Mesleki Eðitimde 8 Renk. Yönetici El Kitabý

Transkript

1 1 Mesleki Eðitimde 8 Renk Yönetici El Kitabý

2 Sakarya Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi adýna Sahibi Ahmet Özer Okul Müdürü Mesleki Eðitmde 8 Renk projesi kapsamýnda basýlmýþtýr. Ücretsizdir, para ile satýlamaz. Kaynak gösterilerek alýntý yapýlabilir. Dzgi-Grafik Tasarým Ali Ceylan aliceylan54@hotmail.com Kapak Tasarým Ali Ceylan&Gökhan Öðünþen Baský ve Cilt Sistem Ýsmail Yücel Sakarya Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Ýletiþim: Çukurahmediye Mah.Sakarya Cad.No:90 Adapazarý/Sakarya Tel : Fax: web : & web :

3 Okul Müdürünün Mesajý Deðerli yönetici arkadaþlarým, sevgili mesleki eðitim camiasý, Okulumuz Sakarya Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi önemli bir baþarýya imza atarak, bir ilki gerçekleþtirmiþtir. Avrupa Birliði Leonardo da Vinci projelerinden Yenilik Transferi alanýnda Türkiye'de ilk lise olarak Mesleki Eðitimde 8 Renk projesini hayata geçirmiþtir. Bu projeyle Çoklu Zekâ Kuramýnýn mesleki eðitimde yer alan öðretmenlere tanýtýlmasý ve kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý hedeflenmiþtir. Deðerli arkadaþlarým, okullarýmýz, bireylerin farklýlýklarýný korumak ve geliþtirmek yerine, onlarý birbirine benzetmeye çalýþmaktadýr. Oysa bireysel farklýlýklarýn dikkate alýnarak eðitim yapýlmasýný savunan Çoklu Zekâ Kuramý, çeþitliliði esas almaktadýr. Ortak amaca farklý yollardan ulaþýlabileceðini savunmaktadýr. Bu baðlamda, tek tip insan yetiþtirme deðil, bireysel farklýlýklarý geliþtirici eðitim verilecek þekilde okullarýmýzýn yapýlandýrýlmasý gerekmektedir. Çoklu Zekâ Kuramýnýn okullarýmýzda uygulanabilmesi ise, ancak sizlerin desteði ile olabilecektir. Kurum yöneticilerinin, bu kuramýn felsefesini, öncelikle kendilerinin özümsemesi, daha sonra da yönetim kademelerinde görev alanlara ve öðretmenlere baþarýlý bir biçimde aktarýlmasýný saðlamalarý, bu kuramýn mesleki orta öðretimde uygulanabilmesi için çok önemlidir. Deðerli yönetici arkadaþlarým, Çoklu Zekâ Kuramýnýn okullarda uygulanmasýyla, çok yönlü yetiþen çocuklarýn kendilerine olan güvenleri artmakta, okula ve öðrenmeye karþý daha ýlýmlý bir tutum ve davranýþ geliþtirmekte ve daha baþarýlý olmaktadýrlar. Öðretmenler; Cumhuriyetin fedakar öðretmen ve eðitimcileri, yeni nesli sizler yetiþtireceksiniz. Ve yeni nesil sizin eseriniz olacaktýr. M.Kemal Atatürk Deðerli meslektaþlarým, proje süresince ülkemizin her yerinden makale, doküman, ders planlarý, görüþ ve önerileri ile bizlere destek olan tüm arkadaþlarýmýza teþekkür ediyor, sizleri sevgi ve saygýyla selamlýyorum. I Ahmet Özer Okul Müdürü

4 Deðerli meslektaþlarýmýz, ÖNSÖZ Okullar, zekâ göstergesi olarak sözel ve matematik yetenekler üzerine yoðunlaþmýþtýr. Oysa psikologlar ve eðitim araþtýrmacýlarý yetenek ve zekânýn, insanýn pek çok özelliðini ve etkinliðini içine alan geniþ bir kavram olduðunu ileri sürmektedirler. Her bireyin çeþitli yetenekleri ve bir zekâ kapasitesi vardýr. Öðretmenlerin görevi her öðrencinin kendine özgü güçlü yanlarýný, daha az geliþmiþ becerilerini güçlendirmek için kullanmalarýna yardým etmek olmalýdýr. Zekâ, kalýtsal yetenekler, deneyimler ve çevresel bileþenler tarafýndan þekillendirilir. Öðretmenler ve veliler, çocuða saðladýklarý ortamý ve öðretim yöntemlerini deðiþtirerek o çocuðun zekâsýný da deðiþtirebilirler. Kötü öðretim ve kötü çevre zekâyý geriletirken, iyi öðretim ve iyi çevre zekâyý geliþtirmektedir. Burada öðretmenler açýsýndan önemli olan husus, daha okuldaki ilk günlerden itibaren öðrencilerin geliþmiþ zekâ alanlarýný tanýmak ve onlarýn okuldaki öðrenmelerini, tercih ettikleri bu zekâ alanlarý yoluyla gerçekleþtirmelerine yardýmcý olmaktýr. Bu temel gerçekle karþýmýza çoklu zekâ kuramý ve uygulamalarý çýkmaktadýr. Yeniliði hedefleyen bir öðretmen, öðrencileriyle iletiþim kurmalý, onlarýn becerilerini geliþtirme yönünde çalýþmalý, öðrencilerini ekip çalýþmalarýna teþvik etmeli ve onlara, olumlu deðer yargýlarý geliþtirerek, bu yargýlarý yaþam biçimi haline getirmeleri konusunda yardýmcý olmalýdýr. Mesleki Eðitimde Sekiz Renk isimli proje, daha önceden Ýrlanda'daki Waterford Teknoloji Enstitüsü (WIT)'nün de ortaklarý arasýnda bulunduðu çok ortaklý FINVOC projesinden yola çýkýlarak oluþturulmuþtur. AB Leonardo da Vinci programý tarafýndan yýllarý arasýnda desteklenen FINVOC projesinin amacý, öðretmenlerin çoklu zekâ teorisini tanýmalarý, eðitimde bireysel II farklýlýklarý dikkate almalarý ve öðrencilerin öðrenme tarzlarýna yaklaþýmlarýnda çeþitlilik saðlayarak mesleki eðitimdeki öðrencilerin kabiliyet ve yeterliliklerini arttýrmalarýdýr. Ülkemiz meslek eðitiminde Çoklu Zeka Kuramýnýn öðretmenlere tanýtýlmasýný ve kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasýný hedefleyen Mesleki Eðitimde Sekiz Renk projesi yýllarý arasýnda uygulanmýþtýr. Proje kapsamýnda Ýrlanda ve Bulgaristan'daki Çoklu Zeka uygulamalarý incelenmiþ, bu ülkelerde Çoklu Zeka Kuramýný uygulayan lise düzeyindeki okullar gezilerek bilgi alýnmýþ ve ülkemiz eðitim sistemine adaptasyonu için kazanýmlar elde edilmiþtir. Proje kapsamýnda, Sakarya Teknik ve Endüstri Meslek Lisesinde pilot uygulama gerçekleþtirilmiþ, buradan elde edilen veriler ýþýðýnda hazýrlanan, Çoklu Zekâ Kuramýný ve projeyi tanýtýcý kitaplar, dergiler, CD, afiþ ve broþürler Türkiye genelindeki meslek liselerine gönderilmiþtir. Mesleki Ortaöðretimde görev yapan eðitim yöneticilerine yönelik hazýrlanan bu kitapta ise, proje konusu olan Çoklu Zekâ Kuramý, eðitim ve öðretimde kullanýlmasý, sýnýf yönetiminde Çoklu Zekâ Kuramýndan yararlanýlmasý ve okullarýn bu kurama göre yapýlandýrýlmasýna yönelik bilgilere yer verilmiþtir. Deðerli öðretmen arkadaþlarýmýz, Çoklu Zekâ Kuramýný uygularken müfredatý aksatmaktan korkmamalýyýz, böyle bir endiþe tabiî ki her zaman vardýr ve olacaktýr. Ancak müfredatýn hedefine, tüm zekâlarý kullanarak ulaþmak hem daha kolay, hem de sonucu daha etkilidir ve baþarý oraný da daha yüksektir. Proje çalýþmalarýnda bizlerden desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen mesai arkadaþlarýmýza ve Türkiye'nin farklý bölgelerinden katký saðlayan, deðerli öðretmen arkadaþlarýmýza teþekkür eder, bu çalýþmanýn mesleki eðitimin geliþmesine katký saðlamasýný dileriz. Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Proje Ekibi III

5 Okul Müdürünün Mesajý...I Önsöz...II Ýçindekiler...IV ÝÇÝNDEKÝLER Birinci Bölüm MESLEKÝ EÐÝTÝMDE SEKÝZ RENK VE ÇOKLU ZEKÂ 3.4. Eðitim materyallerinin kullanýlmasý Okullarýn Çoklu Zekâ Kuramýna Göre Yapýlandýrýlmasý Mesleki Eðitimde Çoklu Zekâ Uygulamalarý Örnek Ders Planý Sonuç ve Deðerlendirme KAYNAKÇA: PROJE EKÝBÝ Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Çoklu Zekâ Nedir? Zekâ Alanlarý ve Özellikleri Çoklu Zekâ Teorisinin Dayandýðý Temeller Çoklu Zekâya Neden Ýhtiyaç Var? Çoklu Zekâ Envanteri.. 28 Ýkinci Bölüm EÐÝTÝMDE ÇOKLU ZEKÂ KURAMI 2.1. Çoklu Zekâ Kuramý ve Öðrenme Çoklu Zekâ Kuramýnýn Eðitimde Kullanýlmasý Farklý Zekâ Alanlarýna Göre Öðrenme Etkinlikleri Çoklu Zekâ Kuramýna Dayalý Ölçme ve Deðerlendirme Üçüncü Bölüm EÐÝTÝM YÖNETÝMÝ VE ÇOKLU ZEKÂ KURAMI 3.1. Sýnýf Yönetiminde Çoklu Zekâ Çoklu Zekâ Kuramý ve Demokratik Sýnýf Ortamý Çoklu Zekâ Kuramýna Göre Öðrenme Ortamlarýnýn Oluþturulmasý IV V

6 1.BÖLÜM MESLEKÝ EÐÝTÝMDE SEKÝZ RENK ve ÇOKLU ZEKA 1.1.Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Projenin çýkýþ noktasý ülkemizde ortaöðretim ile baþlayan mesleki eðitimde, Çoklu zekâ Kuramýnýn henüz uygulamaya konulmamýþ olmasýdýr yýlýndan beri ilköðretimde yararlanýlmaya baþlanan bu kuram, günümüzde en popüler öðretim metotlarýndan birisi haline gelmiþtir. Tüm dünyada kabul gören çoklu zekâ kuramý, artýk ülkemiz ortaöðretiminde de uygulanmasý gereken bir eðitim kuramýdýr. Çoklu zekâ teorisinin mesleki eðitimde uygulanmasýyla, öðrencilerin meslekleriyle ilgili eðitimlerinde bireysel yetenekler ve farklýlýklar göz önünde bulundurulacaðýndan, daha etkin ve kalýcý bir öðrenme saðlanabilecektir. Bireylerin, baskýn zekâ alanlarý dikkate alýnarak yapýlacak mesleðe yönlendirmeler ile de yanlýþ meslek seçiminin önüne geçilebilecektir. 1

7 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Sakarya Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Mesleki Eðitimde Sekiz Renk isimli projesi ile AB projelerinden Yenilik Transferi alanýnda 2007 yýlýnda Türkiye'de projesi desteklenen ilk ve tek lise olmuþtur. Aralýk 2007'de baþlayan proje 2 yýl sürmüþ ve Kasým 2009'da sona ermiþtir. Bu proje ile mesleki eðitimde yer alan öðretmenlere çoklu zekâ kuramýnýn tanýtýlmasý ve kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý hedeflenmiþtir Proje kapsamýnda, çoklu zekâ kuramýnýn mesleki ortaöðretim kurumlarýnda kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý için, kaynak kitap ve CD'ler hazýrlanmýþ ve Türkiye genelindeki mesleki eðitim kurumlarýna gönderilmiþtir. Yine eðitimci, yönetici ve veliler, çoklu zekâ konusunda seminerlerle bilgilendirilmiþlerdir. Türkiye'de M.E.B 2006 yýlý verilerine göre, 2107 mesleki eðitim kurumu ve bu kurumlarda eðitim gören yaklaþýk öðrenci olduðu göz önünde bulundurulursa, projenin uygulanmasý ile etkilenen kitlenin büyüklüðü görülebilir. AB projelerinden Yenilik Transferi alanýnda gerçekleþtirilen Mesleki Eðitimde Sekiz Renk isimli proje, daha önceden Ýrlanda'daki Waterford Teknoloji Enstitüsü (WIT)'nün de ortaklarý arasýnda bulunduðu çok ortaklý FINVOC projesinden yola çýkýlarak oluþturulmuþtur. AB Leonardo da Vinci programý tarafýndan yýllarý arasýnda desteklenen FINVOC projesinin amacý, öðretmenlerin çoklu zekâ teorisini tanýmalarý, bireysel farklýlýklarý dikkate almalarý ve öðrencilerin öðrenme tarzlarýna yaklaþýmlarýnda çeþitlilik saðlayarak mesleki eðitimdeki öðrencilerin kabiliyet ve yeterliliklerini arttýrmalarýdýr. Çoklu zekâ kuramý, öðrencilerin baskýn olarak farklý zekâ türlerine ve öðrenme özelliklerine sahip olduklarýný ve bu özelliklerin göz önünde bulundurularak eðitilmeleri gerektiðini savunmaktadýr. Proje ile öðretmenlerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve gerçekleþtirecekleri eðitim faaliyetlerinde öðrencilerin zekâ profillerini ve bireysel öðrenme özelliklerini göz önünde bulundurarak eðitim vermeleri hedeflenmiþtir. Çoklu zekâ kuramýnýn ele alýndýðý projenin hedef guruplarý mesleki ortaöðretimdeki öðretmenler, yöneticiler, veliler ve öðrencilerdir. Ýki yýllýk proje sürecinde Yönetim ve Ýzleme, Ýhtiyaç Analizi, Eðiticiler için Eðitim Dokümaný Hazýrlanmasý, Okullarda Çoklu Zekâ Kuramýnýn uygulanmasý, WEB Tasarýmý-Yazýlým Geliþtirme, Ýki Grup Eðiticiye Dönük Pilot Uygulama, Yöneticileri Çoklu Zekâ konusunda Bilinçlendirici Kitapçýk Hazýrlanmasý, Ailelerin Bilinçlendirilmesi ve Volarizasyon olmak üzere 9 adet iþ paketi uygulanmýþtýr. Projede sesli ve sessiz olmak üzere iki çeþit ortak grubu bulunmaktadýr. Sesli ortaklar projede aktif olarak çalýþan kurumlar, sessiz ortaklar da proje çalýþmalarýna destek saðlayan kurumlardan oluþmaktadýr. Projenin sesli ortaklarý: Sakarya Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Waterford Teknoloji Ensitüsü (Ýrlanda) Varna Teknik Üniversitesi (Bulgaristan) 2 3

8 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Sakarya Üniversitesi Eðitim Fakültesi Sakarya Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü Minerva Eðitim ve Danýþmanlýk A.Þ Projenin sessiz ortaklarý: Balkan Üniversitesi (Bulgaristan) Çaðdaþ Yaþamý Destekleme Derneði Teknik Eðitim Vakfý Ayrýca projenin yaygýnlaþtýrýlmasýna Bolu, Ýstanbul, Sinop, Þanlýurfa, Yalova, Mersin, Erzincan gibi birçok ilden meslek lisesi de katký saðlamýþlardýr. Projede, gerçekleþtirilen ihtiyaç analizi ve incelenen FINVOC projesi dokümanlarý çerçevesinde öncelikle bir uygulama planý hazýrlanarak, belirlenen öðrenci gruplarýna çoklu zekâ kuramýna uygun eðitimler verilmiþtir. Bu eðitim sonunda yapýlan deðerlendirmenin ve eðitimcilere uygulanan anketin sonuçlarýna göre eksiklikler giderilerek eðitimciler için hizmet içi eðitim içeriðinin planlamasý yapýlmýþtýr. Bu planlama doðrultusunda proje sonunda hazýrlanacak elinizdeki bu kitaba kaynak teþkil edecek eðitim dokümanlarý hazýrlanmýþtýr. Daha sonra eðitimciler için bir hizmet içi eðitim düzenlenmiþtir. Hizmet içi eðitim sonunda kursiyer ve eðiticilerden alýnan geri dönüt ve deðerlendirme sonuçlarýna göre kitap ve CD'ye son þekli verilmiþtir. Projenin diðer bir aþamasý olan velilerin bilgilendirilmesi için bölgemizde seminer ve toplantýlar düzenlenmiþtir. Bu toplantýlarda velilere çoklu zekâ teorisine uygun olarak bireysel farklýlýklarý dikkate alan eðitimin önemi anlatýlarak onlarýnda bu yeni sürece destek olmalarý saðlanmýþtýr. Proje süresince yayýnda olan WEB sitesi, altý ayda bir yayýnlanan ve Türkiye genelindeki 2000'e yakýn mesleki eðitim kurumlarýna gönderilen proje dergileri, ulusal ve yerel medyadaki bilgilendirme yayýnlarý ile toplumun ve eðitimcilerin çoklu zekâ ile ilgili bilgileri ve duyarlýlýklarý artýrýlmaya çalýþýlmýþtýr. Proje kapsamýnda hazýrlanan kitap ve CD'ler tüm mesleki okul ve ilgili kurumlara daðýtýlarak yaygýnlaþtýrma gerçekleþtirilmiþtir. 1.2.Çoklu Zeka Nedir? Ýnsan zekâsý üzerindeki çalýþmalar XIX. yüzyýlýn sonlarý ile XX. yüzyýlýn baþlarýnda büyük bir ivme kazanmýþ ve insan ve hayvanlar üzerindeki çalýþmalar çeþitli teorilerin ortaya çýkmasýný saðlamýþtýr. Bu alandaki ilk çalýþmalar; Charles Darwin'in hayvanlar, yeðeni Francis Galton'un ise insanlar üzerindeki çalýþmalarýdýr (Boring, 1950: ; Gannon, 2004: 1). Zekâ üzerindeki bu çalýþmalara Alfred Binet ve Theodore Simon, 1916 yýlýnda önemli katkýlarda bulunmuþlardýr (Gardner, 1993a). Zekâ üzerindeki yapýlan bu çalýþmalara Charles Spearman (1947) ve L. L. Thurstone (1960) büyük yenilikler ve açýlýmlar getirmiþler; dahasý, bu çalýþmalar bilim dünyasýnda çok büyük oranda yanký bulmuþtur. Yürütülen bu çalýþmalar, genelde, klasik IQ (Intelligence Quetient) testleri üzerinde devam ede gelmiþtir. Zekâ kavramý ve IQ denen kavramlar 1983 yýlýnda Harvard Üniversitesi profesörlerinden Howard Gardner'ýn (1993a) Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences (Zihnin Çerçeveleri: Çoklu Zekâ Kuramý) adlý kitabý yazmasýyla çok farklý bir boyut kazanmýþtýr. Aslýna bakýlýrsa, zekâdaki bu çoklu ya da çoðulcu anlayýþ, Gardner'ýn (1993b) Frames of Mind: The Theory in 4 5

9 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Practice (Zihnin Çerçeveleri: Kuramdan Uygulamaya) adlý eseri yayýmlamasýyla baþlamýþtýr. Bir nöro psikolog olan Profesör Howard Gardner (1993a) ortaya attýðý bu kuramla, zekânýn bilinenden çok farklý olduðunu belirterek, zekâ kavramýna yeni bir taným getirmiþtir (Çakýr, 2003). Bu kurama göre birey, tek bir zekâya (ya da tekil bir zekâya) deðil, birden fazla zekâlara sahiptir. Çoklu Zekâ Kuramý ile Howard Gardner (1993a), geleneksel IQ test sistemine þiddetle karþý çýkmakta ve böylesi bir zekâ testinin çok fazla dar bir kapsama sahip olduðunu savunmaktadýr. Ayrýca kendisi, böylesi bir test sisteminin de (ismen, IQ) zekâyý sayýsallaþtýrdýðýný ve tekilleþtirdiðini savunarak, böylesi bir durumun hiç hoþ karþýlanamayacaðýný ifade etmektedir (Gardner, 1993a). Çoklu zekâ kuramýnýn çýkýþ noktasý beynin çalýþma yapýsýdýr. Howard Gardner Proeject Zero isimli projede beyin hasarý olan kiþiler incelenerek beynin yapýsý, sosyal davranýþlarý üzerine çalýþmýþtýr. Bu çalýþmalar sýrasýnda psikometrik (Bireyin kendini tanýmasý ve psikolojik yöneliminin belirlenmesi için yapýlan çalýþmalar) bakýþ açýsýyla tanýmlanamayan farklý bir þeyler gözlediðini fark etmiþ ve bunu þu þekilde ifade etmiþtir: Çocuklar ve beyin hasarlý yetiþkinlerle yaptýðým günlük çalýþmalarda beni, insan doðasý ile ilgili olgular derinden etkiledi. Ýnsanlar çok geniþ, çok sayýda kapasitelerle dolu. Bir bireyin bir alandaki üstünlüðü, bir baþka alandaki üstünlüðü ile karþýlaþtýrýlabilecek ve tahmin edilebilecek kadar basit deðil. Gardner; bir insanýn felç olduðunda, beynin belirli bir bölümlerinin hasara uðradýðýný ve beyninde oluþan bu hasar sonucu, hangi sonuçlar ortaya çýktýðý konusunda araþtýrmalarýný yoðunlaþtýrmýþtýr. Bu araþtýrmalarda; Müziksel yeteneðini kaybeden insanlarýn halen konuþabildiðini, dilsel yeteneðini kaybeden insanlarýn da halen þarký söyleyebildiðinin farkýna varmýþtýr. Çoklu zekâ kuramý beynin çalýþmasý üzerine kurulmuþ bir kuramdýr. Beyinin farklý bölgeleri farklý görevleri-iþlevleri yerine getirmektedir. Beyinde bulunan 100 milyara yakýn nöron (beyin hücreleri) insan vücudunu kontrol eder. Beynin bir bölgesinde bir hasar meydana geldiðinde belirli beceriler yitirilirken bazý beceriler etkilenmemektedir. Bu durumda insanlarýn tek bir zekâya sahip olmalarý mümkün deðildir. Bu projeden yola çýkarak insan zekâsýnýn çoðul bir yapýya sahip olduðunu, tek bir zekâ deðil birbirini etkileyen farklý zekâ alanlarýnýn olduðunu ileriye sürmüþtür. Gardner (1993a), 1983 yýlýnda Çoklu Zekâ Kuramý ný ortaya attýðýnda, ilk önce yedi zekâ alaný nýn varlýðýndan söz etmiþtir. Daha sonra Checkley'e (1997) verdiði bir mülakatta, sekizinci bir zekâ alanýnýn daha varlýðýndan söz etmiþ; nitekim Gardner (1999), yazmýþ olduðu Intelligences Reframed (Zekâlar Yeniden Þekillendi) adlý eserinde orijinal yedi zekâlar listesine bir sekizinci zekâ alanýný daha eklemiþtir. Howard Gardner çalýþmalarýna devam etmektedir. Dokuzuncu bir zekâ olduðunu düþündüðü varoluþçu zekâ üzerine araþtýrmalarýna devam etmektedir. Gardner'ýn geliþtirdiði kurama göre, Zekâ biyopsikolojik bir potansiyeldir ve þöyle tanýmlanmýþtýr: Zekâ bir ya da daha fazla kültürel yapýda deðeri olan bir ürüne þekil verme ya da problemleri çözme yeteneðidir. Bu tanýma göre Zekâ, bireylerin kiþisel kararlarý olduðu kadar, ayný zamanda bir potansiyeldir ve deðerlere, fýrsatlara baðlý olarak ortaya çýkar. Kültürel deðerler Zekâ olarak ele alýnan davranýþlarý derinden etkiler. Gardner'ýn bu tanýmý testlerle 6 7

10 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ ölçülen niceliksel ve geleneksel Zekâ anlayýþlarýyla tamamen zýttýr. Çoklu Zekâ Kuramý biliþsel bilim, geliþimsel psikoloji ve nörobilimden yararlanarak her bireyin zekâ düzeyinin otonom güçler ya da yetenekler tarafýndan oluþtuðunu ve 8 zekâ gücünün var olduðunu savunmaktadýr. Zekâlar her zaman birlikte çalýþýrlar; ancak bu çok karmaþýk yollarla gerçekleþir. Gardner'a göre her alanýn kendine özgü sembolleri, sembol sistemi ve araçlarý vardýr. Bireyin bu sembolleri kullanarak, o alandaki problemleri çözmedeki performansý, o insanýn zekâ düzeyine iþaret eder. Ýnsanlarýn performanslarýný sergilediði alanlar, geleneksel zekâ testlerinde olduðu gibi, sadece matematiksel ve sözel alan deðildir (Ülgen, 1999:157).Beyin/düþünce sistemi yaklaþýmlarýna göre, deðiþik kapsamlý yollar bulma çalýþmalarý, zekânýn çoklu olduðunun keþfi ve zekâ hakkýnda önceden bilinenlerle birlikte çoklu zekâ araþtýrmalarýný baþlatmýþtýr.(tarman, 1998:12).Zekâ kavramýný farklý bir bakýþ açýsýyla inceleyen Edward L.Thorndike'a göre ( ), zekâ birbirinden ayrý faktörlerden oluþur. Bir zihni problemin çözümünde birden fazla faktör rol oynar. Thorndike zekâyý, soyut, sosyal ve mekanik olmak üzere üç boyuta ayýrmýþtýr. Soyut zekâ sayý ve kelime cinsinden sembolleri; Mekanik zekâ, çeþitli araç-gereç ve makineleri kullanma yeteneðidir. Sosyal zekâ ise insanlarý anlam ve onlarla baþarýlý iliþkiler kurma yeteneði olarak tanýmlanmýþtýr (Akt.Özgüven, 1994:166). Eðitimde "Çoklu Zekâ Kuramý" nýn kullanýlmasý ile bireylerin geliþmiþ olan Zekâ alanlarýndan yola çýkýlarak diðer Zekâ alanlarýnýn da geliþtirilmesi saðlanmaktadýr. Böylece bireyler sahip olduklarý kapasiteyi en son sýnýrýna kadar kullanabilmekte, bu da öðrenmeyi en üst seviyelere çekmektedir.her öðrencinin en iyi öðrendiði yol, onun öðrenme stilidir. Diðer bir anlatýmla öðrenme; parmak izi kadar biricik ve bireye özgüdür, Bir öðrencinin algýlamasýný, çevredeki diðer insanlarla iliþkilerini ve öðrenme çevresindeki davranýþlarýna etki eden biliþsel, duyuþsal ve fizyolojik yapýsý, onun öðrenme þeklini belirler. Howard Gardner'e Göre Zekâ: 1. Bir deðil birden fazla zekâ alaný vardýr. Farklý zekâ alanlarý birbiriyle etkileþimdedir. 2. Zekâ alanlarý geliþtirilebilir. Geliþtirme okullarda olabilir. 3. Zekâ beyin ve sinir sisteminin çok yönlü etkileþimi ile ortaya çýkan nörolojik bir olaydýr. 4. Zekâ çok boyutluluðuna raðmen bir bütün olarak iþler. Yani parçalarla bütün arasýndaki etkileþim tüm zekâ alanlarýný ilgilendirir, belli bir zekâ alanýndaki geliþme diðer alanlara da olumlu katký yapar. 5. Her insan doðuþtan tüm zekâ alanlarýna sahiptir. Bunlardan biri veya bir kaçý daha fazla geliþir. 6. Her insanýn kendine özgü öðrenme yöntemi olabilir. 7. Zekâ alanlarýnýn geliþimi her insanda farklý bir seyir izleyebilir. 8. Her insan farklý bir zekâ profiline sahiptir. 9. Mevcut zekâ alanlarýnýn sayýsý artabilir Zekâ Alanlarý ve Özellikleri Her insanda farklý düzeylerde geliþmiþ en az 8 farklý zekâ alaný vardýr. Tanýmlanmamýþ baþka zekâ alanlarý olabilir. Bu konuda araþtýrmalar devam etmektedir. Tanýmlanan 8 zekâ alaný bütün insanlarda vardýr. Genetik, çevre ve kültüre baðlý olarak bazý zekâ alanlarý fazla geliþirken bazý zekâ alanlarý az geliþmiþ olabilir. 8 9

11 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Çoklu zekâ kuramý zekâ tanýmýna yeni kriterler getirmiþtir. Zekâ hayatla iliþkilidir, her insanýn kendine özgün zekâ profili vardýr. Zekâ geliþime açýktýr. Zekâ alanlarý ayrý ayrý deðil bir bütün olarak çalýþýr. Örneðin bir müzik aleti çalan kiþi müzik zekâsýnýn yanýnda bedensel zekâsýný da kullanmaktadýr. Çoklu Zekâ Kuramýna göre tanýmlanmýþ zekâ alanlarý þunlardýr: 1-Sözel-Dilsel Zekâ Kelimelerle düþünme ve ifade etme, dildeki karmaþýk anlamlarý deðerlendirme, kelimelerdeki anlamlarý ve düzeni kavrayabilme, þiir okuma, mizah, hikaye anlatma, gramer bilgisi, mecazi anlatým, benzetme, soyut ve simgesel düþünme, kavram oluþturma ve yazma gibi karmaþýk olaylarý içeren dili üretme ve etkili kullanma becerisidir. Diðer bir anlatýmla, bir bireyin kendi diline ait kavramlarý masalcý, konuþmacý veya bir politikacý gibi sözlü olarak ya da bir þair, bir yazar veya bir gazeteci gibi yazýlý biçimde etkili olarak kullanabilme kapasitesidir. Dilin kullanýlmasý ve üretilmesinde sorumlu zekâdýr. Dilin karmaþýk yapýlarý bu zekâ sayesinde ortaya çýkar. Bu zekâya sahip bireyler okuma, dinleme konuþma yolu ile daha kolay öðrenirler. Bu zekâ tipi içinde mizah duygusu geliþmiþ, soyut muhakeme yeteneði güçlü, kavram-kelimesimgelerle düþünebilen bireyler yetiþir. Okumayý severler; ezber metodunu daha iyi kullanýrlar. Bunlarýn içinden yazarlar, komedyenler, þairler, hatipler çýkar. Düþünme Biçimleri: Cümleleri dinler, yorumlar, farklý bir tarzda ifade eder ve söylediklerini hatýrlar. Okuduklarýný anlar, özetler ve kolaylýkla hatýrlar. Farklý zamanlarda, farklý amaçlar için, farklý gruplara etkili bir biçimde hitap edebilir. Kiþilik Özellikleri: Her hikâyeyi, masalý, fýkrayý anlatýr. Ýyi bir hafýzasý ve kelime hazinesi vardýr. Sözel olarak iyi iletiþim kurar. Diðer insanlarýn seslerini, dil üslûbunu, okumasýný ve yazmasýný taklit edebilir. Dinleyicileri, konuþmalarý ile etkiler. Farklý dilleri öðrenme becerisine sahiptir. Etkili dinleme becerilerine sahiptir, espriler yapar, olaylar uydurur, kelime oyunlarýndan hoþlanýr. Okumayý, yazmayý sever, yaþýna göre sözcük daðarcýðý zengindir, sözsel iletiþimi iyidir. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Öðrenmede daha çok kitaplar, teypler, yazma materyalleri, görüþme ve tartýþmalar, konuþma ve dinleme gibi yöntemlere ihtiyaç duyar. Kelimelerle oynayarak, yazarak, okuyarak, konuþarak, mizahý kullanarak, ikna edilerek daha kolay öðrenirler. Bu zekâ türü daha baskýn olan öðrencilere; dil kulübü, okul gazetesi, okul yýllýðý ve okul dergisi çýkarýlmasýnda etkin görevler verilebilir, kütüphanede çalýþma, hikâye, masal, senaryo yazma ve anlatma, çizgi roman yazma, kelime oyunlarý, bulmaca çözdürme vb. gibi konularda etkinlikler yaptýrýlabilir. Dilsel Zekâ Nasýl Geliþtirilebilir?: Eðer öðrencileriniz konuþmayý seviyorsa onlarý size hikâye okumalarý için cesaretlendirin. Hikâyeyi oynamalarýný, hikâyeyi tutkuyla anlatmalarýný ve deðiþik karakterleri konuþtururken farklý sesler kullanmalarýný önerin. Bu tür çocuklarý sýk, sýk kütüphaneye gönderin, gazete ve dergilere abone olmasýný teþvik edin. Kelime oyunlarý oynatýn, Günlük okuma saatleri plânlayýn. Hýzlý okuma kurslarýna katýlmasýný saðlayýn ya da hýzlý okumayý öðretin, Okuma etkinlikleri düzenleyin. Günlük tutturun, Þiir kasetleri dinletin. Sevdiði þiir ve sözleri ezberletin, þiir yazabiliyorsa þiir yazmaya teþvik edin, yazdýðý þiirleri mutlaka 10 11

12 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ okuyup deðerlendirin ve teþvik edin. Öðrendiði yeni kelimeleri günlük hayatýnda kullanmasýný saðlayýn, Ýzlediði bir film, belgesel ya da baþýndan geçen herhangi bir öðretici olaydan sonra öðrendiklerini yazdýrýn. Bu konuda öðrenci velisini bilgilendirin ve veliyi de mutlaka iþin içine katmaya çalýþýn. Mesleki Eðilimleri: Edebiyat, Þair, Dil Bilim, Hukuk, Siyasetçi, Öðretmen, Gazeteci, Yazar, Çevirmen, Avukat, Oyun Yazarý, Yayýncý, Arþivcilik, Hatip, Eðitim Bilimci, Komedyen, Roman Yazarý, vb. meslek dallarýnda baþarýyla çalýþýrlar. 2-Mantýksal-Matematiksel Zekâ Sayýlarla düþünme, hesaplama, sonuç çýkarma, mantýksal iliþkiler kurma, hipotezler üretme, problem çözme, eleþtirel düþünme, sayýlar, geometrik þekiller gibi soyut sembollerle tanýþma, bilginin parçalarý arasýndaki iliþkiler kurma becerisidir. Bir bireyin bir matematikçi bir vergi memuru veya istatistikçi gibi sayýlarý etkili bir þekilde kullanabilmesi ya da bir bilim adamý, bir bilgisayar programcýsý veya bir mantýk uzmaný gibi sebep sonuç iliþkisi kurarak olaylarýn oluþumu ve iþleyiþi hakkýnda etkili bir biçimde mantýk yürütebilme kapasitesidir. Diðer bir anlatýmla, bu zekâyý geliþtiren bireyler neden-sonuç iliþkisi kurabilme, sýnýflama, sýralama, soyut sembollerle çalýþma ve problem çözme gibi alanlarda baþarýlý olurlar. Bilimsel düþünme yeteneðine sahiptirler; yorumlama, tümdengelim gibi düþünme yetilerini ustalýkla Matematiksel düþünme, sayýlarý etkin kullanma, problemlere bilimsel çözümler üretme ve kavramlar arasýndaki iliþkileri ayýrt etme, sýnýflama, genelleme yapma, hesaplama, matematiksel bir formülle ifade etme, benzetmeler yapma gibi davranýþlarla ortaya çýkýyor. Düþünme Biçimleri: Öðrenmede daha çok keþifler, düþünme, tümevarým ve problem çözmeden yararlanýrlar. Neden-sonuç iliþkilerini çok iyi kurar. Somut cisimleri soyut sembolik ifadelere dönüþtürebilir. Mantýksal problem çözümlerinde baþarýlýdýr. Hipotezler kurar ve sýnar. Kiþilik Özellikleri: Nesnelerin nasýl çalýþtýðýna dair sorular sorar.(bu ne bu?) Hýzlý bir þekilde zihinsel matematik iþlemi yapar. Her þeyin nasýl çalýþtýðýný sorgular, (Anne bu nasýl çalýþýyor) Matematik etkinliklerini sever. Strateji oyunlarýndan hoþlanýr, Mantýk oyunlarýna, yap-bozlara meraklýdýr, üst düzey düþünce becerilerini kullanýr. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Zekâ oyunlarý, oyun kartý, oyuncak para, yap-boz, lego, strateji oyunlarýný oynatýn. Matematik aktiviteleri, deney, sýnama, sorgulama ve araþtýrma yaptýrýn. Bilgisayar kulübü çalýþmalarý, ölçme birimi, bilmeceler-mantýk bulmacalarý gibi etkinliklere yönlendirin. Bu öðrenciler grafik, þekil olarak verilen (görsel) bilgileri daha iyi yorumlar, anlarlar ve özümserler, bu yüzden bu çocuklara konularý þekil, grafik vb yollarla kavratýn. Gerekli ön ilgileri kazandýrýrsanýz bu öðrenciler bilgisayar programlarý bile hazýrlayabilirler. Akýl yürüterek, soyut modelleri tasarlayarak, sayýlarla düþünerek, iliþkileri ve baðlantýlarý kurgulayarak öðrendiklerinde bunlarý gözden kaçýrmayýn. Bu Tür Zekâyý Geliþtirmek Ýçin: Eðer öðrenciniz size sürekli ne kadar çok þey bildiðini ispatlamaya çalýþýyorsa (Örnek; "biliyorum öðretmenim", " ben yapayým") onlarýn bir þeyleri çözmelerine ve bu içgüdülerini beslemelerine izin verin. Yanlýþ yaptýklarýnda, onlarla dalga geçmeyin veya "Sana ben yaparým demiþtim" demeyin. Bunun yerine neden yanlýþ yaptýklarýný aþama, aþama açýklayýn. Düþünmelerini teþvik edin ve yaptýklarý þey üzerinde tekrar düþünmeleri için onlarý cesaretlendirin. Dama, satranç, tavla gibi oyunlarý oynatýn. Mantýk bulmacalarý çözmeleri için 12 13

13 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ cesaretlendirin. Varsa bir matematik, satranç kulübü ya da baþka bir problem çözme ve eleþtirel düþünme aktivitesine katýlmasýný saðlayýn. Mantýk oyunlarý oynayýn. Bir teleskop veya mikroskop alarak birlikte gözlemler yapýn. Günlük iþlerde hayatýn bir bölümü olan matematiði keþfetmesini saðlayýn. Örnek; Apartmanda kaç merdiven çýkýyor? Gün içinde kaç insanla görüþüyor? Eve baþka kaç yoldan gidebilir? Mesleki Eðilimleri: Muhasebeci Satýn Alma, Matematik Ve Mühendislik Bilimleri, Bilim Adamý, Ýstatistik, Bilgisayar, Ekonomi Ve Fen Bilimleri, Bilim Adamý, Bilgisayar Programcýsý, Ýstatistikçi, Yargýç,Mucit, Matematikçi, Muhasebeci, Polisiye Roman Yazarý, Eleþtirmen,Ekonomist, gibi mesleki alanlarýnda baþarýyla çalýþabilirler. 3-Görsel Uzamsal (Mekânsal) Zekâ Resimler, imgeler, þekiller ve çizgilerle düþünme, üç boyutlu nesneleri algýlama ve muhakeme etme becerisidir. Bir insanýn avcý, bir izci ya da rehber gibi görsel ve uzaysal dünyayý doðru bir þekilde algýlamasý veya bir dekoratör, bir mimar ya da bir ressam gibi dýþ dünyadan edindiði izlenimler üzerine deðiþik þekiller uygulama kapasitesidir. Diðer bir anlatýmla; Görsel algýlama ve algýlarýný yansýtma yeteneðidir. Bu zekâya sahip bireyler görme alanýný tüm ayrýntýlarý ile algýlar, zihinsel imgelemeler yapar, biçimler oluþtururlar. Bu zekâ, boyama, çizme, heykel gibi görsel sanatlarla, kýlavuzluk, harita yapýmý, mimari, satranç gibi nesneleri deðiþik açýlardan görselleþtirme yeteneði isteyen bir zekâ türüdür. Görsel zekâdaki yeteneðimiz, üç boyutlu bir nesnenin þekil ve örüntüsünü ne kadar hayal edebildiðimizle ilgili. Görsel düþünme, kendini þekil ve grafiklerle ifade etme, çizme, boyama, þekil verme gibi davranýþlarý kapsar. Düþünme Biçimleri: Bir objenin farklý açýlardan perspektifini anlayabilir, onu zihninde canlandýrabilir. Öðrendiði bilgileri somut ve görsel sunuþlara dönüþtürür. Resimler ve þekillerle düþünür. Hayalinde gördüðü resimleri anlatabilir. Kiþilik Özellikleri: Harita, tablo ve diyagramlarý anlayabilir. Çok hayal kurar. Kolaylýkla yön bulma becerisine sahiptir. Dinlediklerinden zihinsel objeler hayaller, resimler üretir. Öðrendiði bilgileri hatýrlamada bu zihinsel resimleri kullanýr. Bir görüntüyü zihninde canlandýrabilir, Harita, çizelge ve þemalarý rahatlýkla okur, yaþýtlarýndan daha hayalcidir, Görsel gösterimleri sever, okurken kelimelerden çok resimlerden öðrenir, Dalgýn bir þekilde resim çizer. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Sanat ve Proje aktivitelerini, görsel sunuþlarý sever. Okurken kelimelerden çok resimlerden anlar. Tasarým, çizim ve görsellikten zevk alýr. Üç boyutlu ürünler hazýrlamaktan hoþlanýr. Origami ve maketler hazýrlar. Öðrenmede daha çok sanat, video, filmler, bulmacalar ve haritalardan yararlanýr. Bu öðrencileri; Satranç kulübü, fotoðrafçýlýk, resim kursu, el sanatlarý, üç boyutlu çalýþma, koleksiyon yapma, Legolar, bloklar, haritalar,renkli kalemler, kuklalar, karikatür, model yapma vb etkinliklere yönlendirerek, daha baþarýlý hale getirebilirsiniz. Hiç okuma- yazma bilmeyen bir öðrenciye, resim okuma ve yukarýdaki diðer yöntemlerle birçok davranýþ kazandýrabilirsiniz. Öðrenme Þekli: Ýmgeleri düzenleyerek, zihinsel resimler oluþturarak,çizerek, desen oluþturarak, hayal ederek daha iyi öðrenirler. Çeþitli renklerde farklý, farklý kalemler alýn. Grafik, el sanatlarý, tasarým, resim kurslarýna teþvik edin. Bu tür öðrencilerle fotoðraf çekin, müze gezin, sinema ve tiyatroya gidin

14 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Mesleki Eðilimleri: Ressam, Artist, Fotoðrafçý, Mühendis, Kameraman, Mimar, Heykeltýraþ, Tasarýmcý, Dekoratörlük, Ýzci, Kâþif, Mekanikçi, Görsel Sanatlar, Gemici, Satranç Uzmaný, Gezgin, Geometri Uzmaný, Rehber gibi mesleki alanlarda baþarýyla çalýþabilirler. 4-Bedensel-Kinestetik Zekâ Hareketlerle, jest ve mimiklerle kendini i f a d e e t m e, b e y i n v e v ü c u t koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanabilme becerisidir. Bedensel Kinestetik zekâ ile bir kiþinin bir aktör, bir atlet ya da dansçý gibi düþünce ve duygularýnýn anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalýðý veya bir heykeltýraþ, bir cerrah ya da tamirci gibi ellerini kullanma ve elleriyle yeni þeyler üretme kabiliyetleri kastedilir. Baþka bir anlatýmla: Duygu ve düþüncelerin aktarýmýnda beden dilinin etkili bir biçimde kullanýlabilmesini saðlayan zekâdýr. Dans, spor karþýlaþmalarý, yeni bir ürün yaratma, yaparak öðrenme ve yaparak öðretme etkinliklerinin geliþiminde etkilidir. Bu yeteneðin aktörlerde, sporcularda, alet kullanan sanatçýlarda, dansçýlarda geliþmiþ olduðu kabul edilir. Düþünme Biçimleri: Çevresini, nesneleri, eþyalarý dokunarak ve hareket ederek inceler. Öðrendiklerine dokunmayý ve onlarý kullanmayý tercih ederler. Fiziksel beceri isteyen alanlarda (dans, spor...) yenilikler keþfeder ve farklýlýklar ortaya çýkarýrlar. Kiþilik Özellikleri: Bir veya birden çok sporla uðraþýr. Uzun süre hareketsiz oturamaz. Nesneleri parçalayýp bütünlemeyi sever. Söylenenden daha çok yapýlaný hatýrlarlar. Bulunduklarý çevreye ve onu kapsayan sistemlere karþý duyarlýdýrlar ve sorumlu davranýrlar. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Hareket ederek öðrenir. Saðlýklý hayat konusunda vücutlarýna özen gösterirler. Fiziksel iþlerde, görevlerde denge, zarafet, maharet ve dakiklik gösterirler. Rol yapma, atletizm, dans, dikiþ-nakýþ gibi alanlarda yetenekleri vardýr. Aktif katýlýmla daha iyi öðrenirler. Dinleme, konuþma, dans, koþma, dokunma ve hareket etmeyi sever. Öðrenmede rol, drama, tiyatro, spor takýmý, kukla oyunu, aerobik, kil çalýþmalarý, beden dili, vücut geliþtirme, el sanatlarý vb hareket gerektiren yöntemlerle daha iyi öðrenirler. Öðrenme Þekli: Zihinle bedeni birleþtirerek, mimiklerle, vücudu geliþtirerek, dokunarak, dans ederek, üç boyutlu tasarýmlar oluþturarak öðrenme. Gezi- inceleme- model/ maket yapma gibi fiziksel aktivitelere katýlýmdan zevk alýrlar. Mesleki Eðilimleri: Spor, Dans, Heykeltýraþ, Teknik Direktör, Koreografi, Oyunculuk, Cerrahlýk, Pandomimcilik, Atlet, Aktör, Balerin, Balet, Mim Sanatçýsý, Sihirbaz vb. alanlarda baþarýyla çalýþabilirler. 5-Müziksel - Ritmik Zekâ Sesler, notalar, ritimlerle düþünme, faklý sesleri tanýma ve yeni sesler, ritimler üretme becerisidir. Bir kiþinin bir besteci, bir müzisyen ya da bir þarkýcý gibi müzik formlarýný algýlamasý, ayýrt etmesi ve ifade etme kapasitesidir. Baþka bir deyiþle ritim ve ses ö r ü n t ü l e r i n i t a n ý m a v e kullanma, çevredeki seslere, çalgý aleti seslerine duyarlý olma yeteneði ile ilgili olduðu kabul edilir

15 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Düþünme Biçimleri: Ýnsan sesi çevreden gelen sesler gibi çok farklý seslere karþý duyarlýdýr, dinler ve tepkide bulunur. Müziði hayatýnda kullanmak için fýrsatlar oluþturur. Seslerle nota ve ritimlere karþý özel bir ilgiye sahiptir. Doðada duyduklarý seslerden yeni formda müzik oluþturabilirler. Kiþisel Özellikleri: Ritmik ve tonsal kavramlarý tanýma ve kullanma kapasitelerini içerir. Notasýný görmediði müziði tanýr. Melodileri tanýr. Enstrüman çalar, koroda söyler. Çalýþýrken tempo, ritim tutar. Müziði hareketlerle birleþtirerek farklý figürler ortaya çýkarabilir. Orijinal müzik kompozisyonlarý oluþturabilir. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Þarkýlar kolaylýkla öðrenir. Þarký söyleme, mýrýldanma ve dinlemeyi sever, Öðrenmede müzik, teyp-kaydedici, kasetler ve ritimlere ihtiyaç duyar. Bando, orkestra, müzik kolu, koro, gitar kulübü, aerobik, þarkýlar, müzikal geziler, misafir þarkýcýlar vb etkinlikleri zevkle yapar ve bu etkinliklere daha iyi öðrenirler. Öðrenme Þekli: Melodi ve ritim yaratarak, empati (duygudaþlýk) kurarak, seslere duyarlý olarak, enstrüman kullanarak, müziðin yapýsýný kavrayarak öðrenme. Mesleki Eðilimleri: Þarkýcý, Besteci, Müzisyen, Orkestra Þefi, Müzik Eleþtirmeni, Kompozitör, Müzik Öðretmeni, Besteci, Bando Elemaný, Disk Jokey, Tiyatrocu, Söz Yazarý, Müzik Aleti Yapýmcýsý, Müzik Marketi Sahibi, Udi, Gitarist vs. gibi mesleki alanlarda baþarýyla çalýþabilirler. 6-Kiþiler Arasý - Sosyal Zekâ Grup içerisinde iþbirlikçi çalýþma, sözel ve sözsüz iletiþim kurma, insanlarýn duygu, düþünce ve davranýþlarýný anlama, paylaþma, ifade edebilme, yorumlama ve insanlarý ikna edebilme becerisidir. Bir insanýn bir öðretmen, bir tedavi uzmaný ya da pazarlamacý gibi çevresinde insanlarýn duygularýný, isteklerini ve ihtiyaçlarýný anlama, ayýrt etme ve karþýlama kapasitesidir. Bu zekâ Bu zekâ bireyde, bir grup içinde iþbirliði içinde, kubaþýk çalýþabilme; sözlü ya da sözsüz etkili iletiþim kurabilme; diðer insanlarýn f a r k l ý l ý k l a r ý n ý a y ý r t e t m e yeteneklerinin geliþmesini saðlar. R e h b e r l i k u z m a n l a r ý n d a, öðretmenlerde, terapistlerde (tedavi uzmaný) bu yeteneðin oldukça geliþmiþ olduðu düþünülür. Düþünme Biçimleri: Diðer insanlarýn duygularýna karþý duyarlýdýrlar. Diðer insanlarý konuþmalarý ile etkilerler. Farklý kültürler, farklý hayat tarzlarý konusunda çok meraklýdýrlar. Çok küçük yaþlarda bile toplumsal ve politik sorunlarla ilgilenebilirler. Kiþilik Özellikleri: Arkadaþlarý ile birlikte olmaktan hoþlanýr. Ýkna becerisine sahiptir. Kulüp dernek ve komitelerde zevkle çalýþýr. Çok arkadaþý vardýr. Dinlemeyi ve konuþmayý sever. Güçlü bir espri yeteneðine sahiptirler. Davranýþlarýnýn sonuçlarýný deðerlendirebilirler. Hoþgörülüdürler. Sözel ve bedensel dili etkili bir biçimde kullanýrlar. Farklý ortamlara, farklý insan topluluklarýna girdiklerinde kolaylýkla uyum saðlayabilirler. Liderlik vasýflarýný taþýrlar. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Yönetme ve organize etmeden zevk alýr. Yaþýtlar ile ya da farklý yaþ gruplarý ile olmaktan zevk alýrlar. Grup ve takým çalýþmalarýndan, çok özel ve mükemmel ürünler ortaya çýkararak; gruplar halinde çalýþmaktan zevk alýrlar. Öðrenmede arkadaþlar, grup oyunlarý ve sunuþ yapmaya ihtiyaç duyar. Öðrenci konseyi, kol çalýþmalarý, takým oyunlarý, izci kamplarý, grup projeleri, kukla gösterisi, tartýþma grubu, mektup arkadaþý, gezi yarýþmaya katýlma, tiyatro, ders çalýþtýrma, beyin fýrtýnasý, kulüp kurma vb. etkinliklerle daha iyi öðrenebilirler

16 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ Öðrenme Þekli: Sinerji oluþturarak, sempati kurarak, kubaþarak (iþbirliði), kaynaþarak, iletiþim kurarak öðrenme. Mesleki Eðilimleri: Öðretmenlik, Yönetim, Ýþletme, Danýþmanlýk, Psikologluk, Ýþ adamý, Dini lider, Öðretmen, Organizatör, Politikacý, Satýcý, Danýþman, Antropolog, Sosyolog, Doktor, Parti Lideri, Talk Showcu, Pazarlamacý, Hemþire, Sosyal Çalýþmacý, Rehberlik Uzmaný ve Politika gibi alanlarda baþarýyla çalýþabilirler. 7-Kiþisel-Ýçsel Zekâ Ý n s a n ý n k e n d i duygularýný, duygusal tepki derecesini, düþünme sürecini t a n ý m a, k e n d i n i d e ð e r l e n d i r e b i l m e v e kendisiyle ilgili hedefler oluþturabilme becerisidir. Bir kiþinin kendisini tanýmasý ve kendisi hakkýnda sahip olduðu bu bilgi ve anlayýþ ile ç e v r e s i n d e u y u m l u d a v r a n ý þ l a r s e r g i l e m e yeteneðidir. Diðer bir anlatýmla; Ýnsanýn kendi duygu ve yeteneklerinin farkýnda olma yeteneði ile ilgilidir. Bu zekâ bireyin kendi iç dünyasýný tanýmasýný saðlar. Birey bu zekâ sayesinde duygularýný ve duygusal tepki çeþitliliðini, kendini nasýl ifade ettiðini, nasýl yansýttýðýný, inanç dünyasýný dýþarýdan bir gözlemci gibi alýr ve tanýr. Bu zekânýn filozoflarda, psikiyatristlerde, ruhani liderlerde geliþmiþ olduðu kabul edilir. Bireyin kendini duyma ve anlamasýyla ilgili biliþsel yeteneðini ifade ediyor... Kim olduðumuzu, hangi duygularýmýzý neden hissettiðimizi düþünmemiz kiþisel zekâmýzla ilgili bir durum. Bu zekâsý yüksek bireyler kendini tanýma, güvenme, disiplinli olma,hedeflerini belirleme ve kiþisel problemlerini çözme becerisini gösteriyor. Düþünme Biçimleri: Yaþadýklarý her olay veya deneyim üzerinde çok fazla düþünürler. Kendi içlerinde bir deðer ve anlayýþ sistemi oluþtururlar. Her þeyde kendilerinden bir þey ararlar. Hayat felsefelerini oluþturmaya yönelik bir arayýþ içindedirler. Kiþilik Özellikleri: Özgürlüðüne düþkündür. Bireysel çalýþmalardan zevk alýr. Kendisi hakkýnda düþünmeyi sever. Kendi ilgi ve becerilerinin farkýndadýr. Kendini sever ve kendisiyle gurur duyar. Yalnýz kalmaktan hoþlanýrlar, Her yaþadýklarý üzerinde çok fazla düþünürler, Kendi içlerinde bir deðer ve anlayýþ sistemi oluþtururlar,duygu ve düþüncelerinin farkýndadýr, Kendilerini farklý tarzlarda ifade edebilirler, Hayat felsefelerini oluþturmaya yönelik arayýþ içindedirler, Kendi kendilerine güdülenebilirler. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Yalnýz kalmaktan hoþlanýr. Kendi iç dünyasýný düþünür. Hedefler oluþturma ve hayallerden zevk alýr. Hayatlarýnda isteklendirme kaynaklarý, hedefleridir. Öðrenirken kiþisel çalýþmalar, kendini deðerlendirme ve kiþisel farkýndalýða ihtiyaç duyar. Ýlgi gruplarý, Bilgisayar, Bulmacalar, Filmler, Okuma köþeleri, Kiþisel öðretim, El sanatlarý vb yöntem ve tekniklerle daha iyi öðrenebilirler. Öðrenme Þekli: Yoðunlaþarak, duygu ve düþüncelerinin farkýna vararak, ruhsal gerçekliklerin farkýna vararak, düþünmeyi düþünerek, benliðini geliþtirerek, özgün bireysel etkinlikler yaparak öðrenme. Geliþtirmek Ýçin Ne Yapmalýsýnýz? : Çocuðunuza, kendisi için hedefleri nasýl koyacaðýný öðreterek, kiþisel zekâsýný geliþtirin. Yapmak veya daha iyi olmak istediði konularýn bir listesini yapýn. Gelecekte sahip olmak istedikleri þeylerin, resimlerini kesmede yardým edin. Mesleki Eðilimleri: Yazar, Psikoterapist, Sosyal Hizmet Uzmaný, Dini Lider, Sanatçý, Ýþ Adamý, Ressam, Heykeltýraþ vb. alanlarda baþarýyla çalýþabilirler

17 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ 8-Doðacý - Varoluþçu Zekâ Doðadaki tüm canlýlarý t a n ý m a, a r a þ t ý r m a v e canlýlarýn yaratýlýþlarý üzerine düþünme becerisidir. Doðacý Zekâ ile bir kiþinin biyolog yaklaþýmýyla hayvanlar ve bitkiler gibi yaþayan canlýlarý t a n ý m a, o n l a r ý b e l l i karakteristik özelliklerine baðlý olarak sýnýflandýrma ve diðerlerinden ayýrt etme kabiliyeti veya bir jeolog yaklaþýmýyla dünya doðasýnýn bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeþitli karakteristiklerine karþý aþýrý ilgili ve duyarlý olmasý kastedilmektedir. Baþka bir anlatýmla; Bu zekâ bireyin içinde yer aldýðý doðayý, doðanýn zenginliðini anlamasýný, doðadaki farklý türlerin özelliklerini kavramasýný, doðayý sevmesini, doðaya karþý saygý-sorumluluk duygusu geliþtirmesini saðlar. Bu tür zekâ, bitkileri, mineralleri, hayvanlarý, dünyayý, daðlarý, denizleri, mevsimleri tanýma ve sýnýflandýrma yeteneði olarak belirtiliyor. Bu zekâ türünde geliþmiþ olanlar, izcilik-daðcýlýk yapmaktan, jeolojiden, astronomiden, doða tarihi müzeleri ile ulusal parklarý ve hayvanat bahçelerini gezmekten, balýk tutmaktan hoþlanýyor. Düþünme Biçimleri: Ýnsanýn var oluþunun nedenlerini ve kendi var oluþunu düþünür. Kiþilik Özellikleri: Farklý canlý türlerinin isimlerine karþý dikkatlidirler, çiçek türleri hayvan türleri onlar için çok çekicidir. Kendilerine özgü etkinlikler düzenlerler. Doðadaki bitki türlerine karþý duyarlýdýrlar. Doðadaki hemen her canlýnýn hayatýna ilgi duyarlar, Farklý canlý türlerine ve isimlerine karþý çok dikkatlidirler, Zooloji, botanik, týp, fotoðrafçýlýk gibi alanlara ilgi duyarlar, Doða ve insanýn birbirine etkisiyle ilgilenirler. Seyahat etmeyi, belgeseller izlemeyi sever, doða ve gezi dergilerini incelemekten hoþlanýrlar. Kullanýlabilecek Yöntem Ve Teknikler: Araþtýrmalar yapmayý sever. Doðadaki canlýlarý incelemekten hoþlanýr. Doðadaki hemen her canlýnýn hayatýna ilgi duyarlar. Doðanýn insanlar üzerindeki ya da insanýn doða üzerindeki etkisi ile ilgilenirler. Seyahat etmeyi, belgeseller izlemeyi severken, doða ve gezi dergilerini incelemekten hoþlanýrlar. Doða gezisi, Müze gezisi, Piknik yapma, Koleksiyon yapma, Ýzcilik, Daðcýlýk, Kamp yapma, Su altý, Ýnceleme, Akvaryum bakýmý, Fotoðrafçýlýk vb. yöntem ve tekniklerle daha iyi öðrenirler. Öðrenme Þekli: Doðayý ve doðada olup bitenleri gözlemleyebilme yeteneði kazanarak, kendisinin de bu dünyanýn bir parçasý olduðunun farkýna vararak öðrenme. Doða zekâsýný geliþtirmek için çocuklarýnýzý yaprak toplamalarý, çevrenizdeki çiçek ve aðaç türlerini tanýmalarý için heveslendirin. Onlarla belgesel programlarý seyredin. Mesleki Eðilimleri: Zooloji, Organik Kimya, Biyoloji, Jeoloji, Meteoroloji, Arkeoloji, Çiçekçilik, Týp, Fotoðrafçýlýk, Daðcýlýk, Ýzcilik Ziraat Mühendisi, Bahçývan, Ziraat teknisyeni, Biyolog, Evcil hayvan satýcýsý, Veteriner, Çevre bilimci, Peyzaj mimarý, Bitki bilimci, Astronom, Hayvan terbiyecisi vb. alanlarda baþarýyla çalýþabilirler. 1.4.Çoklu Zeka Teorisinin Dayandýðý Temeller Ýnsanlar çok farklý zekâ türlerine sahiptir. Her insan aktif olarak kullandýðý zekâlarý ile özel bir karýþýma sahiptir. Her insanýn kendine özgü bir zekâ profili (görünümü) vardýr. Zekâlarýn her biri insanda farklý bir geliþim sürecine sahiptir. Bütün zekâlar dinamiktir. Ýnsandaki zekâlar tanýmlanabilir ve geliþtirilebilir. Her insan kendi zekâsýný geliþtirmek ve tanýmak fýrsatýna sahiptir. Her bir zekânýn geliþimi kendi içinde deðerlendirilmelidir. Her bir zekâ hafýza, dikkat, algý ve problem çözme açýsýndan faklý bir sisteme sahiptir. Bir zekânýn kullanýmý esnasýnda diðer zekâlardan da faydalanýlabilir. Kiþisel altyapý, kültür, kalýtým, inançlar zekâlarýn geliþimi üzerinde 22 23

18 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ etkiye sahiptir. Bütün zekâlar, insanýn kendini gerçekleþtirmesinde farklý ve özel kaynaklardýr. Ýnsan geliþimini deðerlendiren tüm bilimsel teoriler çoklu zekâ teorisini desteklemektedir. Þu anda bilinen zekâ türlerinden daha farklý zekâlar da olabilir. 1- Her insan, çeþitli zekâ alanlarýnýn tümüne sahiptir. Çoklu zekâ teorisi, insanda yalnýzca tek bir zekânýn geçerliliðini belirlemek yerine, her insanýn bütün zekâ alanlarýnda yeteneðinin olduðu görüþünü benimsemektedir. Ancak, her insanda söz konusu olan bu zekâ alanlarý deðiþik düzeylerde bulunabilmektedir. 2- Her insan, çeþitli zekâ alanlarýndan her birini yeterli düzeyde geliþtirebilir. Çoklu zekâ teorisi, yeterli ve uygun destek, imkân ve eðitim saðlandýðýnda, gerçekte her bireyin zekâ alanlarýnýn hepsini oldukça yüksek bir düzeyde geliþtirebilme kabiliyetine sahip olduðunu ileri sürmektedir. 3- Çeþitli zekâ alanlarý, genellikle, bir arada karmaþýk bir yapýda çalýþýrlar. Genellikle, gerçek hayatta hiçbir zekâ alaný tek baþýna var olmaz. Çeþitli zekâ alanlarý birbirleri ile sürekli olarak etkileþim içindedirler. Örneðin, bir yemeði piþirecek bir kiþinin önce tarifi okumasý ve anlamasý (sözel-dil zekâ alaný), yemek tarifini oluþturan elementleri tasniflemesi ve yemeðe karýþým oranlarýný hesaplayabilmesi (mantýksal-matematiksel zekâ alaný) ve yemeðin kendi damak zevkine uygunluðu (kiþisel zekâ alaný) yanýnda, ailedeki bütün fertlerin memnuniyetini de saðlayabilmesi (kiþilerarasý zekâ alaný) gerekir. Yine, benzer bir þekilde, basketbol oynamakta olan bir kiþinin koþmak, topu baþkasýna atmak ve topu yakalamak gibi özellikleri içeren bedensel-kinestetik zekâya sahip olmasýnýn yanýnda, bu kiþinin kendisini oyun sahasýna adapte edebilmesi için görsel-uzaysal zekâya ve oyunda ortaya çýkabilecek muhtemel anlaþmazlýklarýn çözümü için kiþilerarasý zekâya sahip olmasý gerekmektedir. 4- Bir kiþinin her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu bulunmaktadýr. Bir kiþinin belli bir zekâ alanýnda zeki sayýlabilmesi için eðitimcilerce benimsenmiþ standart sayýlabilecek birtakým nitelikler söz konusu deðildir. Örneðin; sözel-dil zekâsýna sahip bir kiþi okumayý çok iyi beceremeyebilir fakat çok geniþ bir kelime haznesine veya çok iyi hikâye yazma ve anlatma kabiliyetlerine sahip olabilir. Çoklu Zekâ Teorisinin okullarda üç olasý amaç için kullanýmý üzerinde durulmaktadýr. Bunlar; 1- Arzu edilen yeteneklerin geliþtirilmesi 2- Belli bir içeriðe, konuya veya derse çok çeþitli þekillerde yaklaþýlmasý 3- Eðitimin bireyselleþtirilmesidir (Vickers,1999:23). Howard Gardner, hayatýn ilk yedi yýlýnda çocuklarýn çok çeþitli alanlarda deneyime teþvik edilmelerini önermektedir. Gardner'a göre sonraki yedi yýlda (ortalama 7 14 yaþ) çocuklar bazý temel beceriler okur-yazarlýk ve kültürleriyle uyumlu bilgiler edinmeliler. Ancak bir sanat dalýnda, bir fiziksel alanda ve derinliðine araþtýrmak istedikleri akademik bir konuda uzmanlaþmaya girmiþ olmalýlar. Bir konuya hakim olma duygusunu, tecrübesini yaþamalýlar. (Vickers,1999:33 34). Gardner; öðretmenler için, ne öðrettikleri veya nasýl öðrettiklerinin deðil, insan olarak nasýl bir örnek teþkil ettiklerinin önemli olduðunu vurgulamaktadýr. Dersler unutulduktan sonra akýlda kalan tek unsur, öðretmenin nasýl bir örnek olduðudur. Öðretmen olmak ebeveyn olmak gibidir. Ýstediðiniz kadar sözler verin veya destek olun, eðer siz o deðerleri bünyenizde arýndýrmýyorsanýz hepsi anlamsýz kalýr. Öðretmen olarak konunuz sizi heyecanlandýrýyorsa, öðrenme heyecaný duyuyorsanýz, insanlarla iliþkilerinizden, bir seyahatte okuduðunuzdan, izlediðiniz 24 25

19 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ bir piyesten, ya da çözdüðünüz bir problemden duyduðunuz heyecaný istikrarlý olarak çocuklara iletebiliyorsanýz, iþte onlara verebileceðiniz en deðerli armaðan budur. (Vickers,1999:35). 1.5.Çoklu Zekâya Neden Ýhtiyaç Var? Öðrencilerin bir insan ve bir öðrenci olarak belki de tek ortak özellikleri, benzersiz olmalarýdýr. Kiþinin zekâsý parmak izi kadar eþsiz ve kendine özgüdür. Her öðrencinin kolaylýkla öðrenebildiði bir yol vardýr ve yine her öðrencinin, ne kadar öðrenme güçlüðü çekse de, mutlaka yetenekli olduðu bir beceri alaný vardýr. Önemli olan; çocuklarýn ilgi ve yeteneklerinin dikkatle g ö z l e m l e n m e s i, o n l a r ý n kendilerini güçlü hissettikleri alanlarýn keþfedebilmesi ve keþfedilen bu zekâ alanlarýnda onlara yardýmcý olunabilmesidir. Geliþebilecekleri en üst seviyeye ulaþabilmeleri için onlara imkân saðlanabilmesidir. Hayatýn ilk yýllarý insanýn kendini tanýma ve dünyayý keþfetme yýllarýdýr. Bu nedenle öðrencilerin keþfedebilecekleri, zengin öðrenme ortamlarýnýn sunulmasý son derece önemlidir. Her çocuk kendisine sunulan imkânlarla, kendi içinde özel bir geliþim sürecine sahiptir. Zengin bir öðrenme ortamýnda bulunan bireyler, kendini tanýma ve kendine güven gibi pek çok önemli yetinin geliþimi için fýrsat bulurlar, çoklu zekâ teorisinin uygulanmasý ile okul, duvarlar ötesi dünyalara taþýnýr. Her bir çocuk kendi entelektüel kumaþýný dokur. Dokunan kumaþýn niteliði, aktif olarak ilgi gösterilen uyarýlarýn çeþit ve zenginliðine baðlýdýr. Çocuðun yaþadýðý çevre, aile ve okul ortamý, birlikte olduklarý kiþilerle iliþkileri ve yaþadýðý her þey, bu bu dokumanýn (kiþiliðin) bir þaheser haline gelmesinde en önemli etkendir. Farklý zekâ alaný ve farklý zekâ kapasitesine sahip insanlara ayný yöntemlerle hitap etmek, artýk doðru bir yöntem olarak kabul edilmemektedir. Çeþitli zekâ alanlarýna ve kapasitelerine sahip, bu açýdan birbirinden farklý öðrencilere, hep geleneksel anlatým yöntemi ile hitap etmek büyük bir yanýlgýdýr. Diðer bir deyimle çeþitli zekâ alanlarýnda eþit olmayan çocuklarýn, hepsine benzer yöntemlerle dersleri kavratmaya çalýþmaktan daha büyük bir haksýzlýk olamaz. Sýnýftaki bu çocuklar kimdir? Nereden gelmiþlerdir? Ýlgi ve yetenekleri nelerdir? Yaþadýklarý evin özellikleri okul yaþamlarýný olumsuz olarak etkiliyor mu? Çocuklar farklý boy, þekil, renk, cinsiyet ve kiþiliklere sahip olarak karþýmýza çýkarlar. Hepsinin farklý tercihleri, ilgi alanlarý, öðrenme türleri, yetenek düzeyleri, geliþim evreleri, özgeçmiþleri, güçlü ve zayýf yanlarý vardýr. Bazen farklý bir kültür ve dilden de olabilirler. Fakat hepsi de doðal bir öðrenme kapasitesine sahiptirler. Her birinin özel bir yeteneði ve güçlü olduðu bir yaný vardýr. Hepsinin sýnýf içinde kendini güvende hissetmeye ve baþarýyý tatmaya ihtiyaçlarý vardýr. Yine hepsinin kendini deðerli hissetmeye, sevilmeye ve kabul edilmeye ihtiyaçlarý vardýr. Her çocuðun benzersiz olduðu ve hepsinin okula deðiþik öðrenme kapasitesine sahip olarak geldiði bu nedenle de hepsinin öðrenebileceði yaklaþýmý ile yola çýkýlýrsa, bir öðretmenin bütün öðrencilerini tanýmadan, onlarýn ihtiyaçlarý ile örtüþecek bir öðretim çalýþmasý yapamayacaðý açýktýr. Her bireyin kendine has fizyolojik, psikolojik özellikleri o bireyin farklý bir kiþilik olduðu gerçeðini doðurur. Karmaþýk yapýdaki insan bu karmaþýklýðýný ifade etmede kendisinin özelliklerini sýralama ya da ne istediðini, nasýl öðrenmek istediðini ifade etmede zaman, zaman zorlanýr. Bu nedenle her birey keþfedilmeyi bekler ve rehberliðe ihtiyaç duyar

20 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ 1.6.Çoklu Zeka Envanteri Önemli Uyarý: Deðerli eðitimciler unutmamak gerekir ki aþaðýda bir örneði bulunan "Çoklu Zeka Alanlarý Envanteri" hiçbir þekilde bir zekâ testi deðildir ve asla bu amaç için kullanýlmamalýdýr. Bu envanterin asýl amacý, bir bireyin kendisini sekiz farklý zekâ alanýnda da sahip olduðu tecrübeleriyle iliþki kurmasýna yardým etmektir. Bu deðerlendirme, kiþilere yaþamýnda yoðun olarak kullandýðý zekâ bölümleri hakkýnda fikir verirken, geliþtirmesi gereken zekâ bölümlerini de fark etmesine yardýmcý olacaktýr. A Resimlerden çok yazýlar dikkatimi çeker B Sayýlarý kafamda rahatlýkla ve kolayca hesaplayabilirim C Gözlerimi kapattýðýmda sýk sýk açýk ve net imgeler görürüm D Þarký söylemeye uygun çok güzel bir sesim vardýr E Tamir iþlerini ve eþyalarý birbirinden ayýrýp tekrar birleþtirmeyi severim F Arkadaþlarýma sorunlarýný çözmede yardýmcý olurum G Kendi baþýma olmaktan hoþlanýrým H Evde hayvan besler yada beslemeyi çok severim A Ýsimler, yerler ve tarihler konusunda belleðim iyidir B Matematik, Fizik ve Kimya okuldaki en favori derslerimdir C Renge karþý çok hassas ve duyarlýyýmdýr D Müzikal bir notanýn ne zaman yanlýþ olarak çalýndýðýný kolaylýka söyleyebilirim E Bir yerde çok uzun bir süre, hiç kýmýldamadan oturmaktan rahatsýz olurum F Öðrenciler Ýçin Çoklu Zeka Alanlarý Envanteri Deðerli Öðrenciler; Lütfen formda yer alan her ifadenin sizin için ne derece uygun olup olmadýðýný aþaðýdaki beþli dereceleme ölçeði üzerinde belirtiniz. Bunun için uygun gördüðünüz rakamýn üzerine X iþareti koymanýz yeterlidir. Her bir rakamýn ifade ettiði anlam aþaðýda verilmiþtir. 0: Bana hiç uygun deðil 1: Bana çok az uygun 2: Bana kýsmen uygun 3: Bana çok uygun 4: Bana tamamen uygun BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 Yürümek, yüzmek veya koþmak gibi bireysel sporlar yerine, genellikle futbol, valeybol veya basketbol gibi grup sporlarýný tercih ederim G Yaþadýðým her olay ve deneyim üzerinde çok fazla düþünürüm H Bazý insanlarýn doða ve çevre konusundaki duyarsýzlýklarý beni çok üzmektedir BÖLÜM 3 A Kitap okumayý severim B Mantýksal düþünmeyi ve beyin cimnastiði gerektiren oyunlarý çok severim Etrafýmdaki olaylarýn veya nesnelerin fotoðrafýný çekmek, kameraya almak hoþuma C gider D Müzik dinlemeyi çok severim ve sýk sýk radyo, kasetçalar vb.den müzik dinlerim Model inþa etme, marangozluk veya dokuma gibi el becerilerini gerektiren bütün E somut etkinliklerde çalýþmayý çok severim F Arkadaþlarýma derslerinde yardýmcý olmaktan ve onlarý çalýþtýrmaktan hoþlanýrým G Özgürlüðüme düþkünümdür, kimseye akýl danýþmam H Doðadaki canlýlarý izlemekten büyük zevk alýrým BÖLÜM 4 A Bilmecelerden ve kelime oyunlarýndan hoþlanýrým B Somut cisimleri, soyut sembolik ifadelere dönüþtürebilirim Yap-boz, bulmaca, parçalara ayrýlmýþ bir resmi tamamlama ve benzeri diðer görsel C bulmaca oyunlarýný çok severim D Basit bir müzik aleti ile çalýnan müziðe eþlik edebilirim En iyi ve en mükemmel diyebileceðim fikirlerim, genellikle uzun bir yürüyüþteyken, E koþarken veya benzeri bir aktiviteyi gerçekleþtirirken oluþur F En az üç tane yakýn arkadaþým vardýr G Kendimden baþka kimsenin bilmediði bir hobim vardýr H Doða ve gezi dergilerini takip etmeye çalýþýrým BÖLÜM 5 Çevremdeki insanlarý dil sürçmeleri, tekerlemeler veya cinaslý sözcük oyunlarý ile A eðlendirmeyi çok severim Zihnim olaylar arasýndaki farklýlýklar, benzerlikler veya mantýksal düzenle sürekli B olarak meþguldür C Harita, tablo gibi materyalleri daha kolay algýlarým D Diyebilirim ki, eðer müzik olmasaydý, benim için hayat çok anlamsýz olacaktý E Genellikle boþ zamanlarýmý, ev dýþýndaki faaliyetlerde harcarým F Farklý kültürler, farklý yaþam tarzlarý konusunda çok meraklýyýmdýr Hayatýmla ilgili zihnimde sürekli olarak meþgul olduðum ve ulaþmaya çalýþtýðým G önemli amaçlarým vardýr Zihnim sürekli olarak mevsimler, depremler ve benzeri doða olaylarýnýn nasýl H oluþtuðuna dair sorularla meþguldür BÖLÜM 6 Ýnsanlar konuþtuðum veya yazdýðým bazý kelimelerin anlamlarýný bana sormak A durumunda kalýrlar B Bilimdeki yeni geliþme ve deðiþmelere karþý her zaman çok ilgi duyarým C Kolay yön bulma becerisine sahibim D Bazen sokakta yürürken kendimi bir melodiyi mýrýldanýr halde bulurum E Konuþurken ellerimi veya bedensel jest, mimik ve hareketleri çok sýk kullanýrým F Nasýl yapýlacaðýný çok iyi bildiðim bir þeyi baþkalarýna öðretmek bana çok haz verir G Kendimin zayýf ve kuvvetli yanlarý hakkýnda gerçekçi bir anlayýþa sahibim Çeþitli aðaçlar, kuþlar ve benzeri bitki ve hayvan türleri arasýndaki temel farklýlýklarý H çok iyi bilirim

21 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Mesleki Eðitimde Sekiz Renk ve Çoklu Zekâ BÖLÜM 7 A Öðrendiðim yeni kelimeleri kullanmayý severim B Her olayýn mutlaka mantýklý bir açýklamasýnýn olduðuna inanýrým C Resim yapmaktan, þekil çizmekten veya geliþigüzel karalamaktan çok hoþlanýrým D Vurmalý çalgýlarla yapýlan bir müzik parçasýna kolaylýkla ayak uydurabilirim E Gezi-inceleme, model-maket yapma gibi fiziksel aktivitelere katýlmayý severim F Genellikle kendimi bir grup lideri olarak algýlarým Hafta sonunu bir çok insanýn arasýnda lüx bir dinlenme merkezinde harcamak yerine, G 0 yalnýz baþýma kalarak sakin bir ortamda geçirmeyi tercih ederim Tabiattaki canlýlarý konu alan kitaplarý okumayý, televizyon veya video programlarýný H izlemeyi çok severim BÖLÜM 8 Baþka bir dilde konuþmayý ve yazmayý öðrenmek göreceli olarak bana çok kolay A gelir B Aletlerin, makinalarýn nasýl çalýþtýðýný merak eder ve bunlarla ilgili sorular sorarým Okulda geometri ile ilgili konular, benim için cebir dersinden her zaman daha C kolaydýr D Birçok farklý þarkýlarýn veya müzikallerin ezgilerini ezbere bilirim Lunaparklardaki eðlence treninden, ata binmekten veya diðer benzeri heyecan verici E fiziksel deneyimlerden çok hoþlanýrým F Kalabalýk bir ortamda birileriyle birlikteyken çok rahat davranýrým G Kendimi baðýmsýz ve güçlü bir iradeye sahip biri olarak algýlarým Tatil için bir seyahate çýkacaðým zaman, bir çok insanýn bulunduðu yerden ziyade H doða ile baþ baþa kalabileceðim yerleri tercih ederim BÖLÜM 9 Araba giderken yada yolda yürürken, ilan yada reklam panolarýnýn üzerindeki A resimlerden çok yazýlarý dikkatimi çeker Çevremdeki insanlarýn söylediði ve yaptýðý þeylerde mantýksal bakýmdan hata B aramayý çok severim C Rüyalarýmý ayrýntýlarýyla çok net hatýrlarým D Pek çok þarkýnýn melodisini ve sözlerini bilirim E Koþmayý, atlamayý ve güreþmeyi severim F Okuldaki etkinliklerin, organizasyonlarýn vazgeçilmez elemanýyýmdýr G Kendi baþýma ders çalýþarak daha iyi öðreniyorum H Deðiþik meyve ve sebze çeþitlerini tanýrým BÖLÜM 10 A Hikaye ve þiir yazma gibi etkinlilerden zevk alýrým Matematik ile ilgili oyunlardan, bilgisayar oyunlarýndan ve mantýða dayalý bulmacalar B çözmekten zevk alýrým C Genellikle resimlerle donatýlmýþ okuma materyallerini tercih ederim Bir iþte çalýþýrken, dersime çalýþýrken veya bir konuyu öðrenirken sýk sýk ritim tutturur D ve melodiler söylerim Yeni bir beceriyi öðrenmek için onun hakkýnda okumak yerine, o beceriyi pratik E etmeye ihtiyacým vardýr Bütün geceyi evde yalnýz kalarak geçirmkek yerine, hareketli geçen sosyal bir F etkinlikte yer almayý tercih ederim G Düþünce ve duygularýmý olduðu gibi rahatça söylerim H Bahçede toprakla, bitkiyle oynamayý çok severim Öðrencinin okulu: Öðrencinin adý-soyadý: Öðrencinin numarasý: Sözel-Dilsel Mantýksal-Matematiksel Görsel-Uzaysal Müziksel-Ritmik Bedensel-Kinestetik Sosyal Ýçsel Doðacý Zeka Alaný Zeka Alanlarýný Belirleme Ölçeði Bana tamamen uygun Bana oldukça uygun Bana kýsmen uygun Bana çok az uygun Bana hiç uygun deðil Örencilere Yönelik Çoklu Zeka Alanlarý Profili Maddeler / Önermeler Zeka Alanýndaki Toplam Puan arasý arasý arasý 8-15 arasý Sýnýfý: Cinsiyeti: Çok Geliþmiþ Geliþmiþ Orta Düzeyde Geliþmiþ Biraz Geliþiþ arasý Geliþmiþ Deðil Toplam Puan Zeka Alanýndaki Geliþmiþlik Düzeyi 30 31

22 2.BÖLÜM EÐÝTÝMDE ÇOKLU ZEKA KURAMI 2.1.Çoklu Zekâ Kuramý ve Öðrenme Zekâ alanlarýna bakýldýðýnda, hepsinin birbirinden farklý olduðu görülmektedir. Herkesin birbirinden farklý algýlama ve anlama, olaylara birbirinden farklý yaklaþým ve problem çözme yetenek ve tarzlarý vardýr. Herkesin öðrenme þekilleri de birbirlerinden farklýdýr. Görsel zekâsý geliþmiþ olan çocuklar resimlerle ve video filmlerle daha zevkli öðrenirlerken, bedensel zekâsý olan çocuklar dokunarak, deneyerek ve uygulayarak daha iyi öðrenirler. Matematik zekâlý çocuklar mantýða dayalý, sebep sonuç iliþkileriyle rahatça öðrenirken, müzik zekâlý çocuklar müzikle, dilsel zekâsý olan çocuklar ise dinleyerek ve okuyarak öðrenmede daha baþarýlý olurlar, sosyal zekâlý çocuklar konuþup, iletiþim kurarak, kendine dönük zekâsý olan çocuklar ise tek baþýna çalýþarak öðrenmekten zevk alýrlar. Çoklu zekâ kuramýnda alýþýlagelmiþ klâsik öðretmen modeli deðiþmektedir. Öðretmen sadece bilgiyi aktaran kiþi deðil öðrenciye, kendi öðrenme yöntemini bulup geliþtirmesi için rehberlik yapan 32 33

23 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý kiþidir. Bu kurama uygun tekniklerle dersi iþleyen öðretmenin ders anýndaki yükü azalmakta, ancak ders öncesi hazýrlýk çok önemli hale gelmektedir. Öðretmen derse hazýrlýk yaparken öðrencilerinin zekâ profillerini dikkate almalý ve mümkün olduðunca farklý zekâ alanlarýna hitap edecek þekilde ders plâný hazýrlamalýdýr. Öðrencilerin güçlü ve zayýf zekâ alanlarý olduðu gibi öðretmenlerinde güçlü ve zayýf zekâ alanlarý vardýr. Bu nedenle öðretmenler kendi zekâ alanlarýný tanýmalý, zayýf ve güçlü yönlerini bilmelidirler. Bu problemi ortadan kaldýrmak için derse hazýrlýk yaparken sadece bireysel çalýþma deðil, zümre öðretmenleri grup çalýþmasý yapmalýdýr. Farklý zekâ alanlarý geliþmiþ öðretmen grubu birlikte çalýþtýklarýnda, dersle ilgili farklý öðretim yöntemleri ve teknikleri de kendiliðinden ortaya çýkacaktýr. Çoklu zekâ kuramýnda bireysel öðrenme ön plân çýkmaktadýr. Bu nedenle öðretmenlerin farklý öðretim yöntemlerinin yaný sýra teknolojiyi de kullanmalarý gerekmektedir. Bilgisayar teknolojisindeki hýzlý geliþme bireysel öðrenmenin önünü açmýþtýr. Bilgisayar kullanarak yapýlan öðretim programlarýnda farklý zekâ alanlarýna yönelik öðretim etkinlikleri kullanýlmalýdýr. Simülasyonlar, üç boyutlu resimler, grafikler, soru cevap, filmler ve uygulama örnekleri. Bu sayede öðrenci kendisi için uygun bulduðu öðretim etkinliklerini seçerek daha iyi öðrenebilecektir. Öðretmenlerin ayný þeyi farklý metotlarla ve malzemelerle öðretmesi, birbirinden farklý anlama kapasitesi olan çocuklarýn daha kolay öðrenmelerini saðlayacaktýr. Çoklu zekâ teorisinin okullarda öðretmenler tarafýndan uygulanmasý çocuklarýn üstün olan zekâlarýný (yönlerini) ortaya çýkaracak ve bu yönlerini geliþtirip kuvvetlendirmelerini saðlayacaktýr. Ayrýca sýnýfta kendilerine saðlanan çoklu zekâ teorisine göre hazýrlanmýþ ders ortamlarýnda diðer zekâ tipleri de geliþecektir. Zekâ tipi ne olursa olsun her çocuðun kuvvetli ve zayýf olduðu yanlarý vardýr. Eðer okullarda bu zekâ tiplerinden sadece bir ya da ikisi kullanýlýrsa, zekâ tipi bunun dýþýnda kalan çocuklar kendi yetenekli yanlarýný geliþtiremeyecek, öðrenme iþini zevk almadan v e d a h a u z u n s ü r e d e t a m a m l a y a c a k y a d a h i ç öðrenemeyeceklerdir. 'Çoklu Zekâ' yöntemiyle çocuklar kendi üstün ve yaratýcý yanlarýný keþfedip bunu daha da kuvvetlendirmekte ve diðer zekâ tiplerini de geliþtirme þansýna kavuþmaktadýrlar. Böylece çok yönlü yetiþen çocuklarýn kendilerine olan güvenleri artmakta, okula ve öðrenmeye karþý daha ýlýmlý bir tutum ve davranýþ geliþtirmekte ve daha baþarýlý olmaktadýrlar. Bilimsel araþtýrmalarla ortaya konulan ve þu an için sekiz tip zekâ ve deðiþik öðrenme yollarý varken, sadece matematik ve sözel zekâya hitap edecek, tek tip öðrenme þekliyle çocuklarý bir kalýp içine sokmaya çalýþmak, toplum için yetiþecek pek çok dâhiye engel olmak demektir. Zeki olmak, halen pek çok okulda uygulanan ve önem verilen, sadece matematik ve dilde baþarýlý olmak deðildir. Çocuklar müzikte, bedenleriyle, sosyal yönleriyle, kendilerine dönük zekâ ve görsel olarak ta zeki ve yeteneklidirler. Onlara bu yeteneklerini gösterme, geliþtirme ve baþarýlý olma þansý verilmelidir. Öðretmenleri tarafýndan fark edilmeyen ancak daha sonrasýnda çok büyük baþarýlara imza atarak tarihe geçen kiþilerden biri olan Edison'u, öðretmenleri hiç bir þey öðrenemeyecek kadar aptal bulurlardý. Bu yüzden Edison'u ilkokulda annesi eðitmiþti

24 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý Michigan Port Huran Ýlkokulu öðretmeni, ailesinin baþarýsýz olduðu gerekçesiyle okuldan aldýðý öðrencisi Thomas Alva Edison için O beyinsiz bir çocuk ve hiçbir iþte baþarýlý olamaz demiþti. Daha sonraki yýllarda Edison, yaptýðý kimyasal deneylerden birininpatlamasý sonucu telgraf ofisindeki iþinden de kovulmuþtu. Asla pes etmeye niyetli olmayan Edison, yaptýðý buluþlar sayesinde bir süre sonra "Menlo parký sihirbazý" olarak anýlmaya baþladý ve elektrik ampulü baþta olmak üzere insanlýðýn hayatýný kolaylaþtýracak icatlarý nedeniyle tarih boyunca unutulmayacak bilim adamlarý listesine adýný yazdýrmayý baþardý. Bir baþka örnekte Einstein' dýr. E i n s t e i n, d ö r t y a þ ý n a k a d a r konuþmamýþtý. Matematik dersinden çok baþarýsýz olduðu için ilkokuldan atýlmýþtý. Münih'teki ilkokul öðretmeni; ünlü fizik bilgini Albert Einstein'e hiçbir iþe yaramayacaðýný söylemiþti. Fakat bu durum onun izafiyet teorisini ortaya koymasýný engelleyemedi. Biz þimdi onu, yüzyýlýmýzýn en büyük bilgini olarak biliyoruz. George Westinghouse ise, yaþýtlarýna göre yeteneksiz ve çalýþmayý sevmeyen aptal biri olduðu gerekçesiyle okuduðu kolejden uzaklaþtýrýlmýþtý. Fakat ayný kiþi, daha yirmi yaþýný doldurmadan buharlý motor çarkýnýn patentini alarak büyük bir baþarýya imza attý. Daha sonra yaptýðý, raydan çýkmýþ trenleri yerine oturtmayý saðlayan araç, ülkedeki tüm demiryolu þirketleri tarafýndan satýn alýndý. Westinghouse'un yaþamý boyunca elde ettiði baþarýlar inanýlmazdý. Dört yüzden fazla icat ve benzeri az bulunan bir sanayi imparatorluðu Michael Jordan da, lise ikinci sýnýf öðrencisiyken, okul basket takýmýna alýnmadý. Antrenörü, onun bu konuda yetenekli olmadýðýný, boyunun kýsa olduðunu söyleyerek takýmda yer alamayacaðýný söyledi. Hayalleri yýkýlmýþtý. Annesi "önemli olan, takýmýn içinde senin ne kadar küçük olduðun deðildir; senin içinde ne kadar büyük bir takým olduðudur..."dedi. B u s ö z l e r g e n ç basketbolcu, Michael Jordan için yeni bir baþlangýç oluþturdu. Bunun üzerine çalýþmaya baþladý. Her geçen gün temposunu arttýrdý. Bir dahaki seçmelerde okul takýmýna girdi. Bu onun basketbol yaþamýnýn ilk basamaðýydý. O þ i m d i, y a l n ý z c a Amerika'nýn deðil, dünyanýn y e t i þ t i r d i ð i " e n b ü y ü k basketbol yýldýzý" unvanýný taþýyor

25 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý 2.2.Çoklu Zekâ Kuramýnýn Eðitimde Kullanýlmasý Çoklu zekâ teorisine göre, eðitimin amacý sadece öðrencilerin akademik baþarýlarýný artýrmak deðil, ayný zamanda öðrencilerdeki çoklu zekâ potansiyellerini ortaya çýkarmak ve onlarý geliþtirmektir. Dolayýsýyla, öðretmenler, öðrencilerin çoklu zekâ alanlarýný sýnýfta iþleyecekleri konularla iliþkilendirerek her öðrencinin her zekâ alanýnda kendisine özgü bir yapýda geliþmesine fýrsat tanýmalýdýr. Her öðretmenin sýnýftaki öðrencilerin bireysel farklýlýklarýný çok ciddî olarak ele almasý gerekmektedir. Bu nedenle, çoklu zekâ teorisi, bütün öðretmenlerin öðretmen merkezli bir öðretim anlayýþýndan öðrenci-merkezli bir öðretim anlayýþýna dayanan bir deðerler dizisi deðiþimini gerçekleþtirmelerini öngörmektedir. Dikkat edilirse, geleneksel yapýdaki sýnýf ortamlarýnda ders zamanýn %70'e yakýn bir bölümü öðretmen konuþmalarý ile ve diðer %30'luk bölümün büyük bir çoðunluðu da öðrenciler açýsýndan sýkýcý türden alýþtýrmalarla tüketilmektedir. Tipik bir geleneksel öðretmen, zamanýnýn çoðunu sýnýfýn önünde öðrencilerine bir konu hakkýnda bilgi aktararak, konu ile ilgili önemli noktalarý tahtaya yazarak, konu hakkýnda öðrenciler sorular yönelterek ve öðrencilerin konu ile ilgili ders kitabýndaki alýþtýrmalarý bitirmelerini bekleyerek harcayabilmektedir. Öte yandan, çoklu öðretim modelini benimseyen bir öðretmen öðrencilerin çoklu zekâ alanlarýný yaratýcý bir þekilde harekete geçirerek onlarýn farklý yollarla öðrenmelerine fýrsat tanýmak için farklý zekâ alanlarý ile iliþkili öðretim metotlarýný kendine özgü bir bütünlük içinde sýnýftaki öðretim sürecine uyarlamaktadýr. Bu çerçevede ele alýndýðýnda, çoklu zekâ teorisinin öðretim alanýna saðladýðý en büyük katký, birçok geleneksel eðitim sistemlerinde öðretmenlerin sahip olduklarý öðretim stratejileri repertuarlarýnýn sözel-dil zekâ alanýnýn dýþýna çýkarak daha da geniþletmeleri gerektiðini vurgulamasýdýr. Örneðin uzaysal zekâ alanýný güçlü olan bir öðrenci, resimler, üç boyutlu materyaller, video oyunlarý veya grafik içeren bilgisayar programlarý ile yeni þeyler öðrenmeyi tercih edebilir. Öðrencilerin zekâ türleri belirlenmeli Bütün bunlarýn dýþýnda ve hepsinden de önemli olan konu, öðretmen öðrenci iletiþiminin saðlýklý olabilmesi için öðrencilerin zeka türlerinin belirlenmesidir. Bu belirlemenin amacý öðretmenin öðrenciye yaklaþýmýný, ders araç ve gereçlerinin seçimini ve derslerde kullanýlan yöntemlerin saptanmasýný saðlamaktýr. Ýlgili dersin anlaþýlmasýný kolaylaþtýrýcý etkinlikler geliþtirmek için ders öðretmeninin öðrencilerinin genel zekâ türleri konusunda ön bilgiye sahip olmasý hem öðrenciler hem de öðretmen açýsýndan önemlidir. Yýllardýr süregelen tekdüze eðitimden kurtulup öðrenciyi araþtýrmaya, düþünmeye ve sorunlarý çözebilmeye sevk eden neden-sonuç iliþkisini kurabilen bir eðitimin daha verimli olacaðý unutulmamalýdýr. Zaten tek tip bir yöntemle yapýlan bir eðitimin uzun dönemli hafýzada (long-term memory) yer alamadýðý bilinen bir gerçektir. Öðrencilerin neyi ne kadar akýlda tutabildiklerini Rief þöyle açýklamaktadýr. Öðrenciler okuduklarýnýn % 10'unu, iþittiklerinin % 20'sini, gördüklerinin %30'unu, görüp iþittiklerinin % 50'sini, söylediklerinin % 70'ini, söyleyip yaptýklarýnýn % 90'ýný akýllarýnda tutabilmektedirler. Görüldüðü gibi Dilsel Zekâ veya Görsel Zekâ tek baþýna öðrenmeyi kolaylaþtýrýcý bir özelliðe sahip deðildir. Ýki ve üzeri zekâ türlerinin birleþimiyle meydana gelecek bir öðrenme ortamý öðrenci için daha kalýcý olacaktýr. Öðrenci profillerinin çýkarýlýp her öðrencinin ne tür zekâ yapýsýna sahip olduðunun belirlenmesi, bu kuramýn tam olarak uygulanabilmesinin temel taþýdýr. Her öðrencinin kendine özgü bir zekâ yapýsý olduðunu hesaba katarak bir öðrenciye zor gelen bir konuyu anlatýrken onun sahip olduðu yeteneðinin farkýnda olunmasý ve bunun bir araç olarak kullanýlýp öðrenciye yararlý hale getirilmesi 38 39

26 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý saðlanabilir. Daha açýk bir ifadeyle, görsel veya sözel yöntemlerle anlatýlan bir dilbilgisi kuralýnýn müzik zekâsýna sahip olan bir veya birkaç öðrenci için sýkýcý ve anlaþýlmaz gelmesi normal olabilir. Bu konularý melodiler oluþturarak, kuralý beste haline getirerek, rap adý verilen tonlamalarla öðretme yolunu seçmek o öðrenciler için daha kolay ve anlaþýlýr hale gelmesini saðlayabilir. Bunlarý yaparken sadece öðretmen kendisi deðil sýnýftaki diðer öðrencilerden de faydalanabilir. Öðrencinin öðrenme sürecinde olabildiðince yer almasý ve bu sürece katký saðlamasý pedagojik açýdan yadsýnamaz bir gerçektir. Eðitimde Çoklu Zeka Kuramý'ndan yararlanmak Her öðrencinin sýnýf içerisinde farklý bir öðrenme yöntemi ve bu yöntemi kullanýrken sahip olduðu bir veya birkaç zekâsý vardýr. Ç o k l u Z e k â K u r a m ý n ý n i l k e l e r i n i g ö z ö n ü n d e bulundurduðumuzda hiçbir öðrenci tembel deðildir. Her öðrencide mutlaka baskýn olan bir zekâ yapýsý vardýr. Var olan bu zekânýn ortaya çýkarýlýp öðrenmeyi kolaylaþtýrmada etkin rol almasýnýn saðlanmasý, öðretmenin üzerinde durmasý gereken bir konudur. Aksi takdirde bir veya iki öðrenme yöntemine dayalý - bu da çoðunlukla Matematiksel- Mantýksal ve Sözel-Dilsel - bir eðitimin çok faydalý olmayacaðý unutulmamalýdýr. Öðrencilerin ne tür alanlara ilgi duyduklarý, yaþ gruplarý, öðrenme türleri ve bu verilerden yola çýkarak hazýrlanacak olan ders etkinlikleri zekâ türlerinin belirlenmesine yardýmcý olmakla kalmayýp öðrenme ve öðretme sürecinin geliþmesine de katký saðlayacaktýr. Sýnýf düzeninin ikili veya grup çalýþmasýna olanak saðlayacak þekilde yapýlmasý öðrencilerin iletiþim kurmada içsel ve sosyal zekâlarýnýn geliþmesine yardým eder. Görsel zekâlarýný kuvvetlendirmek için duvarlarda dersle ilgili resimlerin, tablolarýn, þemalarýn asýlý olmasý, ders sunumunda görsel ve iþitsel araç ve gereçlerden yararlanýlmasý gerekmektedir. Aslýnda bilinçli olarak uygulanan her etkinlik ve yararlanýlan her ders araç ve gereci her öðrencinin belli bir zekâ türüne hitap edebilir. Yeter ki uygulama aþamasýnda ilgili öðretmen ne yaptýðýný ve niye yaptýðýný bilsin. Þurasý bir gerçektir ki amaçsýzca uygulanan hiçbir etkinlik boþuna yapýlmýþ olan bir etkinliktir. Bütün bunlarýn sýnýf ortamýnda uygulanmasý öðretmen için zor olmasa gerek. Emek ve zaman isteyen bir çalýþma gerektirdiði için ne yazýk ki çoðu öðretmen bu tür etkinliklerden uzak durmakta ve anlatma yöntemini tercih etmektedir. Çoklu zekâ Kuramýnýn eðitimde tam anlamýyla kullanýlmasý öðrencilerin kendine güvenlerini kazanmalarý; derslerin monoton olmaktan çýkýp daha zevkli hale gelmesi; her öðrencide var olan ama bastýrýlmýþ olan bir veya birkaç zekâ türünün ortaya çýkarýlýp sýnýf içersinde kullanýlmasý açýsýndan önemlidir. Bir diðer açýdan bakýldýðýnda aslýnda bu kuramýn tek bir derse indirgenmeyip diðer dersleri de kapsayacak þekilde uygulandýðýnda ve hatta tüm okulu ve aileleri de içine çektiði zaman çok daha yararlý olacaðý görülecektir. Çoklu Zekâ Teorisinin Sýnýflarda Uygulanmasý Öðretmen, deðiþik ders metotlarý ve onlara uygun deðiþik malzemeler kullanarak, ders anlatýmýnda daima bir aktiviteden diðer aktiviteye geçerek yani ayný þeyi farklý zekâlar kapsamýnda göstermelidir. Takým çalýþmasý yaparak, diðer meslektaþlarýnýn becerilerini ve tecrübelerini kendi sýnýfýnda kullanabilir. Ders 40 41

27 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý anlatýmýnda kendi öðrencilerinden de yardým alabilir. Okulda mevcut olan teknolojiyi sonuna kadar kullanmakla iþe baþlayabilir. Çoklu zekâ kuramýna göre öðretmen, öðretim ortamýný düzenlerken, iþe öðrencilerinin hangi zekâ türünü kullanarak daha iyi öðrendiðini saptamakla baþlamalýdýr. Daha sonra öðretmen, öðrencilerin kullandýklarý zekâ türüne göre beyin jimnastiði çalýþmalarý yaptýrmalý, öðrencilerin zekâlarýný harekete geçirmelidir. Bu zekânýn hareke geçirilmesi aþamasýdýr. Sonraki aþama ise zekânýn güçlendirilmesidir. Bu aþamada öðretmen, öðrencilerin zekâlarýný kullanmalarýný saðlayacak etkinliklerle öðrencilerde harekete geçen zekâlarý geliþtirmeye, derinleþtirmeye çalýþýr. Artýk öðrenciler Çoklu Zekâ ile öðretim e hazýr hale gelmiþlerdir. Son aþama ise zekânýn transferi aþamasýdýr. Bu aþamada geliþtirilmiþ olan zekâlarýn gerçek dünyadaki problemlerin çözümüne uyarlanmýþ olmasý gerekir. Yani Çoklu Zekâ Kuramý na göre düzenlenmiþ öðretimle geliþtirilmiþ-derinleþtirilmiþ olan çocuk; artýk günlük yaþamdaki sorunlarýna, geliþtirdiði zekâ tipi ile çözüm bulabilmelidir. Böylece geliþtirilen zekâ bireyin yaþantýsýnýn giderek bir parçasý haline gelecektir. Eðitim ve Öðretimde Çoklu Zekâ Ýnsanlarda baskýn olan zekâ bölümleri ya da farklý bir deyiþle her insanýn kendine özgü kolay öðrendiði öðrenme yolu kullanýlarak o insana öðrenmede zorlandýðý pek çok þeyi öðretilebilir. Daha açýk bir ifadeyle, insanlarýn kendilerine en yakýn gelen, en çok zevk aldýklarý ilgi ve yetenek alanlarýný etkili birer araç olarak kullanarak, onlara farklý alanlarý tanýma ve öðrenme için kapýlar açýlabilir. Örneðin, görsel yaný güçlü, resimler, þekiller yoluyla düþünen, çizmekten zevk alan bir öðrenci için, matematik gibi soyut bir dersi öðrenmede zorlandýðý durumlarda, matematikteki öðrenme sürecini anlamasýný kolaylaþtýrma amacýyla, o öðrencinin görsel yaný bir araç olarak kullanýlabilir. Bu öðrenciye okuduðu problemlerin þekiller ve resimlerini yapma fýrsatý sunulduðunda ya da sayýlar yerine resimler yerleþtirildiðinde ona zor gelen matematik dersine karþý bu öðrencinin tutumlarý da deðiþmeye baþlar. Olumlu duygularýn öðrenme sürecine pozitif katkýlarý olduðu artýk bilimsel bir gerçektir. Eðer öðrenciler zevk aldýklarý yollarla çalýþýrlarsa zorlandýklarý alanlarda bile zevkle çalýþýp kolaylýkla öðrenebileceklerdir. Örneðin müziksel zekâsý güçlü olan bir öðrencinin müziksel zekâsý, tarih dersindeki bilgileri öðrenmede bir araç olarak kullanýlabilir. Öðrencilerin öðrendikleri bilgileri dörtlüklere dönüþtürmeleri ve onlardan bir þarký hazýrlamalarý istendiðinde, bu iþi zevkle yapacaklar, kendi hazýrladýklarý þarkýlarý unutmayacaklarý için, þarkýnýn sözlerindeki bilgileri de bu yolla öðrenmiþ olacaklardýr. Ýnsanlarýn zevkli çalýþtýklarý bilim alanlarýnýn diðer bilim alanlarýnda kullanýmý ile pek çok alanda çalýþmak ve öðrenmek kolaylaþabilir. Sonuç olarak eðitim öðretim programlarýnda disiplinler arasý geçiþlerin hýzlanmasý öðretim araçlarýnýn zenginleþtirilmesi ile, öðrenme ortamlarý farklý kiþisel özellikler gösteren öðrenciler için zevkli ve eðlenceli hale gelirken öðrenme oraný da yükseltilebilir, eðitim öðretimin etkinliði arttýrýlabilir. Çoklu zekâ teorisinin sýnýflarda öðrenme ortamlarýnda kullanýlmasýyla beynin hem sað hem de sol lobu aktif hale getirilir. Bunun sonucu da insan beyninin kullaným yüzdeliði artar. Beynin aktif olarak kullanýldýðý ortamlarda öðrenciler, yüksek düþünme becerileri geliþtirir, öðrencilerin hayal güçleri zenginleþir ve öðrenme etkinliði artar

28 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý 8 farklý öðrenme yolunun sýnýflarda etkin olarak kullanýlmasý öðrencilere tüm zekâlarýný geliþtirebilecekleri verimli öðrenme ortamlarý sunar. Farklý öðrenme yollarýnýn sunulduðu, zevkli ve heyecanlý öðrenme deneyimlerinin oluþturulduðu ortamlar, öðrenciler için kuþkusuz eðitim ve öðretim adýna en verimli geliþim ortamlarýdýr. Deðiþik öðrenme yollarýnýn, düþünmeye dayalý etkinliklerin yer aldýðý derslerde, öðrencilere beyinlerini aktif olarak kullanma fýrsatý verilir. Ezbere dayalý, kuru bilgiler yerine öðrenciler öðrenme sürecinin içine alýnýrlar ve öðrenmede aktiftirler. Aktif öðrenme ortamlarýnda yaþayarak öðrenme sonucu, öðrendikleri bilgileri gerçek hayatta etkili bir biçimde nerelerde nasýl kullanacaklarýný öðrenirler. Prof. GARDNER' ýn çoklu zekâ teorisini ortaya atmasý ile en büyük h e d e f i ö ð r e n e n t o p l u m l a r ý n oluþturulmasýdýr. Çünkü teoriye göre, hayat boyu geliþim ve öðrenme heyecaný taþýyan çocuklar küçük yaþtan itibaren eðitim ve öðrenmeye karþý olumlu duygularla yetiþirken, beyinlerini maksimum þekilde aktif olarak kullanabilirler, öðrendikleri bilgileri sorgularlar, eleþtirirler, ön yargýlarý, kalýplarý bir kenara býrakarak düþünürler ve düþündükleri ile gerçek hayat arasýnda köprüler oluþtururlar. Çoklu Zekâ Teorisinin uygulandýðý sýnýflarda okul, duvarlarýn dýþýna gerçek hayata taþýnýr. Öðrencilere bir yandan öðrenme potansiyellerini yükseltme fýrsatý sunulurken, bir yandan da kendini tanýma, kendine güven, etkili iletiþim kurma gibi kiþisel ve sosyal pek çok alanda da geliþim için destek verilir. Çoklu Zekâ Teorisinin eðitim ve öðretimde kullanýmý ile kiþilerarasý bireysel farklýlýklara deðer verilir ve bu farklýlýklarýn geliþimi için ortamlar oluþturulur. Eðitim ve öðretimin amacý, tekdüze beyinler yerine farklýlýklarý arttýrmak olmalýdýr. Eðitim ve öðretimde Çoklu Zekâ Teorisinin kullanýlmasý, sýnýflarda farklý öðrenme tekniklerinin hazýrlanmasý ile her öðrenciye eþit öðrenme fýrsatý verecektir. Bunun sonucu da öðrenme güçlükleri yerine öðrenme farklýlýklarý üzerine konuþulacaktýr. Çoklu Zekâ Teorisi dünya eðitim tarihinde tekdüze eðitim yöntemlerinden kurtuluþun çýkýþ noktasýdýr Farklý Zekâ Alanlarýna Göre Öðrenme Etkinlikleri Öðretim tasarýmýnda zekâ türlerinden nasýl yararlanýlabileceði pek çok eðitimci tarafýndan düþünülmüþ ve çeþitli cevaplar üretilmiþtir. Bu amaçla önce zekâlarýn temel özellikleri belirlenmiþ, belli bir zekâda geliþme gösteren bireylerin hangi tür örenme etkinliklerinden zevk alabileceði ya da hangi tür etkinliklerle daha kolay öðrenebileceði tartýþýlmýþtýr. Son yýllarda öðrenme öðretme etkinlikleri üzerinde yapýlan araþtýrmalarda da çoklu zekâ kuramýnýn alanlarýndan yararlanýlmaktadýr. Bu amaçla tasarlanan etkinlik gruplarý þu þekilde özetlenebilir. 1-Dil Zekâsý ile Öðrenme Etkinlikleri Verilen bilgileri betimleme. Araþtýrma projeleri hazýrlama ve rapor yazma. Þiir, masal, efsane, hikâye, kýsa oyun veya makale yazma. Günlük yazma. Sözlük kullanma. Kavramlar dizini kullanma. Kelime bankasý oluþturma. Bulmaca hazýrlama

29 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý Kelime ailesini (kökenini) bulma. Yüksek sesle okuma. Sýnýf sekreteri olma. Röportaj yapma. Tartýþma yaratma. Mektup yazma. Slogan yaratma. Bülten, kitapçýk ya da sözlük yazma. Talk-Show radyo(veya TV) programý yazma. Konuyla ilgili sunu yapma. Konu ile bir hikâyeyi, romaný, þiiri iliþkilendirme. 2.Mantýksal-Matematiksel Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Fikir üretmek için beyin fýrtýnasý yaparak, üretilen fikirleri sýralama. Çizelgeler hazýrlama. Sýnýflama yapma. Zaman çizelgesi hazýrlama. Seçenek ve adýmlarýn gösterildiði tablo geliþtirme. Problemi, harita ya da akýþ þemasý haline getirme. Etkinlik planý hazýrlama. Örgütlenme þemasý hazýrlama. Problemin adýmlarýný þekil çizerek gösterme. Yapý kurma ve açýkça ifade edilmiþ hedefler belirleme. Anahtar kelimeleri belirleme. Önemli ve önemsiz bilgileri ayýrt etme. Öðrenilenleri matematiksel bir formüle dönüþtürme. Konuyla ilgili bir strateji oyunu kurma. Karþýlaþtýrma yapma. Konuyu açýklamak için analoji oluþturma. Þifre tasarlama. 3. Görsel ve Mekânsal Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Karikatür çizme. Hikâye ya da notlarý renklerle kodlama Fikirleri tablo haline getirme. Yap-boz hazýrlama. Hikâye panosu hazýrlama. Konuþulan ya da okunan þeyin resmini yapma. Yazmayý seven bir arkadaþla resim kitabý hazýrlama. Hikâyenin resmini çizme. Konuyla iliþkili ya da konuyu açýklayan resimler bulma. Zihin haritasý veya kavram haritasý yapma. Hikâyedeki olaylarý sýralayan zaman çizelgesi ya da grafikleri çizme. Harita, tablo ve þekil inceleme. Kamerayla kayýt yapma. Video izleme. Resimlerden yararlanarak tahminde bulunma. Slâyt hazýrlama. Duvar resimleri tasarlama. Poster hazýrlama. Reklam veya ilan hazýrlama. 4. Bedensel-Kinestetik Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Göstererek yaptýrma. Heykel yapma 46 47

30 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý Koreografi hazýrlama. Sanat projesi hazýrlama. Kesip yapýþtýrma. Dans etme. Pandomim ya da taklit yapma. Drama yapma. Gezi yapma. Beden dilini kullanma. Harfleri vücut ile gösterme. Okunan bir þeyi canlandýrma. Konuyu açýklayýcý hareket zinciri yaratma. Tahta ve yer oyunlarý yaratma. Görev veya bulmaca kartlarý yapma. 5. Müziksel - Ritmik Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Dinlenen müziðin yarattýðý duygularý ifade etme. Tekerlemeler söyleme. Ritim yaratma. Konuyla iliþkili ya da konuya benzer temada þarký bulma. Konuyla ilgili müzik dinleme. Mýrýldanma. Okurken ya da yazarken tempo tutma. Yazarken ya da çizerken þarký, doða sesleri dinleme. Kitap kaseti dinleme. Kelimeleri, kavramlarý ya da formülleri ritimlere yerleþtirme. Notalarý sesli okuma. Dil kurallarý ve müzik kurallarýný iliþkilendirme. Þarký söyleme. Kafiye bulma. Fonda müzik dinleme. Konuyu müzik eþliðinde sunma. Konudaki duygu ya da düþüncelerle ilgili beste yapma veya þarký sözü yazma. 6. Sosyal Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Öðrendiðini drama ile gösterme. Baþkalarýyla beyin fýrtýnasý yapma. Tartýþma. Görüþme yapma. Baþkalarýnýn yaþantýlarýndan ders alma. Dinleme. Yardým derneklerine üye olma. Grup çalýþmalarýna katýlma. Rol yapma. Birine bir þeyler öðretme. Kayýt aracý kullanma. Mektup yazma. Ýnsanlarý betimleme. Kitap kulübüne üye olma. Karakterlerin davranýþlarýný tahmin etme. Okuduklarýný anlatma. Aldýðý notlarý arkadaþýnýnkiyle karþýlaþtýrma. Sýnýf mitingi düzenleme. Toplantý düzenleme. Yanýndaki kiþiyle birbirine konu özetleme, tartýþma. 7. Özedönük-Ýçsel Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Günlük tutma. Soru üretme. Tek baþýna beyin fýrtýnasý yapma. Fonda klasik müzik ya da doða 48 49

31 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý sesleri dinleme. Araþtýrma. Teori üretme. Kiþisel sözlük geliþtirme. Öðretme yollarý geliþtirme. Okumanýn amacýný belirleme. Neden sorusunu sorma. Kiþisel steno geliþtirme. Gün veya dönem içinde kendini deðerlendirme. Kendini düzeltmek için imla kýlavuzu ve sözlük kullanma. Kiþisel bir neden-sonuç ya da etki-tepki þemasý hazýrlama. Bilinenler ile bilinmeyenleri ayýrt etme. Konuyla ilgili hisleri, düþünceleri yazma. Ödev veya proje konusu seçme. Herhangi bir konuda hedef ortaya koyma ve bu hedefi takip etme. Konuyla ilgili bir makale yazma. 8. Doðacý Zekâ ile Öðrenme Etkinlikleri Yakýn çevre ile öðrenilenler arasýnda iliþki kurma. Taþ, yaprak vb. biriktirme. Öðrenilen yeni bilgilerle doðal nesneler arasýnda iliþki kurma. Öðrenilen bilgilerle aðaçlar nehirler veya okyanuslar arasýnda iýliþki kurma. Doðada zaman geçirme. Doðal zenginliklere geziler düzenleme. Deneyler hazýrlama. Harfleri hayvan ya da bitkilere benzetme (z =zebra). Harflerin okunuþlarýný hayvan seslerine benzetme Çoklu Zekâ Kuramýna Dayalý Ölçme ve Deðerlendirme Çoklu zekâ kuramý, zekâ alanlarýnýn tek olmadýðýný, yalnýzca akademik yeteneklere sahip bireylerin zeki kabul edilmeyeceðini, baþka alanlarda yetenekli bireylerin de zeki kabul edilmesi gerektiðini savunmaktadýr. Çoklu zekâ, öðrencilerin zekâlarýnýn farklý olabileceði gibi, performanslarýný gösterme yollarýnýn da farklý olmasý gerektiðini ifade etmektedir (Amstrong, 1994). Farklý zekâ profillerine sahip bireylerden ayný konuyla ilgili ayný yönde performans beklemek doðru deðildir. Örneðin müziksel (ritmik) zekâsý geliþmiþ bir bireyden beklenilen herhangi bir konudaki performans ile o konudaki matematiksel zekâsý geliþmiþ bir bireyden beklenilen performansýn biçimi ayný olmamalýdýr. Bu sebeple, çoklu zekâ kuramýnda ölçme ve deðerlendirme iþlemlerinde kullanýlacak araçlarýn farklý olmasý, zengin bir bilgi toplamýný ortaya koymaktadýr. Bu bilgilerin elde edilebilmesi için klasik ölçme araçlarýnýn temele alýndýðý ürün deðerlendirmenin yanýnda, ürün ve sürece birlikte aðýrlýk veren destekleyici ölçme ve deðerlendirme tekniklerinin de iþe koþulmasý gerekmektedir (Demirel, Baþbay ve Erdem, 2006). Çok yönlü veri toplama amacýyla kullanýlabilecek bazý teknikler þunlardýr. Destekleyici ve Alternatif Ölçme ve Deðerlendirme Teknikleri Sýnavlarla yapýlan deðerlendirmeler belirli zaman aralýklarýyla öðrencilerin ayný konulardaki bilgi ve becerileri arasýndaki 50 51

32 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý farklarýný ortaya çýkarmak amacýyla yapýlmaktadýr. Yeni yaklaþýmlarda ise, deðerlendirme öðrencilerin diðer öðrencilerden baðýmsýz olarak neleri yapabildikleriyle ilgilenmektedir. Yani çoklu zekâ kuramýný hedef alan programlarda deðerlendirme, öðrenenlerin neyi yapamadýðýný deðil, ne yapabildiklerini görmeye yarayan bir teknik olarak kullanýlmaktadýr. Yeni programlar, öðrenenin okul dýþýndaki gerçek dünyayla uyum içinde olmasýný saðlayacak becerilere sahip olmasýný da hedeflemektedir (Demirel, Baþbay ve Erdem, 2006). Bu doðrultuda derslerin programlarýnýn hayat ile iliþkilendirmenin gereði ortaya çýkmaktadýr. Derslerin gerçek yaþam koþullarý ile iliþkilendirilmesi deðerlendirmenin de gerçek yaþam koþullarý içerisinde de yapýlmasý gereðini ortaya koymaktadýr. Çoklu zekâ kuramý, bireysel zekâ farklýlýklarýný dikkate almayý, öðrenen merkezli yöntemleri benimsemiþ olduðu için, ölçme ve deðerlendirmede de öðrenenlerin bilgi, beceri ve tutumlarýný sergilemeleri için çoklu ölçme durumlarý gerektirir (Gardner, 1993; Amstrong, 1994). Öðrenme-öðretme süreçlerinin sekiz zekâ türünü de kapsayýcý öðrenme yaþantýlarýyla zenginleþtirilmesi, deðerlendirme sürecini de bu zekâ türlerini dikkate alacak þekilde etkilemektedir (Bümen, 2005). Deðerlendirme etkinlikleri öðrencinin tüm potansiyeli dikkate alýnarak gerçekleþtirilmelidir. Öðrencinin tüm potansiyelini dikkate alma farklý deðerlendirme tekniklerini bir arada kullanmayý gerekli kýlmaktadýr. Farklý zekâ türleri geliþmiþ bireylere ortak hedefler doðrultusunda yapýlan çoktan seçmeli, boþluk doldurma, eþleþtirmeli, kýsa cevaplý, açýk uçlu sorulardan oluþan klasik testlerin yaný sýra, farklý öðrenme yaþantýlarýný içeren, süreci deðerlendirmeye yönelik olarak gözlem, görüþme, kendini deðerlendirme ölçekleri, öðrenen ürün dosyalarý (portfolyo), projeler gibi destekleyici ve alternatif deðerlendirme teknikleri kullanýlmaktadýr. Sözü edilen destekleyici ve alternatif teknikler aþaðýda tanýtýlmýþtýr. 1.Dereceli Puanlama Anahtarlarý (Rubrikler) Gözlemlere ait puanlarý tanýmlanmýþ kategorilerden (ölçüt ya da ölçütler) uygun düþen boyuta kaydetmemizi saðlayan bir deðerlendirme aracýdýr. Öðrenciye beklentileri ve kendi kendini deðerlendirme kriterlerini gösteren bir bildirge formudur. Dereceli puanlama anahtarý ile not verilmez. Dereceli puanlama anahtarý 3 bölümden oluþur: Deðerlendirme ölçütleri: Kabul edilebilir cevaplarý kabul edilemez cevaplardan ayýrmak için kullanýlýr. Örneðin, öðretmenler yazýlý kompozisyonlarý deðerlendirirken organizasyon, yapýsal içerik, kelime seçimi vb. gibi deðerlendirilebilir ölçütler kullanýrlar. Ölçüt tanýmlamalarý: Öðrencilerin deðerlendirilmek istenen cevaplardaki nitelik farklýlýklarýný tanýmlama yolunu ifade eder. Örneðin, bir kompozisyonda organizasyon deðerlendirilecekse bu ölçütlerden en yüksek puaný alan öðrencinin kompozisyonu organizasyon açýsýnda hiç hata içermemelidir. Puanlama stratejisi: Puanlama, bütünsel ya da analitik biçimde olabilir. Bunlardan hangisinin kullanýlacaðý deðerlendirmenin amacýna baðlýdýr. Tablo 1: Örnek Dereceli Puanlama Anahtarý (Rubrik) Puan Ölçütler 4 Konuyu tümüyle iyi anladýðýný gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düþünceler mantýklý gerekçelerle desteklenmiþtir. Konuyu farklý örneklerle açýkladý. Olaylar arsýnda farklý baðlantýlar kurdu. Konuyla ilgili çeliþkili açýklama yapýlmadý. 3 Konuyu anladýðýný gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düþünceler mantýklý gerekçelerle desteklenmiþti fakat yeterli deðildi. Yazýlý açýklamalar yeterliydi. 2 Konunun çoðunu anladýðýný gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düþünceler desteklenmiþti fakat yeterli deðildi. Anlatýmda çeliþkili açýklamalar yapýldý. 1 Konunun birazýný anladýðýný gösterdi. Örnekler yeterli deðildi. Önemli eksikler var

33 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý 2..Performans Deðerlendirme Öðrencilerin bir konudaki bilgilerini, becerilerini, anlama düzeylerini ve düþünme biçimlerini göstermelerine fýrsat verecek farklý durumlarýn yaratýldýðý deðerlendirme amaçlý çalýþmalardýr. Öðrencinin bazý problem durumlarý karþýsýnda gösterdiði davranýþlarýn teþhis edilerek eksiklik ve yeterliklerin öðrenciyle birlikte belirlenmesini saðlayan bir deðerlendirme biçimidir. Çoklu Zeka yaklaþýmý öðrencilerin ayný probleme iliþkin durumlarýnda farklý tepkiler gösterebileceðini söylediði için bu yaklaþýmla birlikte çok etkili olarak kullanýlabilir. Performans sadece psikomotor performans olarak anlaþýlmamakta, bunun yanýnda üst düzey biliþsel problemlere iliþkin çözümler sunma da bir performans olarak görülmektedir. 3.Öðrenci Ürün Dosyasý Deðerlendirme (Portfolyo Deðerlendirme) Öðrencinin bir ya da daha fazla alandaki baþarýlarýný sunmak için, öðrenci çalýþmalarýnýn toplanmasýdýr. Bu dosyayý öðrenci kendisi hazýrlar; ancak öðretmen ve veli bu konuda rehberlik yapmalýdýr. Bu baðlamda, Öðrenci ürün dosyasý öðrenci geliþimini takip edebilmek ve deðerlendirmek için bireyin öðrenme sürecinin göstergesi olarak, öðrenci çalýþma örneklerinin toplanmasý için kullanýlýr. Öðrenci ürün dosyasý ile deðerlendirme; yeni bir deðerlendirme yaklaþýmý olarak, eðitim sistemimizde kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Portfolyo Türleri a) Derleme Portfolyo: Öðrencinin ürünleri içerisinden öðretmenin danýþmanlýðýnda seçtiði bütün çalýþmalarý içerir. b) Ürün Portfolyo: Öðrencinin derleme portfolyosunun içerisinden seçtiði ve en iyi olduðunu düþündüðü çalýþmalarý içerir. c) Deðerlendirme Portfolyosu: Öðrencinin öðretim programlarýnýn belirlenmiþ amaçlarý ve kazanýmlarý doðrultusunda geliþimini gözlemek amacýyla kullanýlan portfolyodur. Portfolyolarýn içinde þunlar yer alýr: Öðrencilerin sýnavlarý Öðrencilerin yaptýklarý çalýþmalardan seçilen örnekler Yaratýcý çalýþmalar Orijinal modeller Yaptýðý deneylerle ilgili veriler Hikâyeler Makaleler Resimler Çizimler Kavram haritalarý Tablolar Grafikler Her ödevi yaparken öðrencinin tuttuðu ödev günlükleri Öðrencilerin portfolyoya koyduðu çalýþma örneklerini seçme nedenleri Öðrencini yaptýðý çeþitli çalýþma örneklerine yönelik öz deðerlendirmesi Öðrencinin ilerleyiþi hakkýnda öðrenci ve öðretmen tarafýn hazýrlanan geliþim raporlarý 4.Tartýþma: Sözel-dilbilimsel zekâsý baskýn öðrencilerin öðrenmelerini ve yapabildiklerini gösterebildikleri yollardan biri olarak kabul edilebilir

34 Mesleki Eðitimde Sekiz Renk Eðitimde Çoklu Zekâ Kuramý Özellikle tek doðru cevabý bulunmayan konularýn bulunduðu durumlarda öðrenciler hakkýnda bilgi toplamak için kullanýlabilecek tekniklerden biridir. Tartýþma eleþtirel düþünmeyi geliþtirmek için kullanýlacak en uygun tekniklerden biri olarak görülebilir. Bazý konularda tek doðru olmayabilir. Bu gibi özelliklerin kâðýt-kalem testleriyle ölçülmesi ve puanlanmasý ile ilgili problemler vardýr. Birden çok doðrunun farklý kiþiler tarafýndan savunulduðu tartýþmada kullanýlýp, tartýþmanýn dinamiklerine göre puanlama yapýlmasý mümkündür. 5.Gösteri Daha çok bedensel (duyu devinimsel), müzikal ( r i t m i k ) v e s o s y a l (bireylerarasý) zekâlarý g e l i þ m i þ b i r e y l e r i n performanslarýný daha iyi ortaya koyabilecekleri, birey hakkýnda deðerlendirme verisi toplanabilecek bir tekniktir. Puanlama kontrol listeleri ya da dereceleme ölçekleriyle yapýlabilir. Gösteri, laboratuar becerileri, drama, iletiþim becerileri, müzikal beceri sergileme faaliyetlerinde kullanýlabilecek bir tekniktir. Bedensel-duyu devinimsel zekâ boyutunda ortaya konulan öðrenme çabasýnýn deðerlendirilmesine yönelik oluþturulacak ayrýntýlý bir deðerlendirme formu yardýmýyla öðrenenlerin ortaya koyduðu çaba ve ürünlerin deðerlendirilmesi saðlanabilir. 6.Anekdotlar Öðrencilerin geçirdikleri öðrenme yaþantýlarýna dönük olarak kýsaca yazýlmýþ raporlarýn tutulduðu sayfalardýr. Öðrencilerin kendi üst düzey biliþsel öðrenmelerle ilgili olarak neleri nasýl öðrendikleri, nerelerde problem yaþadýklarýna dönük olarak tutulan anekdotlardýr. Anekdotlar daha çok sözel-dilbilimsel zekâsý güçlü bireylerin kendileri hakkýnda bilgi verme yolu olarak da kabul edilebilir. Bununla birlikte öðrenenlerin anekdotlarda ortaya koyduklarý mantýksal dizilim de mantýksal-matematiksel zekâ boyutunda ortaya konulan çabalarýn deðerlendirilmesinde de iþe koþulabilir (Demirel, Baþbay ve Erdem, 2006). Bu doðrultuda yazýda izlenilen yol, kurgu, ana ve yan fikirler ve giriþ, geliþme, sonuç bölümlerinin tutarlýlýðýnýn kontrolü ile mantýksal-matematiksel zekâ boyutunu aðýrlýklý olarak kullanan öðrenenlerin deðerlendirilmesinde etkili olabilir. 7.Sergileme Özellikle görsel zekâsý geliþmiþ bireylerin yaratýcýlýklarýný ortaya koyarak oluþturduklarý ürünlerinin deðerlendirilmesinde kullanýlabilecek bir tekniktir. Projelerinde görsel öðeleri fazlaca kullanmak durumunda olan çalýþmalarýn deðerlendirilmesinde, müziksel çalýþmalarýn sergilenmesinde ve deðerlendirilmesinde kullanýlabilir. Ayný zamanda üst düzey zihinsel becerilerin deðerlendirilmesinde de çok kullanýþlýdýr. Kontrol listeleri ya da dereceleme ölçekleri kullanýlarak deðerlendirilebilir. 8.Performans deðerlendirme Öðrencilerin bir konudaki bilgilerini, becerilerini, anlama düzeylerini ve düþünme alýþkanlýklarýný yansýtmalarýna fýrsat verecek farklý durumlarýn yaratýldýðý deðerlendirme amaçlý çalýþmalardýr. Performans deðerlendirme öðrenenin beceriye dayalý problemleri nasýl çözeceðini ve problem çözmek için sahip olduðu bilgi ve becerileri nasýl kullanacaðýný göstermesi için kullanýlan bir deðerlendirme tekniðidir