Önemi B. Münhasırlık Kavramına İlişkin Örnek Yabancı Kararlar C. Türk Hukuku nda Münhasırlık Tartışması D. Münhasırlık Sorunu ve Üçüncü Kişiler E. Değerlendirme

8 XV X. Yolcunun Tazminat Talepleri A. Giriş B. Manevi Tazminat Talebi Yabancı Mahkeme Kararlarında Manevi Tazminat a. Genel Olarak b. Örnek Kararlar c. Değerlendirme Türk Hukukunda Manevi Tazminat: Ölüm ve Bedensel Yaralanma Halleri a. Genel Olarak b. Zarar Kavramı i. Genel Olarak ii. Montreal Sözleşmesi Kapsamındaki Zararların Niteliği iii. Sözleşmeye Aykırılık Halinde Yararlanılabilecek Hükümler iv. TBK Madde 56 ve 58 in Kıyasen Uygulanması: Türk Hukuku nda Manevi Tazminat Şartları Montreal Sözleşmesi ve Manevi Tazminatın Şartları Türleri a. Ölüme Bağlı Manevi Tazminat Talepleri b. Bedensel Yaralanmaya Bağlı Manevi Tazminat Talepleri i. Genel Olarak ii. Bedensel Yaralanma Kavramı iii. Manevi Tazminat Talebi iv. Manevi Zarar Sonucu Beliren Bedensel Zararlar c. Ölüm veya Bedensel Yaralamadan Bağımsız Manevi Tazminat Talepleri i. Türk Hukuku nda Salt Manevi Zararlar ii. Montreal Sözleşmesi nde Salt Manevi Zararlar iii. Montreal Sözleşmesi Yargıtay Uygulamasında Salt Manevi Zararlar iv. Kabul Görebilecek Salt Manevi Zararlar

9 XVI XI. C. Maddi Tazminat Talebi Maddi Zarar Kavramı Müspet Zarar Niteliği Tazminat Belirlenmesinde Yararlanılacak Hükümler Ölüm veya Bedensel Yaralanmaya Bağlı Maddi Tazminat Davaları a. Ölüme Bağlı Talepler i. Genel Olarak ii. Davacılar ve Talebin Kapsamı iii. Destekten Yoksun Kalan Kişi ile Mirasçı İlişkisi iv. Sonuç b. Bedensel Yaralanmaya Bağlı Talepler i. Genel Olarak ii. Talebin Kapsamı c. Dolaylı Zararların Tazmini i. Genel Olarak ii. Kavram iii. Montreal Sözleşmesi nde Dolaylı Zararlar d. Tazminatın Hesaplanması e. Yolcu Dışındaki Kişilerce Yapılan Masrafların Tazmini Yolcu Dışındaki Üçüncü Kişilerin (Yakınlar ile Destekten Yoksun Kalanlar) Tazminat Talepleri A. Manevi Tazminat Talepleri Ölenin Yakınlarının Talepleri a. Genel Olarak b. Talep Hakkının Niteliği c. Talep Hakkının Dayanakları Ağır Bedensel Zarar Halinde Yakınların Manevi Tazminat Hakkı B. Maddi Tazminat Talepleri Destekten Yoksun Kalma Tazminatı a. Genel Olarak

10 XVII b. Talep Hakkının Dayanağı ve Niteliği c. Sonuç XII. Montreal Sözleşmesi nin Yeknesaklık Amacı Doğrultusunda Üçüncü Kişilerin Tazminat Talepleri A. Genel Olarak B. Montreal Sözleşmesi nde Üçüncü Kişi Talepleri Genel Olarak Yabancı Mahkeme Kararlarında Destekten Yoksun Kalma Tazminatı ( Loss of Support Claims ) ve Manevi Tazminat Talepleri ( Loss of Society, Loss of Care, Grief Claims ) C. Yeknesaklık Amacı Doğrultusunda Değerlendirme XIII. Tazminat Davasına İlişkin Bazı Meseleler A. Tarafların Belirlenmesi Davacı Davalı B. Dava Açma Süresi Niteliği Vasi Gerektiren Hallerde Süre Sürenin Tespiti ve Davanın Açılma Anı Zararın Sonradan Ortaya Çıkması C. Görevli Mahkeme D. Milletlerarası Yetkili Mahkeme Milletlerarası Yetki Kavramı Montreal Sözleşmesi nde Yetkili Mahkemeler a. Madde 33/f.1 de Sayılan Yetkili Mahkemeler b. Yolcu Taşıma Sözleşmelerine İlişkin Özel Beşinci Yetki ( Fifth Jurisdiction ) c. İkametgâh, Esas Faaliyet Merkezi, Varma Yeri Kavramları d. Yetkili Mahkemenin Türkiye de Tespiti e. Tahkim

11 XVIII E. İspat Yükü F ÖÇH Sınırının Belirlenmesi Sınırın Önemi Kapsamı Sorumluluk Sınırının Tadili Masraf ve Faizler G. Montreal Sözleşmesi nde Ön Ödeme İmkânı H. Müterafik Kusur ve Taleple Bağlılık İlkesi I. Yolcu Başına Sorumluluk Kavramı ve Önemi J. Özel Çekme Hakkı nın Kur Değerinin Hesaplanması XIV. Taşıyıcının Yolcu Gecikmesinden Sorumluluğu A. Gecikme Kavramı B. Sorumluluğun Niteliği C. Sorumluluk Şartları Zarar Uygun İlliyet Bağı D. Uçuşun İptali, Overbooking ile Diğer Gecikme Halleri E. Gecikme Halinde Sorumluluk Miktarı F. Gecikme Halinde Yetkili Mahkemeler G. Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları H. Yolcu Haklarına İlişkin AB Düzenlemeleri ve Uygulamadaki Sorunlar /2004 Sayılı Avrupa Birliği Tüzüğü İkinci Kısım Taşıyıcının Yük ve Bagaj Taşıma Sözleşmelerinden Doğan Sorumlululuğu I. Bagaj Taşımacılığı A. Bagaj B. Bagaj Sorumluluğu C. Sorumluluğun Kapsamı

12 XIX D. Yolcunun Bildirim Yükümlülüğü II. Yük (Kargo) Taşımacılığı A. Yük B. Yük Sorumluluğu C. Sorumluluğun Kapsamı İkinci Bölüm İÇ HATLAR HAVA TAŞIMA HUKUKU I. Yasal Mevzuat II. Tanımlar III. Genel Hususlar IV. Sicil İşlemleri V. Hava aracı ipoteği VI. İç Hat Taşıma Sözleşmesi VII. Taşıyıcının Sorumluluğu VIII. Taşıyıcının Sigorta Yükümlülüğü IX. Tazminat Davaları ve Başlıca Yargıtay Kararları KAYNAKÇA EKLER PRATİK ÇALIŞMALAR TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU ICAO LİMİTLERİN GÜNCELLENMESİ KARARI MONTREAL SÖZLEŞMESİ (İngilizce & Türkçe)