HEMA TERMİK SANTRALİ 2X(660 MWe-669,4 MWm Mt) VE KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HEMA TERMİK SANTRALİ 2X(660 MWe-669,4 MWm-1.466 Mt) VE KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ"

Transkript

1 HEMA TERMİK SANTRALİ 2(660 MWe-669,4 MWm Mt) VE KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ BARTIN İLİ, AMASRA VE MERKEZ İLÇELERİ, ÇAPAK KOYU MEVKİİ ÇED BAŞVURU DOSYASI ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU ANKARA-2014

2 Proje Sahibinin Adı HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. Adresi Büyükdere Cad. No:53 Maslak / İSTANBUL Telefon ve Faks Numaraları Tel: 0 (212) Faks: 0 (212) Projenin Adı Proje Bedeli Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (Adı, mevkisi, birden fazla il veya ilçede yer alıyorsa bunları tanımlayan yörenin adı) 2(660 MWe-669,4 MWm MWt) TL ( ) ( tarihli Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden hesaplanmıştır. 1 Euro= 2,559 TL) Bartın İli, Amasra ve Merkez İlçeleri, Çapak Koyu Mevkii Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer Saat Yönünde Eleman Sırası: Sağa (Y):Yukarı () Koor. Sırası : Enlem,Boylam Saat Yönünde: Derece.kesir Eleman Sırası: Enlem:Boylam Datum : ED-50 Datum :WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 33 D.O.M. : - Z.O.N : 36 Z.O.N : - Ölçek Fak. : 6 derecelik Ölçek Fak. : 6 derecelik TERMİK SANTRAL ALANI , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zonu , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,347714

3 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , KAZI FAZLASI MALZEME DEPOLAMA SAHASI

4 KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , TERMİK SANTRAL tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği EK-I ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde 2(a).Madde de belirtilen "Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri" Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) KÜL DEPOLAMA SAHALARI tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliğinde EK-1 ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde Madde 12 "Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler." sınıfında yer almaktadır. Raporu Hazırlayan Kuruluşun Adı Raporu Hazırlayan Kuruluşun Adresi, Telefon ve Faks Numaraları Raporu Hazırlayan Kuruluşun Yeterlik Belge No su ve Tarihi Raporun Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl) MGS Proje Müşavirlik Mühendislik Ticaret Ltd. Şti. Şehit Cevdet Özdemir Mahallesi, (203) Sokak, No:1/7, Çankaya-ANKARA Tel: Faks: Yeterlik Belgesi No:67 Veriliş Tarihi: HAZİRAN 2014

5 İÇİNDEKİLER İçindekiler. i Tablolar İndeksi......x Şekiller İndeksi....xiii Fotoğraflar İndeksi xvi Ekler İndeksi xvii Kısaltmalar......xix BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI... 1 (Proje konusu faaliyetin tanımı, (Tesisin faaliyet aşamasındaki ana üretimi, ürün cinsi, proses ve yakma sistemlerinde kullanılan yakıt ve miktarı, yakıt kullanılan ünitelerin ayrı ayrı yakıt ısıl gücü ve toplam yakıt ısıl gücü (MWe, MWt)), üretim kapasitesi, teknik özellikleri ve ömrü, tesiste kullanılacak ham madde cinsi, miktarı, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri)... 1 I.1 Proje Konusu Faaliyetin Tanımı... 1 I.2 Projenin Hizmet Amaçları Önemi ve Gerekliliği... 6 I.2.1 Dünya ve Türkiye'de enerji kaynakları ve elektrik enerji üretimi... 6 I.2.2 Dünyada kömür rezervi I.2.3 Dünya kömür üretimi I.2.4 Dünya elektrik üretiminde kömürün payı I.2.5 Ülkemiz kömür rezervleri I.2.6 Amasra B sahasının kömür rezervi I.2.7 Kömür ithalatı I.2.8 Ülkemizde kömürün elektrik üretimindeki payı BÖLÜM II: PROJE İÇIN SEÇILEN YERIN KONUMU II.1. Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) (Tesisin kurulacağı alanın çevresinde yer alan sanayi, yerleşim yerleri ile ilgili detaylı bilgiler) II.1.1. Projenin konumu II.1.2. Projenin çevre düzeni planındaki yeri II.2. Proje Ünitelerinin Kentsel ve Kırsal Yerleşim Yerlerine Mesafelerinin Ayrı Ayrı Verilmesi ve Harita Üzerinde Gösterimi II.3. Projenin Belirtilen Alanda Yapılmasının Gerekçeleri Belirtilerek, Proje Ünitelerinin Kurulacağı Alana İlişkin Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumunun (m 2 ya da Hektar) Dağılımının Verilmesi II.3.1. Proje sahasının seçilme gerekçeleri II.3.2. Kömür temin alanının seçilme gerekçeleri II.3.3. Kül/alçıtaşı depolama sahasının seçilme gerekçeleri II.3.4. Proje ünitelerinin kurulacağı alana ilişkin arazi kullanım ve mülkiyet durumu II.4. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Termik Santral ve Kül Depolama Alanı, Alçıpan Tesisi, Dolgu (Ramble) Alanı vb.) (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi, Kıyı-Kenar Çizgisinin ve Batimetrik Bilgilerin Vaziyet Planı na İşlenmesi ve i

6 Koordinat Noktalarının, SKHKKY Ek-4 Dikkate Alınarak Yaklaşık Olarak Olması Gereken Baca Yüksekliği, Baca Gazı Hızının Hesabının Yapılması Gösterilmesi) BÖLÜM III : PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması (Yapılacak Üretimin Ruhsat Süresi de Dikkate Alınarak İş Termin Planının Hazırlanması) Veya Zamanlama Tablosu III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi III.3.1. Proje nin faydaları III.3.2. Proje nin maliyetleri III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri 39 III.4.1. Elektrik iletim hattı (EİH) III.4.2. Kömür temini ve kömür zenginleştirme (Lavvar) tesisi III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.5.1. Ulaşım III.5.2. Barınma III.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı III.6.1. Kamulaştırma III.6.2. Yeniden yerleşim III.7. Diğer Hususlar BÖLÜM IV :TERMİK SANTRAL, KALKER OCAKLARI, KÜL DEPOLAMA VB. PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI () IV.1. Projeden Etkilenecek Gösterilecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Faaliyetin gerçekleştirileceği yerin-genel iklim özellikleri, basınç, sıcaklık dağılımı, yağış dağılımı, nem dağılımı, buharlaşma durumu, sayılı günler dağılımı (sisli, kar yağışlı, karla örtülü günler, en yüksek kar örtüsü kalınlığı vs), rüzgar dağılımı, rüzgar hızı dağılımı, fırtınalı günler, kuvvetli rüzgarlı günler-bu başlık altında yer alan bilgilerin aylık-mevsimlik-yıllık dağılımları içermesi, meteorolojik veri setinin son yılları kapsayacak şekilde uzun yılları ait olması- Amasra Meteoroloji İstasyonu Meteoroloji Bülteni ve buharlaşma içinde Kastamonu Cide Met. İstasyonu verileri) IV.2.2. Bölgesel jeolojik özellikler ve proje alanının jeolojisi {jeolojik yapının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/ ölçekli genel jeoloji haritası ve inceleme alanına ait büyük ölçekli (1/1000 ve/veya 1/5000'lik) jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti, jeoteknik etüt raporu (proje yerinin detaylı jeoloji-jeoteknik etütleri), depremsellik ve doğal afet potansiyeli, faaliyet alanını da içine alan büyük ölçekli diri fay haritası, fay hatlarının faaliyet alanına uzaklıkları ve etkileri, yamaçlardaki kırık ve çatlaklar ile kayma yapacak alanların olup olmadığı, heyelan ve taşkın riski, 1/ ölçekli jeoloji harita ve kesitlerin harita alma tekniğine uygun olarak hazırlanması jeolojik bilgilerin formata uygun olarak detaylandırılması} ii

7 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu lokasyonlarının yer ve kotları ile geçilen litolojik özellikleri gösterilerek, jeomekanik özellikleri ile birlikte kütlesel geçirgenlik değerleri, emniyetli çekim değerleri, suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri; yeraltı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı) IV.2.4. Hidrolojik özellikler (yüzeysel su kaynaklarından deniz, göl, dalyan, akarsu ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, tesisin en yakın yüzeysel su kaynağına, içme suyu havzasına, toplu içmesuyu temini amacıyla kullanılan yeraltı sularının alındığı kuyu, pınar ve infiltrasyon galerine olan mesafelerinin ve projenin bunlar üzerindeki olası etkilerinin belirtilmesi, bu kapsamda akarsuların debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı ekosistemleri) IV.2.5. Soğutma suyunun temin edileceği denizel ortamdaki (Karadeniz) canlı türleri (florafauna), (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları, dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb) IV.2.6. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) IV.2.7. Proje sahası ve civarının akıntı sirkülâsyonuna ilişkin akıntı hız ve yön ölçüm sonuçları ve grafiksel değerlendirmeler IV.2.8. Deniz tabanı düşey devamlılığının tespitine yönelik jeolojik-jeofiziksel (sismik veya sondaj uygulamaları) çalışma sonuçları ve değerlendirmeleri IV.2.9. Deniz tabanı sediment cinsi ve dağılımına ilişkin değerlendirmeler ile sahanın sediment dağılım haritası IV Bölgede deniz suyunun oşinografik parametrelerine (tuzluluk-yoğunluk vb.) ilişkin ölçüm sonuçları ve değerlendirmeler IV Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti, sınıflaması, erozyon, toprak işleri için kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb.) IV Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ürünlerin ülke tarımındaki yeri ve ekonomik değeri) IV Orman Alanları (Orman alanı miktarları m 2, bu alanlardaki ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerinin en yakın orman alanına mesafesi, 1/ ölçekli meşcere haritası) IV Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar vb.) IV Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide iii

8 yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi IV Hayvancılık ve su ürünleri (etki alanı içinde balıkçılık, voli yerleri, yetiştirilen türler, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri) IV Peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar IV Madenler ve fosil yakıt kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri) IV Termal ve jeotermal su kaynakları, (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri, mevcut ve planlanan kullanımları) IV Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.) IV Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi (Bu çalışma yapılırken ilgili yönetmelik gereğince hangi tarihler arasında ne tür çalışmalar yapıldığı, çalışma metotları, çalışmanın yapıldığı dönemdeki meteorolojik şartlar ve ölçüm süreleri belirtilmelidir.) IV Diğer özellikler IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Proje alanı ve etki alanındaki balıkçılık faaliyetleri, su ürünleri bakımından ekonomik türler, bölge balıkçılığının incelenmesi (voli yerleri, balıkçı, balıkçı teknesi ve balıkçı kuruluşları yönünden) IV.3.2. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başta turizm olmak üzere, tarım, hayvancılık, balıkçılık vb sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler) IV.3.3. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, özellikle turizm sezonunda nüfus artış oranları, diğer bilgiler) IV.3.4. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) IV.3.5. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, limanlar, konutlar, turizm alanları vb.) IV.3.6. Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) IV.3.7. Diğer Özellikler BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (BU BÖLÜMDE PROJENİN FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ, BU ETKİLERİ ÖNLEMEK, EN AZA İNDİRMEK VE İYİLEŞTİRMEK İÇİN ALINACAK YASAL, İDARİ VE TEKNİK ÖNLEMLER V.I VE V.2. BAŞLIKLARI İÇİN AYRI AYRI VE AYRINTILI ŞEKİLDE AÇIKLANIR.) V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat oluşacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb maddelerin nerelere taşınacakları ve/veya hangi amaçlar için kullanılacakları iv

9 V.1.2. Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (deprem, heyelan, çığ, sel, kaya düşmesi benzersiz oluşumlar halinde tesisin taşıma gücü, alınacak önlemleri, emniyet gerilmesi, oturma hesapları) V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı V.1.4. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler V.1.5. İnşaat sırasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, (Tesisin inşaat aşamasında oluşabilecek toz emisyonu miktarlarının emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanması ve sonuçlarının, toz emisyonu için hesaplamalar sonucu elde edilen kütlesel debi değerleri SKHKKY Ek-2 de belirtilen sınır değerleri aşmışsa modelleme yapılması, Tesiste oluşabilecek emisyonlarla ilgili yapılacak hesaplamalarda kullanılacak olan emisyon faktörlerinin hangi kaynaktan alındığı) Tüm emisyon kaynaklarından kaynaklanacak toz emisyonları Tablo 81 ve Tablo 82 de gösterilmiş olup,hesaplanan saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 Tablo 2.1 de verilen Normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için verilen kütlesel debi (Baca dışından) değerleri ile karşılaştırıldığında inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan saatlik kütlesel debiler yönetmelikte verilen sınır değerleri (1 kg/saat) aştığı görülmüştür tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 Tesislerin Hava Kalitesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü başlığı altında; V.1.6. Kalker ocaklarının açılması ve kırma-eleme tesisinin kurulması durumunda, tesisin kapasitesi, teknolojisi, çalışma süreleri (gün-ay-yıl) V.1.7. Proje kapsamındaki ulaşım altyapı planı, bu altyapının inşası ile ilgili işlemler; kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler, altyapının inşası sırasında kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler V.1.8. Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, bu planın uygulanması için yapılacak işlemler ve kullanılacak malzemeler V.1.9. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, bunlardan oluşacak emisyonlar V Proje kapsamındaki su temin sistemi planı, bu sistemin inşası ile ilgili işlemler, bu işlemlerde kullanılacak malzemeler; suyun temin edileceği kaynak ve kullanılacak su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlemler sonucu oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar V Soğutma suyu isale hattı için zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (taşıma gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları) V Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat depo sahalarının kapasitesi, atıkların geçici depolanacağı alanların vaziyet planında gösterilmesi ve geçici depolama alanlarının özelliklerinin verilmesi (atıkların niteliği, ömürleri konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınan izinlerin rapor ekinde yer alması) V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Çevresel v

10 Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre akustik raporun hazırlanması, ( adresinde bulunan Akustik Formatının esas alınması) V Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler ve alınacak önlemler V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kulanım kabiliyeti ve tarım ürünleri V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı (tesis alanı ve kül depolama sahaları dahil) V Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm alanlarına olabilecek etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması gereken önlemler V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar. (Çevre ve toplum sağlığını olumsuz etkileyecek yangın ve patlamalara karşı alınacak tedbirler hakkında bilgi verilmesi) V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği V Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, vb V Projenin inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yükünün belirlenmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi V Diğer özellikler V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği (Soğutma sisteminin ayrıntılı açıklanması), Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri (soğutma sistemi ve diğer prosesler arasındaki farkların ayrıntılı açıklanması) V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı V.2.3. Proje İçin Gerekli Hammaddenin Nereden ve Nasıl Sağlanacağı (Bölgenin Kömür Rezervleri Kullanılacağına Dair Taahhüt ve İlgili Kamu Kurum Görüşlerinin Değerlendirmesi), Özellikleri, Görünür ve Muhtemel Rezerv Miktarları, 1/ Ölçekli Haritada Gösterimi, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları Vb), Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa ve Elementel Analizi, Isıl Değeri, Kömürün Kullanımı Öncesinde (Zenginleştirme-Lavvarlama Aşamasında) Ortaya Çıkacak Atık Miktarı ve Bertarafı V.2.4. Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Kullanılacak Suyun Proses Sonrasında Atık Su Olarak Fiziksel, Kimyasal ve vi

11 Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Maddeler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edilecekleri, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda, Hangi Alıcı Ortamlara, Nasıl Deşarj Edileceği V.2.5. Soğutma Sistemine İlişkin Bilgiler, Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Kazan ve/veya Soğutma Sularının Ne Miktarlarda Kullanılacakları, Bu Suların Hangi İşlemlerden Sonra Hangi Alıcı Su Ortamlarına Nasıl Verileceği ve Verilecek Suların Özellikleri V.2.6. Proje kapsamında kullanılacak kireçtaşının miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı (Hangi sahalardan temin edileceğinin belirlenmesi ve bu sahaların raporda ve ekindeki topoğrafik haritada yer verilmesi), karakteristikleri (reaktivitesi ve diğer özellikleri) V.2.7. Proje kapsamında kullanılacak ana yakıtların ve yardımcı yakıtın hangi ünitelerde ne miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-4 üne göre hesaplanan tesis baca yüksekliği, emisyonlar, azaltıcı önlemler ve bunların verimleri, ölçümler için kullanılacak aletler ve sistemler, modelleme çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, modellemede kullanılan saatlik meteorolojik veriler (yağış, rüzgar, atmosferik kararlılık, karışım yüksekliği vb.) V.2.8. Bölgenin tesis kurulmadan önceki hava kalitesi değerleri, model girdileri, kötü durum senaryosu da dikkate alınarak model sonuçları, muhtemel ve bakiye etkiler, önerilen tedbirler, Modelleme sonucunda elde edilen çıktıların arazi kullanım haritası üzerinde gösterilmesi ve mevcut hava kalitesi verileri ile tablosal karşılaştırma yöntemi V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Analizi, Miktarı ve Özellikleri, Oluşabilecek Ağır Metaller İle İlgili Varsa Bir Ön Çalışma, Ağır Metal Miktarı ve Özellikleri, Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertaraf İşlemleri, Aktarmadan Önce Saha İçinde Depolanıp Depolanmayacağı, Saha İçerisinde Geçici Depolama Yapılacaksa (1/ lik Vaziyet Planında Gösterilmesi) Depolama Şartları ve Alınacak Önlemler, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları, Alternatif Yol Güzergahları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri V Kül Depolama Tesisinin Koordinatları, Kapasitesi, Mülkiyet Durumu, En Yakın Yerleşim Yerine Mesafesi, Tasarımı, Drenaj Sistemi, Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Kontrol Yöntemleri ve Alınacak Önlemler, Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın Tüm Teknik Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Depolama Alanına Ait Her Bir Hücre İçin Üst Örtü ve Zemin Suyu Drenaj Tabakası Plan ve Kesit Bilgileri, Üst Yüzey Geçirimsizlik Tabakasının Teşkili, Ömrü, Depolama Alanının Yol Açacağı Bitkisel Toprak Kaybı ve Rehabilitasyonu V Tesiste Oluşacak Kül Atıklarının Yer Altında Üretim (Kömür) Sonucu Oluşturulacak Boşluklarda Dolgu (Ramble) Malzemesi Olarak Kullanılması Durumunda Bu Sisteme Ait Detaylı Bilgiler, Yer Altı Sularına Kirlilik Bulaşmasını Önlemek Amacıyla Alınacak Önlemler, Kirlilik İzlenmesine Yönelik Yapılacak Çalışmalar ve Tüm Bunları İçeren Bilgilerin Acil Eylem Planına Aktarılması V Baca Gazı Arıtma İşlemi Sonucunda Açığa Çıkacak Atıkların Bertaraf Yöntemi, Proje Kapsamında Oluşacak Küllerin ve Baca Gazı Arıtımından Kaynaklanacak Atıkların Satışının Yapılamaması Durumunda, Depolama Sahasının Kapasitesi Projelendirilirken Yapılabilecek Minimum Satışın Göz Önünde Bulundurulacağı V Drenaj sisteminden toplanacak suyun miktarı, sızıntı suyu toplama havuzunun toplama karakteristiği, arıtılma şekli, arıtma sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suyun hangi alıcı ortama nasıl deşarj edileceği, deşarj limitlerinin tablo halinde verilmesi, tesiste oluşacak sızıntı suyu ile ilgili değerlendirmenin şiddetli yağış analizlerine göre yapılması, Depo alanı yüzey drenaj suları vii

12 ve sızıntı sularının kontrolü ve kirlilik unsuru içermesi durumunda nasıl temizleneceği, alınacak izinler V Tesisin faaliyeti sırasında oluşacak diğer katı atık miktar ve özellikleri, bertaraf işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için yeniden değerlendirilecekleri, alıcı ortamlarda oluşturacağı değişimler, muhtemel ve bakiye etkiler, alınacak önlemler V Proje kapsamında meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları ve sevileri, bakiye etkiler, alınacak önlemler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre akustik raporun hazırlanması, (her bir tesis için ayrı ayrı hazırlanacak) V Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikler, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler ve Önerilen Tedbirler V Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılması Muhtemel Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler V Proje etki alanında yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm alanlarına olabilecek etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması gereken önlemler V Deniz ortamına olabilecek etkiler ve alınacak tedbirler (voli sahaları, deniz suyu kalitesi, su ürünleri, deniz içindeki mevcut kültürel varlıklar ve diğer sucul faaliyetler dikkate alınarak gerçekleştirilecek etki değerlendirmesi) V Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler V Orman alanları üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler, orman yangınlarına karşı alınacak tedbirler (Orman alanı dışında olması halinde en yakın orman alanlarına mesafesi ve mesafeye bağlı olarak orman yangınlarına karşı alınacak önlemler) V Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler V Yeraltı ve yüzey suyun (mevcut su kaynaklarına) etkiler ve alınacak tedbirler V Santralın olası etkilerinin (canlılar, hava, su ve toprak gibi alıcı ortama) bölgenin mevcut kirlilik yükü ve aynı bölgede bulunan ve kurulması planlanan diğer termik santral ile kümülatif olarak değerlendirilmesi V Termik Santralin Verimi, Açığa Çıkan Atık Isının Nasıl Değerlendirileceği, Enerji Kaybından (Yakıtın Tamamının Enerjiye Dönüştürülememesinden Kaynaklanan) Dolayı Atmosfere Verilecek Isının Meteorolojik Koşulları (Bağıl Nem, Sıcaklık, Basınç vs) Nasıl Etkileyeceğinin Bir Model Çalışmasıyla Ortaya Konması, Model Sonuçları ve Alınacak Önlemler334 V Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi V Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği V Faaliyetler İçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde ve Personel Ulaşımının Nasıl Sağlanacağı, Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri V Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri V Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafesi viii

13 V Diğer Faaliyetler V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkânları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi BÖLÜM VI: İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1. Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları VI.4. Kül Depolama Sahasının Nihai Durumu BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (BU BÖLÜMDE YER SEÇİMİ, TEKNOLOJİ, ALINACAK ÖNLEMLER GİBİ ALTERNATİFLERİN KARŞILAŞTIRILMASI YAPILACAK VE ÇIKAN SONUÇLAR TERCİH SIRALAMASI BELİRTİLECEKTİR.) BÖLÜM VIII: ÇEVRE YÖNETİM PLANI, İZLEME PROGRAMI ACİL EYLEM PLANI VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen Çevre Yönetim Planı ve İzleme Programı İle Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen Çevre Yönetim Planı, İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının da Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program365 BÖLÜM I: HALKIN KATILIMI (PROJEDEN ETKİLENMESİ MUHTEMEL YÖRE HALKININ NASIL VE HANGİ YÖNTEMLERLE BİLGİLENDİRİLDİĞİ, PROJE İLE İLGİLİ HALKIN GÖRÜŞLERİNİN VE KONU İLE İLGİLİ SORULARIN VE AÇIKLAMALARIN ÇED RAPORUNA YANSITILMASI) BÖLÜM : YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ (PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMALARINDA YAPILMASI PLANLANAN TÜM ÇALIŞMALARIN VE ÇEVRESEL ETKİLER İÇİN ALINMASI ÖNGÖRÜLEN TÜM ÖNLEMLERİN, MÜMKÜN OLDUĞUNCA BASİT, TEKNİK TERİM İÇERMEYECEK ŞEKİLDE VE HALKIN ANLAYABİLECEĞİ SADELİKTE ANLATILMASI,) BÖLÜM I: SONUÇLAR (YAPILAN TÜM AÇIKLAMALARIN ÖZETİ, PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİNİN SIRALANDIĞI VE PROJENİN GERÇEKLEŞMESİ HALİNDE OLUMSUZ ÇEVRESEL ETKİLERİN ÖNLENMESİNDE NE ÖLÇÜDE BAŞARI SAĞLANABİLECEĞİNİN BELİRTİLDİĞİ GENEL BİR DEĞERLENDİRME, PROJE KAPSAMINDA ALTERNATİFLER ARASI SEÇİMLER VE BU SEÇİMLERİN NEDENLERİ ) 370 NOTLAR VE KAYNAKLAR ix

14 TABLOLAR İNDEKSİ Tablo Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim ve Tüketimi...9 Tablo Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklara Göre Dağılımı...9 Tablo Dönemini Kapsayan Enerji ve Puant Talepleri...11 Tablo Yılı Tüketim Değerleri (GWh)...12 Tablo 5. I. Kalkınma Planı Hedefleri...13 Tablo 6. Bazı Ülkelerde Kömürün Elektrik Üretimindeki Payı...18 Tablo 7. Amasra Kömür Havzasında Yapılan Kömür Rezerv Çalışmaları...20 Tablo 8. Türkiye'de 2012 Yılı Türkiye Üretilebilir Kömür Rezervleri ve Santral Potansiyeli...21 Tablo 9. Koordinatlar...28 Tablo 10. Proje Sahasının Yakın Yerleşimlere Mesafesi...33 Tablo 11. Proje Sahasındaki Mülkiyet Durumu...35 Tablo 12. Ünitelerin Öngörülen Ebatları...36 Tablo 13. Amasra Meteoroloji İstasyonları Basınç Değerleri...45 Tablo 14. Amasra Meteoroloji İstasyonları Sıcaklık Değerleri...45 Tablo 15. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri...46 Tablo 16. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri...47 Tablo 17. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Tablosu...48 Tablo 18. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri...48 Tablo 19. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri...49 Tablo 20. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları...50 Tablo 21. Amasra Meteoroloji İstasyonu İlkbahar ve Yaz Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme Sayıları...51 Tablo 22. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sonbahar ve Kış Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme Sayıları...51 Tablo 23. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı (m/s)...54 Tablo 24. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı, Maksimum Rüzgâr Hızı ve Rüzgâr Yönü Tablosu (m/s)...55 Tablo 25. Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı...56 Tablo 26. Enversiyon Analiz Sonuçları ( )...57 Tablo 27. Amasra Ortalama Aylık Karışma Yükseklikleri (m)...60 Tablo 28. Amasra Karışma Yüksekliği Verilerinin RMSE Değerleri...63 Tablo 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Verilerinin RMSE Değerleri...63 Tablo 30. TRY Olarak Seçilen Yıllar...67 Tablo 31. Yapılan Sondajlara Ait Özet Bilgiler...78 Tablo 32. Amasra-Kazpınar Arası Incelenen Su Noktaları, Koordinatları ve Kotları...83 Tablo 33. Kuyu, Kaynak, Çeşme ve Yüzeysel Su Kaynaklarından Alınan Su Numunlerine Ait Analiz Sonuçları...84 Tablo 34. Fitoplankton ve Makrofitler Listesi...91 Tablo 35. Zooplanktonik Organizma...93 Tablo 36. Bentik Organizma Listesi-Omurgasız Hayvanlar...94 Tablo 37. Balık Tür Listesi...95 Tablo 38. Bartın İli nde Yapılması Planlanan/Yapılmakta Olan Baraj ve HES Projeleri...96 Tablo 39. Akıntı Veri Setleri...98 Tablo 40. Tane Boyu Analiz Sonuçları Tablo 41. CTD İstasyonları Koordinat Bilgileri (WGS-1984) Tablo 42. Amasra İlçesi ndeki Arazi Kullanımı Tablo 43. Amasra İlçesi Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha) Tablo 44. Bartın İli Tarımsal Alan Kullanımı (2012) Tablo 45. Amasra İlçesi ndeki Tarımsal Alan Kullanımı (2012) Tablo 46. Amasra İlçesi Ağaç Türleri ve Kapladıkları Alanları Tablo 47. Amasra İlçesi Arkeolojik Sit Alanları Tablo 48. Floristik Listede Kullanılan Kısaltma ve Terimler Tablo 49. Proje Sahası nda Tespit Edilen Flora Listesi Tablo 50. Faaliyetin Planlandığı Yer ve Çevresinde Bulunan Omurgasız Türleri x

15 Tablo 51. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki İki Yaşamlılar ve Sürüngenler Tablo 52. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Kuşlar Tablo 53. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Memeliler Tablo 54. Bartın İli Hayvan Potansiyeli (2012) Tablo 55. Bartın İli Hayvansal Üretim Miktarı (2012) Tablo 56. Depo ve Perdeleme Alanlarında Önerilen Türler ve Özellikleri Tablo 57. Amasra A ve B Sahalarının Özellikleri Tablo 58. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm ve Analizler Tablo 59. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm Noktaları Tablo 60. Toprak Numunelerine Ait Analiz Sonuçları (2013) Tablo 61. Toprak Kalite ve Verimlilik Analiz Sonuçları (2013) Tablo 62. Kül Analiz Sonuçları (2013) Tablo 63. Yüzey Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) Tablo 64. Yeraltı Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) Tablo 65. Deniz Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) Tablo 66. Deniz Suyundaki Radyoaktivite Sonuçları (2013) Tablo 67. Proje Sahası ve Yakın Çevresindeki Gürültü Ölçüm Sonuçları (2013) Tablo 68. NO 2, SO 2, HCI ve HF Analiz Sonuçları Tablo 69. Tesis İçerisinde Yapılan (PM 10 )Toz Ölçümlere İlişkin Sonuçlar Tablo 70. Çöken Toz Analiz Sonuçları Tablo 71. Bartın daki Belediye Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları Tablo 72. Bartın daki Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları Tablo 73. Amasra Genelinde Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı Tablo 74. Bartın İli Nüfus Bilgileri (2013) Tablo 75. Amasra İlçesi Nüfus Bilgileri (2013) Tablo 76. Amasra İlçesi nin Yıllara Göre Nüfus Artış Oranları (%) Tablo 77. Amasra İlçesi Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Tablo 78. Bartın İli ndeki Sinema ve Tiyatro Salonlarından Yararlanma Durumu (2012) Tablo 79. Bartın İli ndeki Kütüphanelerden Yararlanma Durumu (2012) Tablo 80. Kazı Fazlası Malzeme Depolama Alanlarının Özellikleri Tablo 81. Toz Miktarlarının Hesaplarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Tablo 82. İnşaat Aşaması İçin Modelleme Sonuçları Tablo 83. İnşaat Aşaması İçin Yerleşim Yerlerinde Elde Edilen YSK Değerleri Tablo 84. İnşaat Aşamasında Kullanılması Öngörülen Ekipman Listesi Tablo 85. Kullanılacak Motorinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Tablo 86. Hesaplamalarda Kullanılan Emisyon Faktörleri (560 kw'a Kadar Motorlar Için Tier 4 Emisyon Standartları-EPA) Tablo 87. İş Makinelerinden Kaynaklanması Beklenilen Kirletici Değerler Tablo 88. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toplam Kütlesel Debi Tablo 89. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler Tablo 90. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyelerine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Tablo 91. İnşaat Aşamasında Kullanılması Planlanan Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri Tablo 92. Proje Sahasındaki Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin Mesafeye Göre Değerleri Tablo 93. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Tablo 94. Planlanan Proje Kapsamındaki Orman Alanlarındaki Mescere Türleri Tablo 95. Buhar Türbininin Karakteristik Özellikleri Tablo 96. Jeneratörün Karaktesitik Özellikleri Tablo 97. Yükseltici Transformatörün Karaktesitik Özellikleri Tablo 98. Yardımcı Transformatör Karaktesitik Özellikleri Tablo 99. Devre Kesicinin Karaktesitik Özellikleri Tablo 100. Orta Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri Tablo 101. Düşük Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri Tablo 102. Yaygın Olarak Uygulanmakta Olan BGD Prosesleri Tablo 103. Ham Deniz Suyu Özellikleri xi

16 Tablo 104. RO Sistem Çıkış Suyu Özellikleri Tablo 105. Tek Geçişli Kazan İçin Besleme Suyu Kalitesi Tablo 106. Havzada Yapılan Rezerv Çalışmaları Tablo 107. Amasra B Sahasında Yıllar İtibarıyla Üretilecek Kömür Miktarları Tablo 108. Amasra Tüvenan Kömürünün Karakteristik Özellikleri Tablo 109. Amasra Lavvar Kömürünün Karakteristik Özellikleri Tablo 110. Demi Suyu Kullanacak Üniteler ve Tüketim Miktarları Tablo 111. Kullanılacak Su Miktarları Tablo 112. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Tablo 21.2) Tablo 113. Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-6 Deşarj Değerleri Tablo 114. Derin Deniz Deşarjına İzin Verilebilecek Atıksuların Özellikleri (SKKY, Tablo 22) Tablo 115. Derin Deniz Deşarjları İçin Uygulanacak Kriterler (SKKY, Tablo 23) Tablo 116. Sektör: Endüstriyel Nitelikli Diğer Atıksular (Hava Kirliliğini Kontrol Amacıyla Kullanılan Sulu Filtrelerin Çıkış Suları ve Benzerleri) Tablo 117. Sektör: Su Yumuşatma, Demineralizasyon ve Rejenerasyon, Aktif Karbon Yıkama ve Rejenerasyon Tesisleri (SKKY Tablo 20.7) Tablo 118. Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Termik Santraller ve Benzerleri) (SKKY, Tablo 9.3) Tablo 119. Atıksular ve Atıksuların Bertarafı Tablo 120. Emisyonlar ve İlgili Ulusal/Uluslararası Sınır Değerler/Standartlar Tablo 121. Uzun Yıllar ve Yılları Rüzgar Esme Sayıları Tablosu Tablo 122. Modelleme Çalışması Kaynak Parametreleri Tablo 123. HKDYY Ek-1 de Belirtilen Sınır Değerler Tablo 124. SKHKKY Ek-2 de Belirtilen Sınır Değerler Tablo 125. Yeni Tesisler İçin S Değeri Tablo 126. Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo-1) (Etki Alanı-1) Tablo 127. Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo #2 ve #3)* (Etki Alanı-1) Tablo 128. Tesis Etki Alanı İçerisinde Yer Alan Yerleşim Yerlerinde Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-1) Tablo 129. Hava Kalitesi Ölçüm Lokasyonlarında Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-1) Tablo 130. Modelleme Çalışması Sonuçları (Kötü Durum Senaryosu) Tablo 131.Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo-1) (Etki Alanı-2) Tablo 132.Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo #2 ve #3)* (Etki Alanı-2) Tablo 133.Tesis Etki Alanı İçerisinde Yer Alan Yerleşim Yerlerinde Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-2) Tablo 134. Hava Kalitesi Ölçüm Lokasyonlarında Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-2) Tablo 135. Hidrolik Hesap Tablosu Tablo 136. Tesis İşletme Aşamasında Proje Sahasında Çalıştırılacak Makine Ekipman Listesi Tablo 137. Ünitelerden Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin Mesafeye Göre Değerleri Tablo 138. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Ek-7, Tablo 4) Tablo 139. Santralde Kullanılacak Kimyasallar Tablo 140. İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Trafik Yükü Tablo 141. Bartın İli SWOT Analizi Tablo 142. Fayda-Maliyet Analizi Tablo 143. Acil Durum Planı xii

17 ŞEKİLLER İNDEKSİ Şekil 1. Termik Santral İş Akım Şeması...4 Şekil 2. Dünya Elektrik Üretiminde Enerji Kaynaklarının Payı (TWh)...8 Şekil Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı...10 Şekil 4. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 1-Yüksek Talep)...11 Şekil 5. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 2-Düşük Talep)...12 Şekil 6. Enerji Kaynaklarının Tahmin Edilen Ömürleri...14 Şekil Yılı Dünya Kömür Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyar ton)...14 Şekil 8. Kömürün Dünyadaki Rezerv Payları...15 Şekil 9. Dünyadaki Kömür Üretim Miktarları (2009, (milyon ton))...16 Şekil 10. Dünyada Linyit Kömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı...16 Şekil 11. Dünyada Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı...17 Şekil 12. Termal Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı...17 Şekil 13. Türkiye Taşkömürü Üretimleri...19 Şekil 14. Türkiye Linyit Üretimleri...19 Şekil 15. Türkiye Kömür İthalatı...21 Şekil 16. Kömür Arzının Yıllara Göre Tüketim Dağılımı...22 Şekil 17. Yer Bulduru Haritası...25 Şekil 18. Proje Sahasının Yeri...26 Şekil 19. Santral Sahasının Yeri...30 Şekil 20. Alternatif Kül/Alçıtaşı Depolama Alanları...31 Şekil 21. Kömür Sahasının Yeri...32 Şekil 22. Lavvar Tesisi ve Proje Sahasına Ait Görüntü...33 Şekil 23. Proje Sahasının Yerleşimlere Olan Mesafesini Gösterir Harita...34 Şekil 24. Projeye Ait Öngörülen Zamanlama Tablosu...38 Şekil 25. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı...40 Şekil 26. Kalker Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı...41 Şekil 27. Yağış Rejimi Esas Alınarak Oluşturulan İklim Bölgeleri (Türkeş, 1996; 1998)...44 Şekil 28. Amasra Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Grafiği...45 Şekil 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Grafiği...46 Şekil 30. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Grafiği...46 Şekil 31. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri Grafiği...47 Şekil 32. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Grafiği...48 Şekil 33. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği...49 Şekil 34. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Grafiği...50 Şekil 35. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı...51 Şekil 36. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Mevsimlere Ait Rüzgar Diyagramı...52 Şekil 37. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Aylık Ait Rüzgâr Diyagramı.53 Şekil 38. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı...54 Şekil 39. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği...55 Şekil 40. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği...55 Şekil 41. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Grafiği...56 Şekil 42. Sabah (00UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları ( )...58 Şekil 43. Öğlen (12UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları ( )...58 Şekil 44. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması ( )...58 Şekil 45. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması ( )...59 Şekil 46. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması ( )...59 Şekil 47. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması ( )...59 Şekil 48. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (00Z)...60 Şekil 49. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (00Z)...60 xiii

18 Şekil 50. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (12Z)...61 Şekil 51. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (12Z)...61 Şekil 52. Günlük Ortalama Sıcaklık Verileri Için Elde Edilen RMSE Değerleri...64 Şekil 53. Günlük Ortalama Toplam Yağış Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri...64 Şekil 54. Günlük Ortalama Rüzgar Hızı Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri...65 Şekil 55. Günlük Ortalama Bulutluluk Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri...65 Şekil 56. Günlük Ortalama Bağıl Nem Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri...65 Şekil 57. Günlük Sabah Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri...66 Şekil 58. Günlük Öğlen Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri...66 Şekil 59. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin Stratigrafik Kolon Kesiti (Ölçeksiz)...68 Şekil 60. Proje Sahasının Deprem Haritası Üzerindeki Yeri...80 Şekil 61. Çalışma Alanı Su Noktaları Lokasyon Haritası...84 Şekil 62. Proje Sahası Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynakları...87 Şekil 63. Bartın Projesi Akarsu Havzaları ve Proje Etki Alanı...89 Şekil 64. İstasyon Noktaları...90 Şekil 65. Akıntı Yön-Zaman Grafiği...99 Şekil 66. Akıntı Hız-Zaman Grafiği...99 Şekil 67. Akıntı Hız-Yön Grafiği...99 Şekil 68. Akıntı Hız-Yön Saçılma Grafiği Şekil 69. Yüzey Sediment Lokasyon Haritası Şekil 70. Yüzey Sediment Dağılım Haritası Şekil 71. Ölçüm Yapılan Oşinografik İstasyonlara Ait Lokasyon Haritası Şekil 72. Amasra İlçesi ndeki Verimli ve Verimsiz Alanlar Şekil 73. Amasra İlçesi ndeki Ağaç Türleri Şekil 74. Amasra İlçesi ndeki Geniş ve İğne Yapraklı Ağaç Türlerinin Yayılışı Şekil 75. Floristik Çalışmalarda İzlenen Yol Şekil 76. Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri Şekil 77. Amasra İlçesi Su Ürünleri İstihsal Sahası Şekil 78. Türkiye Jeotermal Haritası Şekil 79. Ölçüm Noktalarını Gösterir Uydu Haritası Şekil 80. Soğutma Suyu Sistemi İçin Öngörülen Genel Yerleşim Planı Şekil 81. Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı Şekil 82. Ulaşım Yollarını Gösteren Harita Şekil 83. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Olan Yollardaki Trafik Yükünü Gösteren Harita Şekil 84. Kritikaltı ve Süperkritik Buhar Kazanı Şekil 85. Klasik Tek Geçişli Dikey Süperkritik Buhar Jeneratörü Şekil 86. Tek Geçişli Açık Soğutma Sisteminin Şematik Gösterimi Şekil 87. Tipik Elektostatik Filtre Sistemi Şekil 88. Tipik Islak Arıtma Baca Gazı Desülfürizasyon Sistemi Şekil 89. Tipik SCR Sistemi Şekil 90. Ters Ozmos Akım Şeması Şekil 91. Demineralize Su Ünitesi İş Akış Şeması Şekil 92. Uzunayak Madenciliği nde Kömür Üretimi Şekil 93. Tam Mekanize Uzunayak Madenciliği nde Kömür Üretimi Şekil 94. Uzunayak Madenciliği nde Kömür Üretimi İş Akış Şeması Şekil 95. Uzunayak Madenciliği nde Kesici-Yükleyici ve Yürüyen Tahkimat Sisteminden Genel Görünüm Şekil 96. Amasra Taşkömürü Projesi Üretim Grafiği (üretim hesabına tüm damarlar dahil edilmemiştir) Şekil 97. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması Şekil 98. BGD Ünitesi Atıksu Arıtma Tesisi Şekil 99. Nötralizasyon Havuzu (Tankı) Şematik Gösterimi Şekil 100. Su Kütle Akış Diyagramı Şekil 101. Yıllara ve Uzun Yıllara Göre Rüzgar Diyagramları Şekil 102. NO 2 için Abak Hesabı Şekil 103. J/JI Degeri Hesabı için Kullanılan Abak xiv

19 Şekil 104. Külün Silolara Pnömatik Aktarımı ve Silolardan Silobaslara Dolum Körüğü İle Aktarımı Şekil 105. Sedde En Kesiti ve Boyutu Şekil 106. Depo Tabanı ve Depo Yan Yüzeyleri Kaplama Özellikleri Şekil 107. Hidrolik Tip Enkesiti Şekil 108. Depolama Sonrası Atık Üzerinin Kapatılması Kesiti Şekil 109. Ünitelerden Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı Şekil 110. Türkiye Yangına Hassaslık Derecesine Göre Dağılım Haritası Şekil 111. ENE Rüzgarı İçin Bacadan Çıkan Gazın Ortamdan Daha Sıcak Olduğu Bölge (Kuzeyden Görünüş) Şekil 112. SSE Rüzgarı İçin Bacadan Çıkan Gazın Ortamdan Daha Sıcak Olduğu Bölge (Kuzeydoğudan Görünüş) Şekil 113. Santral Sahası ile Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası Arasındaki Kapalı Bant Konveyör Güzergahı Şekil 114. Toprak ve Bitki Örneklerinin Alındığı Lokasyonlar xv

20 FOTOĞRAFLAR İNDEKSİ Fotoğraf 1. Proje Sahasının Görünümü Fotoğraf 2. Proje Sahasının Görünümü Fotoğraf 3. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar Fotoğraf 4. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar Fotoğraf 5. Gömü Formasyonu Kireçtaşı Birimleri...76 Fotoğraf 6. Kumtaşı-Konglomera Ardalanması...77 Fotoğraf 7. Saha Çalışmalarından Görüntüler...91 Fotoğraf 8. Tarlaağzı Balıkçı Barınağından Görünüm Fotoğraf 9. Amasra İlçesi ndeki Arıcılık Faaliyetlerinden Görünüm Fotoğraf 10. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler Fotoğraf 11. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler Fotoğraf 12. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler xvi

21 EKLER İNDEKSİ Ek 1 Resmi Belgeler 1. Üretim Lisansı 2. Mülga Bartın Çevre ve Orman İl Müdürlüğü nün Tarih ve 1378 Sayılı Yazısı 3. Kamu Yararı ve Zaruret Oluru, Ön İzin Oluru 4. Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü nün Tarih ve 1860 Sayılı Yazısı ve ÇED İnceleme Değerlendirme Formu 5. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Tarih ve 910 Sayılı Yazısı 6. Pelenkoğlu Hazır Beton Yapı Elemanları İnş. Taah. San. Tic. Ltd. Şti nin Tarihli Yazısı 7. Amasra Termik Santralı Yapılabilirlik Raporu 8. DSİ 23. Bölge Müdürlüğü nün Tarih ve Sayılı Yazısı 9. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. Bölge Müdürlüğü Küre Dağı Milli Parkı Müdürlüğü nün Tarih ve Sayılı Yazısı 10. Bartın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nün Görüşü 11. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü nün Tarih ve Sayılı Yazısı 12. Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün Tarih ve 2236 Sayılı Yazısı 13. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi nin Tarih ve R.08.11/01 Sayılı Yazısı 14. Halkın Katılımı Toplantısının Yeri ve Tarihinin Bildirildiği Tarih ve 418 Sayılı Yazı Ek 2 Harita ve Planlar 1. 1/ Ölçekli Topografik Harita 2. Genel Vaziyet planı 3. 1/ Ölçekli Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı 4. Mülkiyet Haritası 5. Güzergah Haritası 6. Etki Alanı Haritası 7. Jeoloji Haritası 8. Mescere Haritası ve Orman Kadastro Haritası Ek 3 Meteoroloji Bülteni 1. Amasra Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni 2. Cide Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni 3. Fevk Hadiseleri 4. Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri 5. Tekerrür Grafikleri Ek 4 Sıcaklık Enversiyonu Analiz Raporu Ek 5 Meteorolojik ve Havakirliliği Analizi Teknik Raporu ve Tipik Referans Yılların Belirlenmesi Ek 6 Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu Ek 7 Amasra nın Güneybatısının Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikleri, Hema Termik Santral Sahası ve Çevresi İnceleme Raporu xvii

22 Ek 8 Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu Ek 9 Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı Ek 10 Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri Ek 11 Sosyal Etki Değerlendirme Raporu Ek 12 Soğutma Suyu Deniz Deşarj Sistemi Seyrelme Hesapları Raporu Ek 13 Mevcut Durum Ölçüm ve Analizleri Ek 14 Sağlık Riski Değerlendirmesi Raporu Ek 15 Amasra (Bartın) Kırsal Nüfusun Kalkınması ve Tarımsal İstihdam Oluşturulmasına Yönelik Öneriler Ek 16 Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu Ek 17 Akustik Rapor Ek 18 Tek Hat Şeması Ek 19 Termik Santral Külleri Değerlendirilmesi ve Depolanması Ek Raporu Ek 20 Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu Ek 21 Atık Isının Atmosferik Etkileşimi Raporu ÇED Raporu nu Hazırlayanların Tanıtımı xviii

23 KISALTMALAR $ Dolar % Yüzde µ Mikron µg/l Mikrogram/litre µm Mikrometre µs/cm Milisaniye/santimetre Binde Euro 0 C Santrigrat Derece Alfa ß Beta A.Ş. Anonim Şirketi AB Avrupa Birliği ABD Amerika Birleşik Devletleri AC Alternative Current (Alternatif Akım) ADNKS Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ADR European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road (Tehlikeli Maddelerin Karayolunda Uluslararası Taşınması ile ilgili Avrupa Anlaşması) AKM Askıda Katı Madde Al Alüminyum Al 2 O 3 Alüminyum Oksit As Arsenik ASTM American Society for Testing and Materials ATM Standart Atmosfer Basıncı B Bor BAT Best Available Techniques (Mevcut En İyi Teknikler) BGD Baca Gazı Desülfürizasyonu bkz. Bakınız BOİ Biyolojik Oksijen İhtiyacı BYTY Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Ca Kalsiyum Ca(OH) 2 Kalsiyum Hidroksit CaCO 3 Kalsiyum Karbonat CaO Kalsiyum Oksit CaSO 3 Kalsiyum Sülfit Cd Kadmiyum CH 4 Metan cm Santimetre cm/s Santimetre/saniye CO Karbonmonoksit Cr Krom Cu Bakır CTD Conductivity-Temprature-Depth (Elektrik İletkenlik-Sıcaklık-Derinlik) ÇBD Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ÇŞB Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da Dekar dba Desibel-A DC Direct Current (Doğru Akım) DeNO x Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme Sistemi DPT Devlet Planlama Teşkilatı DSİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü EC Electrical Conductivity (Elektrik İletkenliği) xix

24 EF Elektrostatik Filtre EIA Environmental Impact Assessment (Çevresel Etki Değerlendirmesi) EİH Elektrik İletim Hattı ENE Doğu-kuzeydoğu EPA Environmental Protection Agency (ABD Çevre Koruma Kurumu) EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EÜAŞ Elektrik Üretim Anonim Şirketi Fe Demir Fe 2 O 3 Hematit FeCI 2 Demir II Klorür FeO Demiroksit ɣ Gama GB Güneybatı GIS Geographic Information Systems (Coğrafi Bilgi Sistemleri) g/s Gram/saniye GSYH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla GW Gigawatt GWh Gigawattsaat GWh/yıl Gigawattsaat/yıl H + Hidrojen İyonu H 2 O Su H 2 SO 4 Sülfirik Asit ha Hektar HCI Hidroklorik Asit HES Hidroelektrik Santral HF Hidroflorik Asit Hg Civa HKKD Hava Kalitesi Katkı Değeri Hm 3 Hektometreküp hm 3 /yıl Hektometreküp/yıl HNO 3 Nitrik Asit HP High Pressure (Yüksek Basınç) hpa Hektopaskal HPDE High Density Polyetylene (Polietilen) - HSO 3 Hidrojen Sülfit İyonu HV High Voltage (Yüksek Voltaj) IEC International Electrotechnical Commision (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu) IP Intermediate pressure (Orta Basınç) IPPC Integrated Pollution Prevention and Control (Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi) ISC International Seismological Center (Uluslararası Sismoloji Merkezi) IUCN International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik) İDK İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu İTÜ İstanbul Teknik Üniversitesi KAF Kuzey Anadolu Fayı KAFS Kuzey Anadolu Fay Sistemi KARD Karadeniz İklim Bölgesi KB Kuzeybatı kcal/kg Kilokalori/kilogram kg Kilogram KGM Karayolları Genel Müdürlüğü khz Kilohertz km Kilometre km 2 Kilometrekare xx

25 km 3 Kilometreküp knt Toplam Su Akıntısı KOİ Kimyasal Oksijen İhtiyacı kpa Kilopaskal kv Kilovolt KVS Kısa Vadeli Sınır Değer KW Kilovat kwh Kilowattsaat kwh/yıl Kilowattsaat/yıl l/dk Litre/dakika l/s Litre/saniye L eq Equivalent Continuous Sound Level (Eşdeğer Gürültü Seviyesi) Li Lityum LL Likit Limit LP Low Pressure (Düşük Basınç) LPG Liquid Petroleum Gas (Likit Petrol Gazları) LV Low Voltage (Düşük Voltaj) m Metre m/s Metre/saniye m 2 Metrekare m 3 Metreküp m 3 /s Metreküp/saniye m 3 /saat Metreküp/saat mg/l Miligram/litre mg/nm 3 Miligram/normalmetrekür Mg Magnezyum MgCO 3 Magnezyum Karbonat MGM Meteoroloji Genel Müdürlüğü MgO Magnezyum Oksit mm Milimetre mm/m 2 Milimetre/metrekare Mn Mangan MnO Manganoksit Mt Milyon Ton MTA Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü Mtoe Milyon Ton Petrol Eşdeğeri MVA Milyon Voltamper MW Megavat MW e Megavat (elektrik) MW m Megavat (mekanik) MW t Megavat (termal) N Azot Nm 3 /h Normalmetreküp/saat Na Sodyum Na 2 S Sodyum Sülfür NaOH Sodyum Hidroksit NH 4 OH Amonyum Hidroksit Ni Nikel Nm 3 Normalmetreküp NO 2 Azot Dioksitler NO x Azot Oksitler ODTÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi OECD Organisation for Economic Co-operation and Development (İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı) OH - Hidroksit İyonu örn. Örneğin P Fosfor xxi

26 Pb Kurşun PCDD/F Poliklorinatlı Dibenzodioksinler ph H + İyonu Konsantrasyonu PI Plastisite İndisi PL Plastik Limit PM 10 Partikül Madde ppb Parts Per Billion (Milyarda bir) ppm Parts Per Million (Milyonda bir) PTD Proje Tanıtım Dosyası RMSE Root Mean Square Error (Karakök Ortalama Hata) RO Reverse Osmosis (Ters Ozmoz) RQD Rock Quality Designation (Kaya Kalitesi Sınıflandırma Sistemi) S Güney SCR Selective Catalytic Reactor (Seçici Katalitik İndirgeme) SEÖS Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi Si Silisyum SiO 2 Silisyum oksit SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrol Yönetmeliği SKKY Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Sn Kalay SO 2 Kükürt Dioksit -2 SO 3 Sülfit -2 SO 4 Sülfat SPT Standart Penetrasyon Testi SPT-N Zeminin Penetrasyon Direnci SSE Güney-güneydoğu SWOT Strength-Weakness-Opportunity-Threat (Güçlü-Zayıf-Fırsat-Tehdit) T.C. Türkiye Cumhuriyeti TAEK Türkiye Atom Enerjisi Kurumu TDS Total Dissolved Solids (Toplam Çözünmüş Katı) TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TEK Türkiye Elektrik Kurumu Tic. Ticaret TiO 2 Titanyumdioksit TKİ Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ton/m 2 Ton/metrekare ton/m 3 Ton/metreküp ton/saat Ton/saat ton/yıl Ton/yıl TRY Tipik Referans Yıl TSE Türk Standartları Enstitüsü TTK Türkiye Taşkömürü Kurumu TUİK Türkiye İstatistik Kurumu TWh Terawattsaat UCTE Union For The Coordination of Transmission of Electricity (Elektrik İletim Koordinasyon Birliği) UF Ultrafiltrasyon UPS Uninterrupted Power Supply (Kesintisiz Güç Kaynağı) USEPA United States Environmental Protection Agency (Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı) UVS Uzun Vadeli Sınır Değer vb. Ve benzeri VOC Volatile Organic Compounds (Uçucu Organik Bileşenler) WEO World Energy Outlook WGS World Geodetic System (Dünya Jeodezik Sistemi) Wn Doğal Su Muhtevası WNW Westnorthwest (Batı-kuzeybatı) xxii

27 WSW Westsouthwest (Batı-güneybatı) WWF World Wildlife Fund (Dünya Doğal Yaşamı Koruma Vakfı) YASS Yeraltı Su Seviyesi YSK Yer Seviyesi Konsantrasyon Değeri Zn Çinko Φ Fi xxiii

28 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, (Tesisin faaliyet aşamasındaki ana üretimi, ürün cinsi, proses ve yakma sistemlerinde kullanılan yakıt ve miktarı, yakıt kullanılan ünitelerin ayrı ayrı yakıt ısıl gücü ve toplam yakıt ısıl gücü (MWe, MWt)), üretim kapasitesi, teknik özellikleri ve ömrü, tesiste kullanılacak ham madde cinsi, miktarı, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) I.1 Proje Konusu Faaliyetin Tanımı HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra ve Merkez İlçeleri, Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkiinde 2x(660 MW e -669,4 MW m MW t ) kurulu gücünde HEMA Termik Santrali (Hema Termik Santral Projesi) planlanmaktadır. Çapak Koyu Mevkii nde planlanan Projesi için T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna (EPDK) lisans başvurusu yapılmış ve lisans alınmıştır (Bkz. Ek 1). Söz konusu proje kapsamında planlanan tesisler; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği ne göre, Projesi; tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği EK-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi'nde 2(a).Madde de belirtilen "Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri" Kül depolama sahası; tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliğinde Ek-1 ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde Madde 12 "Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler." kapsamında yer almaktadır ve bu doğrultuda söz konusu entegre proje için işbu ÇED Raporu hazırlanmıştır. Yatırımı planlanan projede yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding iştiraklerinden olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.nin 1 TTK ile yapılan rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde edilmiş olduğu sahadan (Amasra-B Sahası) temin edilecektir. Söz konusu saha, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafededir yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma sonucu, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B sahasının işletilmesi için ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2 büyüklüğündeki maden sahasının yer teslimi Mayıs 2006 da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk aşaması, 8 m çapında ve m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır. 1 Rödevans anlaşması imzalandığında Hema Endüstri A.Ş. olan firma adı, tarih ve 8134 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. olarak değişmiştir. 1

29 Proje nin ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler açılmaya başlanmıştır. Rödevans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyudan (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve Amasra-3 Nolu Kuyu) biri olan Kuyu-1 sahası, planlanan santralde taşkömürünün temin edileceği saha olup, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafede yer almaktadır. Santralde kullanılacak olan taşkömürünün kalorifik değeri (+/-200) kcal/kg civarında olacaktır. Bölgede çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit çalışmaları yapılmıştır yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117 milyon tondur. Bu yıldan sonra Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür rezervinin arttığı tespit edilmiştir. SLR Consulting firması tarafından hazırlanan rapordan derlenen bilgilere göre; tespit edilen görünür rezerv miktarı, şuana kadar sahada yapılan sondajlar neticesinde yaklaşık 600 Mt (Milyonton) olarak öngörülmektedir. Yeraltı kömür işletmesi, yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding iştiraklerinden olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin sorumluluğundadır. Amasra-B sahası kömür işletme ruhsatı 1993 yılı öncesine ait olduğu için Amasra B bölgesinden yeraltı kömür işletme faaliyetleri ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında yer almaktadır. Konuya ilişkin (mülga) Bartın İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün tarih ve 1378 sayılı yazısı Ek 1'de sunulmuştur. Santralde üretim faaliyetleri sırasında her iki ünitede toplam 458 ton/saat ( ton/yıl) kömür, 25,5 ton/saat ( ton/yıl) kalker ve m³/saat soğutma suyu kullanılması öngörülmektedir. Termik santral soğutma suyu, make-up ve diğer proses suları Karadeniz'den temin edilecektir. Santralde kömür yakma teknolojisi olarak temiz kömür yakma teknolojileri olarak bilinen Süperkritik Pulverize Kömür Yakma Teknolojisi kullanılacaktır. Pulverize kömür yakma teknolojisi Avrupa Birliği nin (AB) Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği için 2006 yılında yayımlanan referans dokümanda (European Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants July, 2006) büyük yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerdir (Best Available Techniques-BAT). Söz konusu yönetmeliğin hukuki dayanağı çevrenin korunmasıdır. Yönetmeliğin 2.11 maddesinde en iyi mevcut teknikler emisyon sınır değerlerine baz olacak şekilde ve bu prensibin uygulanamadığı durumlarda emisyonları ve çevreye etkiyi azaltacak şekilde tasarlanmış ve pratikte uygulanabilen en etkin ve ileri teknikler olarak tanımlanmıştır. Aynı maddede, mevcut teknik terimi ile elektrik üretiminde ekonomik ve teknik olarak uygulanabilir kapasiteye ulaşmış teknikler, en iyi terimi ile de çevrenin bir bütün olarak en üst seviyede korunmasını sağlayacak en etkili teknikler tanımlanmıştır. Bu bağlamda santralin işletilmesi aşamasında; pulverize kömür yakma teknolojisinin seçilmesiyle IPPC-Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi (2008/01/EC) ile 6 sektörel Direktif, Büyük Yakma Tesisleri Direktifi (2001/80/EC) ile bu direktiflerin birleştirildiği tarihinde yayımlanmış, tarihinde yürürlüğe girmiş olan Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EC) dikkate alınarak Mevcut En İyi Teknikler (BAT) kullanımı sağlanmış olacaktır. 2

30 Günümüzde kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut teknik pulverize kömür yakma teknolojisidir. Pulverize kömür yakma sisteminde, kömür önce kırıcıdan sonra öğütücülerden geçirilerek toz haline getirilmektedir. Taşkömür için öğütülen kömürün %2 den az bir kısmı 300 µ'nun üstünde, %70-75 i ise 75 µ'nun altında kalırken, geriye kalan %23 lük kısmı da µ arasında kalmaktadır. Toz haline getirilmiş olan bu kömür daha sonra yüksek sıcaklıklarda yakılacağı kazana püskürtülür. Taneciklerin kazanda kalış süreleri 2-5 saniye arasındadır ve bu zaman zarfında parçacıkların tamamen yanması için yeterince küçük olmaları gerekmektedir. Öğütülmüş kömür yanma havasının bir kısmıyla birlikte kazana düşük-no x brülörleri ile beslenir. Brülörlere ikincil ya da üçüncül hava da verilebilir. Düşük-NO x brülörü yakıt/hava karışımını brülörde ayarlayabilen ve bu sayede brülörde oluşan alevin sıcaklığını ve dolayısıyla NO x oluşumunu azaltabilen brülördür (Selçuk, N., 2012). Yanma sonucu oluşan sıcak gazların ısı enerjisi, kazanda sirküle edilen su buhar çevrimine aktarılır. Buhar kazanından elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buhar, konvansiyonel bir buhar türbininden geçirilerek türbine akuple jeneratörün elektrik üretmesini sağlayacaktır. Türbinde iş gören buhar kondenserde yoğunlaştırılarak yeniden yüksek basınç ve sıcaklıkta buhar üretimini gerçekleştirmek üzere kazana gönderilecektir. Termik santral İş Akım Şeması Şekil 1'de verilmiştir. Türbinde iş gören buharın tekrar kazana gönderilmek üzere kondenserdeki yoğunlaştırma işlemi, denizden alınacak soğutma suyu ile yapılacaktır. Yapılması planlanan santralin soğutma suyu ihtiyacı toplam m³/saat tir. Santralin soğutma suyu ihtiyacı denizden (Karadeniz) sağlanacak olup, söz konusu soğutma suyu santralda kullanıldıktan sonra tekrar denize deşarj edilecektir. 3

31 Şekil 1. Termik Santral İş Akım Şeması 4

32 Yanma sonucu oluşan gazların içerdiği uçucu küllerin, atmosfere atılarak çevre kirliliğine neden olmasını önlemek için yüksek verimli ''Elektrostatik Filtreler (EF)" kullanılacaktır. Önerilen santralde, kömür yakıldığında oluşacak SO 2 konsantrasyonunu "Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (BYTY)"nde belirlenen sınır değerlerin altına çekebilmek için iki adet Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) ünitesinin kurulması planlanmıştır. Proje kapsamında baca gazı desülfürizasyonunda (baca gazındaki kükürtü giderme) kalker kullanılacaktır. Kalker, piyasadan hazır olarak satın alınmak suretiyle temin edilecek ve santral sahasına karayolu ile taşınacaktır. BGD tesisinde 25,5 ton/saat kalker (yılda saat çalışma esasına göre yılda ton) kullanılacağı öngörülmektedir. BGD ünitesinin atık ürünü olan alçıtaşı, susuzlaştırılarak alçıpan ya da kartonpiyer üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Alçıdan üretilen yapı elemanları, aranan fiziksel ve ekonomik özelliklere sahip, çağın inşaat usullerine uygun, hafif yapı elemanlarının üretimini sağlayan yapı malzemeleri arasında önemli yer tutmaktadır. Isıl iletkenlik değeri düşüktür. Bu nedenle alçıdan üretilen yapı elemanları ısıtmada enerji tasarrufu sağlamaktadır. Santralde baca gazındaki NO x emisyonlarının da yönetmelik sınır değerlerinin altında kalması için düşük-no x brülörler kullanılacak ve kazan ön hava ısıtıcısı ve ekonomizer arasına Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme Sistemi-DeNO x (Selective Catalytic Reactor-SCR) yerleştirilecektir. Santralin işletilmesi sırasında yanma sonucunda oluşan uçucu kül ve kazan altı külü; çimento, hazır beton, briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda yapılması planlanan santralden kaynaklı küllerin geri dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda oluşan külün; bahsedilen konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır (Bkz. Ek 1). Kömürün yanması sonucu oluşacak kül, geri kazanımı için çimento, briket, tuğla fabrikalarına gönderilinceye kadar geçici olarak kül\alçıtaşı depolama sahasında depolanacaktır. Külün ekonomik olarak yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde değerlendirilmesinin yanı sıra, yeraltında yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan boşluklarda dolgu malzemesi (ramble) olarak kullanılması da planlanmaktadır. Konu ile ilgili İstanbul Teknik Ünivetsitesi (İTÜ) Maden Mühendisliği Fakültesi tarafından yapılan çalışmada, külün Amasra-B kömür sahasında kömür üretim faaliyetleri sonucu boşalan yeraltı galerilerinde, ramble malzemesi olarak kullanılabileceği ortaya konmuştur. Yapılan çalışmada Amasra-B kömür sahası, batı ve doğu panolarında toplam m 3 dolgu yapılması öngörülmektedir. Santralden kaynaklı küllerin satışının yapılması ve ramble malzemesi olarak kullanımından sonra arta kalan kül olması durumu göz önüne alındığında, proje kapsamında küllerin yerüstünde depolanması amacıyla tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre bir adet kül\alçıtaşı depolama sahası tasarlanmıştır. Aynı şekilde en kötü senaryo göz önüne alınarak BGD ünitesinin bakiye malzemesi olan alçıtaşının ekonomik olarak değerlendirilmemesi durumunda da yine aynı sahanın bakiye malzemelerin depolanmasında kullanılması planlanmaktadır. 'nin işletmeye geçmesiyle birlikte yıllık üretilecek brüt enerji miktarı kwh/yıl (9.768 GWh/yıl) mertebesinde olacaktır. 5

33 Proje kapsamında üretilecek enerji, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre 380 kv şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kv şalt tesisine çift devre 380 kv luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. Santralin iletim hattı projesi işbu ÇED Raporu kapsamında değerlendirilmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerince iletim hattı projesi için ayrı bir ÇED süreci yürütülecektir. Proje; tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, "Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik"in Ek-1 Çevreye Kirletici Etkisi Yüksek Olan Faaliyetler listesinde Madde "Katı ve sıvı yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 100 MW veya daha fazla olan tesisler" sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle santral işletmeye geçtiğinde tesis için Çevre İzni alınacaktır. Planlanan tesisin inşaat aşamasında yaklaşık kişinin (inşaat faaliyetlerinin en yoğun olduğu dönemde), işletme aşamasında ise yaklaşık 500 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Proje'nin inşaat aşaması 4 yıl sürecek olup, ekonomik ömrü 30 yıl olarak öngörülmektedir. Ancak modernizasyon ve teknolojik yenilemelerle santralin ekonomik ömrü uzatılabilecektir. Santral işletmeye geçtiğinde, yılda saat işletmede olacağı öngörülmektedir. I.2 Projenin Hizmet Amaçları Önemi ve Gerekliliği I.2.1 Dünya ve Türkiye'de enerji kaynakları ve elektrik enerji üretimi Enerji ve bu çerçevede elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın önemli bir göstergesidir. Kullanım kolaylığı, istenildiği anda diğer enerji türlerine dönüştürülebilmesi ve günlük hayattaki yaygınlığından dolayı bir ülkede fert başına enerji tüketimi, o ülkenin milli gelir seviyesinin ve dolayısıyla da kalkınma ve yaşam standardının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir yılında Türkiye de kişi başına yıllık elektrik tüketimi kwh iken, dünya ortalaması kwh, gelişmiş ülkelerde kwh, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)'de ise kwh civarında idi. Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınmasının sağlanması için endüstrileşme bir hedef olduğuna göre, bu endüstrinin ve diğer kullanıcı kesimlerin ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında ve güvenilir bir şekilde karşılanması gerekmektedir. Ancak, artan enerji fiyatları, dünya enerji talebindeki artış, hızla tükenmekte olan fosil yakıtlara bağımlılığın yakın gelecekte devam edecek olması, yeni enerji teknolojileri alanındaki gelişmelerin artan talebi karşılayabilecek ticari gelişimden henüz uzak oluşu, ülkelerin enerji arz güvenliği konusundaki kaygılarını her geçen gün daha da artırmaktadır yıllarında yaşanan küresel mali kriz, enerji talebi üzerinde geçici bir daralma yaratmış olmakla birlikte, orta ve uzun vadede, dünyadaki nüfus artışı, sanayileşme ve kentleşme, doğal kaynaklara ve enerjiye olan talebi önemli ölçüde arttırmıştır. Yapılan projeksiyon çalışmaları, mevcut enerji politikalarının devamı halinde, 2035 yılında dünya enerji talebinin, ortalama yıllık %1,4 lük artışlarla, 2008 yılına göre %47 (12,271 Mtoe den 18,048 Mtoe ye) daha fazla olacağına işaret etmektedir. Talep artışının %89,7 sinin, döneminde ekonomik büyüme oranları yüksek (yıllık ortalama %4,6) öngörülen ve hızlı nüfus artış oranına sahip İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD-Organisation for Economic Co-operation and Development) dışı ülkelerde (özellikle Çin ve Hindistan da), yıllık ortalama %2,2'lik bir değerle, oluşacağı hesaplanmaktadır. Aynı dönemde yıllık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) artış ortalaması %1,8 olarak öngörülen OECD ülkelerinde ise yıllık ortalama %0,3 lük artışlar beklenmektedir. 6

34 yılları arasında Çin in, dünyanın en fazla enerji tüketen ülkesi konumunda olacağı, 2035 yılında Hindistan ın sırasıyla Çin, ABD ve AB nin ardından dördüncü büyük enerji tüketicisi olması beklenmektedir. Söz konusu dört büyük tüketici, 2035 yılına gelindiğinde dünya toplam enerji arzının %55 ini tüketmekte olacaktır. Bu talep artışının sürdürülebilir koşullarda karşılanabilmesi için ise enerji sektöründe yaklaşık 33 trilyon ABD Doları (2009 rakamlarıyla) değerinde yatırım yapılmasına ihtiyaç duyulduğu hesaplanmaktadır. Türkiye elektrik enerjisi brüt tüketimi (Türkiye brüt üretimi+dış alım dış satım) 2010 yılında %8,4 artarak 210,4 Milyar kwh, 2011 yılında ise %9,4 artış ile 230,3 Milyar kwh olarak gerçekleşmiştir. Türkiye net tüketimi (iç tüketim, şebeke kaybı ve kaçaklar hariç) 2010 yılında 172 Milyar kwh, 2011 yılında ise 186 Milyar kwh olmuştur. Kaynaklar açısından bakıldığında, 2011 yılı itibariyle (geçici rakamlardır), toplam elektrik üretiminin %44,7 si doğal gazdan, %18,2 si yerli kömürden, %22,8 i hidrolik kaynaklardan, %10 u ithal kömürden, %1,7 si sıvı yakıtlardan, %2,1 i rüzgârdan ve %0,5 i jeotermal ve biyogazdan sağlanmıştır (Elektrik Üretim Sektör Raporu, EÜAŞ, 2011). Tüm dünyada son 25 yılda, özellikle elektrik enerjisine talebin yoğunlaştığı gözlemlenmektedir. Elektriğin 2035 yılına kadar en hızlı büyüyen (%2,5) son kullanıcı enerji formu olması, nihai enerji tüketimindeki payının 2008'deki %17 düzeyinden 2020'de %20'ye, 2035'te ise %23'e çıkması beklenmektedir. Ancak elektrik sektörü de 2009 yılında finansal zorluklar ve zayıf talep sebebiyle ciddi şekilde etkilenmiştir. %2'ye yakın gerçekleşen talep düşüşü, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana görülen en büyük yıllık azalmaya işaret etmektedir (EÜAŞ, 2010, 2011). Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan senaryo çalışmasına göre (World Energy Outlook, WEO, 2011) elektrik üretiminin, TWh'ye ve 2035 yılında da TWh'ye yükselmesi beklenmektedir. Bu rakamlar döneminde %96,4'lük artışa işaret etmektedir. Benzer şekilde, ABD Enerji Bilgi İdaresi olan EIA tarafından hazırlanan Referans Senaryo Çalışması'na göre (IEO, 2011); 2008 yılında TWh olan elektrik üretiminin 2020 yılında TWh'ye yükselmesi beklenmektedir döneminde ise toplam %84,3 lük bir artışla (yıllık %2,3 lük artışlarla), 2035'de üretimin TWh'ye yükseleceği hesaplanmaktadır (EÜAŞ, 2011). Özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülen büyük ekonomik gelişmeler elektrik talebinin de bu ülkelerde artmasına sebep olmaktadır. Kişi başına gelirin artmasıyla yaşam standartları artmakta, bu da endüstri, aydınlatma ve ev aletleri için olan elektrik talebini arttırmaktadır. Tüm dünyada elektrik enerjisi kurulu güç kapasitesinin 2035 yılına kadar brüt GW artması beklenmektedir. Bu bağlamda elektrik sektörünün, Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan Yeni Politikalar Senaryosu'na göre; döneminde yapılması beklenen 32,8 trilyon dolarlık enerji yatırımlarındaki payının tek başına 16,6 trilyon dolar (2009 rakamlarıyla) olacağı öngörülmektedir. Geriye kalan 8 trilyon dolarlık yatırımın petrol, 7,1 trilyon dolarlık yatırımın doğal gaz ve 0,7 trilyon dolarlık yatırımın ise kömür sektöründe yapılacağı hesaplanmaktadır. Bu yatırımların %64'ünün, talep ve üretimin en hızlı arttığı OECD dışı ülkelerde (tek başına Çin 5,1 trilyon dolar) yapılması beklenmektedir (EÜAŞ, 2010). Enerji kaynakları açısından incelendiğinde, birincil enerji arzında, petrol, doğal gaz ve kömürden oluşan fosil kaynaklı yakıtların ağırlıklı konumunun önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmekte ve enerji talebindeki artışın ( dönemi) %75,7 lik bölümünün bu kaynaklardan karşılanması öngörülmektedir. 7

35 Biyokütle ve çöp için bu oran %8,5, diğer yenilenebilirler için %6,6, nükleer için %6,4, hidrolik için ise %2,8 dir yılında birincil enerji arzındaki en büyük paya (%29,8) sahip olacağı hesaplanan petrolün, 2030 ve 2035 yıllarında ilk sıradaki yerini kömüre (sırasıyla %29,1 ve %29,3) bırakacağı düşünülmektedir. Doğal gazın ise elektrik üretimindeki payını koruması (yaklaşık %21,4) beklenmektedir döneminde elektrik üretiminde ise kömür ve doğal gazın en önemli kaynaklar olmaya devam edeceği, kömürün payının %41'den %42,8 e, doğal gazın payının %21,3 ten %21,7 ye yükseleceği; petrolün payının ise %5,5 den %1,6 ya, hidroliğin payının %15,9 dan %13,3 e, nükleerin payının da %13,5 den %10,8 e düşeceği öngörülmektedir. En büyük yüzdelik artış ise rüzgârda beklenmektedir. Aynı dönemde rüzgârın %1,1 lik payının %5'e yükseleceği öngörülmektedir (EÜAŞ, 2010)., MTA verilerine göre; Türkiye de 2012 yılında dolarlık mermer ihracatı yapılırken, dolarlık taşkömürü ithal edilmiştir yılı maden ihracatı dolar, ithalatı ise dolar olmuştur. Türkiye nin 2012 yılında ithal ettiği madenlerden ilk üç sırayı taşkömürü, demir ve granit almaktadır 2. Uluslararası Enerji Ajansı tarafından belirtilen dünya elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımı Şekil 2'de verilmiştir. Kaynak: U.S. Energy Information Administration / Annual Energy Outlook Şekil 2. Dünya Elektrik Üretiminde Enerji Kaynaklarının Payı (TWh) TEİAŞ tarafından yayımlanan 2012 Yılı Faaliyet Raporu na göre; 2012 yılı Türkiye elektrik enerjisi üretimi bir önceki yıla göre % 7,8'e karşılık gelen 4148,3 MW artışla ,4 MW olarak gerçekleşmiştir. Termik santrallerde 1.096,1 MW, hidrolik santrallerde 2472,3 MW, jeotermal ve rüzgâr santrallerde ise 579,9 MW artış sağlanmıştır. Söz konusu rapora göre, 2011 yılında üretilen elektriğin %73 ü termik (taşkömürü, linyit, fuel oil, doğal gaz, LPG ( Liquified Petroleum Gas ), nafta ve diğerleri), %24,2 hidrolik ve %2,8'i jeotermal ve rüzgâr santrallarından sağlanmıştır yılı için elektrik enerjisi üretim miktarları Tablo 1 de ve elektrik enerjisi üretim kaynaklarına göre dağılımı Tablo 2 de verilmiştir. 2 Enerji Günlüğü, tarihli yazı. 8

36 Tablo Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim ve Tüketimi Enerji Artış Kaynakları GWSaat % GWSaat % % Termik ,3 74, ,7 73 1,9 Hidrolik ,6 22, ,2 10,6 Jeo+Rüzgar 5.418,2 2, ,1 2,8 24,8 Toplam , , ,4 Dış Alım 4.555, ,7 - - Dış Satış 3.644, ,6 - - Brüt Tüketim , ,9-5,2 Kaynak: TEİAŞ 2012 Faaliyet Raporu. Tablo Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklara Göre Dağılımı Enerji Artış Kaynakları GWSaat % GWSaat % % Kömür ,9 28, ,1 28,4 2,7 Sıvı Yakıtlar 903,6 0, ,6 0,7 81,3 Doğal Gaz ,6 45, ,5 43,6 0,4 Yenilenebilir ve Atık 469,2 0,2 714,5 0,3 52,3 Hidrolik ,6 22, ,2 10,6 Jeo+Rüzgar 5.418,2 2, ,8 24,8 Toplam , , ,4 Kaynak: TEİAŞ 2012 Faaliyet Raporu. Tablo 2 den de görüleceği üzere ülkemizde kömür yakıtının elektrik üretimindeki payı, 2011 yılında %28,9, 2012 yılında ise %28,4 olmuştur (Bkz. Şekil 3). 9

37 Kaynak: TEİAŞ 2012 Faaliyet Raporu. Şekil Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı dönemini kapsayan Üretim Kapasite Projeksiyon çalışmasında, Enerji ve Tabi Kaynalar Bakanlığı (ETKB) tarafından, makro ekonomik hedeflere uygun olarak yapılan model çalışması sonucunda elde edilen yüksek ve düşük talep tahmin serileri kullanılmıştır. Talep serileri belirlenirken; 2012 yılında her iki talep serisi için de bu yıl için programlanan tüketim tahminleri alınmış, sonraki yıllarda ise yüksek talep serisinde ortalama %7,5, düşük talep serisinde ise %6,5 olarak gelişen ETKB tarafından hesaplanan talep serileri kullanılmıştır. Ayrıca bu dönem için yük eğrisi karakteristiğinin değişmeyeceği kabulü ile puant yük serileri elde edilmiştir (Bkz. Tablo 3, Şekil 4 ve Şekil 5). 10

38 Tablo Dönemini Kapsayan Enerji ve Puant Talepleri Yüksek Talep Puant Talep Enerji Talebi YIL MW Artış (%) GWh Artış (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 Düşük Talep , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 Kaynak: TEİAŞ 2012 Kapasite Projeksiyon Raporu. Kaynak: TEİAŞ 2012 Kapasite Projeksiyon Raporu. Şekil 4. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 1-Yüksek Talep) 11

39 Kaynak: TEİAŞ 2012 Kapasite Projeksiyon Raporu. Şekil 5. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 2-Düşük Talep) 2012 yılında en yüksek tüketimin olduğu günde puant talep MW olarak gerçekleşmiştir. TEİAŞ verilerine göre; Türkiye'de 27 Temmuz 2012 günü 799 milyon kwh lik elektrik tüketimine ulaşılmıştır. Bu dönemde saat 11'de en yüksek puant yükü MW olarak gerçekleşmiştir. Kapasite projeksiyonunun yanı sıra TEİAŞ ın resmi web sitesinden alınan istatistiklere göre, tahmin edilen talep artışları ve puant değerleri, 2010 yılında, 2009 yılına kıyasla hayli yüksek değerlere ulaşmış, tahminlerin üstünde sonuçlar vermiştir (Bkz. Tablo 4). Tahmini büyüme oranı tahminlerin üstünde bir değere ulaşmıştır. Gerek TEİAŞ ın raporlarından gerekse Dünya Bankası raporlarından da görüleceği üzere 2012 yılından sonra bu büyüme oranlarının düşeceği fakat krizin etkilerinin tamamen geçmesiyle tekrar normal değerlere döneceği öngörülmektedir. Tablo Yılı Tüketim Değerleri (GWh) Aylar Artış (%) Ocak , ,9 2,92 Şubat , ,5 4,73 Mart , ,1 6,62 Nisan , ,0 9,52 Mayıs , ,6 8,34 Haziran , ,0 7,66 Temmuz , ,5 9,02 Ağustos , ,2 15,04 Eylül , ,6 11,30 Ekim , ,1 7,32 Kasım , ,4 3,42 Aralık , ,0 8,73 Toplam , ,8 7,94 Kaynak: TEİAŞ 2009 Faaliyet Raporu. 12

40 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kalkınma Planı ( )'na göre, VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. VIII. Plan döneminde, birincil enerji tüketimi yıllık ortalama %2,8 oranında bir artışla 2005 yılı sonu itibarıyla 92,5 milyon ton petrol eşdeğerine, elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama %4,6 oranında bir artışla 160,8 milyar kwh e ulaşmıştır. I. Kalkınma Planı döneminde; birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama %6,2 oranında artış öngörülmüştür. Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında (bir önceki dönemde) %28 düzeyinde olan payının %34 e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise %37 den %31 e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan aynı plan döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama %8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir (Bkz. Tablo 5). Tablo 5. I. Kalkınma Planı Hedefleri Enerji Hedefleri Birincil Enerji Talebi ,2 Elektrik Enerjisi Talebi ,1 Kaynak: Kalkınma Planı ( ), tarih ve sayılı Resmi Gazete Bu proje ile birlikte Türkiye nin dış kaynaklara olan bağımlılığını azaltılması, cari açığın azaltılması, bölgenin kalkınma potansiyelinin ortaya çıkarılması, bölgede ve ülkede sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji sağlanması, elektriğin daha ekonomik olarak üretilmesi, Türkiye nin enerji ihtiyacının karşılanması ve enerji piyasası kanun ve yönetmeliklerine uygun olarak serbest enerji piyasasının rekabet koşulları çerçevesinde elektrik enerjinin tüketicilere ulaştırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca proje yeni bir istihdam kaynağı olup, projenin işletmeye geçmesiyle birlikte yaklaşık 500 kişi doğrudan istihdam sağlayacaktır. I.2.2 Dünyada kömür rezervi Enerji kaynaklarının kalan ömürleri dikkate alındığında, kömürün, özellikle 2030 yılından sonra çok daha büyük önem kazanacağı anlaşılmaktadır. Mevcut üretim seviyeleri ile dünya görünür kömür rezervlerinin 120 yılı aşkın bir sürede tüketileceği tahmin edilmektedir. Buna karşılık görünür petrol ve doğal gaz rezervlerinin tükenme ömürlerinin mevcut üretim seviyeleri ile sırasıyla yaklaşık 45 ve 60 yıl süreceği tahmin edilmektedir (TKİ, 2012). Dünya toplam kömür rezervi 826 milyar ton olup, en büyük rezerv miktarı 238,3 milyar ton ile ABD ye aittir. Bu ülkeyi, 157 milyar ton ile Rusya, 114,5 milyar ton ile Çin, 76,2 milyar ton ile Avustralya, 58,6 milyar ton ile Hindistan, 33,9 milyar ton ile Ukrayna, 31,3 milyar ton ile Kazakistan ve 30,4 milyar ton ile Güney Afrika izlemektedir. Bunların dışındaki ülkelerde ise toplam 85,8 milyar ton kömür rezervi bulunmaktadır (Bkz. Şekil 6 ve Şekil 7). 13

41 Kaynak. TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, Şekil 6. Enerji Kaynaklarının Tahmin Edilen Ömürleri Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2010. Şekil Yılı Dünya Kömür Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyar ton) Dünya rezervlerinin %60 ı ABD, Rusya ve Çin de bulunmakla birlikte, en büyük pay Asya Kıtası ndadır. Türkiye toplam 2,343 milyar ton kömür rezerviyle dünya kömür rezervinin %0,3 üne sahiptir (Bkz. Şekil 8) (BP, 2012). 14

42 Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2012. Şekil 8. Kömürün Dünyadaki Rezerv Payları I.2.3 Dünya kömür üretimi 2008 yılında 6,8 milyar ton olan dünya kömür üretimi 2009 yılı sonunda yaklaşık %2,2 oranında artarak 6,9 milyar ton olarak gerçekleşmiştir. Taşkömürü üretimi 2009 yılında yaklaşık 6 milyar ton olup, bir önceki yıla göre (5,8 milyar ton) %3,4 oranında artış göstermiştir. Dünya linyit üretimi ise 2008 yılında 965 milyon ton iken 2009 yılında 913 milyon ton ile %5,4 oranında azalmıştır. Almanya 2009 yılındaki 169,9 milyon ton linyit üretimi ile dünyanın en büyük linyit üreticisi olmaya devam etmektedir (WEO, 2010). Dünya kömür üretiminin neredeyse yarısını sağlayan Çin, 2009 yılında milyon ton üretim gerçekleştirmiştir. Bu ülkeyi, 973 milyon ton ile ABD, 558 milyon ton ile Hindistan, 409 milyon ton ile Avustralya, 298 milyon ton ile Rusya, 253 milyon ton ile Endonezya ve 250 milyon ton ile de Güney Afrika izlemektedir (Bkz. Şekil 9). 15

43 Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2010. Şekil 9. Dünyadaki Kömür Üretim Miktarları (2009, (milyon ton)) 2009 yılında dünya linyit kömürü üretimi 913,3 milyon ton olup, bunun %61 i yedi ülke tarafından üretilmiştir. Bu ülkelerin linyit üretimindeki payları; Almanya da 169,9 milyon ton ile %18,6, Türkiye de 70,5 milyon ton ile %7,7, Rusya da 68,2 milyon ton ile %7,5, ABD de 65,8 milyon ton ile %7,2, Yunanistan da 64,7 milyon ton ile %7,1, Avustralya da 64 milyon ton ile %7 ve Polonya da 57,1 milyon ton ile %6,3 olarak gerçekleşmiştir (Bkz. Şekil 10). Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2010 Şekil 10. Dünyada Linyit Kömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı 2009 yılında dünya taşkömürü üretimi 5,989 milyar ton olup, bunun %91,6 sı yedi ülke tarafından üretilmiştir. Çin 2,97 milyar ton üretimiyle dünya taşkömürü üretiminin %49,6 sını tek basına gerçekleştirmiştir. Diğer önemli taşkömürü üreticilerinden; ABD %15,3 ünü, Hindistan %8,8 ini, Avustralya %5,6 sını, Endonezya %4,4 ünü, Güney Afrika Cumhuriyeti %4,1 ini, Rusya %3,8 ini gerçekleştirmiştir (Bkz. Şekil 11) (TKİ, 2012). 16

44 Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, Şekil 11. Dünyada Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı Termik santrallerde, elektrik üretiminde, sanayi sektöründe ısıl amaçlı ve konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan termal taşkömüründe de Çin 2,55 milyar ton üretimiyle 2009 yılında dünya üretiminin %49,2 sini gerçekleştirmiştir. Çin i %16,8 payla ABD, %9,5 ile Hindistan, %4,7 ile Güney Afrika Cumhuriyeti, %4,5 ile Endonezya, %3,9 ile Avustralya ve %3,3 payla Rusya izlemiştir. Bu yedi ülke dünya üretiminin % 91,9 unu gerçekleştirmiştir (Bkz. Şekil 12) (TKİ, 2012). Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, Şekil 12. Termal Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı 17

45 I.2.4 Dünya elektrik üretiminde kömürün payı Dünya kömür üretiminin yaklaşık %65 i elektrik üretimi amacıyla kullanılmaktadır. Diğer kullanımları ise ısınma, demir çelik ve çimento sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Dolayısıyla kömür, elektrik üretimi amacıyla kullanılan yakıtlar arasında en yaygın olanıdır. Kömürün elektrik üretiminde en yüksek oranda kullanılan yakıt olma niteliğinin öngörülebilir bir gelecekte de değişmeyeceği tahmin edilmektedir (TKİ, 2010) yılı itibariyle dünya elektrik enerjisi üretiminde kömür %42 oranında kullanılmış olup, 2035 yılında da bu payın %43 olması öngörülmektedir (WEO, 2010). Çeşitli ülkelerdeki elektrik üretiminde kömür kullanım payları, Güney Afrika Cumhuriyeti nde %93, Polonya da %92, Çin de %79, Avustralya da %77, Kazakistan da %70, Hindistan da %69, İsrail de %63, Çek Cumhuriyeti nde %60, Fas ta %55, Yunanistan da %52, ABD de %49 ve Almanya da %46 şeklindedir (Bkz. Tablo 6). Tablo 6. Bazı Ülkelerde Kömürün Elektrik Üretimindeki Payı Ülke % Ülke % Güney Afrika 93 İsrail 63 Polonya 92 Çek Cumhuriyeti 60 Çin 79 Fas 55 Avustralya 77 Yunanistan 52 Kazakistan 70 ABD 49 Hindistan 69 Almanya 46 Kaynak: U.S. Energy Information Administration / Annual Energy Outlook I.2.5 Ülkemiz kömür rezervleri Ülkemizde, sınırlı doğal gaz ve petrol rezervlerine karşın, 535 milyon tonu görünür olmak üzere, yaklaşık 1,3 milyar ton taşkömürü ve 10,8 milyar tonu görünür rezerv niteliğinde toplam 11,8 milyar ton linyit rezervi bulunmaktadır (ETKB/EİGM 2011). Bu miktar dünya linyit rezervlerinin %6'sını oluşturmaktadır. Ancak Hattat Grubu tarafından proje bölgesinde yapılmakta olan ek sondajlarla taş kömürü rezervine ait bu değerlerin çok daha yukarı çekilebileceği öngörülmektedir. Türkiye de kömür genel olarak linyit ve taşkömürü başlıkları altında değerlendirilmekte olup, taşkömürü rezervleri TTK tarafından, linyit rezervi ise Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ), Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) ve özel sektör tarafından işletilmektedir. Taşkömürlerinin tamamı linyitlerin ise %86 sı kamuya ait ruhsat sınırları içinde bulunmaktadır (ETKB, 2010). Ülkemizde, 2009 yılı itibariyle kömür üretimi 66,7 milyon ton linyit ve 2,9 milyon ton taşkömürü olmak üzere toplam 69,6 milyon ton, 2010 yılında ise 69,7 milyon ton linyit, 2,5 milyon ton taşkömürü ve 1,2 milyon ton asfaltit olmak üzere toplam 73,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir yılında ise 70 milyon ton linyit, 2,6 milyon ton taşkömürü ve yaklaşık 1,2 milyon ton asfaltit olmak üzere yaklaşık 73,8 milyon ton kömür üretilmiştir li yıllardan itibaren sürekli bir azalış eğilimine giren taşkömürü üretimleri 2004 yılında 1,9 milyon tona kadar gerilemiştir. Bu tarihten sonra tekrar hareketlenen satılabilir taşkömürü üretimi 2011 yılında 2,6 milyon ton düzeyindedir (Bkz. Şekil 13). Zonguldak Havzası nda 2004 yılından itibaren TTK tarafından rödevans karşılığı özel firmalara kömür üretimi uygulaması başlatılmıştır yılında özel sektör tarafından üretilen taşkömürü toplam üretimin yaklaşık %40 ı oranındadır. 18

46 Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, Şekil 13. Türkiye Taşkömürü Üretimleri Benzer bir gelişim çizgisi linyit üretimleri için de söz konusudur. Linyit üretimleri, özellikle 1970 li yılların başlarından itibaren, petrol krizlerine bağlı olarak elektrik üretimine yönelik linyit işletmeleri yatırımlarının başlaması ile hızlanmıştır yılında 5,8 milyon ton olan linyit üretimi 1998 yılında yaklaşık 65 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ancak, bu tarihten itibaren, özellikle doğal gaz alım anlaşmaları nedeniyle linyit üretimi sürekli azalmış, 2004 yılında 43,7 milyon ton ile en düşük seviyesini görmüştür. Bu tarihten sonra tekrar yükselen linyit üretimleri 2011 yılında 70 milyon ton olarak gerçekleşmiştir (Bkz. Şekil 14). Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, Şekil 14. Türkiye Linyit Üretimleri I.2.6 Amasra B sahasının kömür rezervi Amasra kömür havzasında çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit çalışmaları yapılmıştır yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117 milyon tondur. Bu yıldan sonra MTA ve HEMA tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür rezervinin arttığı tespit edilmiştir. Tarihler ve kurumlar itibarıyla yapılan çalışmalar Tablo 7'de özetlenmiştir. 19

47 Tablo 7. Amasra Kömür Havzasında Yapılan Kömür Rezerv Çalışmaları Yıl Kurum Hesaplanan Toplam Kömür Rezervzi (Milyon Ton) 1985 Türkiye Taş Kömürü Kurumu Kopex Joint Stock Company İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Tetkik Arama Datong Coal Company Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş UK Coal Mining Group SLR Consulting Ltd. 573 MTA tarafından yılları arasında havzada 144 etüt ve sondajlı arama faaliyetleri yapmıştır. Yapılan sondajlı arama faaliyetleri 1990 Nisan ayında son bulmuştur yılı sonuna kadar yapılan 144 sondajın değerlendirilmesiyle, MTA ton toplam rezerv ortaya çıkarmıştır (Bulut, 1992). Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş., 2005 yılında Amasra B sahasını uluslararası ihale ile TTK dan kiraladıktan sonra 2006 yılında sondajlı arama ve rezerv geliştirme çalışmalarına başlamış ve bugüne kadar 54 derin sondaj yapmıştır. Bu sondajların hepsi kömür kesmiş ve ilave rezerv tespit edilmiştir. SLR Consulting Ltd., HEMA tarafından yapılan 54 sondajdan 2009 yılına kadar yapılmış olan 20 sondaj ve daha önce MTA tarafından yapılan sondajları değerlendirmeye almış ve sahada toplam 573 Mt rezerv hesaplamıştır. Sahada sondajlı arama çalışmaları devam etmekte ve yapılan sondajların tümünün kömür kesmiş olması yeni sondajlarla rezerv miktarının artacağını göstermektedir. HEMA tarafından yapılan 54 adet derin sondajın verilerinin değerlendirilmesiyle sahadaki rezervin 600 Mt olarak tespit edildiği öngörülmüş olup, sahalarda yeni sondaj çalışmalarına devam edilmektedir. Yukarıda verilen ve çeşitli kurumlar tarafından hesaplanan rezerv rakamları incelendiğinde, sahada rezerv açısından bir sıkıntı olmadığı ve istenen üretimin yapılabilmesi için yeterli rezerv olduğu sonucu çıkmaktadır. I.2.7 Kömür ithalatı Ülkemizde 1980 li yıllardan önce son derece düşük miktarlarda başlayan kömür ithalatı, 1990 lı yıllarda 10 milyon tonun ve 2000 li yıllarda ise 20 milyon tonun üzerine çıkmıştır yılı itibariyle toplam kömür ithalatımız yaklaşık 24 milyon ton düzeyindedir (TÜİK, 2012). Genel eğilim dikkate alındığında, ithalatın önümüzdeki yıllarda da artarak süreceği görülmektedir (Bkz. Şekil 15). 20

48 Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, Şekil 15. Türkiye Kömür İthalatı Son yıllarda kömür ithalatında elektrik üretimi amaçlı buhar kömürlerinin ağırlığı giderek artmaktadır yılı itibariyle ithalatın yaklaşık %60 ı Rusya ve Kolombiya dan yapılmıştır. Bu ülkeleri ABD ve Güney Afrika izlemektedir. Deloitte tarafından 2011 yılında hazırlanan Taşkömürü Sektör Raporu na göre; Türkiye deki toplam jeolojik taşkömürü rezervi yaklaşık 1,310 milyar tondur. Bunun %39 u doğrulanmış rezervdir. Türkiye deki taşkömürü rezervinin %67 si kok kömürü kalitesinde, %3 ü yarı kok kömürü kalitesinde olup, kalan kısmı ise kok kömürü kalitesinde değildir. Taşkömürü tüketimindeki artış nedeniyle Rusya, Güney Afrika, Avustralya, Amerika, Çin ve Kanada gibi ülkelerden yapılan ithalatta artış gözlenmiştir. Kullanılmayan taşkömürü rezervleri ve özelleştirme eğilimleri önümüzdeki yıllar için üretim seviyelerindeki yükselişin işaretleri olsa da, artan tüketim nedeniyle ithal taşkömürü ihtiyacının devam edeceği öngörülmektedir (Deloitte, 2010). I.2.8 Ülkemizde kömürün elektrik üretimindeki payı Ülkemizde kömür yakıtının elektrik üretimindeki payı 2010 yılında %26,1, 2011 yılında ise %28,9 olmuştur (Bkz. Tablo 3) li yıllardan itibaren başlayan elektrik enerjisi üretim amaçlı termik santral ve linyit üretim yatırımları çok büyük oranda kamu sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Söz konusu yatırımlar Tablo 8'de özetlenmektedir. Tablo 8. Türkiye'de 2012 Yılı Türkiye Üretilebilir Kömür Rezervleri ve Santral Potansiyeli Santral Adı Üretilebilir Rezerv (milyon ton) Mevcut Kurulu Güç (MW) Afşin-Elbistan Afşin-Elbistan Adana-Tufanbeyli Adıyaman-Gölbaşı 46 - Ankara-Çayırhan Bolu-Göynük 36 - Bursa-Orhaneli, Keles Çanakkale-Çan Çankırı-Orta 65 - Eskişehir-Mihallıçık 48 - Konya-Ilgın

49 Santral Adı Üretilebilir Rezerv (milyon ton) Mevcut Kurulu Güç (MW) Konya-Karapınar Kütaya-Tunçbilek Kütahya-Seyitömer Manisa-Soma Muğla-Milas Muğla-Yatağan Tekirdağ-Saray 40 - Sivas-Kangal Şırnak-Asfaltit LİNYİT TOPLAM Bartın-Amasra Zonguldak TAŞKÖMÜRÜ TOPLAMI GENEL TOPLAM Kaynak: Ç, Kocak, Türkiyenin Enerji Güvenilirliği ve Üretilebilir Kömür Rezervlerine Dayalı Santrallerin Avantajları. Ülkemiz 2010 yılı taşkömürü arzının yaklaşık %30 luk kısmı elektrik üretimi ve %29 luk kısmı ise ısınma amaçlı tüketilmiştir. Kalan %40 lık bölüm ise kok fabrikaları ve diğer sanayi arasında hemen hemen eşit olarak paylaşılmıştır. Aynı yılda, linyit arzının ise %80 lik bölümü elektrik üretimi amaçlı kullanılmıştır. Sanayi amaçlı tüketim %7,5 ve ısınma amaçlı tüketim ise %8,6 düzeyindedir. Asfaltitlerin %45 i elektrik üretimi ve %46 sı ısınma amaçlı tüketilmiş, kalan kısmı sanayi amaçlı kullanılmıştır. Petrokok ithalatının tamamı ise önemli kısmı çimento fabrikaları olmak üzere sanayi sektörlerinde tüketilmiştir (Bkz. Şekil 16). Kaynak: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Enerji Dengesi. Şekil 16. Kömür Arzının Yıllara Göre Tüketim Dağılımı Yapılması planlanan proje ile bölgede yer alan yerli kömür kaynaklarının (Amasra Kömür Rezervi) kullanımı planlanmaktadır. Santralin yıllık kömür tüketiminin, cari fiyatlar ile yaklaşık 325 milyon dolar civarında olacağı öngörülmektedir. Aynı miktarda elektrik üretecek doğal gaz kombine çevrim santralinin yıllık gaz tüketimi ise yaklaşık 650 milyon dolardır. Söz konusu doğal gaz, ithal edilmekte olup, ülkemiz için ciddi bir döviz harcamasıdır. Aynı şekilde ithal kömür ile yapılacak elektrik üretimi de yıllık 325 milyon dolar döviz harcamasına neden olacaktır. Hâlbuki yerli taşkömürü ile yapılacak söz konusu elektrik üretimi hiçbir döviz harcamasına neden olmayacağı gibi yöre halkına iş imkanı da sağlayacaktır. 22

50 Geçmiş yıllarda da Amasra kömür rezervi kullanılarak; Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1988 ve 1989 yılları Yatırım Programları ile Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990 yılı Yatırım Programında Amasra Termik Santral projesi yer almıştır. Aynı zamanda Amasra Termik Santrali ile ilgili, eski adıyla Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) 2x300 MW'lık Termik Santral Projesi için Yapılabilirlik Raporu, TTK Genel Müdürlüğü de Ön Fizibilite Projesi hazırlamıştır. Daha sonra TTK Genel Müdürlüğü yine 2x300 MW'lık Amasra Termik Santrali için Ön Fizibilite Çalışması hazırlatmıştır. Bu çalışmaya göre Amasra B sahasında bulunan kömür rezervinin değerlendirilmesi amacıyla bölgede yüksek kapasiteli bir yeraltı işletmesinin kurulması ve bu rezervin 2x300 MW gücünde bir santralı beslemesinin mümkün olduğu belirtilmiştir. Tüm bu araştırmalarda proje yeri, Amasra B Kömür Sahasındaki Kuyu-1 alanının yaklaşık 70 m kuzeyinde ve Çapak Koyu Mevkii nin kuzeydoğusunda kalan Kızçıkan Koyu Bölgesi gösterilmiştir. TEK tarafından hazırlatılan Amasra Termik Santralı Yapılabilirlik Raporu nda incelenen santral yerini gösterir pafta Ek 1'de verilmiştir yılında dönemin hükümeti tarafından TTK İnceleme Kurulu Raporu hazırlatılmış ve bu raporda Amasra Bartın arasında (Amasra-B Kömür Sahası) Kurum ve MTA tarafından yürütülen sondajlı araştırmalar sonucu 320 milyon tonu aşkın taşkömürü varlığından dolayı 600 MW kapasiteli Amasra (1-2) termik santralının TEAŞ tarafından yılında işletmeye alınması planlanmıştır. Bu çalışmalarda Başbakanlık, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı, ETKB, TTK, MTA, Üniversiteler, meslek odaları, sendika temsilcileri görev almıştır (TTK, 1995). Bu arada 1996 yılında Amasra Belediye Meclisi nin Çevre Bakanlığı na yazısı ile TTK nın yalnız kömür üreten ve satan bir kurum olmaktan çıkarılarak elektrik santralına sahip ya da ortak olarak üretilecek artı değerden pay alması ve zararını gidermesi talep edilmiştir. Çevre Bakanlığı da bu yazıya verdiği cevapta aynı görüşte olduğunu ifade etmiştir. Bilahare 2005 yılında Hattat Grubu iştiraklerinden Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. uluslararası ihaleyi kazanarak TTK ile Amasra kömürleri için rödevans sözleşmesi imzalamış ve bu sözleşmenin ekinde de aynı civarda elektrik santralı kurulması hususu yer almıştır. Bu bağlamda, Hema Elektrik Üretim A.Ş. tarafından taşkömürünün merkezi olan Bartın İli, Amasra İlçesi sınırları içersisinde Çapak Koyu Mevkiinde pulverize kömür yakma teknolojisi ile bölgenin kömür rezervlerini kullanarak MW e kurulu güçte santralin işletilmesi planlamaktadır. Proje ile birlikte; Gelişmiş "Temiz Kömür Yakma Teknolojileri" kullanılması, Her yıl artan elektrik enerjisi talebinin karşılanması, Ulusal elektrik sistemindeki istikrarın sağlanması, Ulusal kömür kaynaklarından Amasra Bölgesi kömür rezervlerinin değerlendirilmesi, Yerli kömür kaynaklarının kullanımı ile cari açığın azaltılması, Bölgede ve ülkede sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji sağlanması, Bölgede istihdamın sağlanması ve işsizliğin azaltılması planlanmaktadır. 23

51 BÖLÜM II PROJE İÇIN SEÇILEN YERIN KONUMU II.1. Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) (Tesisin kurulacağı alanın çevresinde yer alan sanayi, yerleşim yerleri ile ilgili detaylı bilgiler) II.1.1. Projenin konumu HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra ve Merkez İlçeleri, Gömü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkii nde MW e (2 x 660 MW e ) kurulu gücünde 2x(660 MW e -669,4 MW m MW t ) ve Kül Depolama Sahası Projesi nin yapılması planlanmaktadır. Termik Santral Sahası, Amasra İlçesi merkezinin 3,7 km güneybatısında (kuş uçuşu), Gömü Köyü nün 1 km (kuş uçuşu) güneybatısında, Tarlaağzı Köyü nün 550 m kuzeydoğusunda (kuş uçuşu) yer almaktadır (Bkz. Şekil 17 ve Şekil 18). Santral sahası vadi içerisinde kalmakta olup, etrafı tepelerle çevrilidir (Bkz. Fotoğraf 1 ve Fotoğraf 2). Bu nedenle santral sahasına en yakın yerleşim yeri olan Gömü ve Tarlaağzı Köyleri santral sahasından görünmemektedir. 24

52 Şekil 17. Yer Bulduru Haritası 25

53 Şekil 18. Proje Sahasının Yeri Kaynak: Yatırımcı Firma dan temin edilmiştir. Fotoğraf 1. Proje Sahasının Görünümü-1 26

54 Kaynak: Yatırımcı Firma dan temin edilmiştir. Fotoğraf 2. Proje Sahasının Görünümü-2 Yatırımı planlanan nde yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding iştiraklerinden Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. nin 3 TTK ile yapılan rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş olduğu sahadan (Amasra-B sahası, Kuyu-1) temin edilecektir. Söz konusu saha, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırları içerisinde bulunmakta olup, santral sahasına kuş uçuşu 40 m mesafededir. Kuyu- 1 den çıkartılan taşkömürü, Hattat Holding in iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. tarafından bölgede işletilecek olan lavvar tesisinde işlem gördükten sonra kapalı bant konveyör sistemi ile santral sahasındaki kömür stok alanına nakledilecektir. Söz konusu projenin yer seçimi çalışmalarında, sahanın kömür kaynağına yakınlığı önemli bir etken olmuştur. Lavvar tesisi ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 te sunulmuştur. Söz konusu tesis ile ilgili ÇED süreci Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir. Yapılması planlanan proje, büyük ölçüde orman arazileri ile hazine arazileri, yatırımcı firmaya ait parseller ve şahıs arazilerinde tesis edilecektir. Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmış (Bkz. Ek 1), kül/alçıtaşı depolama sahası ve kazı fazlası malzeme sahası için de gerekli izinler alınacaktır. Proje sahasını gösteren Topografik Harita ve Genel Vaziyet Planı Ek 2 de, koordinatlar ise Tablo 9 da sunulmuştur. 3 Rödövans anlaşması imzalandığında Hema Endüstri A.Ş. olan firma adı tarih ve 8134 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. olarak değişmiştir. 27

55 Tablo 9. Koordinatlar Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer Koor. Sırası : Enlem,Boylam Saat Yönünde Saat Yönünde: Derece.kesir Eleman Sırası: Sağa (Y):Yukarı () Eleman Sırası: Enlem:Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİ D.O.M. : 33 D.O.M. : - Z.O.N : 36 Z.O.N : - Ölçek Fak. : 6 derecelik Ölçek Fak. : 6 derecelik TERMİK SANTRAL SAHASI , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

56 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , KAZI FAZLASI MALZEME DEPOLAMA SAHASI KÜL/ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Proje sahasının yeri Proje sahası, Amasra İlçe merkezinin 3,7 km güneybatısında (kuş uçuşu), Gömü Köyü nün merkezden itibaren 1 km güneybatısında (kuş uçuşu), Tarlaağzı Köyü nün 550 m kuzeydoğusunda (kuş uçuşu) yer almaktadır (Bkz. Şekil 19). Proje sahası, büyük kısmı orman arazileri olmak üzere, tarım arazileri, hazineye ait araziler, şahıs arazileri ve yatırımcıya ait tapulu arazilerden oluşmaktadır. Orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Toplam alanı yaklaşık m 2 sunulmuştur. olan proje sahanın koordinatları Tablo 9 da 29

57 Şekil 19. Santral Sahasının Yeri Kül/alçıtaşı depolama sahasının yeri Proje kapsamında meydana gelecek olan küllerin öncelikle piyasa satışı gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda bölgedeki firmalarla görüşülmekte olup, santralden kaynaklanacak küllerin satışının yapılacağı alternatif bir firma ile ön mutabakat da sağlanmıştır (Bkz. Ek 1). Proje kapsamında kullanılacak olan kömürün yanması sonucunda meydana gelecek kül ile BGD ünitesinin bakiye malzemesi olan alçıtaşının depolanabilmesi için 5 adet alternatif kül/alçıtaşı depolama sahası belirlenmiştir. Belirlenen sahalar içerisinden depolama hacmi, alansal büyüklüğü, jeolojik özellikleri, geçirimsizlik özellikleri bakımından en uygun saha (depo 1) tespit edilmiştir (Bkz. Şekil 20). 30

58 Şekil 20. Alternatif Kül/Alçıtaşı Depolama Alanları Yapılan detaylı hesaplamalar sonucunda, 5 adet alternatif saha içerisinden kullanılması yönünde karar verilen depo 1 sahasının depolama ömrü ortalama olarak 36 yıl (alçıtaşının depolanacağı lot 1, 37,8 yıl, kül ve cürufun depolanacağı lot 2 ise 36,5 yıl), depolama kapasitesi ise m 3 olarak belirlenmiştir. kapsamında kullanılması planlanan kül/alçıtaşı depolama sahasının alanı m 2 dir. Söz konusu depolama sahası ormanlık arazi ve şahıs parselleri üzerinde yer almaktadır. Söz konusu saha, depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki ormanlık alanlar için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan ön izin alınacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahası ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.1, Bölüm V.2.9 ve Bölüm V.2.10 da sunulmaktadır. Kömür sahasının yeri 2005 yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma sonucu, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B sahasının işletilmesi için ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2 büyüklüğündeki maden sahasının yer teslimi Mayıs 2006 da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk aşaması, 8 m çapında ve m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır. Proje nin ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler açılmaya başlanmıştır. Rödevans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyudan (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve Amasra-3 Nolu Kuyu) biri olan Kuyu-1 sahası, planlanan santralde taşkömürünün temin edileceği saha olup, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafede yer almaktadır (Bkz. Şekil 21). 31

59 Şekil 21. Kömür Sahasının Yeri Kömür stok alanının yeri Proje kapsamında kullanılması planlanan taşkömürü, proje sahasına yaklaşık 40 m mesafedeki Kuyu 1 lokasyonundan lavvar tesisine, buradan da kapalı bant konveyör sistemi ile kömür stok alanına nakledilecektir. Bunun için proje sahası sınırları içerisinde kömür stok alanı belirlenmiştir. Stok alanı yaklaşık 2,7 ha büyüklüğünde olup, kapasitesi ton dur (15 günlük). Lavvar tesisinin yeri Hattat Holding in bir başka iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş. tarafından çıkarılacak olan taşkömürünün kuyulardan yeryüzüne çıkartılmasından sonra yıkama ve zenginleştirme işlemine tabi tutulması gerekmektedir. Bu işlem için Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında, Kuyu-1 yakınlarında ve santral sahasına yaklaşık 140 m mesafede bir lavvar tesisinin kurulmasına karar verilmiştir (Bkz. Şekil 22). Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci, Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir. 32

60 Şekil 22. Lavvar Tesisi ve Proje Sahasına Ait Görüntü II.1.2. Projenin çevre düzeni planındaki yeri Proje sahası 1/ ölçekli Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi nde yer almaktadır (Bkz. Ek 2). Söz konusu plan hükümlerine göre, proje sahası orman arazileri üzerinde yer almaktadır. Proje kapsamında 1/ ölçekli Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı ve V.3.1 ve VI numaralı plan hükümlerine uyulacaktır. Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). II.2. Proje Ünitelerinin Kentsel ve Kırsal Yerleşim Yerlerine Mesafelerinin Ayrı Ayrı Verilmesi ve Harita Üzerinde Gösterimi Proje sahasının yakın çevresindeki kentsel ve kırsal yerleşim alanları ve bunların proje sahasına mesafeleri Tablo 10 ve Şekil 23 te sunulmuştur. Tablo 10. Proje Sahasının Yakın Yerleşimlere Mesafesi Yer Proje Sahasına Mesafesi (kuş uçuşu ~m) Tarlaağzı Köyü 550 Gömü Köyü Kazpınar Köyü Topderesi Köyü Uğurlar Köyü Ahatlar Köyü Tarlaağzı Balıkçı Barınağı 400 Amasra Bartın

61 Şekil 23. Proje Sahasının Yerleşimlere Olan Mesafesini Gösterir Harita II.3. Projenin Belirtilen Alanda Yapılmasının Gerekçeleri Belirtilerek, Proje Ünitelerinin Kurulacağı Alana İlişkin Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumunun (m 2 ya da Hektar) Dağılımının Verilmesi II.3.1. Proje sahasının seçilme gerekçeleri Herhangi bir termik santral için yer seçiminde göz önüne alınacak kriterlerin başında, özellikle yatırımın fizibilitesi açısından, santral için seçilecek yerin hammaddeye olan mesafesi gelmektedir. Bunun başlıca nedeni, kömür nakliyesinin işletme sürecinin en önemli maliyet kalemlerinden biri olmasıdır. Büyük miktarlardaki kömürün taşıma mesafesi arttıkça maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Öte yandan milyonlarca ton kömür nakliyesinin yaratacağı trafik ve çevresel etkiler en önemli olumsuzluklardır. Bu nedenle söz konusu termik santralin yer seçimde kömür havzasına göre konum dikkate alınmış ve yatırımcı firmanın TTK ile yapmış olduğu rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş olduğu Amasra-B sahası içerisinde santral yeri seçilmiştir. Kömür havzasına göre konum dışında termik santral sahası yer seçiminde topografik ve jeolojik koşullar, iklim özellikleri, ekolojik kısıtlar vb. kriterler ön planda tutulmuştur. Termik santral sahası için yapılan yer seçimi çalışmalarında; proje sahasının kömür çıkartılan alana yakınlığı, sahanın toprak karakteristiği, jeolojik, sismik ve topografik koşulları gibi pek çok kriter göz önünde bulundurulmuştur. Tüm bu değerlendirmeler neticesinde, faaliyet alanı olarak belirlenen sahanın proje için en ekonomik ve en uygun saha olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte, 2009 yılında yapılan münazaralarda gündeme gelen Filyos lokasyonun seçilmesi hususu ise Ek 1 de sunulan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın yazısından da anlaşılacağı üzere Endüstri Bölgeleri Mevzuatı gereği yapılması gereken, bölgedeki kamulaştırma çalışmalarının tamamlanması, altyapı için gerekli etüt, plan ve projelerin yaptırılması vb. Iş ve işlemler devam ettiğinden dolayı şu aşamada üretim veya yatırım için kesin yer tahsisi yapılmadığından bahisle söz konusu alan için yapılan müracaat anılan kurum tarafından değerlendirilememiştir. 34

62 II.3.2. Kömür temin edilen alanın seçilme gerekçeleri 2005 yılında Hattat Grubu iştiraklerinden olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş., yapılan uluslararası ihaleyi kazanarak TTK ile Amasra kömürleri için rödevans sözleşmesi imzalamıştır. Bu bölgede 3 adet taşkömürü sahası bulunan firma, işbu ÇED Raporu na konu proje kapsamında Kuyu-1 sahasından çıkartılacak olan taşkömürünü kullanmayı planlamaktadır. Hem taşkömürü sahasının rödevans hakkının yatırımcı firmaya ait olması, hem de santral sahasına yakınlığından dolayı, tesiste kullanılacak olan taşkömürünün, söz konusu kuyudan temin edilmesi planlanmıştır. II.3.3. Kül/alçıtaşı depolama sahasının seçilme gerekçeleri Planlanan termik santral projesi kapsamında meydana gelecek küllerin ve alçıtaşının depolanması amacıyla 5 adet alternatif kül/alçıtaşı depolama sahası belirlenmiştir. Alternatif kül/alçıtaşı depolama sahalarının yer seçiminde, topografik koşullar, depolama kapasiteleri, kazı hacimlerinin az olması, santral sahasına yakınlığı ve jeolojik faktörler belirleyici ana etmenler olmuştur. Kül/alçıtaşı depolama sahaları ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.1, Bölüm V.2.9 ve Bölüm V.2.10 da verilmiştir. II.3.4. Proje ünitelerinin kurulacağı alana ilişkin arazi kullanım ve mülkiyet durumu Proje sahasının büyük bir kısmını orman arazileri oluştururken, diğer kısımlarında yatırımcı firmaya ait araziler, şahıs arazileri ile hazineye ait parseller bulunmaktadır (Bkz. Ek 2 ve Tablo 11). Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Tablo 11. Proje Sahasındaki Mülkiyet Durumu Saha Arazinin vasfı Santral Sahası (orman ve tarım arazisi) Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahası (Orman ve mera arazisi) Toplam alan yaklaşık m 2 (Santral sahasının yaklaşık m 2 lik kısmı orman arazilerinden oluşmakta olup, geri kalan araziler şahıs arazisi ve Hema Elektrik Üretim A.Ş. ye ait arazilerden oluşmaktadır) Toplam alan yaklaşık m 2 (Kazı fazlası malzeme depolama sahasında yaklaşık m 2 şahıs arazisi bulunmakta olup, geri kalan arazi Hema Elektrik Üretim A.Ş. ye ait arazilerden ve orman arazilerinden oluşmaktadır) Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası (orman arazisi, ağaçlandırılacak alan ve tarım arazisi) Toplam alan m 2 (Kül depolama sahasında yaklaşık m 2 şahıs arazisi bulunmakta olup, geri kalan arazi orman vasfındaki arazilerden oluşmaktadır) 35

63 II.4. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Termik Santral ve Kül Depolama Alanı, Alçıpan Tesisi, Dolgu (Ramble) Alanı vb.) (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi, Kıyı-Kenar Çizgisinin ve Batimetrik Bilgilerin Vaziyet Planı na İşlenmesi ve Koordinat Noktalarının, SKHKKY Ek-4 Dikkate Alınarak Yaklaşık Olarak Olması Gereken Baca Yüksekliği, Baca Gazı Hızının Hesabının Yapılması Gösterilmesi) Proje kapsamında tesis edilmesi planlanan ünite ve binaların öngörülen kat ve adetleri Tablo 12 de verilmiş olup, ünitelerin proje sahasındaki genel yerleşimleri, Ek 2 de sunulan Genel Vaziyet Planı nda verilmektedir. Tablo 12. Ünitelerin Öngörülen Ebatları Ünite Adet Alan Yükseklik (~m²) (~m) Şalt sahası Buhar türbin binası Kazan binası Merkezi kontrol binası Cüruf silosu Baca Uçucu kül silosu Elektrik dağıtım odası Amonyak stok alanı Kalker (Kireçtaşı) stok alanı Yardımcı yakıt tankı Alçı depolama alanı Kimyasal dozaj binası Ofis binası Ambar Atölye Yemekhane Desalinasyon/Demineralizasyon Sualma pompa binası Kömür stok alanı

64 BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları MW (2x660 MW e ) kurulu gücünde olup, yılda GWh net elektrik üretimi planlanmaktadır. Planlanan tesis için proje bedeli, Euro ( ) olup, yatırımcı firma bu miktarın %30 unu öz kaynaklarından geri kalanı ise yerli ve/veya yabancı piyasalardan kredi almak suretiyle karşılamayı planlanmaktadır. III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması (Yapılacak Üretimin Ruhsat Süresi de Dikkate Alınarak İş Termin Planının Hazırlanması) Veya Zamanlama Tablosu Proje nin iş akım şeması Bölüm I'de verilmiş olup, projeye ait zamanlama tablosu Şekil 23 te verilmiştir. III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi III.3.1. Proje nin faydaları Gelişmekte olan ülkelerde enerji, sanayileşme ve buna paralel olarak elektrik kullanımının artması ile giderek önem kazanmıştır. Ülkemiz açısından değerlendirildiğinde ise söz konusu ihtiyaç gün geçtikçe daha da artmaktadır. Proje ile yılda yaklaşık olarak GWh net elektrik üretimi sağlanacak olup, ülkemizde yaşanması muhtemel arz açığının kapanması için katkı sağlanmış olacaktır. Söz konusu projenin inşaat ve işletme aşamaların çalışacak kalifiye personel dışında, çalışacak vasıfsız personelin bölge halkından sağlanması planlanmaktadır. Böylece bölgedeki mevcut işsizlik koşullarında istihdam imkânı da yaratacaktır. Yapılması planlanan proje ile; Her yıl artan elektrik enerjisi talebinin karşılanması, Ulusal elektrik sistemindeki istikrarın sağlanması, Ulusal kömür kaynaklarından Amasra Bölgesi kömür rezervlerinin değerlendirilmesi, Yerli kömür kaynaklarının kullanımı ile cari açığın azaltılması, Bölgede ve ülkede sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji sağlanması, Bölgede istihdamın sağlanması ve işsizliğin azaltılması planlanmaktadır. 37

65 Şekil 24. Projeye Ait Öngörülen Zamanlama Tablosu 38

66 III.3.2. Proje nin maliyetleri Proje kapsamında yapılan fizibilite çalışmalarına göre; proje maliyetinin yaklaşık olacağı ve tam yük çalışma kapasitesi olarak saat/yıl alınacağı belirlenmiştir. Finansal anlamda açıklanan maliyet hesaplamalarının yanı sıra, projenin çevresel anlamdaki maliyetleri Bölüm V.3.2 de detaylı olarak irdelenmiştir. III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.4.1. Elektrik iletim hattı (EİH) ile yılda kwh/yıl (9.768 GWh/yıl) elektrik üretilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında üretilecek enerji, proje kapsamında yapılan fizibilite çalışması ve TEİAŞ ile yapılan görüşmeler neticesinde, söz konusu kurum ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre santralin 380 kv şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kv Şalt Tesisine çift devre 380 kv luk enerji iletim hatlarıyla bağlanması planlanmaktadır. Santralin iletim hattı projesi, işbu ÇED Raporu kapsamında değerlendirilmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerince iletim hattı projesi için ayrı bir ÇED süreci yürütülecektir. III.4.2. Kömür temini ve kömür zenginleştirme (lavvar) tesisi Tesiste kullanılacak kömür, yatırımcı firmanın TTK ile rödevans anlaşmasının bulunduğu Amasra B sahasındaki Kuyu-1 alanından temin edilecektir. Söz konusu alan, proje sahasına yaklaşık 40 m mesafededir. Tesis kapsamında kullanılacak olan taşkömürün özellikleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 te verilmiştir. Kömürün, proje sahasındaki kömür stok alanına taşınması sırasında kapalı bant konveyör sistemi kullanılacaktır. Buna ilaveten kömür stok alanının etrafı rüzgar siperi ile kapatılacağından stok alanında herhangi bir tozuma, yayılma ve sıçrama meydana gelmeyecektir. Tesiste, saatte 458 ton taşkömürü yakılacaktır. Kuyu-1 sahasından çıkarılacak ve sonrasında santralde kullanılacak olan kömürün kullanıma elverişli hale getirilmesi için öncelikle yıkama ve zenginleştirme işlemine tabii tutulması gerekmektedir. Bu amaçla, Hattat Holding in bir diğer iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında, Kuyu-1 yakınlarında ve santral sahasına yaklaşık 140 m mesafede bir lavvar tesisinin kurulmasına karar verilmiştir. Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir. III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.5.1. Ulaşım Proje sahasına Amasra-Bartın karayolundan ve Tarlaağzı Köy yolundan ulaşım mümkündür (Bkz. Şekil 25 ve Ek 2). Arazi hazırlık, mobilizasyon ve inşaat aşamasında ağır ekipmanların proje sahasına taşınması esnasında gerekmesi durumunda söz konusu yolda iyileştirme çalışmaları yapılacaktır. Buna ilaveten, saha sınırları içinde, tüm ünitelere ulaşımın sağlanabilmesi için servis yolları yapılacaktır. 39

67 Şekil 25. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı Proje kaspamında kullanılacak olan kömürün proje sahasındaki kömür stok alanına nakledilmesi sırasında, kapalı bant konveyör sistemi kullanılacağından herhangi bir karayolu veya deniz yolu kullanımı söz konusu olmayacaktır. Tesis bünyesindeki BGD ünitesinde kullanılacak olan kalker ise, hazır olarak piyasadan temin edilecek olup, santral sahasına karayolu ile getirilecektir (Bkz. Şekil 26). 40

68 Şekil 26. Kalker Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı İnşaat ve işletme aşamalarında gerekli olacak tüm malzemelerin taşınması sırasında 2918 sayılı "Trafik Kanunu" ve bu kanuna istinaden karayolları ile ilgili olarak çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü nün görüşleri doğrultusunda inşaat ve işletme aşamalarında karayoluna giriş-çıkışlarda trafik güvenliği açısından her türlü güvenlik önlemi proje sahibince alınacaktır. İnşaat ve işletme aşamalarında yollara zarar verilmeyecek, verilmesi durumunda tüm zarar, Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde Proje Sahibince karşılanacaktır. Buna ilaveten, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik" ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uyulacaktır. III.5.2. Barınma İnşaat aşamasında çalışacak personel için geçici olarak bir şantiye alanı tesis edilecek ve şantiye alanında personelin konaklayabileceği prefabrik yapılar bulunacaktır. Çalışanların bir kısmı ise yöreden temin edileceğinden, bu personeller, yörede kendi imkanları ile barınabilecektir. 41

69 III.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı III.6.1. Kamulaştırma Kamulaştırma işlemleri, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. Maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu na göre yapılacaktır. Proje kapsamında gerçekleştirilecek olan kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecektir. Anlaşmazlık olması durumunda ise yasalara uygun olarak hareket edilecektir. Proje sahasındaki orman vasıflı araziler için kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu alanlar için 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17. Maddesi ve Orman Kanununun 17 ve 18 i Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği gereğince gerekli izinler alınacak ve Orman Genel Müdürlüğü nün talimatları doğrultusunda hareket edilecektir. Proje sahasındaki hazine arazileri ise kiralanacaktır. Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). III.6.2. Yeniden yerleşim Proje kapsamında yeniden yerleşimi gerektirecek herhangi bir unsur bulunmamaktadır. III.7. Diğer Hususlar Bu başlık altında değinilmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır. 42

70 BÖLÜM IV TERMİK SANTRAL, KALKER OCAKLARI, KÜL DEPOLAMA VB. PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI ( ) IV.1. Projeden Etkilenecek Gösterilecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) Projeden etkilenecek alanın belirlenebilmesi için projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin tümünün bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Yapılması plananan tesisten kaynaklanacak etkiler hava kalitesi modelleme çalışması, flora ve fauna, gürültü, vb. etkenler göz önünde bulundurularak tayin edilmiştir. Projenin çevresel etki alanları için inşaat ve işletme aşamaları gözönüne alındığında, uzun ve kısa dönemli olmak üzere bazı etkiler meydana gelecektir. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasındaki çevresel etkiler (toz, gürültü, gaz emisyonları vb.) geçici nitelikte olup, kısa sürelidirler. Bu etkiler inşaat çalışmaları tamamlandığında ortadan kalkacaktır. Bu etkilere ait bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1 de verilmiştir. Proje kapsamında yapılan hava kalitesi modelleme çalışmasında yer seviyesi toz emisyonu değerleri hesaplanmış ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek 2'de belirtilen uzun ve kısa vadeli sınır değerler (UVS ve KVS) ile mukayese edilmiştir. Planlanan tesisin arazi hazırlık ve inşaat aşamasındaki çevresel etki alanı yapılan toz ve gürültü raporları neticesinde belirlenmiştir. İşletme aşamasında meydana gelecek çevresel etkiler ise uzun süreli etkilerdir. Projenin işletme aşamasındaki etki alanının belirlenmesinde en belirleyici unsur baca yüksekliğidir. Yapılan çalışmalarda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek-2.b.1 de belirtilen etki alanı tanımı göz önüne alınmıştır. Buna göre söz konusu yönetmelikte, inşası planlanan tesisin baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alan, etki alanı olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda, proje kapsamında tesis edilecek olan baca yüksekliği 220 m olduğundan, planlanan tesis için yönetmelikte belirlenen etki alanı tanımına göre 11 km yarıçaplı alan, tesisin etki alanını oluşturmaktadır. Planlanan proje kapsamında yapılan hava kalitesi modelleme çalışmalarda iki farklı etki alanı üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır. Bu etki alanlarının belirlenmesinde; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren SKHKKY Ek-2.b.1 de belirtilen etki alanı tanımı etken olmuş ve 220 m lik baca yüksekliğine tekabül eden 22 kmx22 km lik bir etki alanında çalışmalar yürütülmüştür (Bkz. Ek 2). Planlanan tesisin olası etkilerini daha geniş bir alanda irdeleyebilmek için 30 kmx30 km lik bir etki alanı belirlenmiş ve çalışmalar bu alanda da yürütülmüştür. Modelleme girdileri, sonuçları, kullanılan yöntemler ve değerlendirilmeleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2 de verilmiştir. * Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir. 43

71 EGE DENİZİ HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler (Faaliyetin gerçekleştirileceği yerin-genel iklim özellikleri, basınç, sıcaklık dağılımı, yağış dağılımı, nem dağılımı, buharlaşma durumu, sayılı günler dağılımı (sisli, kar yağışlı, karla örtülü günler, en yüksek kar örtüsü kalınlığı vs), rüzgar dağılımı, rüzgar hızı dağılımı, fırtınalı günler, kuvvetli rüzgarlı günler-bu başlık altında yer alan bilgilerin aylık-mevsimlik-yıllık dağılımları içermesi, meteorolojik veri setinin son yılları kapsayacak şekilde uzun yılları ait olması- Amasra Meteoroloji İstasyonu Meteoroloji Bülteni ve buharlaşma içinde Kastamonu Cide Met. İstasyonu verileri) Bölgenin genel iklim şartları Proje sahasının bulunduğu Bartın İli nde yazları sıcak, kışları serin geçen Ilıman Deniz İklimi (Karadeniz İklimi) hüküm sürmektedir. Denize yakınlığı ve yüksek olmayan dağ sıralarının kıyıya paralel oluşu, genellikle kıyı şeridi üzerinde sıcaklık farklarının azalmasına, nemin artmasına neden olmaktadır. Amasra İlçesi nde de aynı şekilde Karadeniz kıyılarına özgü her mevsim yağışlı orta kuşak iklimi görülmektedir. Proje sahası ve civarı Şekil 27 de verildiği gibi Karadeniz İklim Bölgesi (KARD) ndedir. En yüksek yağış sonbaharda görülmekte olup, her mevsim yağışlı ılıman bir iklime sahiptir. MARG Marmara Denizi K A R A KARD KİAN D E N İ Z Yıldırı m KDAN AKDG KAKD AKD A K D E N İ Z Türkiye yağış rejimi bölgeleri Şekil 27. Yağış Rejimi Esas Alınarak Oluşturulan İklim Bölgeleri (Türkeş, 1996; 1998) Basınç Ortalama Basınç: Amasra Meteoroloji İstasyonu (Bkz. Ek 3) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama basınç 1.007,7 hpa'dır (Bkz. Tablo 13 ve Şekil 28). Maksimum Basınç: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ölçülen maksimum basınç 1031,1 hpa ile Ocak ayında gerçekleşmiştir (Bkz. Tablo 13 ve Şekil 28). Minimum Basınç: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ölçülen minimum basınç 978,5 hpa ile Ocak ayında gerçekleşmiştir (Bkz. Tablo 13 ve Şekil 28). 44

72 Basınç Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Tablo 13. Amasra Meteoroloji İstasyonları Basınç Değerleri Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II 1010,9 1009,4 1008,4 1005,9 1006,3 1005,2 1003,9 1004,5 1007,1 1009,8 1010,4 1010,5 1007,7 1031,1 1029,3 1030,6 1024,2 1016,8 1016,1 1013,3 1013,9 1019,5 1023,1 1025,1 1026,7 1031,1 978,5 986,9 982,6 983,9 993,4 991,5 991,6 993,8 991,5 995,5 983,1 988,8 978,5 Yıllık Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Şekil 28. Amasra Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Grafiği Sıcaklık Ortalama Sıcaklık: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 13,6 0 C'dir (Bkz. Tablo 14 ve Şekil 29). Maksimum Sıcaklık: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum sıcaklık 38,4 0 C olarak 9 Temmuz 2000 tarihinde ölçülmüştür (Bkz. Tablo 14 ve Şekil 29). Minimum Sıcaklık: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre minimum sıcaklık -8,4 0 C olarak 23 Şubat 1985 tarihinde ölçülmüştür (Bkz. Tablo 14 ve Şekil 29). Tablo 14. Amasra Meteoroloji İstasyonları Sıcaklık Değerleri Aylar Sıcaklık I II III IV V VI VII VIII I I II Ortalama Sıcaklık ( C) 6,2 6 7, , ,1 19,1 15,5 11,6 8,3 13,6 Maksimum Sıcaklık ( C) 23, ,8 32, ,2 38,4 36,6 34,8 36, ,4 Maksimum Sıcaklık Günü Maksimum Sıcaklık Yılı Minimum Sıcaklık ( C) -7,9-8,4-5,4-0, ,2 9,3 7,1 1,3-1,2-4 -8,4 Minimum Sıcaklık Günü Minimum Sıcaklık Yılı Yıllık 45

73 Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk -20 Ortalama Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık ( C) Şekil 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Grafiği Yağış Toplam Yağış Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağış miktarı 981,2 mm dir (Bkz. Tablo 15 ve Şekil 30). Günlük Maksimum Yağış Miktarı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum yağış miktarı 95,6 mm ile Ağustos ayında geçekleşmiştir (Bkz. Tablo 15 ve Şekil 30). Tablo 15. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Yağış Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II Toplam Yağış Ortalaması (mm) , ,5 45,7 60,9 59,3 70,7 93, ,9 121,8 981,2 Maksimum Yağış (mm) 49,4 44, ,8 71,8 88,4 90,2 95,6 86,6 77,3 84,8 60,6 95,6 Yıllık Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Şekil 30. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Grafiği 46

74 Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri, tekerrür grafikleri Amasra Meteoroloji İstasyonu standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve yağış şiddet-süre-tekerrür eğrileri Ek 3 te verilmiştir. Proje kapsamında gerekli drenaj sistemlerinin ve kuşaklama kanallarının tasarımı esnasında Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Amasra Meteoroloji İstasyonu ndan kaydedilen standart zamanlarda gözlenen en yüksek yağış değerlerinden yararlanılacaktır. Ayrıca gerek yapılanma, gerekse işletme aşamasında Standart Zamanlarda Gözlenen En Yüksek Yağış Değerleri Bilgileri göz önüne alınacaktır. Ortalama nem Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama nispi nem %72,4'dir (Bkz. Tablo 16 ve Şekil 31). Tablo 16. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri Aylar Nem Yıllık I II III IV V VI VII VIII I I II Ortalama Nem (%) 70,4 70,7 71,5 72,7 76,4 73,7 75, ,6 72,7 69,1 68,4 72, Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Ortalama Nem (%) Şekil 31. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri Grafiği Sayılı günler Kar Yağışlı Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 15,8 dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32). Kar Örtülü Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kar örtülü günler sayısı 7,2 dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32). Sisli Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sisli günler sayısı 21 dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32). Dolulu Günler Sayısı Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama dolulu günler sayısı 1,1 dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32). 47

75 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 5,2 dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32). Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama orajlı günler sayısı 14,4 dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32). Tablo 17. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Tablosu Sayılı Günler Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II Kar Yağışlı Günler Sayısı 4,4 5 2,6 0,1-0, ,9 2,7 15,8 Kar Örtülü Günler Sayısı 2,3 2,8 1, ,1 0,9 7,2 Sisli Günler Sayısı Ortalaması 1,3 2,1 3,6 6, ,5 0,3 0,1 0,1 0,4 0,5 21 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0,3 0,1 0,1 0, ,3 0,2 1,1 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması 1,7 1,4 1, ,1 0,8 5,2 Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Yıllık 0,3 0,2 0,3 0,9 1,9 2,2 2,4 2,1 2,1 1,1 0,5 0,4 14, Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Kar Yağışlı Günler Sayısı Sisli Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Kar Örtülü Günler Sayısı Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Şekil 32. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Grafiği Maksimum kar kalınlığı Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum kar kalınlığı 51 cm ile Şubat ayında gerçekleşmiştir (Bkz. Tablo 18 ve Şekil 33). Tablo 18. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Aylar Kar Kalınlığı Yıllık I II III IV V VI VII VIII I I II Maksimum Kar Kalınlığı (cm)

76 Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Şekil 33. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği Buharlaşma Amasra Meteoroloji İstasyonunda buharlaşma verileri ölçülmediğinden buharlaşma verileri Cide Meteoroloji İstasyonunun uzun yıllar ( ) bülteninden alınmıştır (Bkz. Ek 3). Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması: Cide Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 872 mm'dir. En yüksek aylık ortalama açık yüzey buharlaşması 193,5 mm ile Ağustos ayında olmuştur (Bkz. Tablo 19 ve Şekil 34). Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması: Cide Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 12,2 mm ile Haziran ayında olmuştur (Bkz. Tablo 19 ve Şekil 34). Tablo 19. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Buharlaşma Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II Yıllık ,2 131,3 174,5-193,5 144,1 94,6 38,6 1,2 872,0 Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) ,1 9,4 12,2-12,0 10,6 9,3 8,9 2,0 12,2 49

77 Şekil 34. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Grafiği Rüzgar Yıllık, mevsimlik, aylık rüzgar yönü Uzun Yıllar Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yönlere göre rüzgarın esme sayıları toplamları Tablo 20, Tablo 21 ve Tablo 22 ile Şekil 35 ve Şekil 36 da verilmiştir. Tablo 20. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Aylar Rüzgar Yönü I II III IV V VI VII VIII I I II Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre birinci derecede hakim rüzgar yönü SSE (Güneygüneydoğu), ikinci derecede hakim rüzgar yönü ENE (Doğukuzeydoğu), üçüncü derecede hakim rüzgar yönü ise S (Güney) dir. 50

78 Uzun Yıllar Rüzgar Esme Sayıları NNW N NNE NW NE WNW W ENE E WSW ESE SW SE SSW SSE S Şekil 35. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı Tablo 21. Amasra Meteoroloji İstasyonu İlkbahar ve Yaz Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme Sayıları İlkbahar Mart Nisan Mayıs Mevsimlik Yaz Haziran Temmuz Ağustos Mevsimlik N N NNE NNE NE NE ENE ENE E E ESE ESE SE SE SSE SSE S S SSW SSW SW SW WSW WSW W W WNW WNW NW NW NNW NNW Tablo 22. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sonbahar ve Kış Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme Sayıları Sonbahar Eylül Ekim Kasım Mevsimlik Kış Aralık Ocak Şubat Mevsimlik N N NNE NNE NE NE ENE ENE E E ESE ESE SE SE SSE SSE S S

79 Sonbahar Eylül Ekim Kasım Mevsimlik Kış Aralık Ocak Şubat Mevsimlik SSW SSW SW SW WSW WSW W W WNW WNW NW NW NNW NNW İlkbahar Yaz WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Sonbahar Kış NNW20000 NW N NNE NE NNW20000 NW N NNE NE WNW ENE WNW ENE W 0 E W 0 E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Şekil 36. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Mevsimlere Ait Rüzgar Diyagramı 52

80 OCAK ŞUBAT MART NNW N 6000 NNE 5000 NW 4000 NE WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 4000 NNE NW 3000 NE 2000 WNW ENE 1000 W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 5000 NNE NW 4000 NE 3000 WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NİSAN MAYIS HAZİRAN NNW N 5000 NNE NW 4000 NE 3000 WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 5000 NNE NW 4000 NE 3000 WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 4000 NNE NW 3000 NE 2000 WNW ENE 1000 W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL NNW N 5000 NNE NW 4000 NE 3000 WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 5000 NNE NW 4000 NE 3000 WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 5000 NNE NW 4000 NE 3000 WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE EKİM KASIM ARALIK NNW N 6000 NNE 5000 NW 4000 NE WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 7000 NNE 6000 NW 5000 NE 4000 WNW 3000 ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE NNW N 7000 NNE 6000 NW 5000 NE 4000 WNW 3000 ENE W 0 E WSW SW SSW S SE SSE ESE Şekil 37. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Aylık Ait Rüzgâr Diyagramı 53

81 Yönlere göre rüzgar hızı Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yönlere göre ortalama rüzgâr hızları Tablo 23 ve Şekil 38 de verilmiştir. Tablo 23. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Yön Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II Yıllık N 4,3 4,1 3,6 2,5 2 2,2 2,6 2,6 3,1 3,7 4 4,8 3,3 NNE 4,9 4,5 4,2 3 2,9 3,2 3,7 3,9 3,7 4,3 4,7 5,3 4,0 NE 4,2 4,6 3,9 3,9 3,4 3,4 4 4,7 4,3 4,2 3,7 3,8 4,0 ENE 5,2 5,3 5,3 4,8 4,5 4,6 5,5 6,1 5,6 5,7 4,6 5,3 5,2 E 3,6 3,5 3,3 2,8 2,9 2,7 3,1 3,5 3,5 3,4 3,5 3,9 3,3 ESE 2,8 2,7 2,8 2,4 2,3 2,3 2,4 2,7 2,8 2,8 2,9 3,1 2,7 SE 2,6 2,7 2,5 2,2 2 2, ,2 2,4 2,6 2,8 2,3 SSE 4,8 4,9 4,6 4,3 3,7 3,7 3,4 3,5 3,9 4,1 4,7 5,1 4,2 S 4,7 4,7 4,6 4,1 3,6 3,2 3,1 3,1 3,5 3,8 4,3 4,5 3,9 SSW 5,1 5 4,8 4,3 3,7 3,7 3,2 3,5 4,1 4,2 4,6 5 4,3 SW 3,8 3,4 3,8 3,1 2,5 2,7 2,5 2,4 2,9 3 3,5 3,9 3,1 WSW 5,3 5,2 5,4 4,7 3,9 3,9 3,7 3,5 4,3 4,4 4,8 5,1 4,5 W 5,4 5,2 5 4,3 3,8 3,8 3,7 3,6 4,3 4,3 4,8 4,8 4,4 WNW 5,2 4,9 4,5 3,7 3,2 3,6 3,4 3,5 4,1 4 4,8 5,5 4,2 NW 4,3 4,4 3,2 2,3 2 2,2 2,6 2,6 2,8 3,2 4,6 4,8 3,3 NNW 4,5 4,9 3,9 2,5 2,4 2,7 3 3,1 3,4 4,4 5,2 5,4 3,8 Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı NW NNW N NNE NE WNW ENE 1.0 W 0.0 E WSW ESE SW SE SSW S SSE Şekil 38. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı Ortalama Rüzgâr Hızı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama rüzgâr hızı 4,1 m/s'dir (Bkz. Tablo 24 ve Şekil 39, Şekil 40). Maksimum Rüzgâr Hızı ve Yönü: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum rüzgârın yönü WSW (Batıgüneybatı) olup, maksimum rüzgârın hızı ise 42,0 m/s ile Kasım ayında görülmüştür (Bkz. Tablo 24 ve Şekil 39, Şekil 40). 54

82 Tablo 24. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı, Maksimum Rüzgâr Hızı ve Rüzgâr Yönü Tablosu (m/s) Rüzgar Hızı Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Maksimum Rüzgar Hızı (m/s) ve Yönü 4,6 4,7 4,3 3,9 3,4 3,3 3,6 3,7 3,9 4,3 4,4 4,8 4,1-37,0 WNW 41,0 WSW 38,0 WSW 28,5 WSW 33,4 W 38,1 W 29,9 ESE 34,3 SSE 38,8 W 42,0 WSW 38,0 WSW 42,0 WSW Şekil 39. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği Şekil 40. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği 55

83 Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama fırtınalı günler sayısı 44,4 dir (Bkz. Tablo 25 ve Şekil 41). Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 105,1 dir (Bkz. Tablo 25 ve Şekil 41). Tablo 25. Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Gün Sayısı Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Aylar I II III IV V VI VII VIII I I II Yıllık 4,8 4,5 5 3,6 2,6 2 2,4 2,8 2,9 4,1 4,5 5,2 44,4 9,7 8,6 9 8,7 7,4 7,4 7,6 8,3 9,3 9,2 9,2 10,7 105, Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Şekil 41. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Grafiği Enversiyon Proje kapsamında enversiyon taban yüksekliklerinin, şiddetinin ve sayılarının belirlenmesine yönelik olarak Prof. Dr. Orhan ŞEN (İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü) tarafından Sıcaklık Enversiyonu Analiz Raporu hazırlanmış ve Ek 4 te sunulmuştur. Yapılan çalışmada santralin bulunduğu bölgeye en yakın radyosonde 4 istasyonlarına ait veriler kullanılmıştır (İstanbul ve Samsun İstasyonları). Bu çalışmada Meteoroloji Genel Müdürlüğü den alınan İstanbul ve Samsun Radyosonde verilerinden elde edilen yılları sıcaklık enversiyonu verileri kullanılmıştır. 4 Ravinsonde rasatları, radyosonde cihazı denilen ve balonla birlikte serbest atmosfere gönderilen rasat aletleri yardımıyla yapılır. Radyosonde cihazı, balonun yardımıyla serbest atmosferde yukarı çıkarken meteorolojik bilgileri eş zamanlı olarak ölçen ve istasyona gönderen alettir. Radyosonde cihazı, basınç, sıcaklık, nem değerlerini ölçen sensörlerden meydana gelmektedir. Bu sensörler yardımıyla elde edilen bilgiler, önceden belirlenmiş olan bir sıralama dahilinde ve belirlenmiş kısa zaman aralığında alıcı yer istasyonuna gönderilir. Rüzgar bilgileri ise radyosonde cihazının serbest atmosferdeki konumuna bağlı olarak elde edilen açı değerlerinden elde edilir. Ravinsonde rasatları, basıncın, sıcaklığın, nemin, rüzgar yön ve şiddetinin, yerden uçuşun son bulduğu yüksekliğe kadar yüksekliğin bir fonksiyonu olarak elde edildiği gözlemlerdir. 56

84 Yapılması planlanan proje kapsamında, santral sahası bölgesi için İstanbul ve Samsun da bulunan radyosonde verilerinden sabah ve öğlen enversiyon taban yükseklikleri, enversiyon sayıları ve enversiyon şiddetleri hesaplanmıştır. Enversiyon şiddeti Enversiyon şiddeti hesaplamalarında en önemli unsur enversiyonun taban ve tavanı arasındaki sıcaklığın yükseklikle değişim miktarıdır. Bu terim, enversiyon tabanı ile tavanı arasındaki sıcaklık farkının enversiyon tabakasının kalınlığına bölünerek bulunmaktadır (Şen, 1997). Enversiyon şiddeti, E=(T 2 -T 1 )/(H 2 -H 1 ) bağıntısıyla ifade edilmektedir. Burada, E: Enversiyon şiddeti T 1 : Enversiyon taban sıcaklığı ( o C) T 2 : Enversiyon tavan sıcaklığı ( o C) H 1 : Enversiyon taban yüksekliği (m) H 2 : Enversiyon tavan yüksekliği (m) dir. Enversiyon taban yüksekliği Yapılan çalışmalarda enversiyon taban yükseklikleri deniz seviyesi baz alınarak ölçülmüş ve hesaplanmıştır. Enversiyon taban yükseklikleri değerleri istasyonun bulunduğu deniz seviyesinden olan yüksekliği de kapsamaktadır. Yer seviyesinden itibaren yükseldikçe birden fazla enversiyon tabakası olabilir. Hava kirleticilerin dağılımı açısından yere yakın olan ilk enversiyon tabakası önemlidir. Bu nedenle çalışmada ilk enversiyon tabakasının özellikleri analizlerde kullanılmıştır. Enversiyon sayıları Çalışma kapsamında radyosonde gözlemleri günde iki defa (00 UCT-12UCT) yapılmaktadır (Bkz. Tablo 26, Tablo 27 ile Şekil 42, Şekil 43, Şekil 44, Şekil 45, Şekil 46, Şekil 47, Şekil 48, Şekil 49, Şekil 50 ve Şekil 51). Tablo 26. Enversiyon Analiz Sonuçları ( ) Aylar Enversiyon Sabah Sayısı Öğlen Enversiyon Sabah Şiddeti Öğlen Enversiyon Yüksekliği Sabah Ocak ,9 6, Şubat ,6 7, Mart ,4 7, Nisan ,5 8, Mayıs ,3 8, Haziran ,7 6, Temmuz ,3 9, Ağustos ,4 8, Eylül ,5 10, Ekim ,1 9, Kasım ,2 8, Aralık ,4 6, Taban (m) Öğlen 57

85 Şekil 42. Sabah (00UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları ( ) Şekil 43. Öğlen (12UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları ( ) Şekil 44. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması ( ) 58

86 Şekil 45. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması ( ) Şekil 46. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması ( ) Şekil 47. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması ( ) 59

87 Tablo 27. Amasra Ortalama Aylık Karışma Yükseklikleri (m) Aylar Sabah Karışma Yüksekliği (m) Öğlen Karışma Yüksekliği (m) Ocak 774,9 731,1 Şubat 811,6 879,7 Mart 684,1 941,0 Nisan 529,7 916,9 Mayıs 462,0 926,9 Haziran 520,9 1161,4 Temmuz 661,2 1293,6 Ağustos 708,6 1304,2 Eylül 636,7 1153,3 Ekim 660,7 957,4 Kasım 652,6 822,6 Aralık 757,8 710,3 Şekil 48. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (00Z) Şekil 49. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (00Z) 60

88 Şekil 50. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (12Z) Sonuçlar ve değerlendirme Şekil 51. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (12Z) Gerçekleştirilen çalışmada, yılları arasındaki 12 yıllık günlük İstanbul ve Samsun Radyosonde Meteoroloji İstasyonu yukarı seviye atmosfer verileri kullanılmıştır. Bu değerler Amasra bölgesine taşınmıştır. Bu verilerin analizi sonucunda enversiyon değerleri, sabah ve öğlen olmak üzere günde iki defa hesaplanmıştır. Bu değerler, enversiyon şiddeti, enversiyon taban yüksekliği, enversiyon sayısı ve karışma yüksekliğidir. Sabah Enversiyonları: Sabah enversiyon sayıları, kış aylarında azalmakta ilkbaharda fazlalaşmaktadır. Enversiyon şiddetleri sonbaharda yükselmektedir. Kış aylarında ise daha düşüktür. Sabah enversiyonlarının taban yükseklikleri ilkbahar ve sonbaharda yer seviyesine daha yakındır. Sabah enversiyonlarında taban yükseklikleri kışın ve yazın yükselmektedir. 61

89 Öğlen Enversiyonları: Öğlen enversiyon sayıları, ilkbahar ve sonbaharda artmaktadır. Kışın daha fazla, yazın ise yok denecek kadar azalmaktadır. Öğlen enversiyonlarının şiddeti yaz aylarında zayıftır. Şiddetli enversiyonlar öğlen saatlerinde sonbahar ve ilkbahar aylarında meydana gelmektedir. Öğlen enversiyonları taban seviyeleri ilkbahar ve sonbahar da düşük, yaz ve kış aylarında yüksektir. Karışma Yükseklikleri: Sabah karışma yüksekliği değerleri ile öğlen karışma yükseklikleri değerlerinden ortalama m daha düşüktür. Yaz aylarında karışma yükseklikleri yüksek değerlerdedir. Sabah karışma yükseklikleri bahar aylarında en düşük seviyelere inmektedir. Santral bölgesinde enversiyon özelliklerine bakıldığında yaz aylarında tehlike arz edecek atmosferik şartlar görünmemektedir. Kış aylarında (Ekim-Kasım-Aralık) enversiyon şiddetlerinde artış görülmektedir. İlkbahar aylarında atmosferin daha kararlı olduğu görülmektedir. Tipik referans yıl seçimi Tipik referans yıl seçimi ile ilgili çalışmalar Prof. Dr. Orhan ŞEN tarafından hazırlanan ve Ek 5 te sunulan Meteorolojik ve Havakirliliği Analizi Teknik Raporu ve Tipik Referans Yılların Belirlenmesi ile ortaya konmuştur. Metodoloji Tipik referans yılların (TRY) belirlenmesinde otokorelasyon fonksiyonu kullanılmıştır. Otokorelasyon fonksiyonu bir zaman serisinin iç bağımlılığının ortaya konmasında sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Diğer bir deyişle, zaman serisinin iç dinamiğini yansıtır. Çalışmada TRY nin belirlenmesinde Amasra Meteoroloji İstasyonu nda ölçülmüş olan günlük ortalama sıcaklık, bulutluluk, yağış, bağıl nem, rüzgâr hızı değerleri kullanılmıştır. TRY nin belirlenmesinde öncelikle her bir istasyon ve meteorolojik değişken için uzun yıllara ait otokorelasyon fonksiyonları hesaplanmıştır. Daha sonra her bir yıl için elde edilen otokorelasyon fonksiyonu ile uzun yıllar için hesaplanan otokorelasyon fonksiyonu arasındaki hata değerleri hesaplanmıştır. Hata hesaplamaları için uygulamada sıklıkla kullanılan ve RMSE (Root-Mean- Square Error) şeklinde kısaltılan Karekök Ortalama Hata hesabı kullanılmıştır. Her bir istasyon ve değişken için hesaplanan RMSE değerleri yılların bir fonksiyonu olarak çizdirilmiştir. En düşük hataya sahip yıllar TRY yılı olarak seçilmiştir. Tipik referans yılların hesaplanması Bu çalışmada RMSE metodu kullanılmıştır. Referans yıl seçiminde tüm meteorolojik verilerin aynı yıl içinde gözükmesi zorunlu değildir. Her bir meteorolojik veri için ayrı yıllar referans yıl olarak alınabilir. Yapılan hesaplamalarda çok yakın hata payları olan yıllar bulunmuştur. Bu yıllardan hangisinin seçileceğinde tercih nedeni aşağıda özetlenmiştir: Son 10 yıldaki küresel ısınma ve iklim değişiminin gözle görünür bir şekilde hissedilmesi. Nem ve yağış gibi aralarında ilişki olan parametrelerin RMSE'leri aynı olan yıllar dikkate alınmıştır. Büyük ölçeklerdeki meteorolojik olayların rüzgar esme yönünde daha fazla etkili olup, hava kirliliği araştırmalarında ise rüzgar hızı daha önemlidir. Yağış verileri, yağmur ve kar yağışının su eşdeğeri olarak alınmıştır. Verilerin sürekliliği ve güvenirliliği. 62

90 Hesaplanan RMSE değerleri Tablo 28 ve Tablo 29 da, bu değerlerin grafiksel gösterimi ise Şekil 52, Şekil 53, Şekil 54, Şekil 55, Şekil 56, Şekil 57 ve Şekil 58 de verilmiştir. Tablo 28. Amasra Karışma Yüksekliği Verilerinin RMSE Değerleri Yıllar RMSE (sabah) RMSE (öğle) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,21979 Tablo 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Verilerinin RMSE Değerleri RMSE RMSE RMSE Yıllar RMSE (Yağış) RMSE (Sıcaklık) (Bağıl Nem) (Rüzgar Hızı) (Bulutluluk) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

91 RMSE RMSE RMSE Yıllar RMSE (Yağış) RMSE (Sıcaklık) (Bağıl Nem) (Rüzgar Hızı) (Bulutluluk) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Şekil 52. Günlük Ortalama Sıcaklık Verileri Için Elde Edilen RMSE Değerleri Şekil 53. Günlük Ortalama Toplam Yağış Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri 64

92 Şekil 54. Günlük Ortalama Rüzgar Hızı Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri Şekil 55. Günlük Ortalama Bulutluluk Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri Şekil 56. Günlük Ortalama Bağıl Nem Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri 65

93 Şekil 57. Günlük Sabah Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri Şekil 58. Günlük Öğlen Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri Sonuç ve değerlendirme RMSE değerleri için Amasra Meteoroloji İstasyonu verileri analiz edilmiştir. Karışma yüksekliği değerleri için İstanbul ve Samsun radyosonde verileri Amasra ya taşınarak elde edilmiştir. Zira Amasra bölgesini, 285 km uzaklıktaki İstanbul verileri ile 330 km uzaklıktaki Samsun verileri temsil etmemektedir. İstanbul ve Samsun istasyonlarının tercih edilmesinde en önemli neden, deniz kenarında olmalarıdır. Ankara radyosonde istasyonu ise iç karada olan bir istasyondur. Bu nedenle Ankara radyosonde verileri hesaplamalara dahil edilmemiştir. Radyosonde gözlemleri zor şartlarda yapılabilen meteorolojik bir gözlemdir. Proje kapsamında yapılan çalışmada düzenli sayılabilecek yılları arasındaki veriler analiz edilmiştir. Karışma yüksekliği RMSE lerinde, 2010 yılını seçmekle TRY olarak diğer meteorolojik parametreler için yapılan seçim de göz önüne alınmıştır. Fiziksel anlam açısından da sabah ve öğlen karışma yüksekliği değerlerinin aynı yılın olması gerekir. Zira sıcaklık, rüzgar gibi meteorolojik parametrelerle karışma yüksekliği değerleri ilişkilidir. Bağımlılığı sağlamak için sabah karışma yüksekliği değerleri de 2010 yılı seçilmiştir (Bkz. Ek 5). 66

94 Yapılan çalışma neticesinde elde edilen veriler minimum RMSE yaklaşımına göre incelendiğinde, yapılması planlanan projenin yer aldığı bölge için en uygun tipik referans yıl/yıllar Tablo 30 da verilmiştir: Tablo 30. TRY Olarak Seçilen Yıllar Parametre Sıcaklık ( o C) 2010 Rüzgar hızı ve yönü (m/s) 2010 Yağış (mm/m 2 ) 2010 Bağıl Nem (%) 2010 Karışma Yüksekliği (m) 2010 Bulutluluk (10 tam kapalılık) 2010 Yıl IV.2.2. Bölgesel jeolojik özellikler ve proje alanının jeolojisi {jeolojik yapının fizikokimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/ ölçekli genel jeoloji haritası ve inceleme alanına ait büyük ölçekli (1/1000 ve/veya 1/5000'lik) jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti, jeoteknik etüt raporu (proje yerinin detaylı jeoloji-jeoteknik etütleri), depremsellik ve doğal afet potansiyeli, faaliyet alanını da içine alan büyük ölçekli diri fay haritası, fay hatlarının faaliyet alanına uzaklıkları ve etkileri, yamaçlardaki kırık ve çatlaklar ile kayma yapacak alanların olup olmadığı, heyelan ve taşkın riski, 1/ ölçekli jeoloji harita ve kesitlerin harita alma tekniğine uygun olarak hazırlanması jeolojik bilgilerin formata uygun olarak detaylandırılması} 5 Jeomorfoloji Proje sahasının büyük çoğunluğu ormanlık alandan oluşmaktadır. Saha kotları +5,0 m ile +107,0 m arasında değişmektedir. Proje sahasının topografyası çok değişken eğim yüzdelerine sahip olmakla birlikte, eğim yüzdeleri %0-10 ile % a kadar ulaşmaktadır. Bölgesel jeoloji Stratigrafik jeoloji Bölgenin temelini, Orta Ordovisiyen-Alt Devoniyen yaşlı Ereğli Formasyonu oluşturmakta ve üzerinde birbirleri ile geçişli olan Orta Devoniyen-Alt Karbonifer yaşlı Yılanlı Formasyonu, Üst Vizeyen-Üst Namuriyen yaşlı Alacaağzı Formasyonu, Westfaliyen yaşlı Karadon Formasyonu yer almaktadır. Permo-Triyas yaşlı, karasal Çakraz Formasyonu ile Triyas yaşlı Çakrazboz Formasyonları birbirleri ile geçişli olup, daha yaşlı birimleri açısal uyumsuzlukla örtmektedir. Çakrazboz Formasyonu üzerine uyumsuz olarak Gömü Formasyonu yer almaktadır. Karasal kırıntılar üzerine uyumsuz olarak birbirleri ile yanal ve dikey yönde geçişli olan Malm-Apsiyen yaşlı İnaltı Formasyonu, Alt Kretase yaşlı Ulus Formasyonu, Alt Kretase yaşlı Kilimli Formasyonu, Üst Kretase yaşlı Yemişliçay Formasyonu, Üst Kampaniyen-Alt Eosen yaşlı Akveren Formasyonu, Alt-Orta Eosen yaşlı Yığılca Formasyonu, Alt-Orta Miyosen yaşlı Çaycuma Formasyonu ve Kaynarca üyesi yer almaktadır. Kuvaterner yaşlı güncel çökeller uyumsuz olarak daha yaşlı birimleri örtmektedirler. Proje sahası ve yakın çevresinin stratigrafik kesiti Şekil 59 da sunulmuştur. 5 Bu bölümde sunulan bilgiler; Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, 2013 ten derlenmiştir. 67

95 Şekil 59. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin Stratigrafik Kolon Kesiti (Ölçeksiz) Ereğli Formasyonu Şeyl, kumtaşı ve kireçtaşlarından oluşan birim, Bartın ın batısında Karasu ve Güzelcehisar Köylerinde en iyi mostralarını vermektedir. Birim, alttan üste doğru yeşilimsi gri renkli, ince tabakalı, laminalı şeyl ile seyrek gri renkli, ince-orta tabakalı kumtaşı ardalanması, koyu gri, siyah renkli şeyl ve seyrek kumtaşı ile aynı renkte, Orthoceras'lı kireçtaşı merceklerinden oluşan bölüm ve yeşilimsi gri renkli, ince tabakalı, laminalı, Brachiopod'lu şeyl ve seyrek kumtaşı ardalanması şeklinde üç bölümden oluşmaktadır (Gedik ve Önalan, 2001). Ereğli Formasyonu nun üzerine geçişli olarak Yılanlı Formasyonu gelmektedir. 68

96 Yılanlı Formasyonu Kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitten oluşan birim, en iyi Yılanlı Burun ve Deliklikaya Burnu nda izlenmektedir. Birim, altta şeyl, silttaşı ve yumrulu kireçtaşı ardalanmasıyla başlamakta, üste doğru gri-siyah renkli, laminali, orta-kalın tabakalı kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit ardalanması ile devam etmektedir. Birimin alt seviyelerindeki şeyl, silttaşı ve yumrulu kireçtaşlarından oluşan bölümün kalınlığı m arasında olup, bu bölümün yaşı Orta Devoniyen'dir (Kipman, 1974). Birimin daha üstteki ve kalınlığı yaklaşık m kadar olan kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit ardalanmasından oluşan bölümü Orta-Üst Devoniyen-Alt Karbonifer yaşlıdır. Birim, altta Ereğli Formasyonu, üstte ise Alacaağzı Formasyon ile geçişlidir. Birimin alt bölümleri self-yamaç, üst bölümleri ise şelf ortamını temsil etmektedir (Gedik ve Önalan, 2001). Alacaağzı Formasyonu Kömür damarlı şeyl, çamurtaşı ve kumtaşlarından oluşan birim, Bartın İli batısında ve Delikliburun Köyü dolaylarında en iyi mostralarını sunmaktadır. Birimin ince kömür damarları içeren ve şeyllerden oluşan alt bölümü, kısa deniz basması dönemlerini yansıtan fosillerden oluşmaktadır. Altta Yılanlı Formasyonu, üstte ise Karadon Formasyonu ile geçişli olan birim, yaklaşık 500 m kalınlığında olup, yaşı, Üst Vizeyen-Üst Namuriyen dir. Karadon Formasyonu Konglomera, kumtaşı, kiltaşı ve diyatomitten oluşan birim, Delikliburun Köyü dolaylarında yüzeylenmektedir. Sarımsı gri renkli, ince-kalın katmanlı konglomera, kumtaşı, kiltaşı ve şeyllerden oluşan birim, diyatomit ile refrakter kil içermektedir (Kerey, 1985). Birimin en önemli özelliği, kömür damarları içermesidir. Altta Alacaağzı Formasyonu ile geçişli olan birimin üzerinde karasal Çakraz Formasyonu uyumsuz olarak yer almaktadır. Kalınlığı değişken olmakla beraber genellikle 200 m dolaylarındadır. Birimin yaşı Westfaliyen olarak kabul edilmektedir. Birim, tektonik etkinliğin olduğu örgülü akarsu ortamında çökelmiştir. Çakraz Formasyonu Birim, Amasra İlçesi doğusunda Karadeniz kıyısındaki Çakraz Koyu dolaylarında tipik yüzeylemeleri bulunan, kırmızı renkli karasal çamurtaşı, şeyl, kumtaşı ve konglomeralar şeklinde yüzeylenmektedir. Ağırlıklı olarak koyu kırmızı, bordo renkli, yer yer kırmızı-yeşil renk ardalanmalı laminalı şeyl, ince katmanlı çamurtaşı ve kumtaşından oluşan birim, mercekler halinde kırmızı renkli konglomeralar içermektedir. Birimde kuruma çatlakları ve yağmur izleri, kumtaşlarında ise, çapraz tabakalanma ve ripil marklar gözlenmektedir. Çakraz Formasyonu daha yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuz olarak bulunmakta ve üzerinde geçişli olarak Çakrazboz Formasyonu yer almaktadır. Birim, m arası kalınlık sunmaktadır. Çakraz Formasyonu nun yaşı Permo-Triyas (Geç Permiyen-Erken Triyas) olarak kabul edilmektedir. 69

97 Çakrazboz Formasyonu Birim, Çakrazboz Koyu civarında yüzeylenmektedir. Şeyl, kiltaşı, marn, seyrek olarak kumtaşı ve kireçtaşından oluşmaktadır. Birim en iyi Amasra İlçesi nin doğusunda bulunan Topallar ve Zurnacı Köyleri dolaylarında görülmektedir. Altta taban birimi niteliğinde kahverengimsi, sarı, yer yer kırmızı renkli, çapraz tabakalı kuvars kumtaşları ile başlayan birimin, kumtaşları iyi boylanmalı olup, ince-orta tanelidir. Bu kumtaşları üzerinde seyrek olarak kumtaşı ara tabakalı şeyl ve marnlar izlenmektedir. Bunlar yeşil, yeşilimsi gri ve yer yer kırmızı renkli, ince-orta tabakalıdır. Üst düzeylerinde beyaz, bej renkli, ince-orta tabakalı killi kireçtaşı ara tabakaları içermektedir. Birim altta Çakraz Formasyonu ile tedrici geçişlidir. Üstte İnaltı Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla örtülmüştür. Birimin kalınlığı m dolaylarında olup, yanal yönde önemli değişim göstermez. Birimin yaşı, Geç Triyas olarak belirlenmiştir. Formasyon gölsel ortamda çökelmiştir. Gömü Formasyonu Tarlaağzı Köyü, Gömü Köyü civarında yüzeylenmektedir. Üstte Amasra Formasyonu ile konkordandır 6. Tabanda Paleozoyik yaşlı formasyonlar üzerine diskordan olarak oturmaktadır. Litolojik olarak tabanında birkaç kez konglomeratik seviyeler yer almaktadır. Bu konglomeratik seviyelerin çakılları Alacaağzı ve Kozlu-Karadon Formasyonlarına aittir. Birkaç kez devam eden bu konglomeratik seviyelerin ardından kızıl renkli, karbonat çimentolu kumtaşı seviyeleri gelmektedir. Daha sonra deniz derinleşerek kireçtaşı çökelimi olmaktadır. Kumtaşı, kireçtaşı ardalanmasından sonra tamamen kireçtaşları ile temsil edilmektedir. Kireçtaşları gri, beyaz grimsi bej ve sütlü kahverengidir. Yaşı Üst-Jura Barremiyendir. İnaltı Formasyonu Birim, Amasra İlçesi nin doğu kesimlerinde yayılım göstermektedir. Beyaz, bej ve gri renkli, ince-orta-kalın tabakalı platform tipi karbonatlardan oluşan birim, tabanda kumtaşı, kumlu kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit ile temsil edilmektedir. Bu seviyeler oolitik tanetaşı, bentik foraminifer-gastropod vaketaşı/istiftaşı, algal stromatolitik baglamtaşı, dolomitik karbonat çamurtaşı ve yer yer alg-mercan bağlamtaşı karakterindedir. Orta ve üst kesimleri tümüyle monoton karbonatlardan oluşmuştur. Yer yer intraformasyonal konglomera içermektedir. Ulus ve Kilimli Formasyonlarıyla yanal olarak girik olduğu yerler ile resif ilerisi bölümleri kırıntılı kireçtaşı karakterindedir. Birim kendinden yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuzdur. Üstte ise yanal ve dikey olarak Ulus ve Kilimli Formasyonları ile geçişlidir. Birim, m arasında kalınlık sunmaktadır. Birimin yaşı Malm-Apsiyen dir. Formasyonun alt seviyeleri gelgit arası-gelgit altı, orta ve üst kesimleri resif ve resif civarı karbonat düzlüğü ortalarında oluşmuştur. Ulus Formasyonu ile yanal giriftlik gösterdiği kesimleri resif ilerisi-yamaç başlangıç çökeli karakterindedir. Ulus Formasyonu Türbiditik kumtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşan birim, Bartın İli doğusunda yayılım göstermektedir. Birim; grimsi yeşil, gri ve yer yer siyah renkli, ince-orta tabakalı türbiditik kumtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşmaktadır. Kumtaşlarında tabaka alt yapıları, derecelenme, paralel ve konvolüt laminalanma izlenmektedir. İnaltı Formasyonu ile olan dokanağı boyunca yaygın olmak üzere polijenik konglomeralar bulunmaktadır. 6 Bir sedimanter kayaç topluluğunda tabakaların birbirlerine paralel ve eksiksiz olması. 70

98 İnaltı Formasyonu ndan sinsedimenter olarak kütle akması ve/veya gravite yoluyla taşınan karbonat çamuru, karbonat kırıntısı, köşeli kireçtaşı çakıl ve blokcuklarının yeniden çökelmesi ile oluşan merceksel kireçtaşları (kırıntılı kireçtaşı ve megabreşler) formasyonun karakteristik kaya türünü oluşturmaktadır. Birim içinde yer yer volkanit bloklar gözlenmektedir. Ulus Formasyonu, İnaltı Formasyonu ile yanal ve dikey geçişlidir. Üzerinde ise Akveren Formasyonu su altı uyumsuzluğu ile yer almaktadır. Kalınlığın m ye ulaşmaşan birimin yaşı Alt Kratese olarak kabul edilmektedir. Birim, yamaç ve yamaç altı-havza çökelleri ile temsil edilmektedir. Kilimli Formasyonu Şeyl, marn, kumtaşı ve kumlu-killi kireçtaşı ardalanmasından oluşan birim, grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl, marn ve sarımsı gri renkli, ince-orta tabakalı kumtaşı ardalanmasından oluşmaktadır. İçinde demir konkresyonları olağandır. Kilimli Formasyonu, altta İnaltı Formasyonu ile yanal ve dikey geçişlidir. Üzerinde ise Yemişliçay Formasyonu nun Kapanboğazı üyesi ile geçişlidir. Kalınlığı m arasında değişen birim, Ulus Formasyonu na benzer yanal değişim göstermektedir. Kilimli Formasyonu nun yaşı Alt Kreatase dir. Formasyon şelften yamacın üst bölümüne kadar çökelen birimlerle temsil edilmektedir. Yemişliçay Formasyonu Volkanojenik kumtaşı, seyl ve piroklastik kayalar ile pelajik-yarı pelajik kireçtaşından oluşan birim, en iyi Amasra da güneyinde görülmektedir. Formasyon, genel olarak altta kahverengi, ince-orta tabakalı volkanojenik kumtaşı, grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl ve kumtaşı ardalanması, tüf, tüfit, orta kesimlerde bej ve kırmızı-pembe renkli, ince-orta tabakalı pelajik-yarı pelajik killi kireçtaşlarıyla, üst kesimlerde kahve ve koyu gri renkli aglomeralarla temsil edilmektedir. Kapanboğızı Üyesi Pelajik-yarı pelajik kireçtaşı ve karbonatlı şeyllerden oluşan birim, en iyi Amasra nın güneyinde görülmektedir. Üye, bej ve kırmızı-pembe renkli, ince-orta tabakalı olan birim, çört yumrulu, yer yer volkanit ara seviyeli biyomikrit ve karbonatlı şeyllerden oluşmaktadır. Yemişliçay Formasyonu'nun orta kesimlerinde yer almaktadır. Bu nedenle formasyonu oluşturan birimlerle geçişlidir. Birimin kalınlığı m dolayındadır. Birimin yaşı Santoniyen- Kampaniyen olarak belirlenmiştir. Kapanboğazı üyesi yamaç ve/veya derin deniz ortamında çökelmiştir Yemişliçay Formasyonu altta Kilimli Formasyonu, üstte ise Akveren Formasyonu ile geçişlidir. Akveren Formasyonu Altta kumlu karbonatlar, üstte doğru killi kireçtaşları, resifal kireçtaşları, çamurtaşları, marnlar, türbiditler ve volkanitlerden oluşan birim, sarı, beyaz, grimsi yeşil yer yer kırmızı renkli ve ince-orta-kalın katmanlıdır. Seyrek olarak masif görünümlüdür. 71

99 Kumtaşı ve kırıntılı kireçtaşı ile başlayan birim, üste doğru killi kireçtaşı-marn çoğunlukta olmak üzere kiltaşı-silttaşı ardalanmalı olarak devam etmektedir. İstifin içerisinde yer yer türbidit akmaları ile gelişmiş çökeller gözlenmektedir. Birim genel olarak Yemişliçay Formasyonu üzerinde, kırıntılarından yarı pelajik ve türbiditik çökellere geçiş gösterir ve üzerinde Çaycuma Formasyonu geçişli olarak yer almaktadır. Çangaza Volkanit Uyesi Akveren Formasyonu nun alt seviyelerinde ara katkılar olarak gözlenen andezit ve bazalttan oluşan Çangaza volkanit üyesi, gri ve yeşilimsi siyah renklidir. Yer yer yastık yapılı olan volkanitler içinde kırıntılı kireçtaşları ara katkı olarak görülmektedir. Birim, Akveren Formasyonu içerisinde çok farklı şekilde taban ilişkisi göstermektedir. Üst ilişkisi ise Akveren Formasyonu nun Paleosen yaşlı çökelleri ile sınırlandırılmıştır. Kalınlığı m arasında değişmektedir. Birimin yaşı stratigrafik konumuna göre Maastrihtiyen'dir. Yığılca Formasyonu Andezit, bazalt, tüf, aglomera ve volkanojenik kumtaşından oluşan birim koyu gri, kahverengimsi gri, kırmızı ve açık yeşil renklerdeki birim aglomera ve tüf düzeyleri kalın katmanlı ve masif görünümlüdür. Yer yer yeniden işlenme dolayısıyla gelişen volkanojenik kumtaşlarında taneler kötü boylanmalı ve katmanlanma orta kalınlıktadır. Ayrıca bunların arasında çok seyrek olarak görülen ince katmanlı marn düzeyleri Nummulites fosili içermektedir. Lavların egemen olduğu kesimlerde yaygın kaya türü, andezittir. Yığılca Formasyonu yanalda ve düşeyde Çaycuma Formasyonu na geçiş göstermektedir. Birim, m kalınlığındadır. Birimin yaşı Alt-Orta Eosen dir. Mevcut volkanik kayalardan aşınan ve taşınan malzemeler ve yer yer volkanik aktivitenin olduğu zamanlarda havzaya patlamalarla ulaşan materyaller bu istifi meydana getirmişlerdir. Çaycuma Formasyonu Volkanit ara katkılı kumtaşı, siltaşı, kiltaşı ve seyl ardalanmasından oluşan birim, alt ve orta kesimleri grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl, karbonatlı şeyl ile nadir olarak yeşil ve mor renkli kireçtaşlarından oluşmuştur. Birimde üst kesimlere doğru tüfit ara katkıları gözlenmektedir. En üstte ise bol fosilli (Nummulites) kireçtaşı ara tabakalı şeyller yer almaktadır. Kaynarca Üyesi Genelde kireçtaşı ve buna eşlik eden marn ve kumtaşından oluşan birim, sarı, gri, beyaz, yeşilimsi gri renkli, orta-kalın katmanlı alan birim tabanda kırıntılı, kil matriksli, bol Nummulit'li kireçtaşı ile başlamakta, üste doğru kumtaşı ara seviyeli marnlarla devam etmektedir. Kaynarca üyesi, Çaycuma Formasyonu nun diğer litolojileri ile geçişlidir. Yaklaşık 100 m kalınlığında olan birimin yaşı, Alt-Orta Eosen'dir. Kaynarca üyesi self tipi bir ortamda çökelmiştir. Çaycuma Formasyonu tabanda Akveren Formasyonu ile geçişlidir. Ancak bu geçiş litolojik olarak çok zor saptanabilmektedir. Üst dokanağı genç birimlerle örtülmüştür. Kalınlığı yaklaşık 350 m'dir. Alüvyon Akarsu yataklarında, eski çukurluklar üzerine gelmiş düz alanlardaki çakıl, kum, çamur çökelleridir. Ayrıca, bölgede Kuvaterner yaşlı genç çökeller yamaç molozu ve alüvyonla temsil edilmektedir. 72

100 Yapısal jeoloji Kuzey Anadolu Fay Sistemi (KAFS), yaklaşık km uzunlukta sağ yönlü, doğrultu atımlı, transform nitelikli aktif bir levha sınırıdır (Şengör, 1979). KAFS, Bolu doğusunda göreceli olarak dar bir zonda izlenmektedir (Şaroğlu ve Diğ., 1987; 1992; Barka, 1992) olup, Bolu ve Marmara Denizi arasında kuzey ve güney olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. Bu iki ana kol dışında Adapazarı doğusunda yer alan Hendek ve Çilimli Fayları da KAFS içindeki yer alan diğer aktif faylardır (Koçyiğit ve Diğ., 1999; Emre ve Diğ., 1998). Fayın, Bolu yöresindeki ana doğrultusunda uzanan güney kolu, Dokurcun Vadisi-Geyve-İznik hattını izleyerek Gemlik Körfezi ne ulaşmaktadır. Dokurcun Vadisi batısında, bu kol ikiye çatallanmaktadır depremlerinin gelişmiş olduğu kuzey kolu, Kaynaşlı-Çınarcık çukurluğu arasında yer almaktadır. Düzce ve Karadere Fayları kuzey kolun doğu bölümünü oluşturmaktadır (Şaroğlu ve Diğ., 1987; 1992). Bu iki fay, güneye içbükey bir geometri ile Almancık bloğunu kuzeyden sınırlandırır. Düzce Fayı üzerinde 12 Kasım 1999 depremi gelişmiştir. Son yüzyılda KAFS, 1939 Erzincan depremiyle başlayan ve batıya doğru düzenli olarak göç eden yıkıcı depremler oluşturmuştur (Barka, 1992 ve 1996) öncesindeki bu deprem serisi içinde fayın Erzincan-Adapazarı arasında kalan kesiminde yüzey kırıklarının da gözlendiği yedi büyük deprem gerçekleşmiştir. Bu depremlerde doğudan batıya doğru birbirini izleyen toplam 800 km uzunlukta güney kırığı oluşmuş ve her deprem, batısında kalan segmentleri tetikleyerek izleyen depremin hazırlayıcısı olmuştur (Barka ve Kadinsky-Cade, 1988; Barka, 1992; 1996) Mudurnu Vadisi depremi, 1999 depremleri öncesinde bu deprem serisi içinde fayın batısında gerçekleşen en son depremdir ve buna ilişkin yüzey kırıkları Sakarya Ovası güneyine kadar ulaşmıştır (Ambraseys ve Zatopec, 1969). Doğuda, 350 km uzunluğunda yüzey kırığı oluşturan 1939 Erzincan depremi (M=7,9) ile başlayan bu deprem göçünde, toplam yüzey kırığı uzunluğu km nin üzerinde olan 9 adet orta ve büyük deprem (M>6,7) meydana gelmiştir (Bozkurt, 2001). Bu depremlerden 5 tanesi; Şubat 1944 tarihinde Bolu-Gerede (M=7,3); Mayıs 1957 tarihinde Abant (M=7,0), Temmuz 1967 tarihinde Mudurnu Vadisi (M=7,1), Ağustos 1999 yılında Kocaeli (M=7,4) ve Kasım 1999 tarihinde Düzce (M=7,2) olmak üzere meydana gelmiştir. Bölgede Malm öncesi tektonik aktivite artmış Ereğli, Yılanlı, Alacaağzı, Karadon, Çakraz ve Çakrazboz Formasyonları yükselerek aşınma alanı oluşturmuştur. Malm-Erken Apsiyen tektonik açısından rahatlama dönemidir. Bu dönemde pozitif alanlar düşey alçalma ile self-platform (İnaltı çökelimi), Apsiyen-Albiyende de yamaç derin deniz konumuna geçmiştir (Malm-Erken Albiyen döneminde havza, Ulus Formasyonu nun çökelimine uygun havzaya dönüşmüştür). Santoniyen öncesi (olası Turoniyen) bölgede tektonik aktivitenin arttığı dönemdir. Sıkışma nedeniyle havza içinde yükselen İnaltı Formasyonu kuzeye doğru ekaylanarak Yemişliçay Formasyonu na malzeme vermiştir. Kamparuyen-Maastrihtiyen arası tektonik aktivitenin arttığı dönemdir. Bu dönemde hem volkanik faaliyet artmış, hem de sıkışmalı yatay hareketlerle Çakraz, İnaltı, Kilimli ve Ulus Formasyonlarının sualtı yüzeylenmesi gerçekleşmiştir. Maastrihtiyen tektonik duraylılık dönemidir. Bu dönemde Akveren Formasyonu nun pelajik-yarı pelajik kireçtaşları volkanitlerle geçişli olarak çökelmiştir. Aktif tektonik Faaliyet alanının yakın çevresinde Kirazlıtarla Koyu nda Vizeen yaşlı kireçtaşları Namuriyen yaşlı silt ve kiltaşları ile arası bir normal fay ile sınırlandırılmıştır. Dolomitik kireçtaşları, Kirazlıtarla Koyu nun batısında deniz kıyısında dike yakın güneye eğimli tabakalardan yapılıdır. Delikliburun dan batıya doğru ise tabakaların tamamı kuzeye doğru yaklaşık eğimlidir. 73

101 Kıyıda görülen eğimler faaliyet alanı üzerinde ise ondülasyonlu bir yapı sunmaktadır. Üst bölgede morfolojik olarak aktif bir fay izi görülmemektedir. Sadece Karatarla Burnu nundan başlayarak güneye uzanan normal fayın düzlemi sayısal arazi modeli üzerinde açık olarak izlenebilmektedir. Faaliyet alanındaki dolomitik kireçtaşlarının içinde görülen kıvrımlar kapalı kıvrımlar olup, iki farklı kıvrım ekseni birbiriyle çakışmaktadır, bundan dolayı birinci deformasyona bağlı gelişmiş fayların ve kıvrımların konumları ve biçimleri, ikinci deformasyon evresinde bozulmuştur. Kireçtaşlarında gelişmiş fayların bazıları tabakalar arasında gelişmiştir. Bu faylar, kalın ve sağlam tabakaların arasında ezik ve breşik zonlar ile ayırt edilmektedir. Bu zayıflık zonları en önemli erime noktalarıdır. Tarlaağzı Köyü ise tamamen Karbonifer serisi üzerinde gelişmiş genç bir heyelanın üzerinde oturmaktadır. Bu bölgedeki formasyonun karmaşık tabakaları ve farklı eğimler bu heyelanın ürünüdür. Köyün kuzeyinde yer alan tepedeki Alt Kreatase yaşlı kireçtaşları heyelan akması içinde yer alan blok niteliğindedir (Bkz. Ek 6). Proje sahası civarında yüzey jeolojisi çalışmaları sırasında normal fayların yer aldığı belirlenmiştir (Bkz. Fotoğraf 3 ve Fotoğraf 4). Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, Fotoğraf 3. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar-1 74

102 Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, Fotoğraf 4. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar-2 Faaliyet alanının jeolojisi Faaliyet alanının Jeoloji Haritası Ek 2 de verilmiş olup, söz konusu sahasının jeolojisi ile ilgili bilgiler Ek 6 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu ndan derlenmiştir. Santral sahası ve kömür stok alanının jeolojisi Santral sahası ve kömür stok alanında gerçekleştirilen sondajlarda, Kuvaterner yaşlı yamaç molozu ve Karbonifer-Westfalien yaşlı Karadon Formasyonuna ait kumtaşı-konglomera ve silttaşı birimleri ile karşılaşılmıştır. Söz konusu sahalarda kireçtaşı birimleri ile karşılaşılmamış olmasına rağmen, sahada yapılan yüzey jeolojisi çalışmalarında Gömü Formasyonu na ait kireçtaşı birimlerine de rastlanmıştır. Kuvaterner yaşlı yamaç molozu: Faaliyet alanında derinlikleri 19,5 m ile 20,4 m arasında değişen 7 adet, toplam uzunluğu 139,6 m olan sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen sondaj çalışmalarının sonucunda; SK-5 ve SK-15 numaralı sondajlar dışında diğer sondajlarda 1,6 m ila 12,0 m arası değişen kalınlıkta yamaç molozu ile karşılaşılmıştır. Yamaç molozu; genel itibari ile kil, silt içerikli kumlu-çakıllı birimlerden oluşmaktadır. Sözkonusu birimler; kahverengi, açık gri, nemli, kum-kil-silt içerikli farklı kökenli (kumtaşı-silttaşı-kireçtaşı) köşeli-yarı köşeli çakıl içeriklidir. Erken Kreatase-Barremiyen Yaşlı Gömü Formasyonu Kireçtaşı Birimleri: Santral sahası ve kömür stok alanında gerçekleştirilen sondajlarda kireçtaşı birimleri ile karşılaşılmamış olmasına rağmen, sahada yapılan yüzey jeolojisi çalışmalarında Gömü Formasyonu na ait kireçtaşı birimler ile karşılaşılmıştır (Bkz. Fotoğraf 5). 75

103 Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, Fotoğraf 5. Gömü Formasyonu Kireçtaşı Birimleri Karbonifer-Westfalien Yaşlı Karadon Formasyonu Kumtaşı-Konglomera ve Silttaşı Birimleri:Gerçekleştirilen jeolojik etütler sırasında yapılan sondaj çalışmalarının sonucunda SK-5 ve SK-15 numaralı sondajlarda mevcut zemin yüzeyinden itibaren, diğer sondajlarda ise yamaç molozu ve kontrolsüz dolgu altında kumtaşı/kireçtaşı ardalanması-kumtaşı-silttaşı-konglomera ve bu birimlerin ardalanması ile karşılaşılmıştır. Karşılaşılan kumtaşı birimleri; gri renkli, yer yer açık kahverengi, orta dayanımlı, yer yer çok zayıf dayanımlı, çok zayıf-zayıf kaya kalitesine sahip, sık-çok sık kırıklı, çatlaklı, çatlak yüzeylerinde FeO ve MnO izleri gözlenen, kil-kum yer yer konglomera ve silttaşı aratabakalıdır. Silttaşı birimleri; koyu gri-siyah, yer yer kırmızı, orta zayıf, çok zayıf dayanımlı, çok zayıf kaya kalitesine sahip, sık kırıklı-parçalı çatlaklı yer yer çok ince kum ve kumtaşı aratabakaları gözlenmektedir. Konglomera birimleri; açık gri renkli, az-orta dayanımlı, az yer yer çok ayrışmış, çok zayıf-orta kaya kalitesine sahip, sık-çok sık çatlaklı, çatlak yüzeylerinde FeO izleri, çatlak aralarında kalsit damarları gözlenen, kumtaşı-silttaşı aratabakalıdır. Yer yer çok ayrışmış çakıl boyutuna gelmiş seviyeler gözlenmektedir (Bkz. Fotoğraf 6). 76

104 Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, Fotoğraf 6. Kumtaşı-Konglomera Ardalanması Kül/alçıtaşı depolama sahasının jeolojisi Şekil 20'de gösterilmiş olan 5 adet kül/alçıtaşı depolama sahası; Çaycuma Formasyonu nda yer almaktadır. Volkanit ara katkılı kumtaşı, siltaşı, kiltaşı ve seyl ardalanmasından oluşan birim, alt ve orta kesimleri grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl, karbonatlı şeyl ile nadir olarak yeşil ve mor renkli kireçtaşlarından oluşmuştur. Proje kapsamında kullanılması planlanan kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılan ayrıntılı etütler neticesinde zemin emniyet gerilmesi 421,5 ton/m 2 olarak belirlenmiştir. Söz konusu sahada maksimum yük 335 ton/m 2 olarak hesaplanmış olup, zeminin yük taşıma kapasitesi maksimum yük miktarından daha fazladır. Dolayısıyla kül/alçıtaşı depolama sahasında zemin emniyeti açısından risk teşkil edecek herhangi bir unsur bulunmamaktadır 7. Jeoteknik çalışmalar Sondajlar Faaliyet alanında tarihleri arasında derinlikleri 19,5 m ile 20,4 m arasında değişen 7 adet, toplam uzunluğu 139,6 m olan sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir. Sondaj özet bilgileri Tablo 31 de verilmektedir. 7 YÜMÜN, Z.Ü, Hema Elektrik Üretim A.Ş. Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu,

105 Tablo 31. Yapılan Sondajlara Ait Özet Bilgiler Sondaj No Derinlik (m) Kot (m) Yeraltı Suyu Seviyesi- YASS (m) SK-01 19,7 20,0 7,4 SK-03 19,5 29,9 3,0 SK-04 20,0 53,8 3,1 SK-05 20,0 85,0 10,7 SK-06 20,0 32,3 4,5 SK-15 20,0 90,1 7,0 SK-16 20,4 68,8 7,0 Sondajlar esnasında zemin koşullarına bağlı olarak, sistematik olarak 1,5 m ara ile ASTM-1586 ( American Society for Testing and Materials ) uyarınca Standart Penetrasyon Deneyleri (SPT) gerçekleştirilmiştir. Kaya ile karşılaşılması durumunda ise sürekli karot alınarak ilerlenmiştir. Sondajlar, rotari delgi yöntemi kullanılarak paletli ve kamyona monte olmayan delgi makineleri ile gerçekleştirilmiştir. Arazi deneyleri Zemin koşullarına bağlı olarak, sistematik 1,5 m ara ile ASTM D-1586 uyarınca SPT gerçekleştirilerek SPT/N darbe sayıları belirlenmiş olup, temsili zemin numuneleri alınmıştır. Kullanılan yarık tüplü numune alıcısının ilk 15 cm lik ilerleyişini sağlayan darbe sayısı numune alıcısının örselenmemiş zemin içerisinde olmasını sağlamak amacıyla ihmal edilmiştir. Refü kriteri ise her 15 cm lik ilerleme için 50 darbe sayısının gerçekleşmesi ya da toplam 45 cm ilerleme için 100 darbenin gerçekleşmesi durumu için tariflenmiştir. Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlarda; killi-siltli-kumlu-çakıllı yamaç molozunda sınırlı sayıda yapılan SPT den elde edilen SPT/N değerleri; SPT/N=8 ila SPT/N>50 arasındadır. Laboratuvar deneyleri Faaliyet alanında zemin etütleri kapsamında gerçekleştirilen sondajlardan alınan temsili örselenmiş zemin numuneleri üzerinde Doğal Su Muhtevası, Atterberg Limitleri ve Elek Analizi deneyleri gerçekleştirilmiştir. Sondajlardan alınan karot numuneleri üzerinde ise nokta yükleme ve tek eksenli basınç deneyi gerçekleştirilmiştir. Buna göre; Doğal su muhtevası, wn (%) = (ortalama 15) Likit Limit, LL (%) = (ortalama 35) Plastik Limit, PL (%) = (ortalama 16) Plastisite İndisi, PI (%) = (ortalama 19) Birleştirilmiş zemin sınıflaması = GC, GM, CI, CL olarak tespit edilmiştir. Buna ilaveten; Konglomera birimleri; "orta dayanımlı-dayanımlı", Kumtaşı birimleri; dayanımlı Kumtaşı-Konglomera birimleri; zayıf olarak sınıflandırılmaktadır. 78

106 Zemin ve kaya türlerinin jeoteknik özellikleri Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlara göre zemin grubu B, yerel zemin sınıfı "Z2" olarak belirlenmiştir. Şişme, oturma ve taşıma gücü hesaplamaları Sahadaki zeminin yapısı ve mühendislik özellikleri bakımından noktadan noktaya farklılık arz ettiği dikkate alındığında, planlanan yapılar için yapılacak taşıma gücü, oturma ve zemin emniyet gerilmesi değerlendirmeleri, inşa edilecek yapıların özelliklerine (yapının boyutları, temel taban seviyesi, bodrum durumu, kat adedi, yapı yükleri vb.) bağlıdır. Şişme potansiyeli Sahada kireçtaşı bloklu yüksek plastisiteli killi seviyelere ait plastisite indisi genel olarak PI>30 olarak belirlenmiştir. Sahadaki zemin, yüksek plastisiteli kil zemindir. Su muhtevasındaki değişimler sonucunda hacim değiştirme potansiyeline haiz zeminler, genel itibariyle montmorillonit minerali içeren kil ve kiltaşı, şeyl gibi kayaçların ayrışması sonucu oluşan rezidüel zeminlerdir. Bu tip şişen zeminlerin içerisindeki kil oranı genel itibariyle yüksek olup, birleştirilmiş zemin sınıflandırma sistemine göre CH grubuna giren zeminlerdir. Yapılan tüm hesaplamalar sonucunda; sahadaki killerin yer yer su etkisi altında orta derecede şişme potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir (Bkz. Ek 6). Sahada karşılaşılan zeminler üzerinde gerçekleştirilen laboratuvar deneyi sonuçlarına göre; sahadaki mevcut zemin düşük-orta plastisiteli olup, likit limit değerleri LL (%)= (ortalama 35), plastisite indisi değerleri ise PI (%) = (ortalama 19) olarak belirlenmiştir (Bkz. Ek 6). Oturma hesabı Yapılan analiz sonuçlarına göre; hesaplanan toplam oturma değeri, tekil temeller için literatürde izin verilen limitlerin (2,5 cm) üzerindedir. Temel tabanına etki etmesi beklenen gerilmeler arttıkça ve temel boyutu büyüdükçe toplam oturma miktarları da artacaktır. Konuyla ilgili detaylı hesaplamalar Ek 6 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu ndan sunulmaktadır. Taşıma gücü Jeolojik ve jeoteknik incelemeler kapsamında 4 farklı yaklaşımla hesaplanan taşıma gücü değerleri; kpa arasında hesaplanmış olup, konuyla ilgili detaylı bilgiler Ek 6 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu nda sunulmaktadır. Doğal afet durumu Deprem Faaliyet alanı, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre 1. Derece Deprem Bölgesi içerisinde yer almaktadır (Bkz. Şekil 60). Proje kapsamında tesis edilecek olan yapılar için Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik doğrultusunda hareket edilecektir. Söz konusu Yönetmelikte 1. derece deprem bölgeleri için projelendirmede kullanılacak etkin yer ivmesi katsayısı minimum A o =0,40 olarak verilmektedir (Bkz. Ek 6). 79

107 Şekil 60. Proje Sahasının Deprem Haritası Üzerindeki Yeri Bartın İli, KAF a kuş uçuşu km uzaklıktadır. Bartın İli nde bilinen tek deprem 3 Eylül 1968 tarihindeki M=6,6 büyüklüğündeki depremdir. Merkez üssü Amasra kıyıları açığında yer alan bu deprem, bölgede önemli hasara yol açmıştır. Deprem merkez üssünden 25 km uzaklığa kadar olan yerlerde, yüzey kırıkları, kaya düşmeleri ve nehir tortullarında sıvılaşma meydana gelmiştir. Amasra İlçe merkezinde deniz, 1 m alçalmış, dik falezlerden kopan kayalar yuvalanmıştır. Çakraz Plajı nda kumlarda doğu-batı uzanımlı kırıklar oluşmuştur. Bartın kent merkezinde depremin görünür etkileri, 15 km güneydeki Gökçekıran Köyü nden başlamakta, kuzeydoğuda Meydan a batı yönünde de Çavuş dolaylarına kadar izlenebilmektedir. Bartın yerleşmesinin batı kesiminde sağlam kaya üzerinde inşaa edilmiş olan betonarme binalarda hafif hasarlar dışında bir deformasyon görülmemiştir. Bartın kentinin alüvyon üzerinde kurulmuş olan alçak kotlu bölgelerinde önemli sayılabilecek hasarlar oluşmuştur. Kemerköprü, Hendekyanı ve Orduyeri mahallelerinde bazı evler tamamen yıkılmış, bazı evler oturulamaz hale gelmiş ve cami minarelerinin üst kısımları devrilmiştir. Bartın depreminin odak mekanizması çözümünü uzak olan cisim dalgası modelleme tekniği ile incelemiş ve bu depremde ters faylanma bileşenlerinin egemen olduğunu tespit edilmitir. Tarihi kayıtların azlığı nedeniyle Bartın ve çevresini etkileyen depremlerin tekrarlanma aralığı, sıhhatli olarak bilinmemektedir (Bkz. Ek 6). Bölgenin deprem tehlikesi ve riski Türkiye nin çevresinin depremselliği ve tektonik yapısı Afrika, Arabistan, Avrasya ve Anadolu levhalarının birbirlerine göre hareketleri ile açıklanmaktadır. Türkiye nin bulunduğu bölgede büyük levhalar arasında küçük levhaların olması, Türkiye nin büyük bir bölümünün deprem kuşağı içinde yer almasına neden olmaktadır. KAF zonu batıya doğru hareket eden Anadolu bloğunun kuzey sınırını oluşturmaktadır. Levhalar arasında bir sınır olması dolayısıyla çok can ve mal kaybına yol açan depremler üretmektedir. KAF, Mudurnu Vadisi ni izleyerek girdiği Karadeniz Bölgesi nde Abant, Bolu, Gerede, Çerkes, Kurşunlu, Ilgaz, Tosya, Kargı, Havza, Ladik, Taşova, Niksar, Kelkit, Reşadiye, Suşehri hattını izlemektedir. 80

108 Bugüne kadar Düzce-Bolu-Gerede-Tosya-Ladik te KAF boyunca orta-yüksek yıkıcı altı adet deprem kaydedilmiştir. Bunlardan Bartın a en yakını tarihli Düzce Depremi nde, episantır (merkez) koordinatları 41,41-32,69, derinlik 10 km, Ms=7,2, Io=9 şiddetinde olmuştur. Bartın da bilinen en büyük deprem 3 Eylül 1968 tarihindeki M= 6,6 büyüklüğündeki depremdir. Orta büyüklükte olarak değerlendirilmesine rağmen Bartın, Amasra ve çevrelerindeki köylerde önemli hasara yol açmış ve can kaybına neden olmuştur. Resmi raporlara göre; 24 kişi hayatını kaybetmiş ve önemli ölçüde maddi hasar meydana gelmiştir. Deprem; İstanbul, Ankara, Bursa ve Samsun gibi çevre illerde de hissedilmiştir. Bartın depreminin ana şok merkez üstü ISC (International Seismological Center) tarafından Amasra'nın 10 km kuzeyinde, deniz içinde gösterilmiştir. Kıyı cm kadar yükselmiştir. ISC kayıtlarına göre ana şoku izleyen ve büyüklükleri 4,0<mb<4,6 arasında değişen 9 artçı sarsıntı daha meydana gelmiştir. Bunlardan 5 tanesi ana şok ile aynı günde, diğerleri ise izleyen 4 ay içinde kaydedilmiştir. Araştırmacılar, depremin oluşum nedenini, çok kırıklı ve faylı olan deprem bölgesinde jeolojik olarak nispeten genç fayların küçük ölçüde harekete geçmesiyle açıklamıştır. Amasra ile Çakraz arasında böyle bir fayın oluşturduğu kıyı yamacının, deniz seviyesine nazaran cm kadar yükselmesi bu tür hareketlerin açık bir kanıtı olarak ileri sürülmüş, merkez üstünde alüvyonlarda çatlaklar gözlemlendiği ve heyelanlara rastlandığı belirtilmiştir (Bkz. Ek 6). Sıvılaşma Zemin sıvılaşması suya doygun kumlu birimler üzerinde inşa edilen yapıların temel mühendisliği değerlendirmeleri açısından dikkate alınması gereken önemli bir husustur. 17 Ağustos 1999 Gölcük depremi esnasında meydana gelen yıkımlar jeolojik özelliklere bağlı olarak büyük mertebede zemin sıvılaşması sonucunda ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla söz konusu bölgenin yüksek sismik aktivitesi dikkate alındığında, temel mühendisliği değerlendirmelerinde zemin sıvılaşması potansiyeli belirleyici bir faktör olmaktadır. Zemin sıvılaşması genel anlamda, suya doygun granüler zeminlerde deprem halinde gerçekleşen hızlı devirsel yükleme koşullarında boşluk suyu basıncının artarak kayma mukavemetinin ve dolayısıyla taşıma kapasitesinin düşmesi olarak tarif edilebilir. Yapılan çalışmalar neticesinde faaliyet alanında karşılaşılan birimler dikkate alındığında; deprem esnasında sıvılaşma meydana gelmesi beklenmemektedir (Bkz. Ek 6). Heyelan Bartın İli nde oluşan heyelanın başlıca nedenleri: topografya (eğimin fazla olması), yağış, tekrar aktivite kazanabilecek eski heyelan kütlelerinin varlığı, ana kaya ve onu üzerleyen konsolide olmamış jeolojik birimlerin litolojik özellikleri ve yağışların (yağmur-kar) fazla olmasıdır. Bölgede kuzey-güney yönlü sıkışma tektoniğine bağlı yoğun kıvrımlanma ve ters faylanmalarla şekillenen aşırı tektonize olan bu yapı, heyelan gelişimi yönünden önemli bir etkiye sahiptir. Bölgedeki Kreatase ve Eosen flişlerinin tabakalı yapısının yamaç eğimi ile aynı yönlü olması durumunda tabaka yüzeyleri boyunca kaymalar oluşur. Faaliyet alanında saha kotları +0,5 m ile +107,0 m arasında değişmektedir. Sahada belirlenen eğim yüzdesi çok değişken olup, %0-%10 ile % mertebelerine kadar yükselmektedir. Sahada çok sarp ve dik yamaçlar yer almakta olup, sahanın topografyası çok engebelidir. Karstlaşma Proje sahasında herhangi bir karstlaşma söz konusu değildir (Bkz. Ek 6). 81

109 Çığ Proje sahasında herhangi bir çığ tehlikesi söz konusu değildir (Bkz. Ek 6). Benzersiz oluşumlar Proje sahasında benzersiz bir oluşum bulunmamaktadır. Sonuçlar Faaliyet alanının büyük çoğunluğu ormanlık alandan oluşmaktadır. Saha kotları +5,0 m ile +107,0 m arasında değişmektedir. Faaliyet alanı topografyası çok değişken eğim yüzdelerine sahiptir. Genel olarak topografya çok sarp/dik olup eğim yüzdeleri %0-10 ile % a kadar ulaşmaktadır. Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlar, rotari delgi yöntemi kullanılarak paletli ve kamyona monte olmayan sondaj makineleri ile tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Sahada, derinlikleri 19,5 m ile 20,4 m arasında değişen 7 adet, toplam 139,6 m uzunluğunda sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir. Sondaj çalışmalarında Kuvaterner yaşlı yamaç molozu ve Karbonifer-Westfalien Yaşlı Karadon Formasyonu kumtaşı-konglomera ve silttaşı birimleri ile karşılaşılmıştır. Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlarda kireçtaşı birimler ile karşılaşılmamış olmasına rağmen sahada yapılan yüzey jeolojisi çalışmalarında Gömü Formasyonu na ait kireçtaşı birimlerine rastlanmıştır. Zemin etüdü çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen sondajlardan alınan temsili örselenmiş zemin numuneleri üzerinde Doğal Su Muhtevası, Atterberg Limitleri ve Elek Analizi deneyleri gerçekleştirilmiştir. Sondajlardan alınan karot numuneler üzerinde ise nokta yükleme ve tek eksenli basınç deneyi yapılmıştır. Faaliyet alanında karşılaşılan zemin grupları değişken olup, sahanın yerel zemin sınıfı "Z2" olarak belirlenmiştir. Gerçekleştirilen jeolojik etütler sonucunda, kalınlıkları 1,6 m ila 12,0 m arası değişen yamaç molozu ile karşılaşılmıştır. Yamaç molozu içerisinde blok birimler dışında kum-kil-siltçakıl birimler ile de karşılaşılmıştır. Faaliyet alanı sınırları dahilinde yürütülen depremsellik, jeolojik, morfolojik, zemin ve temel mühendisliği çalışmaları sonucunda söz konusu sahada karşılaşılan zeminlerin hem planda hem de düşeyde dağılımları, statik ve dinamik parametreleri ile özellikleri belirlenmiştir. Bu çalışmada faaliyet alanı Uygun Alan 2 (UA-2) ve Önlemli Alan 2.2 (ÖA-2.2) olarak değerlendirilmiştir. Proje kapsamında yapılacak inşaatlar, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik esaslarına uygun olarak yapılacaktır. IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu lokasyonlarının yer ve kotları ile geçilen litolojik özellikleri gösterilerek, jeomekanik özellikleri ile birlikte kütlesel geçirgenlik değerleri, emniyetli çekim değerleri, suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri; yeraltı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı) Bu bölümde yer alan bilgiler Ek 6 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, Ek 7 de sunulan ve ENVIS Çevre ve Enerji Sistemleri Araştırma Geliştirme Ltd. Şti. 8 tarafından hazırlanan Amasra nın Güneybatısının Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikleri, Hema Termik Santral Sahası ve Çevresi İnceleme Raporu ve Ek 8 de sunulan 8 ENVIS Çevre ve Enerji Sistemleri Araştırma Geliştirme Ltd. Şti., İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Arı Teknokent bünyesinde kurulmuş bir AR-GE şirketidir. 82

110 Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu isimli raporlardan derlenmiştir. Halihazırda Bartın İli ve Amasra İlçesi içme suyu ihtiyacı Bahçecik te bulunan yeraltı su kaynağından karşılanmaktadır. Bartın-Karabük yolu üzerindeki su kaynağından (Ulupınar) alınan su, kimyasal arıtma (alüminyum sülfat ilavesi, filtrasyon ve klorlama) sonrası şehre verilmektedir. Söz konusu yeraltı su kaynağından günde m 3 su çekilmektedir (Bkz. Ek 8). Proje sahası ve yakın çevresindeki hidrojeolojik durumunun belirlenmesi için Doç. Dr. Tolga YALÇIN tarafından Amasra-Kazpınar arasındaki bölgede 4 adedi çeşitli derinliklerde su kuyusu, 12 adedi kaynak ve kaynağa bağlı çeşme, 3 adedi yüzey suyu (dere) olup, yatırımcı firmaya ait havalandırma kuyusundan sızan sudan ve ilçede kullanılan şehir şebeke suyundan (ilçeye yaklaşık 30 km uzaklıktaki Ulupınar kaynağı) örnekler alınmış (Bkz. Tablo 32 ve Şekil 61) ve bu örnekler üzerinde çeşitli analizler yapılmıştır (Bkz. Tablo 33). Tablo 32. Amasra-Kazpınar Arası Incelenen Su Noktaları, Koordinatları ve Kotları No Koordinat Kot Y (m) Cinsi HSK Su kuyusu KVS Kavşak Suyu kaynağı KVSD Kavşak Suyu yakını dere suyu HEMA HEMA havalandırma kuyusundan m 3 /saat debide sızan su Kaynağa bağlı çeşme suyu Çeşme suyu Kaynağa bağlı çeşme suyu Şükrü Acar hayratı Kaynağa bağlı çeşme suyu Kaman Köyü kuyusu Çeşme-Nigar Verdi hayratı Tarlaağzı su kaynağı Şahıs kuyusu (keson) Şahıs kuyusu (keson) Kaynağa bağlı çeşme suyu Kaynağa bağlı çeşme suyu Kaynak Suyu Çamaşır Deresi suyu Kaman Deresi suyu Paşa pınarı 45 Şehir şebekesinden alındı Ulupınar 83

111 Kaynaklar ve Çeşmeler Kuyular HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Şekil 61. Çalışma Alanı Su Noktaları Lokasyon Haritası Tablo 33. Kuyu, Kaynak, Çeşme ve Yüzeysel Su Kaynaklarından Alınan Su Numunlerine Ait Analiz Sonuçları Elektrik Sıcaklık (t), Statik Seviye Türü No İletkenlik (EC), ph Debi C (m) μs/cm HSK ,1 16, HEMA ,2 16, ,6 16, ,4 12,0 1, ,1 12,8 1,90 - KVS 74 7,0 10,5-2,5 l/s ,0 9, ,4 7, ,5 8, ,7 4, ,3 7,2-2,6 l/dk ,7 8, ,5 11,2-0,4 l/s 84

112 Yüzey Suları HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Türü No Elektrik İletkenlik (EC), μs/cm ph Sıcaklık (t), C Statik Seviye (m) Debi ,5 8,6-0,18 l/s ,1 7,2-0,3 l/dk ,0 12, l/s ,6 6,6-2 l/s , l/s KVSD 65 7,3 7, ,9 9, ,9 8,1 - - Çalışma alanı içerisinde yeraltı su düzeyi ölçümü 2 adet sığ ve geniş çaplı olan su kuyusunda (31 no.lu ve 33 no.lu), HEMA tarafından işletme kuyusu olarak çalışan kuyuda (HSK1) ve Kaman Köyü su kuyusunda (13 no.lu) yapılmıştır. Sığ kuyularda yeraltı su seviyesi 2 m civarında olup, yüzeye çok yakındır. HSK1, 13 ve HEMA2 basınçlı akifer niteliğinde olan çatlaklı andezite ait piezometrik su seviyesidir. Çatlaklı andezit akiferine HEMA-2 civarında giriş yaklaşık +20 kotunda olmakta ve su seviyesi yaklaşık +110 kotuna yükselmektedir. Bu durumda Kaman su kuyusu (13 no.lu) artezyen yaparak, yeraltı suyu kendiliğinden kuyudan dışarı akmaktadır. Benzer bir artezyen durumuna Kazpınarın güneydoğusunda bulunan Uğurlar Köyü nde HEMA40 no.lu kuyunun açımı sırasında karşılaşılmıştır. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından Amasra Taşkömür İşletmelerinin su ihtiyacının karşılanması amacıyla 1985 yılında Kazpınar ile Askeri Radar Üssü arasına no.lu kuyu açılmıştır. Bu kuyuda 0-45 m tüf-marn, m aglomera-tüf-marn, m andezitik tüf ve m arası marn-tüf kesilmiştir. Bu kuyuda benzer şekilde çatlaklı andezit içerisinde basınçlı akiferden su almış, statik seviye 14 m olarak ölçülmüştür. Bu kuyunun kotu 219 m olarak kuyu kütüğüne işlenmiş, su seviyesi 14 m olduğuna göre kuyunun açıldığı tarihlerde piezometrik seviyenin +205 m kotunda olduğu söylenebilir. Bu bilgilerden yararlanılarak, Kavşak Suyu ndan daha düşük kotta açılan kuyuda yeraltı su seviyesinin son 25 yılda 95 m (+205 kotundan +110 kotuna) düşmesinin Kavşak Suyu kaynağını etkilemediği sonucu da çıkarılabilir. DSİ tarafından yılları arasında açılmış diğer kuyuların hepsi Bartın Çayı kenarındadır. Burada alüvyon içerisinde m derinliğindeki kuyularda statik seviyeler yüzeye çok yakındır ve artezyen yapan kuyular mevcuttur. Suların kimyasal özellikleri Su kaynaklarından alınan numuneler üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre; HSK1 HEMA Su Kuyusu su örneği, HEMA2 havalandırma bacasından sızan su örneği ve 13 no.lu Kaman içme suyu kuyusu su örneği yüksek Na (Sodyum) içeriği, 45 no.lu Ulupınar kaynağı şehir şebeke suyu örneği ve 31 no.lu şahıs keson kuyusu su örneği ise yüksek Ca (Kalsiyum) içeriği ile diğer sulardan ayrı karakterdedirler. Suların kimyasal özelliklerinin belirginleşmesinde su-kayaç etkileşiminin gerçekleştiği örnekleri ayırtlayabilmek için Gibbs (1970) tarafından önerilen bir diyagram kullanılmıştır (Bkz. Ek 7). Bu diyagramda, suyu basınçlı çatlaklı andezit akiferinden alan HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu Kaman içme suyu kuyusu su örneklerinin kimyasal özelliklerinin kayaçla olan uzun süreli etkileşimi sonucu geliştiğini, analizi yapılan diğer tüm suların (Kavşak Suyu, tüm dere suları, Ulupınar kaynak suyu, Paşa Pınarı, sığ ve geniş çaplı keson kuyuları) ise yağmur suyu etkisinde kimyasal özelliklerinin geliştiği ve bu suların kayaçlar içerisindeki dolaşımlarının kayaçla reaksiyona girecek kadar uzun olmadığı görülmektedir. 85

113 HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin yüksek elektrik iletkenliği (EC) değerlerinin yanı sıra, ph açısından bazik karakterde sulardır. Hidrojeolojik olarak aynı akiferden geldiği anlaşılan bu suların kimyasal açıdan da aynı akiferin suları olduğu görülmektedir. Kavşak Suyu nun akiferinin ise tamamen ayrı olduğu, bu suyun çok kısa bir dolaşım ile neredeyse yağış suyu karakterinde olduğu açıktır. Yağışlı dönemlerde Kavşak Suyu kaptajında suyun bulanık olması, bu kaynağın yağış sularından anında etkilendiğinin diğer bir göstergesidir. Sertliği yüksek olan Ulupınar suyunun (no 45) karbonatlı ve karstik bir akiferden geldiği bilinmektedir. Sertliği yüksek olan diğer örnek, 31 no.lu (keson kuyu) suyudur. Bu kuyunun Üst Kretase yaşlı Marn-Kireçtaşı birimde bulunduğu, karbonatlı kayaç dolayısıyla sertliğinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır. HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örnekleri Arsenik (As), Bor (B), Lityum (Li), Nikel (Ni), Kurşun (Pb) ve Silisyum (Si) açısından diğer su örneklerine göre daha zengin olup, bu minör elementler volkanik bir kökene işaret ederler. Bu suların çatlaklı andezit akiferinden geldiği göz önüne alındığında bu beklenen bir sonuçtur. Analizi yapılan sularda HSK1 ve HEMA2 örneklerinde As konsantrasyonlarının içme sularında izin verilen değer olan 10 ppb (μg/l) biraz üzerinde olduğu görülmektedir. HSK1 için As konsantrasyonu 10,3 ppb, HEMA2 için As konsantrasyonu ise 12,5 ppb dir. 13 no.lu su örneğinin As konsantrasyonu ise 7,8 ppb dir. Yeraltı su çekimi yapılan HSK1 ve 13 no.lu (Kaman Köyü içme suyu kuyusu) kuyularında kritik olan As konsantrasyonunun periyodik olarak incelenmesinde ve 10 ppb üzerine çıktığı durumlarda ise içme suyu olarak kullanılmasının yasaklanmasında fayda bulunmaktadır. Kaman Köyü içme suyu kuyusu As konsantrasyonu, Kavşak Suyu ndan 6,5 kat ve şehir şebeke suyundan 7,8 kat fazladır. Tek dönem kimyasal analiz sonucu ile suların içilebilirliği konusunda karar vermek yerine, mevsimsel olarak analizler yapılarak bir karara varmak gerekir. Eğer bu kuyularda As konsantrasyonları içme suyu olarak kullanımını etkileyecekse, bunları koruma altına alma gereği de ortadan kalkabilir. Ayrıca bu kuyuların suları ph açısından içilebilirlik konusunda sınır değer 9,5 değerine de çok yakındır. Sular sıcaklıkları açısından incelendiğinde, nispeten derin dolaşımlı olan HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin su sıcaklıklarının 16,1 C-16,5 C arası, diğer suların ise 4,7 C-12,9 C arası olduğu görülmektedir (Bkz. Ek 7). Sonuç olarak; HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örnekleri gerek kimyasal-fiziksel gerekse hidrojeolojik-hidrolojik açıdan bölgedeki diğer tüm sulardan ayrı karakterdedir. Proje kapsamında; 167 sayılı "Yeraltısuları Kanunu", tarih ve sayılı "Dere Yatakları ve Taşkınlar" adı ile yayımlanan 2006/27 no.lu Başbakanlık Genelgesi, 31 Aralık 2004 tarihli ve sayılı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 13 Şubat 2008 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 86

114 IV.2.4. Hidrolojik özellikler (yüzeysel su kaynaklarından deniz, göl, dalyan, akarsu ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, tesisin en yakın yüzeysel su kaynağına, içme suyu havzasına, toplu içmesuyu temini amacıyla kullanılan yeraltı sularının alındığı kuyu, pınar ve infiltrasyon galerine olan mesafelerinin ve projenin bunlar üzerindeki olası etkilerinin belirtilmesi, bu kapsamda akarsuların debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı ekosistemleri) Bu bölümde yer alan bilgiler Ek 8 de sunulan Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu isimli rapordan derlenmiştir. Yüzeysel su kaynakları Bartın daki ana yüzeysel su kaynakları; Bartın Çayı, Arıt Çayı, Kozcağız Çayı, Gökırmak Çayı ve bunların kollarıdır (Bkz. Şekil 62). Kaynak: Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi, Şekil 62. Proje Sahası Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynakları Bartın Çayı Bartın Çayı, Merkez İlçe den geçerek Karadeniz e ulaşan, İl in en önemli akarsuyudur. İki kolu olan Gökırmak ve Kocanaz Çayı, Bartın ın merkezinde birleşerek 12 km sonra Boğaz Mevkii nde Karadeniz'e ulaşmaktadır. Bartın Çayı ve kolları tarafından derin bir biçimde parçalanan arazi çok engebeli bir görünümdedir. Irmağın genişlediği alanlarda ve dağların oldukça dik yamaçları arasında dar ve derin vadiler yer almaktadır. Nehrin akış hızı oldukça düşüktür (saatte 720 m). 87

115 Bartın Çayı nın yıllık ortalama akım değeri 26 m 3 /s dir. Akarsuların taşıdığı su miktarı, Eylül ayında 5,88 m 3 /s gibi düşük bir seviyededir. Akarsuların taşıdığı su miktarı Ekim ayından itibaren yağışlara bağlı olarak artmaya başlamakta ve Mart ayında 47,77 m 3 /s ile en yüksek değerine ulaşmaktadır. Bartın Çayı yağış alanı km 2 dir. Bartın Çayı ulaşım yapılabilen akarsulardan biri olmakla birlikte, son yıllarda akarsu debisinin azalması ve akarsu yatağının taşınan malzemelerle dolmasıyla derinliğinin azalması sonucunda günümüzde gemilerle yük ve yolcu taşımacılığı yapılamamaktadır. Arıt Çayı Bartın İli nin doğusunda yer alan akarsu, Bartın ın verimli tarım arazilerinden geçmekle birlikte sulamada son derece sınırlı yaralanılmaktadır. Kozcağız Çayı Güneybatı-kuzeydoğu yönünde akmakta olan akarsu, Bartın Irmağı nın en önemli kollarından birini oluşturmaktadır. Günye Deresi ve Kocanaz Deresi birleşerek Kozcağız Çayı nı oluşturmaktadır. Beslenme alanı 332 km² dir. Gökırmak Çayı Güneyden kuzeye doğru akan çay Kastamonu'dan gelip, Ulus'tan geçen Göksu ve Eldes Çayları (Ulus Çayı) ile bunlara katılan derelerden oluşmaktadır. Önce Arıt Çayı na sonra da şehir merkezinde Bartın Çayı na karışmaktadır km² lik beslenim alanı bulunmakta olup, güneyden kuzeye doğru akarak Bartın Çayı na karışmaktadır. Yüzeysel su kaynaklarının kalitesi Planlanan tesis faaliyete geçmeden önce etki alanı içerisindeki yüzeysel su kaynaklarının mevcut kalitesi; gerek DSİ verileri esas alınarak, gerekse alınan numuneleri akredite laboratuvarlarda analiz ettirmek suretiyle ortaya konmuştur. Yapılan analiz sonuçlarına göre; yüzeysel suların çeşitli atık deşarjları etkisi altında olmalarına rağmen halen II. sınıf su kalitesine sahip olduğu tespit edilmiştir (Bkz. Ek 8). Bartın-Amasra yerleşim yerlerine Kozcağız Çayı üzerindeki Kozcağız Barajı ndan içme, kullanma ve endüstri suyu temin (14,4 hm 3 /yıl) edilmesi planlanmaktadır. Şekil 63 te görüldüğü üzere Bartın Projesi çerçevesinde içme ve kullanma suyu temini için planlanan ve Kozcağız Çayı üzerinde yapılması planlanan Kozcağı Barajı ve bu akarsuyun havzası baraj, proje etki alanı dışında yer almaktadır. Buna göre, yapılması planlanan tesis nedeniyle içme ve kullanma suyu temini için planlanan bu yüzeysel su kaynağının su kalitesinin etkilenmesi beklenmemektedir. 88

116 Kaynak: Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi, Şekil 63. Bartın Projesi Akarsu Havzaları ve Proje Etki Alanı Proje sahasındaki yüzeysel su kaynakları Proje sahası içerisinde sadece Katır Deresi ve Çıkrıkçı Deresi mevcuttur. Proje sahası sınırları içerisinde DSİ 23. Bölge Müdürlüğü nün herhangi bir projesi bulunmamaktadır. Buna ilaveten, proje sahası söz konusu kurumun içme suyu amaçlı mevcut ve planlanan göl ve barajlarının su toplama havzalarında değildir (Bkz. Ek 1). Proje kapsamında mevsimsel akış gösteren dere yataklarının şekli ve akış yönü değiştirilmeyecek, proje faaliyetleri sırasında, akarsuların ve mevsimsel akış gösteren dere yataklarının zarar görmemesi, dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzemesi, hafriyat atığı, katı ve sıvı atıklar atılmayacak, derelerin yatak şekli değiştirilmeyecektir. IV.2.5. Soğutma suyunun temin edileceği denizel ortamdaki (Karadeniz) canlı türleri (flora-fauna), (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları, dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb) Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyunun temin edileceği Karadeniz de yaşayan canlı türleri Ek 9 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Raporu nda detaylı olarak sunulmuştur. Söz konusu raporda belirtilen önlemler faaliyet sahibince alınacaktır. 89

117 Saha çalışması, metodoloji ve örneklerin alınması Proje kapsamında yapılan ekoloji çalışmaları (ilkbahar) ve (yaz) tarihlerinde 2 kez olmak üzere gerçekleştirilmiştir. Çalışma sırasında, trol teknesi ile 22 mm ağ açıklığına, ağ uzunluğu 20 m ve toplam 120 m olan trol ağı kullanılarak, kıyı şeridinden yaklaşık m açıktan, m derinliklerden ve 2 istasyondan (Bkz. Şekil 64) insitu olarak yapılmıştır. Şekil 64. İstasyon Noktaları Örneklemelerde hedeflendiği doğrultuda; makro bentoz için Vaanveengrap ile dip çamur örnekleri alınmıştır. Zooplankton örneklemesi ise 200 µ luk, Hensen tipi plankton kepçesiyle bulunulan istasyondaki derinlik dikkate alınarak bulunan noktanın derinliğinden 2 m daha pelajialden örnekler vertikal olarak odaklanmıştır. Fitoplankton örneklemesi için Nansen su örnekleyicisi kullanılmış ve yine bulunulan istasyon için derinliğin yarısından örnek alımı gerçekleştirilmiştir. Toplanan örnekler, zooplankton, fitoplanktonbentoz ve alg örnekleri, %4 lük nötralformalinli, borik asit ile tamponlanmış, deniz suyu içeren kavanozlar içinde fikse edilmiştir. Özellikle Rhodomelaceae ve Corallinaceae de %10 luk HCI kullanılmıştır. Örneklerin değerlendirilmesinde makro-mikro ayrımı yapılmaksızın söz konusu üç istasyona ait deniz faunası da değerlendirilmiştir. Yapılması önerilen proje kapsamında 2 kez olmak üzere gerçekleştirilen saha çalışmasına ait görüntüler Fotoğraf 7 de sunulmuştur. 90

118 Fotoğraf 7. Saha Çalışmalarından Görüntüler Örneklerin teşhisi Algler, renklerine göre 4 grupta toplanmıştır. Ayrılan algler teşhis anahtarından yararlanılarak tek tek tür teşhisleri yapılmıştır. Türlerin tayininde, Cyanophyta için Anagnostidis ve Komárek (1988), Wehr ve Sheath (2003), Chlorophyta için John ve ark. (2002), Rhodophyta için Kylin (1956), Woelkerling (1983), Irvine ve Woelkerling (1986) den yararlanılmıştır. Balık yumurta ve larvalarının tür tespitinde Dekhnik (1973), Russell (1976), Yüksek ve Gücü (1994) nün önerdikleri sistematik tanımlamalar kullanılmıştır. Balıkların tür teşhislerinde ise Bilecenoğlu ve ark. (2002), Whitehead et all. (1986) den faydalanılmıştır. Sucul ekosistem Mikro ve Makro Algler (Fitoplankton ve Makrofitler) Algler su ortamında primer üretici canlılardır. Yapılarındaki pigmentleri sayesinde karbondioksit ve suyu ışığın etkisi ile karbonhidratlara çevirirler, böylece su ortamındaki besin değerinin ve çözünmüş oksijen oranının artmasını sağlarlar. Sonuçta kendi gelişimlerini sağlayarak besin zincirinin ilk halkasını oluştururlar. Bu şekilde üretime olan katkıları ve üst basamaktaki canlılarla olan ilişkileri açısından önem taşımaktadırlar. Proje sahası ve çevresinde var olan Mikro ve Makro Alg listesi örnek alınan istasyonlara göre listelenmiş ve Tablo 34 te verilmiştir. Tablo 34. Fitoplankton ve Makrofitler Listesi Türler CYANOBACTERIA CYANOPHYCEAE GOMPHOSPHAERIACEAE Gomphosphaeriaaponina Kütz 1. İstasyon 2. İstasyon Endemizm IUCN Türkçe isim LR (lc) - Calothrixaerugine LR (lc) - Hydrocoleum lynbyaceu Lyngbyaconfervoides LR (lc) - Lyngbyamajuscula Lyngbyamartensiana Merismopediaglauca Microcoleuswuitneri Microcystisaeruginosa OSCILLATORİACEAE Lyngbya aestuarii (Mertens) Liebmann LR (lc) - L. martensiana MeneghiniexGomont

119 Türler 1. İstasyon 2. İstasyon Endemizm IUCN Türkçe isim PHORMIDIACEAE PhormidiumambiguumGomont LR (lc) - RİVULARIACEAE Calothrix confervicola (Dillw.) C. Ag Rivularia atra Roth Makrofitler RHODOPHYTA CORALLINALES CORALLINACEAE Corallina elongata Ellis & Solander [C. mediterranea Areschoug] C. officinalis Linnaeus SPHAEROCOCCACEAE Sphaerococcus coronopifolius (Goodenough & LR (lc) - Woodward) Stackhouse BANGIALES BANGIACEAE Bangia atropurpurea(roth) C.Ag. Porphyra leucosticta Thuret P. umbilicalis(l.) Kütz NEMALIALES GALAAURACEAE Scinaia furcellata (Turner) J. Agardh GELIDIALES GELIDIACEAE LR (lc) - Gelidium crinale (Hare ex Turner) Gaillon G. spathulatum (Kütz.) Born G. spinosum (Gmelin) Silva P.melanoidea (Schousb. exborn.) Santelices & Homd GRACILARIALES GRACILARIACEAE Gracilariagracilis (Stackhouse) Steentoft, Irvine & Farnham CERAMIEAE C. rubrum auctorum var. rubrum (Ellis) Ducl LAURENCIEAE Osmundea pinnatifida (Hudson) Stackhouse POLYSIPHONIEAE Herposiphoniasecunda (C.Ag.) Ambronn LR (lc) - P. elongata (Huds.) Harv P. fucoides (Hudson) Greville PHAEOPHYCEAE ECTOCARPACEAE Ectocarpus siliculosus (Dillw.) Lyngb. SPHACELARIALES STYPOCAULACEAE LR (lc) - Halopteris filicina (Grateloup) Kützing FUCALES SARGASSACEAE Cystoseira crinita (Desfontaines) Bory. C. concatenata (L.) C. Agardh f. Repens Zinova & Kalugina Sargassumacinarum (L.) Setchell CHLOROPHYTA CHAETOPHORALES CHAETOPHORACEAE LR (lc) - Entocladiaviridis Reinke ULOTHRICALES ULOTHRICHACEAE Ulothrixflacca (Dillw.) Thuret in Le Jolis

120 Türler İstasyon İstasyon Endemizm IUCN Türkçe isim U. implexa (Kütz.) Kütz U. tenerrima (Kütz.) Kütz U. zonata (Weber&Mohr) Kützing ULVALES Deniz ULVACEAE marulu Ulva clathrata (Roth) C.Agardh Ulva compressal Deniz marulu Ulva flexuosa Wulf Deniz marulu Ulva lactucal Deniz marulu Enteromorpha ahleriana(roth) Greville] Ulva rigida C. Agardh Enteromorpha compressa (Linnaeus) Nees CLADOHORALES CLADOPHORACEAE Chaetomorphaaerea (Dillw.) Kütz. Cladophoraalbida (Nees) Kütz C. glomerata(l.) Kütz. var. Glomerata C. hutchinsiae(dillw.) Kütz DICTYOTALES DICTYOTACEAE Dictyota fasciola (Roth) Lam. D. fasciola (Roth) Lam. var. repens (J.Ag.) Ardissone ZONARIAEA Padina pavonica(l.) Thivy Zooplanktonik Organizmalar-Omurgasız Hayvanlar Zooplanktonik organizmaların önemli bir grubunu oluşturan Cladocera ve Copepoda, oldukça küçük, çoğunlukla mikroskobik hayvanların oluşturduğu gruplardır. Cladocera takımına ait türlerin büyük bir çoğunluğu tatlı sularda yayılış göstermektedir. Podon, Euadne ve Penilia gibi cinsleri ise denizeldir. Zooplanktonik organizmaların bir diğer grubu ise Rotifera'dır. Rotifera'ya ait bireylerde oldukça küçük, mikroskobik canlılardır. Büyük bir çoğunluğu tatlısularda yayılış göstermektedir. Denizel tür sayısı tatlısulara göre daha azdır. Proje sahası ve çevresinde var olan Zooplanktonik Organizma Listesi Tablo 35 te verilmiştir. Tablo 35. Zooplanktonik Organizma Türler 1. İstasyon 2. İstasyon Endemizm IUCN Türkçe isim ROTATORİA Asplanchna sp LR (lc) - Synchaeta sp LR (lc) - Hexarthra sp Polyartha sp LR (lc) - Cephalodella sp Brachionus angularis LR (lc) - CLADOCERA Chydorus sphaericus LR (lc) - Daphnia obtusa Evadne spinifera LR (lc) - COPEPODA Acartia clausii Acartia latisetosa LR (lc) - Calanipeda aquadulcis

121 Türler 1. İstasyon 2. İstasyon Endemizm IUCN Türkçe isim Calocala nuspavo Canuella sp LR (lc) - DECOPODA Bracyura larvası Palaemon adspersus Palaemon elegans Palaemon longirostris Palaemon serratus Palaemon xiphias LR (lc) - MOLLUSCA Bivalvia veliger larvası LR (lc) - Gastropoda larvası ISOPODA Dynamene bifida Dynamene edwardsi Dynamene magnitorata OSTRACODA Acantocythereis hystrix LR (lc) - Aurila speyeri Bentik Organizmalar-Omurgasız Hayvanlar Denizlerde, bentik faunanın popülasyon, verimlilik ve beslenme ilişkileri anlaşılabilmiştir; akarsularda biraz daha iyi bilinmektedir. Denizlerdeki bentik faunanın dağılımı, beslenme, gelişme ve üremeleri için farklı gereksinimlerinin olması sonucu, son derece heterojendir. Bu gereksinimler büyük ölçüde, oksijen içeriğindeki değişimler ve besin için gereken canlı ya da ölü organik madde girdisi gibi, yaşam ortamlarındaki değişimlerden ve mevsimsel değişimlerden etkilenir. Bentik organizmalar ya bu değişikliklerin üstesinden gelebilecek uyumsal mekanizmalara sahiptirler ve uygun koşulları beklemek için durağan evreye girerler ya da ölürler. Bentik canlıların dağılımları, gelişimleri, verimlilikleri ve üreme potansiyelleri çevresel parametre değişikliklerine karşı uyum yeteneklerine bağlıdır. Bentik hayvanlar son derece çeşitlidir ve protozoalardan büyük makro omurgasızlar ve omurgalılara kadar neredeyse tüm şubelerle temsil edilirler. Bu gerçek, heterojen habitat, beslenme, gelişme, üreme, ölüm ve davranış özellikleri ile birleşince bu hayvanların bütünsel ve fonksiyonel bir yaklaşımla ele alınmalarını son derece zorlaştırmaktadır. Proje sahası ve çevresinde var olan Bentik Organizma Listesi Tablo 36 da verilmiştir. Tablo 36. Bentik Organizma Listesi-Omurgasız Hayvanlar Tür 1.İstasyon 2.İstasyon Endemizm IUCN CNİDARİA Scyphozoa Aurelia aurita MOLLUSCA GASTROPODA MESOGASTROPODA Hydrobiidae Hydrobia Hydrobiaventrosa (Montagu, 1803) Valvatasp Theodoxusfluviatilis (Linnaeus, 1758) Bittiumreticulatum (da Costa, 1778) LR (lc) RissoasplendidaEichwald, VENEROİDA SEMELİDAE Abra Türkçe ismi Deniz anası 94

122 Tür 1.İstasyon 2.İstasyon Endemizm IUCN Türkçe ismi Abra segmentum (Recluz, 1843) POLYCHAETA Eulaliapusilla Dynamene magnitorata OSTRACODA Acantocythereis hystrix LR (lc) Aurila speyeri ANNELİDA Polychaeta Eunicevittata Glycerarouxii Harmothoespinifera Kefersteinia cirrata + _ + LR (lc) Omurgalı Hayvanlar-Balıklar Balıklar, sucul sistemlerdeki besin zincirinin üst halkasında yer alan önemli biyolojik bileşenlerdir. Ekolojik olarak alg, zooplankton ya da bentik canlılarla beslenen balıklar su içerisindeki zincirin en üst halkasında yer almaktadırlar. Zincirin daha üst halkalarına da kuşlar ve nihayet insanlar tamamlamaktadır. Ekolojik olduğu kadar ekonomik önemleri bakımından da önemli bir girdi kaynağını oluşturmaktadırlar. Hareket halinde bulunan balıklar limanları, beslenme, barınma ve üreme yeri olarak kullanmaktadırlar. Bölgede tespit edilen başlıca balık türleri Tablo 37 de IUCN, Bern ve Endemizm kapsamında değerlendirilerek verilmiştir. Tablo 37. Balık Tür Listesi Türler 1.İstasyon 2.İstasyon RAJIDAE Raja clavata ENGRAULIDAE Engraulis encrasicolus GADIDAE Merlangius merlangus MULLIDAE Mullus barbatus CARANGIDAE Trachurus trachurus Trachurus mediterraneus Trachurus radiatus URANOSCOPIDAE Uranoscopus scaber PLEURONECTIDAE Platichthys flesus luscus BOTHIDAE Arnoglossus kessleri GOBIIDAE Neogobius melanostomus Gobius paganellus Gobius niger SCOPHTHALMİDAE Scompthalnus maeoticus TRACHINIDAE Trachinus drago İlkbahar Dönemi Yaz Dönemi IUCN Türkçe isim Vatoz Hamsi Üreme Dönemi Nisan- Ekim Mezgit Tüm Yıl Barbun İstavrit Kurbağa balığı Kaya balığı Trakonya Nisan- Eylül Nisan- Eylül Nisan- Ağustos 95

123 Bu balık türlerinin üreme dönemleri ile ilgili değerlendirme yapılacak olursa; kıkırdaklıları temsil eden Raja clavata ovipar üreme stratejisi izledikleri için yani iç döllenme dış gelişim yapılacak olan inşaat gibi aktiviteler bu türleri etkilemeyecektir. Çünkü insan aktivitesinin yoğun olduğu bölgeler, türün (ergin bireyin) üreme döneminde uzaklaştığı bölgeler olur. Diğer kemikli balık türlerinin arazi bölgesi için üreme dönemleri yıl içerisinde hangi aylara geldiği ve bu çalışmadan öncesinde tarafımızdan yapılmış örneklemelerden elde edilen üreme periyotları Tablo 37 de verilmiştir. Kemikli balıklarda da deniz pelajialine yumurtalarını bıraktıkları için inşaat sırasında ve sonrasında türlerin üreme alanları için bir zarar olacağı düşünülmemektedir. Sonuçlar ve değerlendirme Proje etki alanında balıkçılık faaliyetleri yapılmaktadır. Proje sahasına en yakın balıkçılık faaliyeti, bölgede yer alan balıkçı barınağının hemen arkasındaki alanda yapılmaktadır. Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi balıkçı barınağında 20 tanesi olta, ağ kayığı; 12 tanesi özel tekne olmak üzere toplamda 32 tekne bulunmaktadır. Planlanan faaliyet inşaat aşamasında sucul sistemi olumsuz olarak etkileyecektir. Deniz ortamında özellikle balıklar, bentik omurgasızlar ve algler zarar görebilecektir. Ancak bu etki, küçük bir alanda söz konusu olacaktır. Var olacak etkiyi azaltmak ve türlerin yeni ortama adaptasyonunun sağlanabilmesi için inşaat çalışmaları mevsimlere yayılarak yapılacaktır. Sualma ve deşarj boru hatlarının inşaat faaliyetleri son bulduğunda ise zarar gören sistem canlıları kısa bir süre sonra aynı ortama girmeye başlayacaktır (Bkz. Ek 9). Türler örnekleme yapılan istasyon içlerinde çok yoğun popülasyon oluşturmadığından türlerin geleceğini tehdit altına alan bir durum söz konusu değildir. Ayrıca örneklemesi yapılarak alanda teşhisi yapılan türler içinde IUCN ( International Union for Conservation of Nature and Natural Resources ) listesinde yer alan türler bulunmamaktadır. IV.2.6. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) Bartın İli sınırları içerisinde yapılmakta olan ve yapılması planlanan baraj ve hidroelektrik santral (HES) projeleri Tablo 38 de verilmiştir. Tablo 38. Bartın İli nde Yapılması Planlanan/Yapılmakta Olan Baraj ve HES Projeleri Parametre Projenin Adı Kirazlıköprü Barajı Kozcağız Barajı Arıt Barajı Kışla Sel Kapanı Yağış Alanı (km 2 ) Yıllık Ortalama Su (hm 3 ) 513,73 171,20 117,5 60 Çekilen Su (hm 3 ) 482,8 20,63 4,63 0 Tipi Kaya Dolgu Toprak Dolgu Toprak Dolgu Toprak Dolgu Toplam Depolama Hacmi (hm 3 ) Toplam Gövde Hacmi (hm 3 ) 66,10 60,26 35,9 14,12 2,2 1,48 1,18 0,86 Aktif Hacim (hm 3 ) 58,10 14,37 6,32 0 Toplam Enerji 41,20 36,89 37,88 - (GWh/yıl) Kaynak: Bartın İli Çevre Durum Raporu,

124 Bölgede planlanan baraj ve HES projelerinin yanı sıra 3 adet de sulama projesi bulunmaktadır. Bunlar; Kirazlıköprü sulaması (2.113 ha lık alan sulanacaktır) Kozcağız sulaması (3.569 ha lık alan sulanacaktır) Arıt sulaması (2.379 ha lık alan sulanacaktır) Proje kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli önlemler faaliyet sahibi tarafından alınacaktır. Bunun için atıksuların arıtımının ve katı atıkların bertarafının mevzuat çerçevesinde yapılması sağlanacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında meydana gelecek atıkların yüzeysel sulara karışması engellenecek, kazı fazlası malzeme depolama sahasında yapılacak olan depolamalar sırasında herhangi bir malzemenin yüzeysel sulara karışması engellenecektir. Proje kapsamında piyasaya satılamayan kül ve/veya alçıtaşının depolanması için tesis edilecek olan kül/alçıtaşı depolama sahasının zemini, sızdırmazlık sistemi ile güçlendirilecektir. Böylece, depolanan malzemenin yeraltı suyuna karışma ihtimali ortadan kalkmış olacaktır. Buna ilaveten, kül/alçıtaşı depolama sahasında, sızıntı suyunun zemine ve yeraltı suyuna karışmasını önlemek için taban izolasyonu yapılacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasında, külün üzerine su spreyleme sistemi ile su püskürtülerek kül sürekli nemli tutulacak ve tozuması engellenecektir. Bu bağlamda, kül/alçıtaşı depolama sahasında sızıntı suyu toplama, drenaj suyu toplama sistemleri ile toplanan sızıntı ve yağmur suları külün üzerine püskürtülecektir. Böylelikle sızıntı suları saha içerisinde tekrar kullanılmış olacaktır. Kullanılacak olan kömür, kömür stok alanında durduğu müddetçe spreyleme yapılmak suretiyle nemlendirilecektir. Böylece kömür tozları savrulmayacak ve proje sahası civarındaki yüzeysel su kaynaklarına karışması engellenecektir. Benzer şekilde, kömür stok alanının çevresindeki drenaj sistemi ile yüzeysel akışlar da kontrol altına alınacaktır. IV.2.7. Proje sahası ve civarının akıntı sirkülâsyonuna ilişkin akıntı hız ve yön ölçüm sonuçları ve grafiksel değerlendirmeler Akıntı sirkülasyonuna ilişkin hız ve yön ölçümleri ile ilgili bölümler, MCH Deniz Araştırmaları Ltd. Şti. tarafından Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011) ndan derlenmiştir. Proje kapsamında yapılması planlanan sualma ve deşarj yapılarının tesis edileceği bölgedeki akıntı sistemini tanımlamak için, Nisan 2011 tarihinde bir adet akıntı noktasında (WGS 84: 41 43' 34.40"N-32 19' 55.74"E) Aanderaa firmasının DCS 3900 Doppler Current meter akıntı ölçme cihazı ile her bir gün için 12 saat olmak üzere, toplam 24 saat süreli akıntı ölçümleri yapılmıştır. Ölçüm noktasındaki su derinliği 17 m dir. Akıntı cihazı, deniz yüzeyinin 1 m altında olacak şekilde sabitlenmek suretiyle ölçümler gerçekleştirilmiştir. Akıntı ölçümlerinde, veri toplama örnekleme aralığı 15 dakika olarak seçilmiş ve 3315 Display birimi üzerinden anlık olarak okunan değerler gerçek zamanlı olarak kayıt altına alınmıştır. Ölçülen akıntı hız ve yön değerleri, ölçüm zamanındaki değerler olup, ölçüm zamanındaki hava ve deniz şartlarına ait akıntı durumunu göstermektedir. Ölçüm anındaki deniz durumu 2, rüzgar yön aralığında 2-3 kts hızla esmekte ve dalga yüksekliği de cm dir. Ölçüm noktasına ait akıntı veri setleri Tablo 39 da, bu verilerden ölçüm derinliğine ait akıntı yön-zaman, akıntı hız-zaman grafikleri ile akıntı yön-hız saçılma diyagramları Şekil 65, Şekil 66 ve Şekil 67 de verilmiştir. 97

125 Tablo 39. Akıntı Veri Setleri Zaman 27 Nisan Nisan 2011 Hız Yön Hız Yön Saat (Sa:dk) (cm/s) (Mag-Deg) (cm/s) (Mag-Deg) 07:00 2,70 310,40 5,98 301,36 07:15 5,45 346,76 3,18 300,54 07:30 5,44 262,50 5,94 290,79 07:45 3,23 285,56 4,25 341,58 08:00 3,25 357,87 4,55 351,73 08:15 3,91 303,72 5,91 352,11 08:30 4,98 315,92 2,50 331,63 08:45 5,22 346,24 3,53 311,80 09:00 4,99 303,22 5,48 296,28 09:15 4,78 355,16 4,43 359,62 09:30 3,44 282,36 3,33 313,83 09:45 4,71 274,08 3,60 323,48 10:00 4,64 358,12 3,56 339,42 10:15 2,92 289,51 3,49 275,91 10:30 5,96 324,52 4,21 352,70 10:45 3,56 308,37 5,52 319,88 11:00 2,26 328,01 2,00 280,64 11:15 4,67 352,35 5,68 338,29 11:30 4,91 309,06 5,47 313,73 11:45 3,13 343,75 2,89 287,43 12:00 5,00 324,87 5,71 264,52 12:15 5,72 354,53 3,16 280,52 12:30 5,43 325,59 4,57 264,01 12:45 3,62 343,87 4,65 281,22 13:00 3,04 269,29 4,55 283,38 13:15 4,19 295,68 2,81 330,60 13:30 3,97 280,64 2,36 320,57 13:45 3,08 355,69 5,94 325,52 14:00 3,56 266,85 2,16 351,79 14:15 4,01 289,65 4,79 313,88 14:30 5,07 355,95 5,60 327,02 14:45 4,89 283,05 5,60 359,90 15:00 4,81 301,31 2,62 344,47 15:15 5,85 323,87 2,63 312,86 15:30 3,18 332,17 3,15 291,78 15:45 5,85 308,27 3,17 291,02 16:00 4,07 339,47 2,99 351,81 16:15 5,30 266,77 3,59 329,48 16:30 4,40 314,75 4,10 336,16 16:45 4,67 300,09 2,18 339,14 17:00 2,77 328,07 5,49 261,42 17:15 5,22 287,55 5,13 343,96 17:30 3,05 319,16 3,60 358,67 17:45 5,87 310,09 2,53 322,03 18:00 3,22 280,73 5,90 271,17 18:15 3,02 269,91 2,86 321,24 18:30 4,75 335,57 4,39 301,66 18:45 5,25 320,26 5,81 344,07 19:00 2,87 289,38 3,20 305,31 Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011) 98

126 Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 65. Akıntı Yön-Zaman Grafiği Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 66. Akıntı Hız-Zaman Grafiği Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 67. Akıntı Hız-Yön Grafiği 99

127 Akıntı hız-yön grafiğinin her iki günün değerlendirilmesi sonucu, bölgedeki akıntının yön aralığında değiştiği ve en yüksek akıntı hızının 299 yönünden geldiği grafiklerden görülmektedir (Bkz. Şekil 68). Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 68. Akıntı Hız-Yön Saçılma Grafiği Akıntı yön-zaman ve akıntı hız-zaman grafiklerinde, akıntının yön ve hızının zaman içindeki ölçüm değerleri ve değişimi, yön-hız saçılımında akıntının temel profili gösterilmektedir. Grafiklerde mavi birinci günü, kırmızı ise ikinci günkü akıntı değerlerini göstermektedir. Grafik sonuçlarına göre; bölgede civarındaki etkin akıntı yönünün 1. gün için ortalama 312,87, akıntı hızının ise ortalama 4,28 cm/s, 2. gün için ise yönün ortalama 316,57 akıntı hızının 4,10 cm/s olduğu tespit edilmiştir. IV.2.8. Deniz tabanı düşey devamlılığının tespitine yönelik jeolojik-jeofiziksel (sismik veya sondaj uygulamaları) çalışma sonuçları ve değerlendirmeleri Bu bölümde değinilen hususlar, yatırımcı firmanın bölgedeki bir diğer projesi olan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında MCH Deniz Araştırmaları Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu ndan 9 derlenmiştir. Deniz tabanı yüzey yapısının özelliklerini, deniz tabanı üzerinde olabilecek doğal ve doğal olmayan yapıları tespit etmek amacıyla, Imagenex marka çift frekanslı ( khz) sayısal veri toplama ve işleme özelliğine sahip yan taramalı sonar (side scan sonar) sistemi kullanılmıştır. 9 Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011) den derlenmiştir. 100

128 Yan taramalı sonarın, deniz birimi (towfish), çekme kablosu ile araştırma teknesi tarafından çekilerek, çalışma hattı boyunca transduserden ses sinyalleri yaymakta ve dönüş sinyalleri yine transduser tarafından alınmaktadır. Sinyaller, yatay düzlemde dar, dikey düzlemde geniş bir ışın hüzme paterninde yayılmaktadır. Transduser tarafından algılanan ses dalgaları, elektrik enerjisine dönüştürülüp, çekme kablosu ile kayıt birimine (kayıtçı, PC) iletilerek sayısal kaydı gerçekleştirmektedir. Yapılan mühendislik sismiği çalışmaları, zemin tanımlaması açısından incelendiğinde, zeminde iki sismo-litolojik birimin varlığı tespit edilmiştir. Bunlardan en üstte olanı suya doymuş güncel sedimanları oluşturan düşük yansıtıcı karakterli birim (A) ve onun altında tavanı süreklilik arz etmeyen B birimidir. Deniz tabanı üzerinde bulunabilecek doğal/doğal olmayan yapıların ve deniz tabanı yüzey morfolojisinin tespitine yönelik olarak yapılan yan taramalı sonar çalışmalarının sonucunda; deniz tabanının düzgün bir yapı gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan çalışma ile deniz içerisinde kıyıya yakın kesimlerde kayalık alanların olduğu ve deniz tabanı üzerinde doğal olmayan (gemi enkazı, boru hattı vb.) herhangi bir buluntu olmadığı tespit edilmiştir. IV.2.9. Deniz tabanı sediment cinsi ve dağılımına ilişkin değerlendirmeler ile sahanın sediment dağılım haritası Bölüm IV.2.8 de de bahsedildiği üzere, yatırımcı firmanın bölgedeki bir diğer projesi olan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında, deniz tabanının yüzey sediment yapısını ve dağılımını tespit etmek amacıyla bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda, Van veen cinsi kepçe örnekleyicisi ile deniz tabanı yüzeyinden karelaj yapmak suretiyle 11 adet sediment numunesi alınmasına yönelik çalışma yapılmıştır (Bkz. Şekil 69). 101

129 Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 69. Yüzey Sediment Lokasyon Haritası Denizden alınan sediment örneklerinin cinsini tayin etmek amacıyla, Hedef İnşaat Malzeme Laboratuvarı nda, sediment örnekleri tane boyu ve granülometrik açıdan elek ve hidrometre analizlerine tabi tutulmuştur. Tane boyu analiz sonuçları Tablo 40 da sunulmuştur. Tablo 40. Tane Boyu Analiz Sonuçları Numune Kuzey Doğu % Çakıl % Kum % Silt % Kil Zemin Tanımı (Folk, 1954) SED ,17 98,96 0,87 0,00 (g)s SED ,24 46,79 46,04 4,93 (g)sm SED ,07 68,17 29,91 1,85 (g)ms SED ,06 66,14 31,37 2,43 (g)ms SED ,09 66,52 30,88 2,51 (g)ms SED ,80 40,64 48,35 8,21 (g)sm SED ,17 68,08 29,60 2,15 (g)ms SED ,21 69,79 27,53 2,47 (g)ms SED ,09 67,98 29,40 2,53 (g)ms SED ,23 64,63 32,77 2,37 (g)ms SED ,07 99,14 0,79 0,00 (g)s Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). 102

130 Deniz tabanı yüzey malzemesine ait granülometrik analiz sonuçlarına göre; bölgenin tane boyutuna göre çökel dağılım oranlarının; çakıl % 1,41-1,56, kum %94,53-96,32, silt %2,14-3,93 ve kil %0 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Ayrıca alınan numunelerin yüzde dağılımlarına göre bölge; az çakıllı kum, az çakıllı kumlu çamur ve az çakıllı çamurlu kum birimlerinden oluşmaktadır. Analiz sonuçlarından hakim birimin kum ve silt olduğu anlaşılmaktadır. Fiziksel örneklerin analiz sonuçlarından faydalanılarak oluşturulan deniz tabanı yüzey sediment dağılım haritası Şekil 70 te sunulmaktadır. Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 70. Yüzey Sediment Dağılım Haritası Bilindiği üzere, kıyı-deniz etkileşimlerinin ve enerjinin yüksek olduğu kıyı alanlarında genel olarak iri taneli bloklu çakıllı ve kumlu materyallerin dağılımı gözlenmekte iken, kıyı-deniz etkileşimlerinin nispeten az olduğu kıyıdan açıklara doğru düşük enerji derin deniz alanlarında ise ince taneli siltli, killi ve çamurlu materyallerin dağılımı gözlenmektedir. Şekil 70 te sunulan 1/5.000 ölçekli sediment dağılım haritasını incelendiğinde, kıyı bandının doğal ve dik yamaçlı kıyı bandı olduğu, bölgenin genel jeolojisinde ve stratigrafisinde belirtildiği gibi Kuvaterner diliminde; Pleistosen evresinde akarsu çökelleri, Holosen de alüvyon ve kıyı çökelleri çökeldiği tespit edilmiştir. Kıyı bandında görülen bu yapıyı takiben ve kıyıdan itibaren yaklaşık 0-9 m su derinliğine kadar olan alanda; az çakıllı kum, 9-15 m su derinliğine kadar olan alanda; az çakıllı kumlu çamur ve m arasında ise az çakıllı çamurlu kum materyalinin dağılımı izlenmektedir. 103

131 IV Bölgede deniz suyunun oşinografik parametrelerine (tuzluluk-yoğunluk vb.) ilişkin ölçüm sonuçları ve değerlendirmeler Bölgede yapılan oşinografik çalışmalar iki farklı günde, 17 ve 18 Mart 2011 tarihinde, önceden belirlenen 18 noktada (Bkz. Şekil 71 ve Tablo 41), CTD ( Conductivity-Temprature- Depth ) sistemi ile yapılmıştır. Çalışma kapsamında sıcaklık, tuzluluk ve yoğunluk gibi deniz suyu fiziksel parametre değerleri, deniz yüzeyinden ölçüm noktasındaki deniz tabanına kadar olan derinlikte sürekli olarak ölçülmüştür. Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Şekil 71. Ölçüm Yapılan Oşinografik İstasyonlara Ait Lokasyon Haritası Tablo 41. CTD İstasyonları Koordinat Bilgileri (WGS-1984) Koordinat Nokta No K D Derinlik (m) CTD , ,20 15,4 CTD , ,42 15,1 CTD , ,70 9,10 CTD , ,80 17,2 CTD , ,60 18,4 CTD , ,56 18,4 CTD , ,75 19,6 CTD , ,11 19,9 CTD , ,12 19,8 CTD , ,88 14,9 104

132 Nokta No K Koordinat D Derinlik (m) CTD , ,36 14,8 CTD , ,22 7,80 CTD , ,72 16,9 CTD , ,69 17,8 CTD , ,93 18,8 CTD , ,94 19,7 CTD , ,87 20,0 Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011). Yapılan çalışma sonucunda aşağıdaki bulgular elde edilmiştir: Deniz suyu, ısınmaya başladığında tipik yaz profiline benzer bir profil göstermektedir. Yüzey sularının ısınmaya başlamasıyla deniz suyu sıcaklığını yüzeyden ölçüm derinliğe kadar negatif gradyanlı bir su tabakası oluşturduğu görülmektedir. Deniz yüzeyinde sıcaklık değişiminin, 6,88 C ile 7,18 C arasında, deniz tabanında 9 no'lu CTD istasyonunda (19,78 m derinlikte) ise 6,78 C olduğu ölçüm sonuçlarında tespit edilmiştir. Deniz yüzeyinde tuzluluk değerleri 16,93 ile 17,09 arasında değişmekte olup, deniz yüzeyinden ölçüm derinliğe kadar tuzluluk değerlerinin küçük oranlarda arttığı ve 9 no.lu istasyonda 17,19 değerine ulaştığı ölçüm sonuçlarından tespit edilmiştir. IV Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti, sınıflaması, erozyon, toprak işleri için kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb.) Toprak yapısı 10 Amasra da yer alan topraklar, büyük toprak gruplarına göre; Alüvyal Topraklar, Kolüvyal Topraklar, Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar, Gri-Kahverengi Podzolik Topraklar, Kahverengi Orman Toprakları, Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, Sahil Kumulları, Çıplak Kaya ve Molozlar ile Irmak Taşkın Yataklarıdır. Amasra ve çevresinde, genel olarak kahverengi orman toprakları ile kırmızı-sarı podzolik topraklar yer almaktadır. Kahverengi orman toprakları; kireç bakımından zengin ana madde üzerinde oluşur. Profilleri A (B) şeklinde olup, horizonlar birbirine tedricen geçiş yapar. A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde ve dağılgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. Bu horizonun rengi açık kahverengi ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyonu A horizonundaki gibidir. Yapı granüler veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCO 3 bulunur. Bartın İli'nde ve de Amasra daki en büyük toprak grubunu oluşturan bu topraklar genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşur. Bunlarda etkili olan toprak oluşum işlemleri kalsifikasyon ve biraz da podzollaşmadır. Eğimleri genellikle dik ve çok diktir, buna bağlı olarak derinlikleri sığ ve çok sığdır. Drenajları iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılırlar. Bir kısmında da işlemeli tarım yapılır. Tarım yapılan alanlarda verim iyidir. Kırmızı-sarı podzolik topraklar; iyi gelişmiş ve iyi drene olan asit topraklardır. Doğal bitki örtüsü yaprağını döken veya iğne yapraklı yahut ikisinin karışımı ormanlardır. Ana madde az çok silisli ve kalsiyumca fakirdir. O horizonu ince olup, altında organik mineral A1 horizonu bulunmaktadır. 10 Bartın İli Çevre Durum Raporu,

133 Açık renkli A2 horizonu kırmızı, sarımsı kırmızı veya sarı renkli ve daha killi B horizonu üzerinde yer almaktadır. B horizonu ped yüzeylerinde kil zarlarına ve blok yapıya sahiptir. Ana maddenin kalın olduğu kırmızı-sarı podzolik topraklarda alt horizonlarda karakteristik olarak kırmızı, sarı, kahverengi ve açık gri, kalın ağ seklinde çizgi ve benekler bulunur. Sarı rengin hakim olduğu topraklarda, nispeten daha etkili rutubet koşulları olduğundan, demir oksitler kırmızı renkli topraklardakine göre daha az parlaktır. A2 horizonunda biraz daha kalındır. Bu topraklar daha ziyade Bartın kıyı kesiminde yer almaktadırlar. Arazi kullanma kabiliyeti bakımından VI. ve VII. sınıf olup, çoğunluğu orman olarak kullanılmaktadır. Arazi kullanım durumu Amasra İlçesi nin arazi kullanım durumu Tablo 42 de verilmiştir. Tablo 42. Amasra İlçesi ndeki Arazi Kullanımı Alan Türü Amasra (km 2 ) Ekilen Tarım Arazisi 13,9 Meyve, Çilek, Fındık, Zeytin Arazisi 3,17 Sebze Arazisi 0,43 Kavaklık-Söğütlüt 1,99 Tarıma Elverişli Olup, Kullanılmayan Arazi 22,86 Orman Arazisi 58,94 Tarıma Elverişsiz Arazi 14,57 Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü, Tarlaağzı Mevkiinde Bulunan Termik Santrallerin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor, Arazi kullanım kabiliyeti Arazi kullanım kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I. sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. Amasra daki arazilerin toprak yapılarına göre sınıflandırılması Tablo 43 te sunulmuştur. Tablo 43. Amasra İlçesi Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha) Kullanım Şekli Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha) I II III IV V VI VII VIII Kuru Tarım (nadaslı) Kuru Tarım (nadassız) Sulu Tarım Yetersiz Sulu Tarım Bağ (sulu ve kuru) Bahçe (kuru) Bağ (sulu) Fındık Çayır Arazisi Mera Arazisi Orman Fundalık Tarım Dışı Yerleşim (yoğun)

134 Kullanım Şekli Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha) I II III IV V VI VII VIII Yerleşim (az yoğun) Turistik Alan Sanayi Alanı Askeri Alan Havaalanı Su Yüzeyleri Diğer Araziler Kaynak: Bartın İl Çevre Durum Raporu, Erozyon İlin sahip olduğu I. ve IV. sınıf arazilerin %34 ü tarım dışı amaçlar için kullanılmaktadır (orman,yerleşim vb.). Bununla birlikte tarım yapılan alanların %50,6 sı etkin toprak işlemenin mümkün olmadığı, eğim, taşlılık ve sel riski gibi elverişsiz tarım koşulları taşıyan, VI. ve VII. sınıf arazilerdir. Nitekim bu alanların eğimlerinin dik olması nedeniyle, bu alanlarda yapılan toprak işlemeli tarım erozyon sorunlarına yol açmaktadır. Ayrıca kültüre alınma, topografya elverişliliği, tarımsal kullanım ve bitki seçimindeki sınırlayıcı koşulların azlığı nedeniyle, genel itibarla tarıma uygunluk vasfı taşıyan I. ve IV. sınıf arazilerin %64 ü I ve II. sınıf su erozyonu ile karşı karşıyadır (Bartın Tarım Master Planı, 2005). Proje sahasının toprak özellikleri, arazi kullanım durumu ve arazi kullanım kabiliyeti Proje sahasının toprak özelliklerinin belirlenebilmesi ve yapılması planlanan santralin etki alanındaki arazilerin toprak özellikleri için 2013 yılının Ağustos ayında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi nden Prof Dr. Yusuf KURUCU tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10 da sunulmuştur. Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar yapılmış, 35 ayrı noktadan örnekli toprak profil incelemesi yapılmıştır (Bkz. Ek 10). Örnek noktaları hakim rüzgar yönü dikkate alınarak belirlenmiştir. Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik topraklar izlenmiştir. Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm çalışma alanında organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması yüzey toprağında sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür. Yapılması planlanan santralin etki alanı içerisindeki toplam da lık alan içerisinde en fazla kahverengi orman toprağı ( ,53 da) bulunmaktadır. Bunu sırasıyla, da ile kırmızı sarı podsolik topraklar, da ile alüvyal topraklar, da ile gri kahverengi podsolik topraklar takip etmektedir (Bkz. Ek 10). Yapılması planlanan santralin etki alanı içerisindeki toplam da lık alan içerisinde en fazla IV. sınıf araziler ( da) bulunmaktadır. Bunu sırasıyla, da ile VI.sınıf araziler, da ile VII.sınıf araziler ve da ile I.sınıf araziler takip etmektedir (Bkz. Ek 10). 107

135 Planlanan santralin etki alanı içerisindeki arazilerin erozyon şiddeti yoğun bitki örtüsü nedeniyle fazla değildir. Buna göre; birinci derece erozyona sahip arazi miktarı da, ikinci derece erozyona sahip arazi miktarı da, üçüncü derece erozyona sahip arazi miktarı da dır (Bkz. Ek 10). Çalışma alanındaki arazilerin yaklaşık %75 lik bölümü orman ve maki-fundalık arazilerden oluşmaktadır. Geriye kalan arazilerin sadece %20 lik bölümünde kuru ve sulu tarım yapılmaktadır. Tarım arazileri içerisinde farklı bahçe bitkileri tarımı yapılan yaklaşık da ve sebze tarımının tercih edildiği yaklaşık da lık sulu tarım alanı mevcuttur (Bkz. Ek 10). Proje kapsamında yapılan ve Ek 10 da sunulan raporda da görülebileceği gibi çalışma alanında 35 farklı noktadan toprak örnekleri alınarak analizleri yaptırılmıştır. Analiz sonuçları detaylı olarak Ek 10 da verilmekle birlikte aşağıda da özetlenmiştir: Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik topraklar izlenmiştir. Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm çalışma alanında organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması yüzey toprağında sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür. Çalışma alanı topraklarının önemli bir bölümünün ph dereceleri nötr sınırlardadır. Bunun yanında hafif asit ya da alkalin özellikli örnekler de mevcuttur. Ancak yüksek yağış ve yıkanmaya rağmen kuvvetli asit ya da asit topraklara rastlanmamıştır. Çalışma alanından alınan toprak örneklerindeki nikel, kadmiyum, çinko, kurşun, bakır, krom, klor ve kükürt miktarları, tarih ve sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik te belirtilen sınır değerlerin oldukça altındadır. İzleme Programı Proje kapsamında sahanın toprak kalitesinin izlenebilmesi için Ek 10 da sunulan raporda belirtilen 12 km yarıçaplı alan içerisinde lokasyonlardan her yıl toprak örnekleri alınacak ve kurşun, kadmiyum, nikel, krom, çinko, bakır, kükürt ve klor, toprakta sülfat olarak kükürt, ph, florür analizleri gerçekleştirilecektir. İzleme programı ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm VIII de sunulmuştur. IV Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ürünlerin ülke tarımındaki yeri ve ekonomik değeri) Tarımsal gelişim alanları Batı Karadeniz Bölgesi nde yer alan Bartın da, sert bir topografya, engebeli bir arazi yapısı ve yetersiz arazi kaynağı bulunmaktadır. İlde tarım alanları büyük oranda orman alanlarının kenarında veya içinde kalmış durumdadır. Bu alanlarda yapılan kadastro çalışmaları da yetersizdir. Bu yetersizlik arazi kullanımında mülkiyet sorunlarını doğurmuştur. İlin coğrafi yapısının özellikleri nedeniyle küçük, parçalı, dağınık ve sınırlı olan tarım alanları veraset ve intikal yasaları sonucunda yıldan yıla küçülme eğilimine girmiştir. Bu sorunlara tarımsal sermaye yetersizliği gibi ekonomik kısıtlar da eklenince, ilde makineli tarım yapılmasını ve modern tarım tekniklerinin kullanılmasını engellemektedir (Bartın Tarım Master Planı, 2005). 108

136 Tarım arazilerinin büyüklüğü ve kullanım alanı Bartın ve Amasra daki tarım arazilerinin büyüklükleri Tablo 44 ve Tablo 45 te verilmiştir. Tablo 44. Bartın İli Tarımsal Alan Kullanımı (2012) Tür Alan (ha) Toplam İşlenen Tarım Alanı ve Uzun Ömürlü Bitkiler Toplam İşlenen Tarım Alanı İşlenen Tarım Alanı / Ekilen İşlenen Tarım Alanı / Nadas İşlenen Tarım Alanı / Sebze Toplam Uzun Ömürlü Bitkilerin Alanı Uzun Ömürlü Bitkiler / Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkileri Alanı Uzun Ömürlü Bitkiler / Bağ Alanı - Uzun Ömürlü Bitkiler / Zeytin Ağaçlarının Kapladığı Alanı - Yem Bitkileri Kaynak: Tablo 45. Amasra İlçesi ndeki Tarımsal Alan Kullanımı (2012) Alan Türü Alan (ha) Hububat Alanı 978 Nadas Alanı - Ekimi Yapılmayan Tarım Alanı 2.142,8 Sebze Alanı 74,2 Örtü Altı Alanı 3 Meyve Alanı 800 Sanayi Bitkisi Alanı - Yumrulu Bitki Ekiliş Alanı 15,5 Baklagiller Ekim Alanı 85 Yem Bitkileri Ekim Alanı 69,5 Kaynak: Bartın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Ürün deseni, üretim miktarları ve Türkiye ekonomisindeki yeri İlçe genelinde kuru ve sulu tarım koşullarında yetiştirilen en önemli ürünler; başta fındık olmak üzere sırası ile hububat, yem bitkileri, sebze, meyve, yumru bitkiler ve baklagillerdir. İlçede yapılan bitkisel üretimleri tarla, sebze ve meyve üretimi olarak üç ana grupta toplamak mümkündür ( Bartın İli ndeki tarımsal ürün çeşitleri ve bu ürünlerin Türkiye ekonomisindeki yeri hakkında detaylı bilgiler Bölüm IV.3.2 de verilmiştir. Proje kapsamındaki tarım arazilerinin vasıfları, kamulaştırma sırasında belirlenecek ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu nun 13. maddesi hükümleri doğrultusunda tarım dışı kullanım izinleri inşaat çalışmaları başlamadan önce alınacaktır. İlaveten proje kapsamında 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nda belirtilen hususlara uyulacaktır. 109

137 Proje sahası ve etki alanındaki bitkilerin ağır metal içerikleri Proje sahası ve etki alanındaki bitkilerin ağır metal içeriklerinin tespit edilmesi için 2013 yılının Ağustos ayında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi nden Prof Dr. Yusuf KURUCU tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10 da sunulmuştur. Ağır metallerin özellikle toprak bünyesi, lokasyon, toprağın bazı kimyasal özellikleri ve birlikte bulunduğu diğer metallere bağlı olarak alınabilirlikleri ve bitki bünyesindeki toksite düzeyleri değişiklik gösterebilmektedir. Çalışma alanından alınan 110 adet bitki örneği analiz sonuçları, yenebilir bitkiler için Türk Gıda Kodeksi ve bitki metabolizmaları için, diğerleri ise sadece bitki metabolizmaları için verilen sınır değerleri dikkate alınarak incelenmiştir (Bkz. Ek 10). Alınan örneklerin tamamına yakını hem Türk Gıda Kodeksi hem de bitki metabolizmaları açısından sınır değerlerin altında bulunmuştur. Ancak toplam 8 adet bitki örneğinde limitlerin üzerinde ağır metal içerdiği belirlenmiştir. A 11-3 lokasyonlu bir ispit örneğinde 1,3 ppm değer ile standardın biraz üzerinde, A25 lokasonlu Salvia (adaçayı) örneğinde 4,2 ppm ile yüksek krom varlığı analiz edilmiştir. Bunun yanında A 10.1 ve A 24.2 numaralı defne örnekleri, A 25 nolu Salvia (adaçayı), A 6.2. nolu bakla, A 2.5 nolu çilek örneklerinin yapraklarında bitki için toksik olmayan ancak insan sağlığı için önerilen limitlerin biraz üzerinde kurşun olduğu görülmüştür. Bir orman bitkisi olan çalı formundaki bitkilerden olan örnekleme yeri A10-3 olan bir laden (cistus) örneğinde sınır değerin biraz üzerinde çinko varlığı belirlenmiştir. Çalışma alanı atmosferinde herhangi bir risk yok iken az sayıda bitki örneğinde görülen bu limit üstü değerlerin toprak özellikleri ve gübrelemeden kaynak aldığı düşünülmektedir. Çalışma bölgesinde tarımsal amaçlı yetiştiriciliği yapılan bitkilerden ve doğal bitki örtülerinden mevsimlere bağlı olarak örneklemeler yapılarak izleme yöntemi devam ettirilecektir. İzleme Programı Proje kapsamında 12 km yarıçaplı bir alanda Ek 10 daki raporda belirtilen lokasyonlardan mevsimsel olarak bitki numuneleri alınarak ağır metal analizleri yaptırılacaktır. İzleme programı ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm VIII de sunulmuştur. IV Orman Alanları (Orman alanı miktarları m 2, bu alanlardaki ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerinin en yakın orman alanına mesafesi, 1/ ölçekli meşcere haritası) Proje sahası, Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü ne bağlı bulunmaktadır. İl deki toprak varlığının %56 sını ormanlık araziler oluşturmaktadır. Orman alanları, yükseltilerin, engebeli topografyanın var olduğu alanlarda bulunmaktadır. İldeki su kaynaklarının çoğu orman alanlarından beslenmektedir. Proje kapsamında Ek 1 de sunulan inceleme değerlendirme formuna göre hakim olan mescere türü; gürgen, meşe, kayın ve kızılçamdır (KnGnKy3, MGn2, KyGn3, MGn3, GnMDy2 ve ÇzM2). Santral alanında yer alan orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). 110

138 Amasra ilçesinin orman varlığı İlçe yüzölçümü 115 km 2 olup, bu miktarın %51,2 si orman arazisidir. Amasra İlçesi ndeki verimli ve verimsiz alanlar Şekil 72 de, Mescere Haritası ile Orman Kadastro Haritası Ek 2 de verilmiştir. Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı Şekil 72. Amasra İlçesi ndeki Verimli ve Verimsiz Alanlar Amasra ilçesindeki ağaç türleri ve alanları Amasra İlçesi ndeki ağaç türleri ve alanları Ek 9 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı nından alınmış olup, Tablo 46, Şekil 73 ve Şekil 74 te verilmiştir. Tablo 46. Amasra İlçesi Ağaç Türleri ve Kapladıkları Alanları Ağaç Türü Alanı (m 2 ) Kızılçam Karaçam Sedir Fıstıkçamı Sahilçamı Kayın Meşe Gürgen Kestane Kocayemiş Yalancı Akasya İbreli Karışık

139 Ağaç Türü Alanı (m 2 ) İbreli Yapraklı Karışık Yapraklı Karışık Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı Şekil 73. Amasra İlçesi ndeki Ağaç Türleri Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı Şekil 74. Amasra İlçesi ndeki Geniş ve İğne Yapraklı Ağaç Türlerinin Yayılışı 112

140 IV Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar vb.) Projenin yer aldığı Amasra İlçesi nin doğal sit alanları; Tavşan Adası 1. Derece, Boztepe ada kütlesinin üst kısmı 1. Derece, Çakraz Göçkündemirci Köyü kıyı şeridi ve köy yerleşmesinin 1 km kuzeyinde Yalı Mevkiindeki koy 1. Derece, Çakraz Bozköy kıyı şeridi 1. Derece, Çakrazşeyhler Köyü kıyı şeridi 2. Derece, Gürcüoluk Mağarası dır ( Buna ilaveten proje sahasının etki alanındaki alanlar Tablo 47 de ve aşağıdaki bölümlerde açıklanmıştır. Tablo 47. Amasra İlçesi Arkeolojik Sit Alanları Arkeolojik Sit Alanları Boztepe Ada Kütlesinin üst kısmı Boztepe Mahallesi Kaleiçi Mahallesi Bedesten Mevkii Tavşan Adası Tekketepe Mevkii Nekropol Alanı (TTK Lojmanları altı-amasra Mezarlığı sınırına kadar) Direklikaya Küçük Liman Antik Rıhtım Belediye Lojmanlarının bulunduğu alan Günümüz Mezarlığı T.T.K. girişine kadar T.T.K. hizmet binalarının bulunduğu alan bedestene kadar Kaynak: Sit Alanı 1. derece 3. derece 3. derece 3. derece 1. derece 3. derece 3. derece 3. derece 2. derece 2. derece 2. derece 3. Derece Tablo 47 de verilen sit alanları proje sahası sınırları içerisinde yer almayıp, projenin muhtemel etki alanındadır. Küre Dağları Milli Parkı: Bartın ve Kastamonu İlleri sınırları içinde kalmakta olan milli parkın alanı ha dır. Küre Dağları Milli Parkı, Batı Karadeniz Bölgesinin Küre Dağları üzerinde zengin ağaç çeşitliliği, flora ve fauna ile yaban hayatına sahiptir. Geyik, karaca, ayı, kurt, tilki, çakal, tavşan, yaban domuzu, ötücü kuşlar ve yırtıcı kuşlar ile birlikte sürüngenlerde vardır. Söz konusu alan, Orman ve Su İşleri Bakanlığı. Bölge Müdürlüğü Küre Dağları Milli Park Müdürlüğü nün Ek 1 de yer alan görüşüne göre; proje sahası sınırlarında yer almamaktadır. Söz konusu Milli Park, proje sahasının yaklaşık 15 km (kuş uçuşu) güneydoğusunda yer almaktadır. Proje sahası ve yakın çevresinde ÇED Yönetmeliği Ek-5 de verilen; Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak koruma alanları durumu aşağıda verilmiştir. 113

141 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlardan, a) Proje alanında; tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" bulunmamaktadır. b) Proje alanında; tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca mülga Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları" bulunmamaktadır. c) Proje alanında; tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar bulunmamaktadır. ç) Proje alanında Ramsar Sözleşmesi kapsamına giren Sulak Alanlar, bilimsel araştırmalar için önem arz eden, ülkemiz için endemik türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezevleri, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri bulunmamaktadır. d) Proje alanında; tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) Proje alanında; tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme Bölgeleri" bulunmamaktadır. f) Proje alanında; tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen Özel Çevre Koruma Bölgeleri bulunmamaktadır. g) Proje alanında; tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. ğ) Proje alanında; tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler bulunmaktadır. Bu bağlamda proje sahasındaki orman vasıflı araziler için kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu alanlar için 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17. Maddesi ve Orman Kanununun 17 ve 18 i Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği gereğince gerekli izinler alınacak ve Orman Genel Müdürlüğü nün talimatları doğrultusunda hareket edilecektir. Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü nden Ön İzin alınmıştır. h) Proje alanında; tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar bulunmamaktadır. ı) Proje alanında; tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 114

142 i) Proje alanında mera arazisi bulunmamaktadır. j) Proje alanında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen ve sulak alan bulunmaktadır. Proje sahası içerisinde sadece Katır Dere ve Çıkrıkçı Dere bulunmaktadır. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar Proje alanında Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Proje alanında, Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar ve benzeri) alanlar bulunmamaktadır. b) Tarım Alanları: Proje alanında tarım alanı bulunmaktadır. Proje kapsamındaki tarım arazilerinin vasıfları, kamulaştırma sırasında belirlenecek ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu nun 13. maddesi hükümleri doğrultusunda tarım dışı kullanım izinleri alınacaktır. c) Sulak Alanlar: Proje alanında; Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler bulunmamaktadır. ç) Proje alanı çevresinde göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları bulunmaktadır. Bu husustaki detaylı bilgiler Bölüm IV.2.3 te sunulmuştur. d) Proje alanında; Bilimsel araştırmalar için önem arz eden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. IV Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi Proje kapsamında yapılan flora ve fauna çalışmaları 2013 yılının Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz döneminde yerinde etüt edilmiştir. Söz konusu çalışma, aşağıda isimleri bulunan akademisyenler tarafından gerçekleştirilmiştir: Prof.Dr. Gülendam TÜMEN Yrd. Doç. Dr. Özgür YERLİ Prof. Dr. Yusuf KURUCU Prof.Dr. Fatih SATIL 115

143 Doç. Dr. Ekrem AKÇİÇEK Yrd. Doç. Dr. Sakin Vural VARLI Yrd Doç. Dr. Dilek Türker ÇAKIR Flora Metodoloji Floristik çalışmalar yapmak için etüt ve proje sahaları olarak proje arazisi incelenmiştir. Söz konusu etüt sahasında floristik çalışma örnekleme metodu kullanılarak yapılmıştır (Bkz. Şekil 75). Floristik çalışma sırasında literatür bilgilerinden ve ayrıca bazı türlerin tespiti için çiçek formüllerini çıkarmak amacı ile laboratuvar çalışmaları da yapılmıştır. Sahanın florasını tespit için bölgede arazi çalışması yapılmış ve toplanan herbaryum örneklerinin teşhisi ve arazide yapılan gözlemlere dayalı olarak alanın bu dönemdeki florası ortaya çıkarılmıştır. Bitki türlerinin teşhislerinde "Flora of Turkey and The East Aegean Islands" adlı 11 ciltten oluşan eser esas alınmıştır. Ayrıca Flora Europeae adlı eser ile bölgede yapılmış lisans ve lisans üstü tezlerden de faydalanılmıştır. Daha sonra Flora baz alınarak hazırlanan kolay erişim sağlayan ama tam olarak bütün veriler girmediği için ikincil güvenilir olan TUBITAK Türkiye bitkileri veri servisinden (www. turkherb.ibu.edu.tr) faydalanılmıştır. Proje sahası, grid kareleme sistemine göre A4 karesinde yer almaktadır (Bkz. Şekil 76). Floristik çalışma yapmak için etüt sahası olarak proje sahası ve etrafındaki yaklaşık 12 km yarıçapında bir alan incelenmiştir. 116

144 Şekil 75. Floristik Çalışmalarda İzlenen Yol 117

145 Şekil 76. Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri Etüt sahasında bulunan geniş yapraklı ağaç, çalı, ağaççık ve maki türlerinin yanı sıra yamaçlarda iğne yapraklı Pinus brutia, Juniperus oxycedrus, Juniperus phoedisssima ve yüksek yerlerde Pinus nigra ormanı ile orman altı, açık alan ve su kenarlarında bulunan tek yıllık çiçekli ve çiçeksiz bitki türleri de incelenmiştir. Floristik liste hazırlanırken, tür listesi sınıflara göre filogenetik olarak ayrıldıktan sonra alfabetik olarak verilmiştir. Alanın küçük olması nedeniyle her tür için ayrı ayrı lokalite bilgisi verilmemiş, belirlenen örneklerin endemik olup olmadığı, endemik olmadıkları halde nadir olabilecek türlerin IUCN Tehlike kategorileri varsa belirtilmiştir. Hazırlanan floristik listede, etüt ve proje sahasındaki bitki türlerinin özellikleri Tablo 48 deki kısaltmalar kullanılarak tablo haline getirilmiştir. Her türün karşısında Türkçe ve yöresel ismi, bulunduğu habitatlar, ait olduğu fitocoğrafik bölge, nisbi bolluğu, endemizm durumu ve tehlike sınıfları verilmiştir. Tehlike sınıfları Ekim ve ark. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Ankara-2000 adlı kitaba göre incelenmiştir. Tablo 48. Floristik Listede Kullanılan Kısaltma ve Terimler Habitat Sınıfları 1 Orman 2 Maki 3 Ormanaltı 4 Kültür alanları 5 Kuru çayır 6 Nemli çayır 7 Yol kenarı 8 Kayalık Tehlike Sınıfları E EW CR EN VU Tükenmiş (Extinct) Doğada Tükenmiş (Extinct in the wild) Çok Tehlikede (Crıitically endangered) Tehlikede (Endangered) Zarar Görebilir (Vulnarable) 118

146 LC NT DD NE Asgari Endişe (Least Concern) Neredeyse tehdit altında (Near Threatened) Veri Yetersiz ( Data deficient) Yeterince değerlendirilemeyen ( Not Evalueted) Endemizm L Lokal B Bölgesel Y Yerel Bolluk 1 Çok Nadir 2 Nadir 3 Orta Derecede Bol 4 Bol 5 Çok bol Fitocoğrafik Bölgeler Akd. İr-Tur. Öksin D.Akd. End. Avr.Sib. L E P Konum Akdeniz İran-Turan Öksin Doğu Akdeniz Endemik Avrupa-Sibirya Literatür Etüt sahası Proje sahası Flora türlerinin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı Türkiye, bitki coğrafyası bakımından 3 floristik bölgenin etkisi altındadır. Proje sahası, bu bölgelerden Akdeniz fitocoğrafik bölgesi ile öksin bölgesinin yer yer kesiştiği bir sahadadır. Endemizm Türkiye, ticari iklimsel ve sosyal açıdan olduğu kadar coğrafi ve ekolojik açıdan da kıtalararası geçit bölgesi konumunda olduğu için endemik türler büyük bir önem taşımaktadır. Bu sebepten dolayı endemik bitkiler bakımından Anadolu oldukça zengindir. Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün yaklaşık %30 unu (~3.000 tür) endemik türler oluşturmaktadır. Ancak alanda nadir, nesli tehlikede veya Bern Sözleşmesi Ek-1 e göre koruma altına alınması gereken bir bitki türü bulunmamaktadır. Proje sahasının genel vejetasyon durumu Proje sahası, Üst Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi içinde kalmaktadır. Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi, 30º ve 40º enlemler arasında geniş bir kuşak içerisinde birbirinden izole bölgeler halinde yer almaktadır. Yine de tüm bu kopukluğa rağmen, Akdeniz in etkili olduğu tüm iklimsel koşullar nedeniyle vejetasyon açısından oldukça benzer özelliklere sahip türler baskındır. Bartın İli nde iklim üzerinde deniz seviyesinden yükseltinin yanı sıra yer şekillerinin yapsınında vegetasyonun şekillenmesinde büyük rol oynar. 200 m yüksekliğe kadar olan alanlarda asıl Akdeniz iklimi ve daha yüksek alanlarda Akdeniz dağ iklimi ve Karadeniz ikliminin (Öksin) etkileri birlikte hissedilir. 119

147 Kış aylarında aşırı düşük sıcaklık ve kuraklık olmaması nedeniyle bölge, bitki gelişimi için elverişlidir. Yaz döneminde ise kurak olmayan bir hava görülmektedir. Bu nedenle ağaç ve otsu formasyonunu baskındır. İklim ve toprak koşullarına göre şekillenen doğal bitki örtüsü, çok çeşitli ve zengin bir flora oluşturur. İklim yazın sıcak ve kurak, kışın ise serin ve çok yağışlı (yağmur ağırlık kısa süreli kar) bir özellik taşımaktadır. Bölgede yaprak döken bitkilerle dökmeyen türler yan yana bulunur. Proje sahası, Fagus orientalis (kayın), Carpinus betulus (gürgen), Castanea sativa (kestane) dan oluşan geniş yapraklı ormanlarla kaplıdır. Çalı katında Rhododendron ponticum (ormangülü), Vaccinium arctostaphylos (ayı fındığı), Ilex colchica (ışılgan), Ruscus aculeatus (tavşan memesi) ve bir çok Rubus türleri göze çarpar. Kıyı kumul vejetasyonunda ise erken ilkbaharda Cakile maritima çok yaygınken zaman geçtikçe Otanthus maritima, Eryngium maritimum, Polygonum mesembricum, Polygonum maritimum, Salvia annua gibi bitkiler görülür. Ayrıca, araştırma alanında aslında Akdeniz elementi olan Myrtus communis (mersin), Laurus nobilis (defne), Erica arborea (funda), Arbutus unedo (koca yemiş), Arbutus andrachne gibi türler kıyıya yakın yerlerde görülerek yalancı makiyi oluştururlar. İnceleme alanında tespit edilen türler Söz konusu etüt sahasında yapılan floristik çalışma sonucunda alanın tamamının geniş ve iğne yapraklı ağaç, garik ve ağaçcık elemanlarından oluştuğu, ancak maki elemanları altında tek veya çok yıllık otsu bitkilerin hemen hemen homojen olarak alana dağıldığı gözlemlenmiştir. Ağaçlardan oluşan alanlar ve ağaçcıklar genel olarak yer yer daha yoğun yer yer seyrek bir şekilde proje sahasını kaplamaktadır. Etüt sahasında bulunan flora türleri Tablo 49 da verilmiştir. Tablo 49 da verilen listede çiçeksiz bitki türleri içerisinde liken ve karayosunu türleri hakkında literatürde herhangi bir koruma tedbirine rastlanmamıştır. Çiçeksiz bitki türlerinin yayılışları hakkında bilgi bulunamadığı için söz konusu tabloya dahil edilmemiştir. 120

148 Tablo 49. Proje Sahası nda Tespit Edilen Flora Listesi Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı ACERACEAE Acer campestre L. subsp. campestre Ova akçaağacı Eu.-Sib - - AMARANTHACEAE - Amaranthus retroflexus L. Amaranthus graecizans L. Tilkikuyruğu Geniş - Cotinus coggyria Lej. Boyacı sumağı ANACARDİACEAE - Pistacia terebinthus L. Menengiç Akd. - - Bupleurum falcatum L. subsp. cernuum - Seseli resinosum Freyn &Sınt - endemik VU APIACEAE Caucalis platycarpos L Daucus carota L. Havuç Oenanthe pimpinelloides L. Kazayağı

149 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Pastinaca sativa L. subsp.urens (Req. Ex Godron) Celak. Pastinak Sanicula europaea L. - Eu..Sib - - Scandix pectenveneris L. Kişkiş - - Torilis japonica (Houtt.) DC APOCYNACEAE Vinca major Waldst. et Kit Cezayir menekşesi Nerium oleander L. Zakkum Akd. AQUIFOLIACEAE Ilex colchica Poj. Çoban püskülü Eu..Sib - - ARALIACEA Hedera helix L. Duvar sarmaşığı ARACEAE - Arum orientale Bieb. subsp. orientale Yılanyastığı Eu.-Sib Arum euxinum R.Mill. Yılanyastığı Eu.-Sib. endemik LC ASCLEPIDIACEAE Periploca graeca L. İpek otu Akd

150 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Vincetoxicum hirundinaria Medicus Panzehirotu Geniş Cynanchum acutum L. Sütlüsarmaşık Geniş Dryopteris flix -mas (L.) Schott Böbrek eğrelti Geniş - - ASPIDIACEAE Polystichum setiferum (Forsk.) Woynar Kalkanlı eğrelti Geniş - - Asplenium adiantumnigrum L. Kara şeritli eğrelti Geniş - - ASPLENIACEAE Asplenium trichomanes L. Esmer sürgünlü şerit eğrelti Geniş - - Phyllitis scolopendrium (L.) Newm Kaburgavari eğrelti- Geyik dili Geniş - - Anthemis cotula L. Köpek papatyası ASTERACEAE Anthemis tinctora var. euxina (Boıss) Grıerson Boyacı Papatyası

151 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Arctium minus (Hill) Bernh. subsp. pubens (Babington) Arenes Gabalak Bellis perennis L. Koyun gözü Eu.-Sib - - Bidens tripartita L. - Eu.-Sib. - - Carduus pycnocephalus L. subsp. albidus (Bieb.) Kazmi Carlina intermedia Schur Cichorium intybus L. Türk hindibası Cirsium arvense (L)Scop. subsp. Vestıtum (Wımmer et Grab) petrak Deve dikeni Cirsium hypoleucum DC. Devedikeni Eu.-Sib

152 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Cirsium vulgare (Savi) Ten. Su dikeni Chondrilla juncea L. Çengelsakızı Karakavruk Crepis foetida L. subsp. rhoedifolia (Bieb.) Celak. Kokar ot Crepis foetida L. subsp. commotata (Spreng.) Babcock Doronicum orientale Haffm Erigeron acer L. subsp. acer - Eu.-Sib Eupatorium cannabinum L Yabanketeni Eu.-Sib Hieracium oblongum Jordan Sıçan kulağı Eu.-Sib Hieracium sabaudum L. - Eu.-Sib

153 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı - Hieracium vagum Jordan. - Eu.-Sib - - Inula graveolens (L.) Desf Pire otu Akd. - - Inula vulgaris(lam).trevisan Andız otu Eu.-Sib - - Lapsana communis L. - Eu.-Sib - - Leontodon hispidus L. - Eu.-Sib - - Pallenis spinosa (L.) Cass. - Akd. - - Pulicaria dysenterica (L.) Bernh Senecio vulgaris L Sonchus asper (L.) Hill Tanacetum parthenium (L) Schultz. Solucan otu Tussilago farfara L. Öksürük otu Eu.-Sib

154 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı BERBERIDACEAE Epimedium pubigerum(dc.) Moren et Dacaisne Keşiş küllahı Eu.-Sib - - Carpinus betulus L. Gürgen Eu.-Sib - - BETULACEAE Corylus avellana L. var. avellana L Fındık Eu.-Sib - - Ostrya carpinifolia Scop. Kayacık Ağacı Akd Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara and Grande Sarımsak otu Brassica elongata Ehrh BRASSİCACEAE Capsella bursapastoris (L.) Medik. Kuşotu Geniş - - Cardamine hirsuta L Raphanus raphanistrum L. Turpotu Rapistrum rugosum (L.) All

155 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Cardamine quinquefolia(bieb) Schmalh Köpük otu Eu.-Sib Arabis caucasica Willd Kaz teresi Anchusa azurea Miller. Ballı baba Cynoglossum creticum Miller Cynoglossum montanum L. - Eu.-Sib - - Echium vulgare L. - Eu.-Sib - - BORAGINACEAE Lithospermum officinale L. - Eu.-Sib - - Lithospermum purpurocaeruleum L. - Eu.-Sib - - Myosotis ramosissima Rochel.ex Schultes subsp. ramosissima

156 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Myosotis sylvatica Ehrh. ex Haffm Trahystemon orientalis (L.) G.Don Ispıt Eu.-Sib - - Campanula glomerata L. subsp. hispida (Witasek) Hayek. - Eu.-Sib - - Campanula olympica Boiss Çan çiçeği Eu.-Sib - - CAMPANULACEAE Campanula rapunculoides subsp cordifolia (C. Koch) Dambold Çan çiçeği Campanula argaea Boıss. et Bal. Çançiçeği Geniş endemik LC Sambucus ebulus L. Azı otu Eu.-Sib - - CAPRIFOLIACEAE Sambucus nigra L. Mürver ağacı Eu.-Sib - - Lonicera etrusca Santi. Hanımeli Geniş

157 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Viburnum lanata L. Germişek Eu.-Sib. - - Silene italica (L.) Pers CARYOPHYLLACEAE - Stellaria holostea L - Stellaria media (L.) Vill. subsp. media (L.) Vill. Kuş otu-yıldız otu Serçe dili-kuş otu Eu.-Sib CELASTRACEAE Euonymus latifolius (L.) Mille subsp. cauconis Coode & Cullen. - Eu.-Sib endemik NT CHENOPODIACEAE Chenopodium album L. Tel pancarı Cistus creticus L. Girit Ladeni Akd. - - CISTACEAE Cistus salviifolius L. Laden Helianthemum nummularium (L.) Miller Güneş gülü CONVOLVULACEAE Calystegia sepium (L.) R.Br. subsp. sepium

158 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Calystegia silvatica (Kit) Griseb Boyatan sarmaşık Convolvulus arvensis L. Tarla sarmaşığı CORNACEAE Cornus sanguinea L. subsp sanguinea L. Kırmızı yapraklı kızılcık Cornus mas L. Kızılcık Eu.-Sib - - CORYLACEAE Corylus avellana L. - Eu.-Sib - - CRASSULACEAE - Sedum hispanicum L. Damkoruğu Ir.-Tur Sedum pallidum Bieb CUPRESSACEAE - Juniperus oxycedrus L. subsp oxycedrus Katran ardıçı Juniperus foetidissima Willd. Kokuluardıç Geniş CYPERACEAE - Carex distans L. - Eu.-Sib - - DATİSCACEAE Datisca cannabina L. Sarıkızotu Geniş 131

159 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı DIOSCORACEAE Tamus communis L. subsp. communis Dövülmüş avrat otu DIPSACACEAE Scabiosa atropurpurea L. subsp. maritima (L.) Arc. Uyuz otu EBENACEAE Diospyros lotus L. Kara hurma Euphorbia amygdaloides L. - Eu.-Sib - - EUPHORBIACEAE Euphorbia stricta L. - Eu.-Sib - - Euphorbia helioscopia L. Güneş sütleğeni Arbutus unedo L. Kocayemiş Erica arborea L. Çalı fundası ERICACEAE Rhododendron ponticum L. Mor çiçekli Orman gülü Eu.-Sib - - Vaccinium arctostaphylos L. Çoban üzümü- Tr Eu.-Sib

160 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Anthyllis vulneraria L. subsp. boisseri (Sag.) Argyrolobium biebersteinii Ball Chamaecytisus hirsutus (L.) Link FABACEAE Coronilla varia L. subsp. varia Dorycnium graecum (L.) Ser. - Eu.-Sib Dorycnium pentaphyllum Scop. subsp. herbaceum (Vill.) Rouy Kaplanotu Hippocrepis unisiliquosa L. - - Genista tinctoria L. Boyacı katırtırnağı Eu.-Sib

161 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı - Lens orientalis (Boıss.) Hand.-Mazz Lathyrus laxiflorus (Desf.) O. Kuntze Mürdümük Lotus corniculatus L.var corniculatus Gazel boynuzu Medicago lupulina L. Yonca Melilotus alba Desr. Yonca Melilotus officinalis (L.) Desr. Eşek yoncası Trifolium angustifoliuml var. angustifolium L Tırfıl Trifoilum arvense L. Tarla üçgülü Trifolium campestre Schrem Kır tırfılı Trifolium hybridum L. Melez tırfıl- İsveç tırfılı

162 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Trifolium pratense L Çayır üçgülü Trifolium repens L. Üçgül, Ak üçgül Psoralea bituminosa L. Katran yoncası Akd. - - Spartium junceum L. Katırtırnağı Akd. - - Vicia cracca L. Kuşfiği Eu.-Sib x - - Vicia sativa L. Ehlifiğ - x x x - - Sophora jaubertii Spach Acı meyan Eu.-Sib. - - Castanea sativa L. Kestane ağacı Eu.-Sib - - Fagus orientalis Lypsky Doğu Kayını Eu.-Sib - - FAGACEAE Quercus infectoria Oliver Mazı meşesi Eu.-Sib - - Quercus virgiliana Ten Yalanc tüylü meşe - - GENTIANACEAE Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn. Kırmızı Kantaron Eu.-Sib

163 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı GERANİACEAE Geranium purpureum Vill GUTTIFERAE Hypericum bithynicum Boiss Hypericum perforatum L. Koyunkıran Eu.-Sib - - Kantaron Lamium purpureum L. Pembe ballıbaba Eu.-Sib - - Mentha longifolia (L) Hudson subsp. longifolia Uzun yapraklı nane Eu.-Sib - - Salvia forskahlei L. Ada çayı Eu.-Sib - - LAMİACEAE Salvia verbeneca L. Ada çayı Akd - - Salvia virgata Jacq. - - Ajuga reptans L. - - Calamintha nepeta (L.) Savı subsp. glandulosa (Req.) P. W. Ball

164 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Teucrium polium L. - - Teucrium chamaedrys L. - - Melissa officinalis L. subsp. officinalis L. - - Melissa officinalis L. subsp. altissima (Sm.) Arcangelı - - Origanum vulgare L. subsp. vulgare L. - - Thymus sipyleus Boiss. - - LAURACEAE Laurus nobilis L. Defne Akd - - Asparagus acutifolius L. Kuşkonmaz-Tül LILIACEAE Lilium martagon L Türk zambağı Eu.-Sib - - Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker Arapotu

165 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Ruscus aculeatus L. var. aculeatus Tavşan kiraz Ruscus hypoglossum L. Tavşanmemesi Eu.-Sib - - Smilax excelsa L. Saparna Akd - - Allium flavum L. subsp. tauricum (Besseex Reıchb.) Stearn Akd. - - Alium guttatum Steven Yabanisarımsak Akd. - - Polygonum orientale L. Mührüsüleyman Doğuak. - - Scilla bifolia L. Dağsoğanı Akd. - - Ornithogalum sigmoideum Freyn Et Sınt. Tükrükotu Geniş - - Ornithogalum narbonense L. Ak baldır Akd

166 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Scilla bithynica Boıss. Eu.-Sib. - - Malva alcea L Malva sylvestris L. Ebegümeci MALVACEAE Malva neglecta Wallr. Ebegümeci Geniş - - Althaea officinalis L. Hatmi Geniş - - MORACEAE Ficus carica L.subsp. carica (All.) Schınz et Thell. İncir Geniş - - MYRTACEAE Myrtus communis L. Mersin-Murt Ligustrum vulgare L. Kurtbağrı Eu.-Sib. - - Olea europaea L.var. sylvestris (Miller) Lehr. Zeytin Akd. - - OLEACEAE Phillyrea latifolia L. Akçakesme Akd. - - Fraxinus angustifolia Vahl. subsp. angustifolia Dişbudak

167 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı - Circaea lutetiana L ONAGRACEAE Epilobium lanceolatun Seb. Et Maurı Yakı Otu Epilobium parviflorum Schreber Yakı otu Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard ORCHIDACEAE - Dactylorhiza romana (Seb.) Soo - Akd Ophrys oestrifera BIEB PAPAVERACEAE Papaver commutatum Fısh and Mey Gelincik Papaver rhoeas L. Gelincik Geniş - - PINACEAE Pinus brutia Ten Kızılçam Akd. - - PLANTAGINACEAE Plantago lanceolata L. Plantago major L. Mızrak yapraklı sinirotu Büyük yapraklı sinirotu

168 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Cynosurus echinatus L. Köpek kuyruğu Akd - - Hordeum bulbosum L. Pisipisiotu Geniş - - Avena barbata Pott Ex Lınk Arpaotu Geniş - - POACEAE Sorghum halepense (L.) Pers. Kaynaş Geniş - - Briza maxima L. Kuşekmeği Geniş - - Lolium perene L. Delice Geniş - - Stipa lessingiana Trin&Rupr. Geniş - - Polygonum lapathifolium L. Söğüt otu Geniş - - POLYGONACEAE Rumex crispus L. Evelik Geniş - - Rumex acetosella L. kuzukulağı Geniş - - POLYGALACEAE Polygala supina Schreb. - Geniş - - POLYPODİACEAE Polypodium vulgare L.subsp. vulgare L. - Geniş

169 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Cyclamen coum Miller Yer somonu Geniş - - PRIMULACEAE Primula vulgaris Hudson subsp. sibthorpii (Hoffmans.) W.W. Sm. and Forrest Çuha çiçeği Eu.-Sib. - - Lysimachia vulgaris L Clematis vitalba L. Orman asması Helleborus orientalis Lam. Noel gülü- Çöpleme Eu.-Sib. - - RANUNCULACEAE Ranunculus constantinopolitanus (DC.) d Urv İstanbul çörek otu Ranunculus ficaria subsp. ficariformis Rouy and Fouc. Basur otu Anemone nemorosa L. - Eu.-Sib. - - ROSACEAE Agrimonia eupatoria L. Kasık otu

170 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Crataegus monogyna Jack. subsp. Adi Akdiken- Aluç monogyna Crataegus pentagyna Waldst Beş iğneli Akdiken Eu.-Sib. - - Fragaria vesca L. Yaban çileği Mespilus germanica L. Muşmula Eu.-Sib. - - Potentilla recta L. Dik parmak otu Potentilla reptans L. Beş parmak otu Prunus avium L. Yabani kiraz Rosa canina L. Gül Rubus hirtus Waldst ex. Kit. Böğürtlen Eu.-Sib. - - Rubus sanctus Schreber Böğürtlen Geum urbanum L. Su karanfili Eu.-Sib. - - Potentilla argentea L

171 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Prunus laurocerasus L. Kara yemiş Pyracantha coccinea Roemer Tavşan elması Sanguisorba minor Scop Rubus caesius L Rubia peregrina L. Kök boya Akd. - - Asperula involucrata Wahlenb. Eu.-Sib. - - RUBIACEAE Asperula lilaciflora Boıss. subsp. Phrygia (Bornm.) Schönb. Tem Galium palustre L. Yogurtotu Eu.-Sib. - - Galium paschale Forsskal Yogurtotu D.Akd. - - Galium verum L. Yogurtotu Eu.-Sib - - Sherardia arvensis L. - Akd

172 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Populus tremula L. Titrek kavak Eu.-Sib. - - SALICACEAE Salix caprea L. Keçi söğüdü Eu.-Sib. - - Salix cinerea L. Boz Söğüt Eu.-Sib. - - Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea Yüksük otu Eu.-Sib. - - Melampyrum arvense L. Tarla inek buğdayı Eu.-Sib. - - Parentucellia latifolia (L.) Caruel - Akd. - - SCROPHULARIACEAE Veronica chamaedrys L. Yavşan otu Eu.-Sib. - - Odontites verna (Bellardı) Dumort. subsp. serotina (Dumort.) Corb. - Eu.-Sib. - - Scrophularia scopolii [Hoppe Ex] Pers. var. scopolii

173 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Veronica polita Frıes Veronica multifida L Yavşan otu Eu.-Sib. endemik LC - Datura stramonium L. Boru çiçeği SOLANACEAE Solanum nigrum L. Köpek üzümü x Physalis alkekengi L. Gelinfeneri STAPHYLEACEAE Staphylea pinnata L. Patlak THYMELAEACEAE Daphne pontica L. Karadeniz yabani Eu.-Sib - - defnesi TILIACEAE Tilia argentea Desf. ex Dc. Gümüş ihlamur Eu.-Sib - - ULMACEAE Ulmus minor Miller Karaağaç Akd. - - URTICACEAE Urtica dioica L. Isırgan otu Eu.-Sib - - VALERİANACEAE Valeriana alliariifolia Adams Kediotu VIOLACEAE Viola odorata L. Kokulu menekşe Viola sieheana Becker Menekşe

174 Familya Adı Literatür Konum Etüt Sahası Proje Sahası Tür Adı Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm Tehlike Sınıfı Viola tricolor L. Hercai menekşe

175 Sonuç ve öneriler Sahada tespit edilen türler çok sık rastlanan ve türü temsil eden varyete ve alt türlerdir. Bu türler ülkemizde ve etüt sahasının çevresinde bol miktarda bulunmaktadır. Bu yüzden projenin uygulanması sırasında bölgedeki bu türlerin tamamen yok olması söz konusu değildir. Ayrıca tespit edilen bu türler tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan ve de revize edilen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi diğer adıyla Bern Sözleşmesi ne göre de incelenmiştir. Ancak koruma altına alınan bu türler arasında yukarıda bulunan türlerin hiç biri bulunmamaktadır. Bazı bitkiler arazinin hazırlanması aşamasında ortadan kalkacaktır. Bu türlerin büyük kısmı kozmopolit olup, geniş yayılışa sahip türlerdir. Bu türler arasında şu anda çalışma yapılan ve yapılacak pirimer zonda zarara uğrayacak lokal endemik ve nadir olan türler bulunmamaktadır. Sonuç olarak; alanda yapılan flora tespitinden sonra primer zonda alınacak termik santral yapımı ile bundan zarar görebilecek, nadir ve lokal endemik özellikte bitki, gerekse türlerinin olmadığı ve tesisin biyolojik açıdan çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Fauna Metodoloji 2013 yılının, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran aylarında kadar havanın açık olduğu günlerinde yerinde arazi çalışmaları yapılmıştır. Fauna çalışmaları için proje ve etki alanı sınırları içerisinde nokta gözlemler gerçekleştirilmiştir. Fauna türlerinin tespiti için yapılan çalışma sadece faaliyet sahasında değil, floristik çalışmada belirlenen etüt sahasında ve floristik çalışma ile aynı dönemde yapılmıştır. Faunanın (hayvanların) hareketli olması sebebiyle yöre insanının deneyimi sonucu elde edilen bölgedeki fauna türleri de listeye eklenmiştir. Yaban hayatına herhangi bir zarar verilmeyecek şekilde ayırt edici özelliklerine göre tür teşhisleri yerinde yapılmıştır. Daha sonra listedeki türlerin değerlendirilmesi, tehlike kategorilerinin belirlenmesi, koruma altına alınan türlerin belirlenmesi amacıyla bölgede ya da bölgeye yakın alanlarda yapılmış yüksek lisans ve doktora çalışmalarından da faydalanılmıştır. Buna göre proje sahası ve çevresinde tespit edilen omurgasız türleri Tablo 50 de, iki yaşamlılar ve sürüngenler Tablo 51 de, kuşlar Tablo 52 de, memeliler ise Tablo 53 te verilmiştir. 148

176 Tablo 50. Faaliyetin Planlandığı Yer ve Çevresinde Bulunan Omurgasız Türleri Latince Türkçe Coğrafi bölge Demirsoy Faaliyet Alanı İçi/Dışı Kaynak ARTROPODA Eklembacaklılar Agriotis segetum Kelebek BB D Fd G,L Myrmica scabnnodis Karınca BB D Fd G,L Ampedus cardinalis Karafatma BB D Fd G,L Tabanus bovinus Sığır sineği BB D Fd G,L Cardiophorus nigratissimus Kınkanatlı ** BB D Fd G,L Apis mellifica Bal arısı * BB D Fi G,L,A Ceresa bubalus Üçgen böceği * BB D Fi G,L Cardiophorus sacratus Kınkanatlı * BB D Fd G,L Kermococcus safinazae Koşnil * BB D Fd G,L Nezara viridula Pis Kokulu yeşil böcek * BB Fi G,L,A Brachyderes pubescens Hortumlu böcek * BB D Fd G,L Centrotus cornutus Böynuzlu böcek * D Myzus persicae Bitki biti * BB D Fi G,L,A Mantis religiosa Peygamber devesi * BB D Fi G,L,A Polydrusus ponticus Hortumlu yeşil böcek * BB D Fd G,L Polydrusus mollis Hortumlu yeşil böcek * BB D Fd G,L,A Polydrusus cocciferae Hortumlu yeşil böcek * BB D Fd G,L Polydrusus marcidus Hortumlu yeşil böcek * BB D Fi G,L,A Polydrusus scapularis Hortumlu yeşil böcek * BB D Fd G Phyllobius cocciferae Hortumlu böcek * BB D Fd G,L Phyllobius acarii Hortumlu böcek BB D Fd G,L Melenogryllus desertus Kara çekirgesi * BB D Fd G,L Agriotis segetum Kelebek BB D Fd G,L Myrmica scabnnodis Karınca BB D Fd G,L Carabus auratus Karafatma BB D Fd G,L Tabanus bovinus Sığır sineği BB D Fd G,L 149

177 Latince Türkçe Coğrafi bölge Demirsoy Faaliyet Alanı İçi/Dışı Kaynak Vespa vulgaris Yaban arısı ** BB D Fd G,L Apis mellifica Bal arısı * BB D Fd G Ceresa bubalus Üçgen böceği * BB D Fd G,L Lucanus cervus Geyik böceği * BB D Fi G Kermococcus safinazae Koşnil * BB D Fd G,L Tablo 51. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki İki Yaşamlılar ve Sürüngenler Latince Türkçe Habitat Statü 150 Coğrafi Bölge MAK BERN CITES IUCN (ERL) (2008) BUFONIDAE Bufo bufo (Siğilli Kurbağa ) * ST OR ÇB Y BB Ek-1 Ek-II L-2 LC Fd G,L Bufo viridis (Gece Kurbağası ) * ST DK Y BB Ek-1 Ek-II L-2 LC Fd G,L RANIDAE Rana ridibunda (Ova Kurbağa )* ST DK Y BB Ek-1 Ek-II L-2 LC Fd G,L COLUBRIDAE Eirenis modestus (Uysal Yılan) LACERTIDAE Lacerta vidiris (Yeşil Kertenkele )* ST ÇB G BB Ek-1 Ek-II - LC Fi G Lacerta trilineata (İri yeşil Kertenkele) ST DK Y BB Ek-1 Ek-II L-2 LC Fd G,L TESTUDINIDAE Testudo graeca (Adi tosbağa )** ST OR ÇB Y BB Ek-1 Ek-II L-2 LC Fd G,L Kaynak: Demirsoy, A. 1999, Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası Hayvan Coğrafyası, Meteksan, Ankara Habitat; ST: Step OR: Orman SA: Sulak Alan Dn: Deniz DK: Dağlık ve Kayalık ÇB: Çalılık ve Bahçelik Statü: Y: Yerli, G: Geçit, T: Transit, KZ: Kış ziyaretçisi Tablo 52. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Kuşlar Türkçe Habitat Statü Coğrafi Bölge MAK Red Data Kiziroglu BERN CITES IUCN (ERL) (2008) Faaliyet Alanı İçi/Dışı Bıldırcın ÇB ST Y BB Ek-3 A.3 Ek-III - LC Fi G,L,A Güvercingiller Üveyik ST ÇB G BB Ek-3 A.3.1 Ek-III - LC Fd G,L,A Gugukkuşugiller Guguk OR ÇB ST G BB Ek-1 A.2 Ek-III - LC Fd G Faaliyet Alanı İçi/Dışı Kaynak Kaynak

178 Türkçe Habitat Statü Coğrafi Bölge MAK Red Data Kiziroglu BERN CITES IUCN (ERL) (2008) Faaliyet Alanı İçi/Dışı Baykuşgiller Kukumav ST OR ÇB Y BB Ek-1 A.2 Ek-II L-2 LC Fd G,L Alaca Baykuş ST OR ÇB Y BB Ek-1 A.2 Ek-II L-2 LC Fd G,L Kulaklı Orman Baykuşu SA ÇB Y BB Ek-1 A.2 Ek-II L-2 LC Fd G,L Arıkuşugiller Arıkuşu ST ÇB G BB Ek-1 A.3.1 Ek-II - LC Fd G Çavuşkuşugiller İbibik ST ÇB G BB Ek-1 A.2 Ek-II - LC Fi G Boyunçevirengiller Boyunçeviren G BB Ek-1 A.1.2 Ek-II - LC Fd L Ağaçkakangiller Ortanca Ağaçkakan OR ÇB Y BB Ek-1 A.1.2 Ek-II - LC Fi G Tarlakuşugiller Tepeli Toygar ST ÇB Y BB Ek-2 A.3 Ek-III - LC Fi G Kırlangıçgiller Kırlangıç ÇB G BB Ek-1 A.5 Ek-II - LC Fi G,L Ev Kırlangıcı ÇB G BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Çitkuşugiller Çitkuşu ÇB OR Y BB Ek-1 A.1.2 Ek-II - LC Fd G,L Ardıçkuşugiller Kızılkuyruk ÇB OR Y BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Kuyrukkakan ST ÇB G BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Ötleğengiller Boz Ötleğen ÇB OR T BB Ek-1 B.3 Ek-II - LC Fi G Söğütbülbülü ÇB OR T BB Ek-1 A.3.1 Ek-II - LC Fd G Sinekkapangiller Kızılgerdan ÇB OR Y BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Baştankaragiller Çam baştankarası OR Y BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Büyük Baştankara OR ÇB Y BB Ek-1 A.3.1 Ek-II - LC Fi G,L Kargagiller Alakarga ÇB OR Y BB Ek-3 A LC Fi G Küçük Karga ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G Kaynak

179 Türkçe Habitat Statü Coğrafi Bölge MAK Red Data Kiziroglu BERN CITES IUCN (ERL) (2008) Faaliyet Alanı İçi/Dışı Kara Leş Kargası ST ÇB Y BB Ek-3 A LC Fi G Kuzgun ST ÇB OR Y BB Ek-2 A.5 Ek-III - LC Fd G İspinozgiller İspinoz OR ÇB Y BB Ek-2 A.4 Ek-III - LC Fi G,L Küçük İskete OR ÇB Y BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Florya OR ÇB Y BB Ek-1 A.3 Ek-II - LC Fi G,L Tablo 53. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Memeliler Latince Türkçe Habitat Statü Coğrafi Bölge MAK Red Data Kiziroglu BRODENTİA Apodemus sylvaticus Orman Faresi ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G Apodemus mystacinus Kayalık Faresi ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G Myomimus roachi Fare Benzeri Yediuyur ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G CHİROPTERA Nyctalus noctula Akşamcı Yarasa ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G CANIDAE Vulpes vulpes (Tilki ) 1 ST ÇB OR Y BB Ek-2 A.5 Ek-III - LC Fd G Canis aureus (Çakal) ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G SUIDAE Sus scrofa (Yaban Domuzu)*² ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G LEPORIDAE Lepus europaeus (Tavşan )** 3 ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G HYSTRICIDAE Erinaceus concolor (Kirpi) **¹ ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G MUSTELIDAE Mustela nivalis (Gelincik )* 1 ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G TALPIDAE Talpa europaea (Köstebek ) ÇB ST Y BB Ek-3 A LC Fd G BERN CITES IUCN (ERL) (2008) Faaliyet Alanı İçi/Dışı Kaynak Kaynak 152

180 Fauna listelerinde kullanılan kısaltmaların açıklaması IUCN The World Conservation Union Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri Version 3.1 (2001) E-Extinct (Tükenmiş): Son bireyin de öldüğüne hiçbir makul şüphe kalmadığında o takson E olur. Taksonun geçmişteki dağılım alanındaki bilinen ve/veya tahmin edilen habitatta, uygun zamanda (günlük, mevsimlik, yıllık) yapılan etraflı taramalarda hiçbir bireyin kaydedilmemesi durumunda takson tükenmiş sayılabilir. Bu taramalar, türün yaşam döngüsü ve formuna uygun bir zaman aralığında yapılmış olmalıdır. EW-Extinct In The Wild (Doğada Tükenmiş): Sadece tarımda, tutsak olarak (örn. Kafeste) veya geçmiş dağılımının çok dışında yerleştirilmiş populasyon(lar) halinde yaşadığı bilinen bir takson doğada tükenmiştir. Taksonun geçmişteki dağılım alanındaki bilinen ve/veya tahmin edilen habitatta, uygun zamanda (günlük, mevsimlik, yıllık) yapılan etraflı taramalar sonucunda hiçbir bireyin kaydedilmemesi durumunda takson EW sayılabilir. Bu taramalar, türüm yaşam döngüsü ve formuna uygun bir zaman aralığında yapılmış olmalıdır. CR-Critically Endangered (Çok Tehlikede): Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun CR ölçütlerinden herhangi birini kritik sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa, takson CR olarak sınıflandırılır ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin aşırı derecede yüksek olduğu kabul edilir. EN-Endangered (Tehlikede): Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun EN ölçütlerinden herhangi birini tehlike sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa takson EN olarak sınıflandırılır ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin çok yüksek olduğu kabul edilir. VU-Vulnerable (Duyarlı): Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun VU ölçütlerinden herhangi birini tehlike sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa takson VU olarak sınıflandırılır ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu kabul edilir. NT-Near Threatened (Tehdide yakın): Ölçütlere göre değerlendirildiğinde CR EN veya VU sınıfına girmeyen, fakat bu ölçütleri karşılamaya yakın olan veya yakın gelecekte tehdit altında olarak tanımlanma olasılığı olan bir takson NT olarak sınıflandırılır. LC-Least Concern (Düşük Riskli): Ölçütlere göre değerlendirildiğinde CR EN veya VU sınıflarına girmeyen bir takson LC olarak sınıflandırılır. Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan taksonlar bu sınıfa girer. DD-Data Deficient (Yetersiz Verili): Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı taksonlar DD sınıfına girerler. Bu sınıftaki bir takson iyi çalışılmış ve biyolojisi iyi biliniyor olabilir, ama gerekli yayılış ve nüfus bilgileri elde yoktur. Dolayısıyla DD bir tehdit sınıfı değildir. Bu sınıfta listelenmek ek bilgi gerektiği ve ileride taksonun tehdit altındaki bir sınıfa girebileceği anlamına gelir. Elde olan tüm verilerin en iyi şekilde kullanılması önemlidir. NE-Not Evaluated (Değerlendirilemeyen): Yukarıdaki herhangi bir kriter ile değerlendirilemeyen bitki türleri bu kategoride yer alır. 153

181 Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) Ek I: Ticaretten etkilenen veya etkilenebilen ve nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya bulunan bütün türleri kapsayacaktır. Nesillerinin devamını daha fazla tehlikeye maruz bırakmamak için bu türlerin örneklerinin ticaretinin özellikle sıkı mevzuatlara tabi tutulması ve bu ticarete sadece istisnai durumlarda izin verilmesi zorunludur. Ek II: (a) Halen nesilleri mutlak olarak tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olmamakla birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla örneklerinin ticareti sıkı mevzuatlara tabi tutulmadığı takdirde soyu tükenebilecek olan türleri; ve (b) (a) bendinde bahis edilen belirli türlerin örneklerinin ticaretinin etkili şekilde denetim altına alınabilmesi için mevzuata tabi tutulması gereken diğer türleri kapsar. Ek III: Taraflar dan herhangi birinin, kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla kendi yetki alanı içinde düzenlemeye tabi tutulduğunu ve ticaretinin denetime alınmasında diğer taraflarla işbirliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar. Taraflar, Ek I, II ve III kapsamındaki türlerin örneklerinin ticaretine; işbu Sözleşme nin hükümlerine uygun olmadıkça izin vermeyeceklerdir. 26 Mayıs 2013 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı ek listeleri (M.A.K) Ek-1 Çevre ve Orman Bakanlığı nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları Ek-2 Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Ek-3 Merkez Av Komisyonu nca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi (BERN) Ek-I Kesin olarak koruma altına alınan flora türleri Ek-II Kesin koruma altına alınan fauna türleri (SPFS-Strictly Protected Fauna Species) Ek-III Korunan fauna türleri (PFS-Protected Fauna Species) Sonuç ve öneriler Yapılan arazi ve literatür çalışmaları sonucunda proje sahası ve çevresinde tespit edilen fauna türleri, bölgede zengin populasyonlar oluşturmamışlardır. Bunun nedeni, bölgedeki arazi yapısının eğimli olması, dolayısıyla fauna türleri için yuva yapmaya elverişli olmayışı gösterilebilir. Proje sahası ve çevresinde av hayvanı olarak tespit edilen türler etüt sahasında zengin populasyonlar oluşturmamaktadır. Proje kapsamındaki faaliyetler devam ederken hayvanların ve insanların sahaya kontrolsüz girişini önlemek amacıyla sahanın etrafı tel örgü ile çevrilecektir. Ayrıca tesiste çalışacak personel yaban hayatına zarar vermemeleri ve zarar verenleri engellemeleri için eğitilecektir. Sahada faunaya yönelik bütün koruma tedbirleri faaliyet sahibi tarafından takip edilerek uygulatılacaktır. 154

182 IV Hayvancılık ve su ürünleri (etki alanı içinde balıkçılık, voli yerleri, yetiştirilen türler, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri) Hayvancılık Amasra İlçesi nde hayvancılık küçük aile işletmeciliği biçiminde, birkaç baş hayvan beslenen bir yapı göstermektedir. Yetiştirilen hayvanların büyük bir kısmı verimleri düşük, yerli ırk veya melez hayvanlardır. Ayrıca hayvan beslemek için gerekli kaba yem açığı da oldukça fazladır. Yeterli çayır-mera alanları yoktur. Diğer yandan elde edilen ürünü pazarlama zorluğu da bulunmaktadır. Bu da hayvancılığın aile gereksinimini karşılamaya yönelik olmasına neden olmuştur. Ancak son dönemlerde süt toplama merkezlerinin kurulması ve böylece sütün pazarlanmaya başlanması, ilde mevcut beş adet süt işletmesinin bulunması ve süt teşviki gibi faktörler süt sığırcılığına yönelimi arttırmıştır ( Bartın İli ndeki hayvan mevcudiyeti Tablo 54 te sunulmuştur. Tablo 54. Bartın İli Hayvan Potansiyeli (2012) Hayvan Türü Miktarı Dana ve buzağı: erkek (baş) Dana ve buzağı: dişi (baş) Tosun: 1-2 yaş (baş) Düve: 1-2 yaş (baş) İnek: 2 yaş ve üzeri (baş) Boğa ve öküz: 2 yaş ve üzeri (baş) Sığır: 2 yaşın altında (baş) - Manda (baş) Deve (baş) - Domuz (baş) - Koyun (baş) Keçi (baş) At, katır ve eşek (baş) Kümes hayvanı (baş) Kaynak: Proje sahası çevresindeki hayvancılık faaliyetleri Gömü Köyü: Köyün esas geçim kaynağı madencilik ve fındık müstahsilliğidir. Buna ek olarak, köyde arıcılık faaliyetleri de yapılmaktadır. Proje kapsamında Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından tarafından hazırlanan Sosyal Etki Değerlendirme Raporu nda (Bkz. Ek 11) Köy Muhtarı ile görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeye göre; köydeki kovan sayısı 100 ü bulmaktadır. Bu anlamda bu tür ürünler için özelleşmiş bir pazara dönük üretim söz konusu değildir. Söz konusu ürünlerin pek çoğu, özel bir üretim tekniği ve tam zamanlı mesai gerektirmeden, asıl geçim kaynaklarına ek olarak, esasen bölge ikliminin ve florasının sağladığı olanaklar kullanılarak çevre halkı için iktisadî avantaja dönüştürülmüş ürünlerdir. Köyde hayvancılık yok denecek düzeydedir. 200 haneli köyde sadece 40 büyükbaş hayvanın mevcudiyeti bulunmaktadır. Bu nedenle otlatma için özel alanlar ayrılmamıştır. Bu nedenle hayvan sahibi her hane kendi arazisi içinde hayvan otlatmaktadır. 155

183 Tarlaağzı Köyü: Proje kapsamında Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından tarafından hazırlanan Hema Çapakkoyu Entegre Termik Santrali Sosyal Etki Değerlendirme Raporu nda da değinildiği üzere Tarlaağzı Köyü de Gömü Köyü gibi temelde bir madenci köyüdür. Köydeki toplam hayvan varlığı, büyükbaş olmak üzere 84 tür ve bu hayvanlar sadece 3 haneye aittir. Otlatma bu hanelerin kendi arazisi içinde ve köyün batısında orman içlerinde yapılmaktadır. Hayvansal ürünler, yıllık üretim miktarları ve ülke ekonomisindeki yeri İl genelinde üretilen hayvansal ürünler ve bunların Türkiye ekonomisindeki yeri Tablo 55 te sunulmaktadır. Tablo 55. Bartın İli Hayvansal Üretim Miktarı (2012) Bölge Adı Türkiye Bartın % Beyaz et (ton) Tavuk yumurta sayısı (1000) İnek sütü (ton) ,37 Manda sütü (ton) ,78 Koyun sütü (ton) ,012 Keçi sütü (ton) ,012 Bal (ton) ,39 Kaynak: Tablo 55 ten de görülebileceği gibi Bartın İli nde üretilen süt miktarı Türkiye ortalamasının %0,4 üne tekabül etmektedir. Buna ilaveten İl genelinde toplam adet arı kovanının tanesi Amasra da bulunmaktadır (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011). Su ürünleri, balıkçı barınakları ve denizcilik faaliyetleri İl genelinde mevcut 10 adet su ürünleri işletmesi bulunmaktadır. Bunlardan altı tanesi faal olarak çalışmaktadır (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011). Tarlaağzı Balıkçı Barınağı: Amasra Liman merkezine 4 km mesafede bulunan balıkçı barınağı, 2005 yılı Ekim ayı içersinde tamamlanarak hizmete açılmıştır. 570 m uzunluğundaki ana mendirek ile 310 m uzunluğundaki tali mendirekler ile korunan deniz alanı içersindeki mevcut rıhtımlardan özellikle balık avlama gemileri, yatlar ve küçük tonajlı deniz araçları istifade etmektedir. Balıkçı barınağının işletimi su ürünleri kooperatifi tarafından yapılmaktadır 11 (Bkz. Fotoğraf 8). Fotoğraf 8. Tarlaağzı Balıkçı Barınağından Görünüm

184 Tarlaağzı balıkçı barınağında Tarlaağzı ve Gömü Köylerine ait tekneler ile balıkçılık faaliyetleri yürütülmektedir. Barınakta 32 adet tekne balıkçılıkla iştigal etmektedir. Tekne mürettebatı dikkate alındığında 100 civarında kişinin balıkçılıkla geçindiği söylenebilir. Ayrıca barınağı işleten Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi nin bünyesinde de beş adet personel çalışmaktadır. Bu barınak, aynı zamanda, Karadeniz de açık deniz balıkçılığı yapan teknelerin liman yaptığı ve yük indirdiği bir terminal niteliğindedir. Kooperatifin rakamlarına göre, bu tekneler geçen yıl itibariyle kasa balık indirmiş ( kasanın kasası palamut, kasası hamsi ve geri kalanı da muhtelif küçük balık türlerine -istavrit, barbun, mezgit- aittir) ve bu kasalar buradan yüklenerek tüketim merkezlerine ulaştırılmıştır yılı itibariyle buradan arasında araç yüklenmiş ve teknelere in üzerinde makbuz kesilmiştir. Ayrıca yaz mevsiminde, bu barınağın aynı zamanda bir kumsal olması nedeniyle deniz turizmine yönelik olarak, araç barınağa giriş-çıkış yapmıştır (Bkz. Ek 11). Balıkçılık, yetiştirilen türler, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları ve ülke ekonomisindeki yeri Ek 11'de sunulan Sosyal Etki Değerlendirme Raporu na göre; denizle iç içe olan bir bölgede balıkçılık faaliyetleri büyük önem arz etmektedir. Farklı büyüklüklerde yaklaşık 150 teknenin bulunduğu Bartın da balıkçılık birçok aile için direkt geçim kaynağıdır. Karadeniz denilince ilk akla gelen balık türü olan hamsi, Amasra da da en fazla avcılığı yapılan tür olarak göze çarpmaktadır. Yıllık ortalama 500 ton olan hamsi avcılığının yanında istavrit, mezgit, barbunya, lüfer, çinakop, zargana, palamut ve kalkan da ekonomik olarak avcılığı yapılan diğer türlerdir. Yapılan bu avcılıkla sadece Amasra da değil Bartın İli nin de balık ihtiyacını da büyük oranda karşılanmaktadır. Amasra da tatlı su kaynaklarının yetersiz olması sebebiyle kültür balıkçılığı yapılamamaktadır ( Yukarıdaki bölümde de değinildiği üzere Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi nin 2012 yılı rakamlarına göre, Tarlaağzı Balıkçı Barınağı nda kasa balık indirilmiş ve bu kasalar tüketim merkezlerine ulaştırılmıştır (Bkz. Ek 11). Voli sahası Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nün Ek 1 de sunulan görüş yazısında; 24 Temmuz 1997 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Tebliğ e göre; Kastamonu ile Bartın İl sınırından başlayarak Bartın ile Zonguldak İl sınırına kadar olan bölge, Su Ürünleri İstihsal Sahası olarak belirlenmiştir. denilmektedir. Söz konusu Resmi Gazete de; Ülkemiz su ürünleri istihsalinde önemli bir yeri bulunan Karadeniz de mevcut stokların korunması ve istihsalin arttırılması amacı ile Amasra İlçesi nin mülki sınırları içinde kalan deniz alanının, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 5. ve 6. maddeleri uyarınca su ürünleri istihsal yeri kapsamında olup olmadığını belirlemek için sınır tespiti heyeti teşkil edilmiştir. Buna göre; Amasra İlçesi mülki sınırları içinde kalan deniz alanı, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan bir su sahasıdır. Bu sahada sabit su ürünlerinin yanında, gezginci su ürünlerinin de periyodik bir zaman süreci içinde oldukça büyük bir potansiyele sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu bakımdan, Şekil 77 deki krokide de belirtildiği gibi Amasra İlçesi nin Su Ürünleri İstihsal Yeri sınırlarının çizilmesinde, Amasra İlçesi ile Bartın nın müşterek mülki hududunun Karadeniz sahilindeki kesim noktasının Amasra İlçesi ile Kurucaşile İlçesi nin müşterek mülki hudutlarının Karadeniz sahilindeki kesim noktalarından çıkartılan dik çizgilerin T.C. Devleti nin Karadeniz deki karasularımızı tespit eden mevhum hatta kesişmesinden meydana gelen deniz sahası, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 2. maddesinde belirtilen "İstihsal Yerleri" tanımı kapsamına tamamen uyduğu tespit edilmiştir. 157

185 Kaynak: 24 Temmuz 1997 tarih ve sayılı Resmi Gazete Şekil 77. Amasra İlçesi Su Ürünleri İstihsal Sahası Böylece Şekil 77 deki krokisi bulunan Amasra İlçesi nin mülki sınırlarını içine alan Karadeniz deniz sahanlığı şeklinde belirlenen su kesimi, Amasra İlçesi Su Ürünleri İstihsal Yeri olarak belirlenmiştir. denmektedir. Söz konusu voli sahası deniz ve iç sularda su ürünleri istihsaline elverişli, sahile bitişik ve sınırları belli su sahaları olarak tanımlanmaktadır. Sahile bitişik olan bu alanların, işbu ÇED Raporu na konu projeden etkilenmesi beklenmemektedir. Bahse konu proje kapsamında deniz ortamında yapılması planlanan tek faaliyet sualma ve deşarj yapıların tesis edilmesidir. Bu kapsamda gerçekleştirilecek çalışmalar, mevzuatın öngördüğü çerçevede yapılacak ve söz konusu borulama sistemi deniz dibine gömülü olarak gerçekleştirilecektir. Buna ilaveten, tesis içerisinde, sistemde kullanılacak olan soğutma suyunun tekrar denize deşarj edileceği nokta, kıyıdan yaklaşık m mesafede olacak şekilde Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım sahası içerisinde kalacak şekilde tasarlanmıştır. Planlanan tesisin balıkçılık faaliyetlerine etkisi Yapılması planlanan projenin inşaat döneminde deniz ortamında sadece sualma ve deşarj yapıları tesis edilecektir. Bu sırada deniz ortamında bulanıklık, ısı geçirgenliğinin azalması ve deniz dibinde kısıtlı miktarda habitat kaybı olması muhtemeldir. Bu etkileri minimum seviyede tutmak için gerçekleştirilecek olan inşaat faaliyetleri, tekniğine uygun şekilde ve mümkün olan en kısa sürede tamamlanacaktır. Söz konusu etkiler, tümüyle geçici nitelikte olup, inşaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından ortadan kalkacaktır. Söz konusu projenin işletme aşamasında ise deniz ortamında sadece sualma ve deşarj işlemleri gerçekleştirilecektir. Sualma yapıları kıyıdan yaklaşık 100 m mesafede bulunacaktır. Sualma borularının deniz ile temas ettiği noktada, planktonik organizmalar ve yavru balıkların sualma yapısına girmelerini önlemek için ızgara sistemi kullanılacaktır. Benzer şekilde soğutma suyu deşarj yapıları da deniz dibinde gömülü olarak yer alacaktır. Deşarj yapıları kıyıdan yaklaşık m mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır. Denizden temin edilen su, tekrar deniz ortamına verilirken içerisinde klor (zararlı organizma üretimini engellemek için) haricinde başka bir kimyasal madde bulunmayacaktır. 158

186 Soğutma suyu sistemi için yapılan mühendislik çalışmaları neticesinde; soğutma suyundaki serbest klor konsantrasyonu 1-2 mg/l civarında, difüzör çıkışında ise 0,02 mg/l dir. Bu miktar oldukça düşük bir doz olup, deniz ortamında zaten mevcut olan klor seviyesinde ciddi boyutlarda bir artış meydana getirmeyecektir. Buna ilaveten, soğutma suyu deşarj sistemi, yöredeki deniz suyunun mevcut fiziksel ve oşinografik özellikleri dikkate alınmak suretiyle, Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde Derin Deniz Deşarjları İçin Uygulanacak Kriterler olarak belirtilen tüm şartları sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Yapımı planlanan termik santralde, soğutma suyunun temini denizden sualma yapısı marifiteyiyle sağlanacaktır. Sualma yapısının, yapılması planlanan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi nin sınırları içerisinde olması öngörülmektedir (Bkz. Ek 12). Tesisin yer aldığı Karadeniz gibi yüksek enerjili bir dalga iklimine sahip denizde, sualma sisteminin dalga etkisine açık bir konumda olması yapısal stabilite açısından sıkıntılar doğurduğundan yakın bölgede yer alan dalgakıranın koruduğu, daha sakin bir bölgeden su almak, sualma yapısının korunması açısından büyük avantaj sağlamaktadır. Ancak bu gibi liman basenleri içerisindeki su kütlesi sakin ve durgun olduğu için bu bölgelerde, özellikle yaz aylarında deniz suyu sıcaklıklarının da yükselme eğiliminde olduğu bilinmektedir. Ayrıca sualma ağzının yerleştirileceği lokasyon aynı zamanda bir koy içerisinde yer aldığından, bölgedeki akıntıların bu tür koylarda izlediği hareketler nedeniyle deşarj edilen sıcak su bulutunun sualma bölgesine doğru taşınması ve koy içerisinde birikim yaparak sisteme alınan suyun sıcaklığının artması riski bulunmaktadır. Bunun engellenmesi amacıyla, deşarj sistemi tasarımı yönetmeliklerin gerektirdiği en yüksek 1 C sıcaklık artışının daha altında kalacak ve deşarj edilen sıcak su bulutunun akıntılarla koy içine ve sualma bölgesine ulaşmamasını sağlayacak bir mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır. Proje kapsamında yapılan seyrelme hesapları sonucunda, difüzörlerin deliklerinin sağlayacağı seyrelme değerlerinin deliklere göre değişmekle birlikte yaklaşık olarak 30 ile 35 arasında değişeceği ve bu seyrelmeler sonucunda ortamda oluşacak sıcaklık artışının ise 0,24 C ile 0,28 C arasında olacağı görülmektedir. Bu değerler SKKY Tablo 23 te verilmiş olan 1 C limitini sağlamaktadır. Sualma ve deşarj yapıları seyrelme hesapları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.11 ve Ek 12 de sunulmuştur. IV Peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar Peyzaj onarım çalışmalarının başarı ile gerçekleştirilmesi için amaçların belirlenmesi, zararlanmaya neden olan etken ya da faaliyet öncesi alanın ve yakın çevresinin detaylı envanterinin çıkarılması, faaliyetin çevreye olan etkilerinin belirlenmesi, faaliyet sırasında ve faaliyet tamamlandıktan sonra ne gibi onarım işlemlerinin yapılacağına karar verilmesi ve bu yönde onarım çalışmalarının yapılması (bitkilendirme vb.), alanın zararlanma öncesi koşullardaki ekolojik ve sosyo-ekonomik değerlere eşit bir çevrenin yaratılması ve bu sistemin sürekliliğinin sağlanacağı izleme-bakım çalışmalarının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla proje kapsamında Peyzaj Onarım Planı hazırlanmış ve Ek 9 da sunulmuştur. Hazırlanan rapora göre proje sahası; Fagus orientalis (kayın), Carpinus betulus (gürgen), Castanea sativa (kestane),fraxinus ornus (Dişbudak) Quercus frainetto (Meşe), Cotinus coggygria (Duman ağacı), Laurus officinalis (Karayemiş) dan oluşan geniş yapraklı ormanlarla kaplıdır. Çalı katında Rhododendron ponticum (Zifin,Ormangülü), Vaccinium arctostaphylos (Ayı fındığı), Ilex colchica (Işılgan), Ruscus aculeatus (tavşan memesi) ve bir çok Rubus türleri göze çarpmaktadır. 159

187 Kıyı kumul vejetasyonunda ise erken ilkbaharda Cakile maritima çok yaygınken zaman geçtikçe Otanthus maritima, Eryngium maritimum, Polygonum mesembricum, Polygonum maritimum, Salvia annua gibi bitkiler görülmektedir. Ayrıca, proje sahasında aslında Akdeniz elementi olan Myrtus communis (mersin), Laurus nobilis (defne), Erica arborea (funda), Arbutus unedo (koca yemiş), Arbutus andrachne gibi türler kıyıya yakın yerlerde görülerek yalancı makiyi oluşturmaktadırlar. Proje kapsamında hazırlanan ve Ek 9 da sunulan Peyzaj Onarım Planı kapsamında yapılan değerlendirme sonucunda proje sahasında erozyon fonksiyonu açısından saptanmış olan risk, erozyon önleme tedbirleri, teraslamalar, kazı-dolgu işlemleri sonucu topografyanın düzenlenmesi uygulamaları ile ortadan kaldırılacaktır. Habitat fonksiyonu açısından yapılan koridor-leke-matris değerlendirmesi sonucunda alanda geniş, ibreli, karışık orman ve deniz kenarı vejetasyonu alanlarının ağırlıklı olarak yer aldığı ve büyük bir alana yayılmış olan bu matrisin, faaliyet sonusunda parçalanacağı görülmüştür. Fakat bu parçalanma geniş matris içerisinde faaliyet bölgesine yakın alanlarda etkisini hissettirecek, uzak bölgelerde ise etkisi olmayacaktır. Faaliyet sebebi ile ortaya çıkacak geçici etkiler, faaliyetin tamamlanması ile sona erecektir. Peyzajın karakter fonksiyonu analizi sonucunda benzer peyzaj karakterlerinin geniş alanlara yayılmış olduğu, güzergah ve yakın çevresinde nadir peyzaj karakterine rastlanılmadığı, var olan peyzaj karakterinin ise bölgede bulunma derecesinin çok sık olduğu görülmektedir. Planlanan projenin gerçekleşmesi durumunda bazı ekosistemlerde değişmeler meydana gelecektir. Bu durum başta flora ve fauna olmak üzere deniz ekosistemi için de olumsuz etkiler yaratabilecektir. Proje inşası sırasında doğal habitatlar ve bitki örtüsü tahrip edilebilmektedir. İnşaat aşamasından sonra erozyona karşı önlemler alınacak ve en önemlisi yeniden bitkilendirme (Revegetation) yapılacaktır. Yeniden bitkilendirme doğal bitki örtüsüne uygun türler ile gerçekleştirilecektir. Bu habitatlarda meydana gelecek deformasyonlar Ekolojik Restorasyon ilkelerine uygun olarak restore edilecektir. Sürdürülebilir bir orman ve sucul ekosisteminin sağlanabilmesi için projenin inşasının her aşamasında ve sonrasında biyoçeşitlilik ve diğer ekolojik faktörler üzerindeki olası çevresel etkiler izlenecek ve gerekli önlemler zamanında alınacaktır. Proje sahasında kül/alçıtaşı depolama sahası yer alacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahası ömrünü doldurduktan sonra uygun onarım yöntemleri ile bitkilendirileceklerdir. Bu tip alanların onarımında dikkat edilmesi gereken en öncelikli konu alanın zararlanmadan önceki vejetasyonunun tespitinin doğru olarak yapılması olacaktır. Böylece öncü bitkilendirmenin ardından gelecek olan kalıcı bitkilendirmede mevcut vejetasyonda yer alan türlerin kullanımı başarıyı arttıracaktır. İnşaat aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli aşamalardan birisi de toprak yönetimi ile ilgilidir. Besin maddesince zengin üst toprağın (bitkisel toprak) sıyrılması, depolanması ve onarım aşamasında yeniden kullanılması konusu üzerinde hassasiyetle durulacaktır. Uygulanacak olan proje sonucunda alana bazı kalıcı yapısal unsurlar da getirilecektir. Bunlar depo alanları ve termik santral binası gibi yapılardır. Bu yapılar alanda görsel olarak farklılık yaratacağından perdeleme amaçlı bitkilendirme ile bu yapıların çevreden görünürlük oranlarının azaltılacak ve alanda doğal yapının ağırlığının yeniden hissettirilmesi sağlanacaktır. Buna yönelik olarak perdelemeleye uygun, yaz kış aynı etkinin hissettirilebileceği, tercihen herdem yeşil ağırlıklı, süratle büyüyen, boylanan ve genişleme gücü olan, dallanma ve yapraklanma yoğunluğu yüksek, alanın sunduğu ekolojik koşullara uyum sağlayabilecek türler seçilecektir (Bkz Tablo 56). 160

188 Herdem yeşil Hızlı gelişme Kurağa dayanıklılık Islak toprakta gelişme Sıcağa dayanıklılık Gölgeye dayanıklılık Dik yamaçlarda gelişme Deniz kıyısı ve tuzlu toprak Yangına tolerans Zayıf topraklarda gelişme HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Tablo 56. Depo ve Perdeleme Alanlarında Önerilen Türler ve Özellikleri Adı Formu Dokusu Kıbrıs Akasyası Toplu Orta sık Cupressus sempervirens Dik Sık Doğu mazısı Toplu Sık Boylu/yüksek ardıç Dağınık Sık Alıç Toplu Sık Hanım tuzluğu Dik dağınık Orta sık Laden Çok toplu Sık Dağ muşmulası Dik dağınık Sık Kış yasemini Toplu dağınık Çok sık Ardıç Dağınık Çok sık Ardıç Sürünücü Çok sık Lavanta Dik Çok sık Hanımeli Sürünücü Sık Ateş dikeni Dik dağınık Sık Kaynak: Peyzaj Onarım Planı, Projenin faaliyete geçirilmesi ve inşaatı sırasında yapılacak kazı işlemleri ile belli bölgelerde zararlanmalar ortaya çıkacaktır. Alanın genel durumu incelendiğinde özellikle proje yapılarının bulunduğu bölgelerde eğimin dik olduğu alanlar ve erozyon riskinin bulunduğu bölgeler olarak göze çarpmaktadır. Şevlerde erozyonu önlemek için üç farklı yöntem kullanılmaktadır: Teraslama, Çukurlarda bitkilendirme, Şevlerde eğimli taş duvarların bitkilendirilmesi. Şevlerde erozyunu önlemek amacıyla yapılacak teraslama, çukurlarda bitkilendirme ve eğimli taş duvarların bitkilendirilmesi ile ilgili detaylı bilgiler Ek 9 da sunulan Peyzaj Onarın Planı nda sunulmuştur. IV Madenler ve fosil yakıt kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri) Bartın İli sahip olduğu jeolojik yapı gereği özellikle taşkömürü ve endüstriyel hammadde yatakları için uygun bir oluşum ortamı sunmaktadır. MTA nın il ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalarda taşkömürü ve bazı endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. İl genelinde yapılan çalışmalara göre bilinen metalik maden yatağı yoktur. Endüstriyel hammadde bakımından İl deki en önemli madenler; başta kuvars kumu ve kuvarsit olmak üzere şiferton ve dolomittir. Şiferton yatakları, Amasra İlçesi nde yer alırken, Kurucaşile İlçesi kuvars kumu, kuvarsit ve dolomit bakımından önem arz etmektedir. Kurucaşile deki dolomitlerin tenörü %59,5-62 CaCO 3 ve %33-41 MgCO 3 olarak belirlenmiştir. 161

189 Şiferton 12, Amasra İlçesi nde taş kömürü yataklarında bulunmaktadır. Buradaki yatakların toplam görünür+muhtemel+mümkün rezervi yaklaşık 65 milyon tondur. Kurucaşile de Kömeç Köyü sahasında %95-98 SiO 2 tenörlü, ton görünür, ton muhtemel kuvars kumu rezervi tespit edilmiştir. Ayrıca ilçe kuvarsit yatakları bakımından da zengin olup, cam ve döküm kumu olarak kullanılmaya elverişli bu kuvarsitlerin % SiO 2 içerikleri 88 ile 99 arasında değişmektedir. İl genelinde endüstriyel hammaddeler ve taş kömürünün dışında bilinen metalik maden ve jeotermal kaynak yoktur ( Taşkömürü TTK'nın işletme faaliyetlerini sürdürdüğü 13,3 km 2 'lik alana Amasra A bölgesi, işletme sınırlarından Bartın'a kadar olan ve -900 kotunda içeren tevsii projesinin uygulandığı 196 km 2 'lik alana ise Amasra B bölgesi denilmektedir. Saha ile ilgili teknik özellikler Tablo 57'de sunulmuştur. Yatağın Yeri Tablo 57. Amasra A ve B Sahalarının Özellikleri Kimyasal Özellikler (%) Rezerv (1.000 ton) Su Kül Kükürt AID (Kkal/kg) Görünür Muhtemel Mümkün Amasra A ve 3, , Amasra B Kaynak: Endüstriyel hammaddeler Kuvarsit ton bin ton milyon ton milyon ton Bartın Arıt Ellez Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %93, Fe 2 O 3 %0,3 Bartın İnkumu Karasu Kuvarsit Yatağı: SiO 2 % 97, Fe 2 O 3 %0,7, Rezerv 10 milyon Bartın Kozcağız Nebioğlu Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %97, Fe 2 O 3 %0,7, Rezerv 183 Bartın Kurucaşile İlyasgeçidi Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %96, TiO 2 %0,2, Rezerv 15 Bartın Kurucaşile Kömeç Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %97, TiO 2 %0,22, Rezerv 2,5 Şiferton Tarlaağzı mevkiinde şiferton yatağı mevcuttur. Taşkömürü havzasında Westfalien- C nin tabanında şiferton bulunmaktadır ve bahsi geçen yatak bu şifertonu içermektedir. Westfaliyen C'yi kesen kömür sondajları şiferton da kesmektedir. Tarlaağzı'nda yılları arasında şifertona yönelik 33 lokasyonda toplam 4.326,40 m sondaj yapılmıştır. Sonuçta ton görünür+muhtemel rezerv hesaplanmıştır. Kazpınar sahasında kömür sondajlarından elde edilen verilere göre ton muhtemel rezerv hesaplanmıştır. 12 Şiferton; refrakter killerin ileri derecede diyajenezi sonucunda oluşan, plastik özelliğini yitirmiş, ateşe dayanıklı kildir. Bileşiminde Al 2O 3, SiO 2, Fe 2O 3, organik malzeme, eser miktarda CaO, MgO ve zirkon içermektedir. NOT: Santral sahası eski Sümerbank şiferton sahasıdır. 162

190 Tarlaağzı Yatağı Tenör: (A kalite şiferton) SK 35, (C kalite şiferton) SK 30 Rezerv: ton görünür + muhtemel Kazpınar Yatağı Tenör: (A kalite şiferton) SK 35, (C kalite şiferton) SK 30 Rezerv: ton görünür + muhtemel Bartın Kurucaşile Pelitovası Yatağı:SK Rezerv 500 bin ton Yapı Taşları Bartın Kurucaşile Başköy Sarıdere bileği taşı Bartın Kurucaşile Karaman Hisarköy ekmek taşı IV Termal ve jeotermal su kaynakları, (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri, mevcut ve planlanan kullanımları) Bartın İl sınırlarında kayıt altına alınmış olan herhangi bir jeotermal kaynak bulunmamaktadır (Bkz. Şekil 78) (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011). Kaynak: Şekil 78. Türkiye Jeotermal Haritası IV Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.) Proje sahasında herhangi bir askeri yasak bölge, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alan ya da 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar bulunmamakla birlikte, proje sahasında orman alanları mevcuttur. 163

191 IV Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi (Bu çalışma yapılırken ilgili yönetmelik gereğince hangi tarihler arasında ne tür çalışmalar yapıldığı, çalışma metotları, çalışmanın yapıldığı dönemdeki meteorolojik şartlar ve ölçüm süreleri belirtilmelidir.) Proje sahasının mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi amacıyla, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş laboratuvarlar tarafından sahada muhtelif zamanlarda çeşitli ölçüm ve analiz çalışmaları gerçekleştirilmiştir 13 (Bkz. Tablo 58). Söz konusu çalışmalar; 2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı, 2012 yılında Dokay Çevre Laboratuvarı ve 2013 yılında da Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından tamamlanmıştır. Tablo 58. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm ve Analizler Parametre Çınar Çevre Dokay Çevre Segal Çevre Ölçüm ve Laboratuvarı Laboratuvarı Analiz Laboratuarı Toprak - Sediman - - Kül analizi - - Yüzey suyu - Yeraltı suyu - - Deniz suyu Gürültü Çöken toz - - PM 10 Difüzyon Tüpü yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından yapılan çalışmalar sırasında; toprak ve sediman örnekleri, kül analizleri, yüzey, yeraltı ve deniz suyu örnekleri, toz, gürültü ve hava kalitesi emisyon değerleri ölçülmüş ve analizleri yapılmıştır. Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından yapılan tüm analiz sonuçları Ek 13 te, ölçüm yapılan noktaların koordinatları Tablo 59 ve Şekil 79 da sunulmuştur. Tablo 59. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm Noktaları Parametre Y Toprak Numunesi Toprak Numunesi Yeraltı Suyu Yeraltı Suyu Yüzey Suyu Yüzey Suyu Yüzey Suyu Deniz Suyu Deniz Suyu Deniz Suyu Gürültü Gürültü Gürültü Gürültü Gürültü Gürültü Gürültü Bu bilgi, yatırımcı firmadan edinilmiştir. 164

192 Parametre Y Gürültü Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Pasif Örnekleme (PS) Çöken toz Çöken toz Çöken toz Çöken toz PM PM Şekil 79. Ölçüm Noktalarını Gösterir Uydu Haritası Toprak Proje sahası ve çevresindeki toprak kalitesinin tayin edilebilmesi için 2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı, 2013 yılında da Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından analizler gerçekleştirilmiştir yılında Çınar Çevre Laboratuvarı tarafından yapılan çalışmada proje sahası da dahil olmak üzere toplam dört farklı noktadan toprak örnekleri alınmış ve mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçlarında toprağın su ile doymuşluğu, bünye sınıfı, toplam tuz %, toprağın ph sı, kireç miktarı, besin maddeleri (fosfor ve potasyum), organik madde, toplam azot, organik karbon, yarayışlı demir, yarayışlı bakır, yarayışlı çinko ve yarayışlı mangan miktarları gibi parametreler tayin edilmiştir. 165

193 Buna ilaveten 2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından iki farklı noktadan toprak örnekleri alınarak ağır metal içerikleri tayin edilmiştir (Bkz. Tablo 60). Tablo 60. Toprak Numunelerine Ait Analiz Sonuçları (2013) Parametre Birim 1 Nolu Numune 2 Nolu Numune Antimon mg/kg <1,25 <1,25 Arsenik mg/kg Bakır mg/kg 15,5 16 Baryum mg/kg 100,5 115,5 Bor mg/kg 28,5 45 Civa mg/kg 0,27 0,35 Çinko mg/kg 41 39,5 Kadmiyum mg/kg 1,3 1,15 Krom mg/kg 62,2 70,7 Kurşun mg/kg 14,5 13 Molibden mg/kg <2,5 <2,5 Selenyum mg/kg <1,25 <1,25 Toplam Petrol Hidrokarbonları mg/kg <1,58 <1,58 TO mg/kg 131,88 58,1 Buna ilaveten bölgedeki toprakların kalite ve verimliliklerinin tayin edilebilmesi için altı farklı noktadan toprak numuneleri alınmış ve analizleri yapılmıştır (Bkz. Tablo 61). Tablo 61. Toprak Kalite ve Verimlilik Analiz Sonuçları (2013) Parametre İşba (%) ph Kireç (%) Tuz (%) Numune 1 Fosfat (kg/da) Organik Madde (%) Potasyum (kg/da) 73 8,3 3,99 0,012 1,72 0,33 42,65 Kil Hafif Alkali Az Kireçli Tuzsuz Çok Az Çok Az Yeterli Numune 2 Numune 3 Numune 4 Numune 5 Numune ,97 3,58 0,009 9,39 0,26 37 Killi Tın Hafif Alkali Az Kireçli Tuzsuz Yeterli Çok Az Yeterli 40 6,72 2,89 0,007 8,93 0,35 26,28 Tınlı Nötr Az Kireçli Tuzsuz Yeterli Çok Az Az 46 6,52 3,3 0,007 1,26 0,39 22,21 Tınlı Nötr Az Kireçli Tuzsuz Çok Az Çok Az Az 60 7,63 3,44 0,014 2,18 1,22 203,52 Killi Tın Hafif Alkali Az Kireçli Tuzsuz Çok Az Az Yeterli 55 7,58 3,16 0,014 0,8 1,14 182,11 Killi Tın Hafif Alkali Az Kireçli Tuzsuz Çok Az Az Yeterli 166

194 Toprak numuneleri için yapılan metal analizlerinin sonuçlarına göre, mevcut durumda sadece kadmiyum parametresine ait değerler, ilgili mevzuatta verilen değerlerin üstündedir. Proje kapsamında yapılan ölçüm ve analiz çalışmalarına ilaveten, sahanın toprak özelliklerinin belirlenebilmesi ve yapılması planlanan santralin etki alanındaki arazilerin toprak özelliklerin tayin edilmesi için Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi nden Prof Dr. Yusuf KURUCU tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10 da sunulmuştur. Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar yapılmış, 35 ayrı noktadan örnekli toprak profil incelemesi yapılmıştır. Örnek noktaları hakim rüzgar yönü dikkate alınarak belirlenmiştir. Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik topraklar izlenmiştir. Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm çalışma alanında organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması yüzey toprağında sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür. Kül Proje kapsamında 2013 yılında yapılan kül analiz sonuçları Tablo 62 de verilmiştir. Tablo 62. Kül Analiz Sonuçları (2013) Parametre Analiz Sonucu İnert Atıkların Düzenli Depolama Kriterleri 167 Tehlikesiz Atıkların Düzenli Depolama Kriterleri Tehlikeli Atıkların Düzenli Depolama Kriterleri Değerlendirme ph 11, Arsenik 0,016 0,05 0,2 2,5 İnert atık Baryum 1, İnert atık Kadmiyum <0,003 0,004 0,1 0,5 İnert atık Toplam krom 0,037 0, İnert atık Bakır <0,01 0, İnert atık Civa <0,0005 0,001 0,02 0,2 İnert atık Molibden 0,23 0, Tehlikesiz atık Nikel 0,027 0, İnert atık Kurşun <0,01 0, İnert atık Antimon <0,002 0,006 0,07 0,5 İnert atık Selenyum 0,036 0,01 0,05 0,7 Tehlikesiz atık Çinko <0,01 0, İnert atık Klorür İnert atık Florür 3, Tehlikesiz atık Sülfat Tehlikesiz atık Çözünmüş Organik Karbon 12, İnert atık Toplam Çözünen Katı Tehlikesiz atık Fenol İndeksi 0,011 0,1 - - İnert atık Toplam Organik Karbon %5 %6 Tehlikesiz atık BTE <0, İnert atık PCB <0, İnert atık

195 Parametre Analiz Sonucu İnert Atıkların Düzenli Depolama Kriterleri Tehlikesiz Atıkların Düzenli Depolama Kriterleri Tehlikeli Atıkların Düzenli Depolama Kriterleri Değerlendirme Mineral Yağ 394, İnert atık LOİ 9, Tablo 62 de sunulan kül analiz sonuçlarına göre; küllerin inert ya da tehlikesiz atık kategorisinde olduğu tayin edilmiştir. Yüzey suyu Proje sahası ve çevresinde mevcut yüzeysel su kaynaklarının kalitesinin tespitine yönelik olarak 2011 yılında Tarlaağzı Deresi ve Çapak Deresi nden numuneler alınmış ve analizleri Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından gerçekleştirilmiştir. Çınar Çevre Laboratuvarı tarafından yapılan analiz sonuçlarında; Tarlaağzı Deresinin su kalitesi; Çözünmüş Oksijen, Oksijen Doygunluğu, Fekal Koliform, Toplam Koliform, T. Fosfor ve Kjeldahi Azotu parametreleri açısından II. sınıf, diğer parametreler için I. Sınıf olduğu tespit edilmiştir. Çapak Deresi su kalitesi ise; Çözünmüş Oksijen, Oksijen Doygunluğu, Toplam Koliform, Kjeldahi Azotu, Toplam Organik Karbon parametreleri açısından II. sınıf, diğer parametreler için I. sınıf tespit edilmiştir yılında yapılan ölçüm ve analiz çalışmalarına ek olarak 2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından ölçüm ve analiz çalışması tekrar yapılmıştır. Alınan örnekler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği uyarınca analiz edilmiştir. Analiz sonuçları Tablo 63 te verilmiştir. Tablo 63. Yüzey Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) Parametre Numune 1 Analiz Sonucu Numune 2 Analiz Sonucu Numune 3 Analiz Sonucu Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği Tablo 5 Su Kalite Sınıfları I II III IV Sıcaklık ( o C) 28 25,4 27, > 30 ph 8,2 8,55 8,1 6,5-8,5 6,5-8,5 6,0-9,0 6,0-9,0 dışında İletkenlik (µs/cm) < > Renk RES 436 nm RES 525 nm RES 620 nm 1,3 <0,5 <0,5 3,5 <0,5 <0,5 3,2 <0,5 <0,5 1,5 1,2 0,8 3 2,4 1,7 4,3 3,7 2,5 5 4,2 2,8 Çözünmüş Oksijen (mg/l) 7,4 7,9 7,53 > < 3 Oksijen Doygunluğu (%) 84,5 88,5 86, < 40 Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l) (KOİ) Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOİ 5) (mg/l) <10 <10 <10 < > 70 <4 <4 <4 < > 20 Amonyum Azotu (mg/l) <0,1 <0,1 <0,1 < 0,2 0, > 2 Nitrit Azotu (mg/l) 0,01 0,017 0,016 < 0,002 0,002-0,01 0,01-0,05 > 0,05 Nitrat Azotu (mg/l) 1,28 3,71 6,01 < > 20 Toplam Kjeldahl-Azotu (mg/l) 0,57 0,32 0,92 0,5 1,5 5 > 5 Toplam Fosfor (mg/l) 0,015 0,676 0,52 < 0,03 0,03-0,16 0,16-0,65 > 0,65 168

196 Parametre Numune 1 Analiz Sonucu Numune 2 Analiz Sonucu Numune 3 Analiz Sonucu Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği Tablo 5 Su Kalite Sınıfları I II III IV Cıva (μg/l) <0,5 <0,5 <0,5 < 0,1 0,1-0,5 0,5-2 > 2 Kadmiyum (μg/l) <1 <1 < > 7 Kurşun (μg/l) <10 <10 < > 50 Bakır (μg/l) <10 <10 < > 200 Nikel (μgi/l) <20 <20 < > 200 Çinko (μg/l) <10 <10 < Fekal Koliform (KOB/100 ml) Toplam Koliform (KOB/100 ml) > > > Yapılan analiz sonuçları ile Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği Tablo 5 Su Kalite Sınıfları karşılaştırıldığında, su örneklerinin genellikle I. sınıf kalitede olduğu görülmektedir. Buna ilaveten proje kapsamında Ek 8 de sunulan Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu nda da değinildiği üzere Kavşak Suyu yakınındaki dereden, Çamaşır Deresi nden ve Kaman Deresi nden su numuneleri alınarak analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre; her üç yüzeysel su kaynağı ph parametresi açısından III.sınıf, demir parametresi açısından II.sınıf, alüminyum parametresi açısından IV.sınıf ve sülfür parametresi açısından da IV.sınıf su kalitesindedir. Yeraltı suyu Proje sahasına en yakın iki farklı yeraltı suyu kaynağından tarihinde su numunesi alınmış ve analizleri Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY) uyarınca değerlendirilmiştir (Bkz. Tablo 64). Tablo 64. Yeraltı Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) Numune 1 Numune 2 Parametre Analiz Analiz SKKY Tablo 1 Su Kalite Sınıfları Sonucu Sonucu I II III IV ph 7,82 7,79 6,5-8,5 6,5-8,5 6,0-9,0 6,0-9,0 Sıcaklık 19,1 18, >30 O 2 (Çözünmüş Oksijen) 8,42 8, <3 Oksijen Doygunluğu (mg/l) (%) 106,7 100, <40 Toplam Çözünmüş Katı 170,8 41, >5.000 Fekal Koliform (mg/l)(kob/ >2.000 Toplam Koliform ml) (KOB/ > KOİ ml) (mg/l) <10 < >70 BOİ (mg/l) <4 < >20 Krom +6 (µg/l) <20 <20 * >50 Renk (pt-co) <5 < >300 Fenol (mg/l) <0,001 <0,001 0,002 0,01 0,1 >0,1 Florür (µg/l) >2.000 Klorür (µg/l) 9,5 7, >

197 170 Numune 1 Numune 2 Parametre Analiz Analiz SKKY Tablo 1 Su Kalite Sınıfları Sonucu Sonucu I II III IV Sülfat (mg/l) 22,8 21, >400 Sülfür (µg/l) <2 < >10 Toplam Kjeldahl Azotu 0,38 0,41 0,5 1,5 5 >5 Amonyum (mg/l) Azotu (mg/l) <0,1 <0,1 0,2 1 2 >2 Nitrat Azotu (mg/l) <0,1 <0, >20 Nitrit Azotu (mg/l) <0,002 <0,002 0,002 0,01 0,05 >0,05 Toplam Fosfor (mg/l) 0,069 0,183 0,02 0,16 0,65 >0,65 Serbest Klor (µg/l) <10 < >50 Bor (µg/l) 910 < >1.000 Civa (µg/l) <0,5 <0,5 0,1 0,5 2 >2 Kadmiyum (µg/l) <1 < >10 Bakır (µg/l) <10 < >200 Krom (toplam) (µg/l) <20 < >200 Çinko (µg/l) < >2.000 Nikel (µg/l) <20 < >200 Mangan (µg/l) <10 < >3.000 Sodyum (µg/l) 28,7 8, >250 Kobalt (µg/l) <10 < >200 Kurşun (µg/l) <10 < >50 Demir (µg/l) <20 < >5.000 Selenyum (µg/l) <1 < >20 Arsenik (µg/l) <1 < >100 Alüminyum (mg/l) 0,015 <0,01 0,3 0,3 1 >1 Baryum (µg/l) >2.000 Toplam Organik Karbon 3,3 3, >12 Deterjanlar (mg/l) (MBAS) (mg/l) <0,025 <0,025 0,05 0,2 1 >1,5 Mineral Yağ Ve Türevleri <0,003 <0,003 0,02 0,1 0,5 >0,5 Toplam (mg/l) Pestisit (mg/l) <0,001 <0,001 0,001 0,01 0,1 >0,1 Siyanür (µg/l) <10 < >100 * Ölçülmeyecek kadar az Yeraltı suyu numuneleri üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre; numunenin alındığı bölgedeki yeraltı sularının, genellikle I. sınıf su kalitesinde olduğu belirlenmiştir. Bölgede yapılan hidrojeolojik çalışmalarda sırasında su kaynaklarından örnekler alınmış ve kimyasal analizleri gerçekleştirilmiştir. Söz konusu örneklere ait sonuçlar Ek 8 de sunulan Amasra nın Güneybatısının Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikleri, Hema Termik Santral Sahası ve Çevresi İnceleme Raporu Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu nda mevcuttur. Bölgeden alınan numuneler üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre; HSK1 HEMA Su Kuyusu su örneği, HEMA2 havalandırma bacasından sızan su örneği ve 13 no.lu Kaman içme suyu kuyusu su örneği yüksek Na içeriği, 45 no.lu Ulupınar kaynağı şehir şebeke suyu örneği ve 31 no.lu şahıs keson kuyusu su örneği ise yüksek Ca içeriği ile diğer sulardan ayrı karakterdedirler. Suların kimyasal özelliklerinin belirginleşmesinde su-kayaç etkileşiminin gerçekleştiği örnekleri ayırtlayabilmek için Gibbs (1970) tarafından önerilen bir diyagram kullanılmıştır (Bkz. Ek 8). Bu diyagramda, suyu basınçlı çatlaklı andezit akiferinden alan HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu Kaman içme suyu kuyusu su örneklerinin kimyasal özelliklerinin kayaçla olan uzun süreli etkileşimi sonucu geliştiğini, analizi yapılan diğer tüm suların (Kavşak Suyu, tüm dere suları, Ulupınar kaynak suyu, Paşa Pınarı, sığ ve geniş çaplı keson kuyuları) ise yağmur suyu etkisinde kimyasal özelliklerinin geliştiği ve bu suların kayaçlar içerisindeki dolaşımlarının kayaçla reaksiyona girecek kadar uzun olmadığı görülmektedir.

198 HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin yüksek EC değerlerinin yanı sıra, ph açısından bazik karakterde sulardır. Hidrojeolojik olarak aynı akiferden geldiği anlaşılan bu suların kimyasal açıdan da aynı akiferin suları olduğu görülmektedir. Kavşak Suyu nun akiferinin ise tamamen ayrı olduğu, bu suyun çok kısa bir dolaşım ile neredeyse yağış suyu karakterinde olduğu açıktır. Yağışlı dönemlerde Kavşak Suyu kaptajında suyun bulanık olması, bu kaynağın yağış sularından anında etkilendiğinin diğer bir göstergesidir. Sertliği yüksek olan Ulupınar suyunun (no 45) karbonatlı ve karstik bir akiferden geldiği bilinmektedir. Sertliği yüksek olan diğer örnek, 31 no.lu (keson kuyu) suyudur. Bu kuyunun Üst Kretase yaşlı Marn-Kireçtaşı birimde bulunduğu, karbonatlı kayaç dolayısıyla sertliğinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır. HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örnekleri As, B, Li, Ni, Pb ve Si açısından diğer su örneklerine göre daha zengin olup, bu minör elementler volkanik bir kökene işaret ederler. Bu suların çatlaklı andezit akiferinden geldiği göz önüne alındığında bu beklenen bir sonuçtur. Analizi yapılan sularda HSK1 ve HEMA2 örneklerinde As konsantrasyonlarının içme sularında izin verilen değer olan 10 ppb (μg/l) biraz üzerinde olduğu görülmektedir. HSK1 için As konsantrasyonu 10,3 ppb, HEMA2 için As konsantrasyonu ise 12,5 ppb dir. 13 no.lu su örneğinin As konsantrasyonu ise 7,8 ppb dir. Yeraltı su çekimi yapılan HSK1 ve 13 no.lu (Kaman Köyü içme suyu kuyusu) kuyularında kritik olan As konsantrasyonunun periyodik olarak incelenmesinde ve 10 ppb üzerine çıktığı durumlarda ise içme suyu olarak kullanılmasının yasaklanmasında fayda bulunmaktadır. Kaman Köyü içme suyu kuyusu As konsantrasyonu, Kavşak Suyu ndan 6,5 kat ve şehir şebeke suyundan 7,8 kat fazladır. Tek dönem kimyasal analiz sonucu ile suların içilebilirliği konusunda karar vermek yerine, mevsimsel olarak analizler yapılarak bir karara varmak gerekir. Eğer bu kuyularda As konsantrasyonları içme suyu olarak kullanımını etkileyecekse, bunları koruma altına alma gereği de ortadan kalkabilir. Ayrıca bu kuyuların suları ph açısından içilebilirlik konusunda sınır değer 9,5 değerine de çok yakındır. Sular sıcaklıkları açısından incelendiğinde, nispeten derin dolaşımlı olan HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin su sıcaklıklarının 16,1 C-16,5 C arası, diğer suların ise 4,7 C-12,9 C arası olduğu görülmektedir (Bkz. Ek 8). Deniz suyu Yapılması plananan proje kapsamında 2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı, 2012 yılında Dokay Çevre Laboratuvarı ve 2013 yılının Haziran ayında da Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından deniz suyu ölçüm ve analizleri yapılmıştır yılında üç farklı noktadan alınan deniz suyu numunelerinin SKKY Tablo 4 Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterleri ve Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği uyarınca analizleri yapılmıştır (Bkz. Tablo 65 ve Tablo 66). Tablo 65. Deniz Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) Parametre Numune 1 Numune 2 Numune 3 Yüzme Suyu Kalitesi SKKY Tablo 4 Analiz Analiz Analiz Yönetmeliği Değerleri Değerleri Sonucu Sonucu Sonucu Kılavuz Zorunlu ph 8,42 8,43 8, Askıda Katı <10 <10 <10 30 Madde (mg/l) Çözünmüş Oksijen (mg/l)/% Işık Geçirgenliği (m) Parçalanabilir Organik Kirleticiler 8,44/104,2 8,41/103,9 8,36/103,3 171 Doygunluğun %90 ından fazla <4 <4 <4 -

199 Parametre Numune 1 Analiz Sonucu Numune 2 Analiz Sonucu Numune 3 Analiz Sonucu SKKY Tablo 4 Değerleri Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği Değerleri Kılavuz Zorunlu (BOİ) (mg/l) Klorofil-a (Üretkenlik) <0,001 <0,001 <0,001 - (mg/l) Fenol (mg/l) <0,001 <0,001 <0,001 0,001 0,005 0,005 Bakır (mg/l) <0,01 <0,01 <0,01 0,01 Kadmiyum (mg/l) <0,003 <0,003 <0,003 0, Kurşun mg/l) <0,01 <0,01 <0,01 0,1 - - Nikel (mg/l) <0,02 <0,02 <0,02 0,1 Çinko (mg/l) <0,01 <0,01 <0,01 0,1 Civa (mg/l) <0,0005 <0,0005 <0,0005 0, Krom (mg/l) <0,02 <0,02 <0,02 0,1 - - Arsenik (mg/l) <0,001 <0,001 <0,001 0,1 - - Amonyak (mg/l) <0,01 <0,01 <0,01 0, Nitrat (mg/l) <0,44 <0,44 <0, Fosfat (mg/l) <0,01 <0,01 <0, Kjeldahl Azotu <0,2 0,22 <0, (mg/l) Toplam Siyanür (mg/l) <0,01 <0,01 <0, Renk(Pt-Co) <5 <5 18 Doğal - Renkte olağandışı bir değişiklik olmamalı Yüzer madde Yok Yok Yok - Bulunmamalı - Balık Biyodeneyi (zehirlilik) <4 <4 <4 Bulunmayacak Yüzey Aktif Madde (mg/l) Bulanıklık (NTU) Ham Petrol ve Petrol Türevleri (mineral yağ) (mg/l) Pestisitler (mg/l) Toplam Koliform (KOB/100 ml) Fekal Koliform (KOB/100 ml) Fekal Streptokok (KOB/100 ml) Salmonella (KOB/100 ml) <0,025 <0,025 <0,025-0,86 0,58 0,49 Doğal <0,003 <0,003 <0,003 0, Kalıcı olmayan köpük 3 - Su yüzeyinde görünür film tabak, koku olmamalı <0,00025 <0,00025 <0,

200 Tablo 66. Deniz Suyundaki Radyoaktivite Sonuçları (2013) Numune 1 Numune 2 Numune 3 SKKY Tablo 4 Parametre Analiz Analiz Analiz Değerleri Sonucu Sonucu Sonucu Radyoaktivite Alfa Aktivitesi (Bq/L) Radyoaktivite Beta Aktivitesi (Bq/L) Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği Değerleri Kılavuz Zorunlu <5,74 <6,73 <11, ,07 5,67 4, yılında deniz suyu numuneleri üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre; tüm numunelerin ph değerleri, sınır değer olan 6-9 aralığındadır. Deniz suyunda yüzer maddeye rastlanmamıştır. AKM 10 mg/l altında olup, SKKY limit değerlerinin altındadır. Fenol, bakır, kadmiyum, kurşun, nikel, çinko, civa, krom, arsenik ve amonyak parametrelerinin tespit edilen değerleri yönetmelik sınır değerlerinin altındadır. Toplam koliform parametresi yönetmelik sınır değerinin altında olmakla birlikte, fekal koliform ve fekal streptokok parametrelerine rastlanmamıştır. Gürültü Proje sahası ve çevresinde mevcut gürültünün tespitine yönelik 2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı tarafından bir tanesi proje sahasında, sekiz tanesi de proje sahası çevresinde olmak üzere gürültü ölçümleri yapılmış, buna ek olarak, 2012 yılında Dokay Çevre Laboratuvarı tarafından Gömü ve Tarlaağzı Köylerinde 24 saat süreyle gürültü ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Proje sahası ve çevresindeki mevcut gürültü seviyesinin tespit edilmesi amacıyla bu defa da 2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafında sekiz noktada gürültü ölçümleri yapılmıştır (Bkz. Tablo 67). Yapılan ölçümler ÇGDYY nde belirtilen sınır değerler ile mukayese edilmiştir. Ölçüm Noktası Liman Tarlaağzı Köyü Girişi Santral Alanı Sahil Akarlar Çay Bahçesi Önü 33 No.lu Ev Önü Gömü Köyü Santral Alanı Yakını Tarlaağzı Köyü 85 No.lu ev Önü Tablo 67. Proje Sahası ve Yakın Çevresindeki Gürültü Ölçüm Sonuçları (2013) Arka Plan Gürültü Arka Plan Gürültü Koordinatlar Düzeyi (dba) Düzeyi (dba) (Gündüz) (Akşam) Y Ölçüm Sonucu (dba) Dahil Olduğu Kategori Ölçüm Sonucu (dba) Dahil Olduğu Kategori Arka Plan Gürültü Düzeyi (dba) (Gece) Ölçüm Sonucu (dba) Dahil Olduğu Kategori ,4 A 46,2 A 50,3 A ,0 A 46,5 A 48,9 A ,8 A 46,9 A 50,6 A ,9 A 47,3 A 49,9 A ,1 C 66,6 C 65,5 C ,5 C 65,9 C 65,2 C ,6 A 46,5 A 47,6 A ,0 A 47,2 A 49,0 A 173

201 Ölçüm sonuçları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY) de belirtilen sınır değerler ile mukayese edilmiş, elde edilen sonuçların Kategori A (L gündüz <55 dba) ve Kategori C (L gündüz dba) olarak nitelendirilen sınır değerin altında kaldığı görülmüştür. Pasif örnekleme tüpleri Proje sahası ve çevresinde 20 günlük periyotlar halinde üç dönem olarak sekiz farklı lokasyonda NO 2, SO 2, HCI ve HF ölçümleri gerçekleştirilmiştir (Bkz. Tablo 68). Tablo 68. NO 2, SO 2, HCI ve HF Analiz Sonuçları I. Dönem Ölçüm Sonuçları Pasif Örnekleme Tüpü NO 2 Ölçüm Sonucu ( g/m 3 ) SO 2 Ölçüm Sonucu ( g/m 3 ) HCI Ölçüm Sonucu ( g/m 3 ) HF Ölçüm Sonucu ( g/m 3 ) PS 1 1,26 <L.O.D. 3,87 3,34 PS 2 1,68 <L.O.D. <L.O.D. 1,97 PS 3 1,88 <L.O.D. 4,39 3,66 PS 4 6,99 <L.O.D. 4,96 4,26 PS 5 3,17 <L.O.D. 3,82 5,61 PS 6 2,02 <L.O.D. <L.O.D. 2,73 PS 7 5,44 <L.O.D. 2,67 2,78 PS 8 4,80 <L.O.D. 4,25 5,33 II. Dönem Ölçüm Sonuçları PS 1 * 3,33 * * PS 2 2,26 <L.O.D. 5,51 6,24 PS 3 2,99 <L.O.D. 5,35 6,76 PS 4 5,61 <L.O.D. 3,77 7,24 PS 5 3,20 <L.O.D. 4,60 6,57 PS 6 3,02 <L.O.D. 3,32 5,55 PS 7 6,30 <L.O.D. 3,53 4,18 PS 8 4,17 <L.O.D. 4,34 7,12 III. Dönem Ölçüm Sonuçları PS 1 4,01 <L.O.D. 3,95 4,84 PS 2 3,54 <L.O.D. 2,67 4,55 PS 3 3,31 <L.O.D. 3,57 5,09 PS 4 7,41 <L.O.D. 4,85 4,35 PS 5 5,95 <L.O.D. 2,26 3,74 PS 6 4,94 <L.O.D. 3,84 5,36 PS 7 9,29 <L.O.D. 2,45 3,20 PS 8 6,18 2,71 2,97 4,93 *Pasif örnekleme tüpü sahada kaybolduğu için analizi yapılamamıştır. <L.O.D.=limit değerin altında Tablo 68 den de görülebileceği gibi, proje sahası ve yakın çevresindeki NO 2, SO 2, HCI ve HF konsantrasyon değerleri, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek 2 Tablo 2.2 de verilen sınır değerlerin altındadır. 174

202 Partikül Madde (PM 10 ) Önerilen proje kapsamında yapılan partikül madde (PM 10 ) ölçüm çalışmaları, iki farklı noktada 24 saat süre ile gerçekleştirilmiştir. Yapılan ölçümlerin sonuçları ve yönetmelik sınır değerleri Tablo 69 da verilmiştir. Buna ilaveten söz konusu ölçüm çalışması, hali hazırda tekrar edilmekte olup, iki farklı noktada bir ay süre ile gerçekleştirilmektedir. Tablo 69. Tesis İçerisinde Yapılan (PM 10)Toz Ölçümlere İlişkin Sonuçlar Ölçümler (µg/nm 3 ) Ortalama SKHKKY HKDYY Ünite Değer Sınır Değeri Sınır Değer (µg/nm 3 ) KVS (µg/nm 3 ) (µg/nm 3 ) 1.Nokta Nokta Çöken toz SKHKKY Ek 2 gereğince iki ay süre ile tesis etki alanındaki dört farklı noktada çöken toz ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Çöken toz analiz sonuçları Tablo 70 de sunulmuştur. Tablo 70. Çöken Toz Analiz Sonuçları Nokta Adı Sonuç (mg/m 2.gün) 1 79, , Tablo 70 ten de görülebileceği gibi, tesis etki alanda gerçekleştirilen çöken toz ölçüm sonuçları, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek 2 Tablo 2.2 de verilen sınır değerlerin altındadır. IV Diğer özellikler Bu başlık altında değinilmesi gereken ilave bir husus bulunmamaktadır. IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Proje alanı ve etki alanındaki balıkçılık faaliyetleri, su ürünleri bakımından ekonomik türler, bölge balıkçılığının incelenmesi (voli yerleri, balıkçı, balıkçı teknesi ve balıkçı kuruluşları yönünden) Proje sahası ve etki alanındaki balıkçılık faaliyetleri, su ürünleri ve voli sahası ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16 da sunulmuştur. IV.3.2. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başta turizm olmak üzere, tarım, hayvancılık, balıkçılık vb sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler) Turizm Bartın ve Amasra, oldukça zengin turizm potansiyeli ve önemli bir turizm geleneği bulunmasına karşın, 1960 lerden sonraki 30 yılda turizm talebi açısından beklenen gelişmeyi gösterememiştir. Ancak, 1991 yılında Bartın ın il oluşuyla birlikte yeniden hareketlilik kazanmış, turizmin çeşitlendirilmesi, altyapı sorunlarının giderilmesi, turistik olanakların geliştirilmesi ve tanıtım konularında başlatılan çalışmalarla önemli aşamalar kaydedilmiştir (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011). 175

203 Bartın, 700 yıllık kilise binası, yıllık camiler, köprüler, hanlar, hamamlar ve yakın tarihi özetleyen ahşap Bartın evleri, geleneksel Garıla Pazarı ve düğünleri, yüzyılların desenlerini gümüş pırıltılı ışıklarla yansıtan el sanatlarından telkırma yazmalar, seçkin yöre mutfağı ve çilek festivali gibi tarihi, kültürel ve folklorik değerleri, deniz, ırmak, mağara, yayla ve av turizmine olanak sağlayan ilginç doğal değerleriyle bilinmektedir. Bartın daki belediye ve turizm işletmesi belgeli konaklama tesisi, oda ve yatak sayıları Tablo 71 ve Tablo 72 de sunulmaktadır. Tablo 71. Bartın daki Belediye Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları Otel Pansiyon Toplam İlçe Adı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Merkez Amasra Kurucaşile Toplam Kaynak: Tablo 72. Bartın daki Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları İl Adı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Bartın Kaynak: Yapılan sosyal etki değerlendirme çalışma sonucuna göre (Bkz. Ek 11); Tarlaağzı Köyü nde halen 20 hane turizm amaçlı pansiyonculuk yapmaktadır. Önümüzdeki dönemde pansiyon olarak hizmet verecek hane sayısının ise 50 ye çıkacağı öngörülmektedir yılı itibariyle Bartın İli ni ziyaret eden yerli turist sayısı , yabancı turist sayısı ise ancak kişidir 14. Tarım İlçe genelinde kuru ve sulu tarım koşullarında yetiştirilen en önemli ürünler; başta fındık olmak üzere sırası ile hububat, yem bitkileri, sebze, meyve, yumru bitkiler ve baklagillerdir. İlçede yapılan bitkisel üretimleri tarla, sebze ve meyve üretimi olarak üç ana grupta toplamak mümkündür ( Tarla Ürünleri: İlçede ekonomik bakımdan yetiştirilen ana ürünler buğday ve mısırdır. Uygulanan Çayır-Mera Yem Bitkileri Üretimi ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi kapsamında dağıtılan tohumluklar ile 2000/467 sayılı destekleme kapsamında son yıllarda ilçede yem bitkileri ekiliş alanında büyük bir artış kaydedilmiştir. Sebzecilik:İlçede hemen hemen her köyde sebzecilik yaygın olarak yapılmaktadır. En fazla yetiştirilen sebzeler; domates, biber, hıyar, patlıcan, ıspanak, pırasa, marul, fasulye, kabak, soğan, lahana ve bakladır. Örtü altı sebzeciliği son yıllarda büyük ilgi görmeye başlamış ve bu işle uğraşan çiftçi aile sayısında önemli artışlar olmuştur. Buna paralel olarak modern seralar kurulmaya başlamıştır. Amasra da örtü altı tarımı yapan köy sayısı 28, örtü altı tarımı yapan işletme sayısı 260 tır. İlçe genelinde toplam 30 da lık alanda örtü altı tarımı yapılmaktadır (Bkz. Ek 9). 14 Batı Karadeniz Bölge Planı, , Turizm Sektör Analizi, s

204 Meyvecilik:İlçede yaygın olarak fındık üretimi yapılmaktadır. Fındık üretimi genel olarak Kazpınarı, Bostanlar, Kocaköy, Şükürler, İnciğez, Saraydüzü, Cumayanı, Çanakçılar ve Yukarısal Köylerinde yoğunlaşmaktadır. Amasra genelindeki tarımsal faaliyet ürünleri ve Türkiye ekonomisindeki yerleri Tablo 73 te gösterilmiştir. Tablo 73. Amasra Genelinde Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı Ürünler İşletme Sayısı Arazi Sayısı Ekili Alan (m 2 ) Ürünün Ekildiği Alanın Toplam Ekili Alana Oranı (%) Fındık ,030 76,11 Mısır (Dane) ,415 5,38 Mısır (Silaj) ,906 4,19 Kavaklık ,715 2,44 Bugday (Ekmeklik) ,630 2,29 Karışık Meyvelik ,543 2,24 Nadas ,192 2,14 Ceviz ,900 2,06 Karışık Sebzelik ,687 1,36 Yonca ,172 0,88 Yulaf ,045 0,25 Kestane ,608 0,21 Çilek (örtü altı dahil) 6 6 7,832 0,07 İncir 1 2 6,274 0,06 Kiraz 3 3 5,725 0,05 Arpa 1 2 4,600 0,04 Zeytin 1 1 3,780 0,03 Elma (Diğer) 4 5 3,244 0,03 Poulawnia 1 1 2,854 0,03 Patates 3 4 2,578 0,02 Fig 1 1 2,500 0,02 Üzüm Sofralık (Çekirdekli) 1 3 2,370 0,02 Fasulye (Kuru) 1 2 2,222 0,02 Elma (Starking) 1 1 2,000 0,02 Bakla 1 1 1,760 0,02 Biber (sivri, çaliston) 1 3 0,576 0,01 Fasulye 1 2 0,367 0,00 Kaynak: İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2013 Hayvancılık Bölgedeki hayvancılık faaliyetleri, hayvan mevcudiyeti, yetiştirilen ürünler ve Türkiye ekonomisindeki yeri hakkındaki detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16 da verilmiştir. Proje kapsamında hazırlanan ve Ek 11 de sunulan Sosyal Etki Değerlendirme Raporu na göre; Gömü Köyü nün esas geçim kaynağı madencilik ve fındık müstahsilliğidir. Buna ek olarak, çoğunlukla geçimlik düzeyde (hane ihtiyaçlarına yönelik) olmak üzere, seracılık, bağ ve bahçecilik de yapılmaktadır. Köydeki yıllık fındık üretimi ton civarındadır. Bunun dışında köy hanelerine ait arazilerden kiraz, asma yaprağı, sebze, kestane ve ceviz gibi ürünler elde edilmekte ve bu ürünler hane geçimine yardımcı bir unsur olarak yol boylarında Amasra yı ziyaret eden turistlere arz edilmektedir (Bkz. Ek 11). 177

205 Tarlaağzı Köyü de Gömü köyü gibi temelde bir madenci köyüdür. Köyün birinci gelir kaynağı madencilik, ikinci gelir kaynağı fındıkçılık ve üçüncü gelir kaynağı da turizmdir. Köyün yıllık fındık üretimi 220 ton civarındadır. Bunlara ek olarak, Gömü Köyü nde olduğu gibi, bağ ve bahçelerden elde edilen sebze ve meyveler perakende olarak yol boylarında bazı hanelerce satışa sunulmaktadır. Ancak bu son kalem önemli bir gelir getirici faaliyet sayılmaz. Bu faaliyet, hane ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik geçimlik üretimin yarattığı ürün fazlasının pazara arz edilmesinden ibarettir (Bkz. Ek 11). Balıkçılık Bölgede balıkçılık faaliyetleri, yetiştirilen ürünler ve bu ürünlerin Türkiye ekonomisindeki yeri ile igili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16 da verilmiştir. Madencilik 15 Taşkömürü: Türkiye nin taşkömürü rezervi 1,33 milyar ton olarak belirlenmiştir. Bu rezervin %99 nu Zonguldak ve Bartın taşkömürü rezervi oluşturmaktadır. Jeolojik rezervin 409 milyon tonu Amasra Havzası nda bulunmaktadır. Amasra Havzası nda ilk üretim faaliyetleri 1848 yılında başlamış, 1940 da devletleştirilen işletmeler 1953 de Ereğli Kömür İşletmesi Müessesesi ne devredilmiş ve Tarlaağzı nda ilk devlet sermayeli ocaklar işletmeye açılmıştır yılında Zonguldak Kömür İşletmelerine bağlanmış, 1983 te ise TTK Genel Müdürlüğü yönetim kurulu kararı ile Amasra Taşkömürü İşletmesi haline dönüştürülmüştür tarihinden itibaren ise Üzülmez Müessese Müdürlüğü ne bağlanmıştır de tekrar müessese olmuş, halen Amasra Taşkömürleri Müessesesi olarak faaliyet göstermektedir. Mermer:Amasra nın Yukarısal Köyü, Yörükler Mevkii nde özel bir şirket tarafından işletilmekte olan bir mermer ocağı mevcuttur. Mermer kalitesi yüksek olup, yurt dışına pazarlanmaktadır. Toplam rezerv miktarı yaklaşık m 3 olup, yıllık üretim m 3 tür. Metan Gazı:Metan gazı; havadan hafif, renksiz, kokusuz, yanıcı ve patlayıcı bir gazdır. Literatürde, denizel oluşumlu (petrol kökenli) olanlar doğal gaz, karasal oluşumlu (kömür kökenli) olanlar ise metan gazı olarak adlandırılmaktadır. Taşkömürü içersinde metan gazı (CH 4 ) bulunmaktadır. Hava ile karışımına ocak içersinde grizu adı verilmektedir. Havada %4,5-%14 oranları arasında bulunursa patlamaya elverişli hale gelmektedir. Kömür ocaklarındaki grizu faciaları metan gazı patlamaları ile olmaktadır. Metan gazı yanıcı ve ısı verici (ekzotermik) bir gazdır. Üretildiğinde enerji elde edilebilmektedir. Üretim için yapılan metan sondajları kömür ocaklarının gazdan arındırılmasına da ek yarar sağlamaktadır. TTK ile özel sektör arasında metan gazı arama ve işletme sözleşmesi imzalanmıştır. Hattat Holding Zonguldak-Amasra-Azdavay bölgelerinde toplam km 2 lik bir alan içerisinde metan gazı arama çalışmaları başlatmış bulunmaktadır. Bu doğrultuda açılan ilk üç kuyıda aktif gaz çıkışı tespit edilmiştir. Firma, sahip olduğu iki adet m delme kapasiteli iki kulesi ve diğer bir delme kulesi ile metan sondajlarını yürütmektedir. Bölgedeki diğer madencilik faaliyetleri ve mevcut maden yatakları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.18 de verilmiştir. 15 Bu bölümdeki bilgiler internet sitesinden temin edilmiştir. 178

206 Sanayi Kalkınmada birinci derecede öncelikli iller arasında yer alan Bartın, sanayileşmesini henüz tamamlayamamıştır. İstihdamın taş kömürü kurumunun Amasra ve Zonguldak kömür ocaklarında yoğunlaşması diğer kollardaki sanayileşmenin uzun süre geri palanda kalmasına yol açmıştır. Taşkömürü müessesinin yanısıra Bartın Çimento Fabrikası ve ORÜS Orman İşletmesi ile kamunun başlattığı sanayileşme süreci Bartın'ın il olmasından sonra özel sektör yatırımları ile devam etmiştir. Çimento fabrikasının 1995, ORÜS bünyesindeki iki fabrikanın da 1996 ve 1997 yıllarında özelleştirilmesinden sonra Bartın sanayi TTK dışında tümü ile özel sektör kimliğine bürünmüştür. Ancak özel sektör yatırımları istihdam ve kapasite açısından orta ve küçük ölçekli işletmeler olup, sanayideki işgücünün ancak yarısını istihdam edebilmektedir. İşgücünün geri kalan yarısı halen TTK bünyesinde çalışmaktadır. Coğrafi konumu, ulaşım, özellikle deniz ulaşımı, pazara yakınlık, nüfus, nitelikli insan gücü, enerji altyapısı ve hatta tasarruf yönünden sanayileşme için yeterli potansiyel bulunmasına rağmen özel girişimcileri sanayi alanına istenilen düzeyde çekemeyişin en önde gelen sebebi altyapısı hazır sanayi arsalarının bulunmayışı olmuştur. Bu eksikliğin giderilebilmesi için organize sanayi bölgesi tesis edilmiş ve mevcut talebi karşılamaya yetersiz olacağı dikkate alınarak ayrıca il özel idaresince özel bir sanayi alanı da ihtas edilmiştir. İkinci sanayi sitesi için girişimlere başlanmıştır ( IV.3.3. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, özellikle turizm sezonunda nüfus artış oranları, diğer bilgiler) Kentsel ve kırsal nüfus Planlanan tesis, Bartın İli nin Amasra İlçesi nde yer almaktadır. TÜİK tarafından gerçekleştirilen 2013 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ne göre Bartın İli nin toplam nüfusu kişidir (Bkz. Tablo 74). Proje sahasının yer aldığı Amasra da kişi, Gömü Köyü nde 504 kişi, Tarlaağzı Köyü nde ise 341 kişi bulunmaktadır (Bkz. Tablo 75). Tablo 74. Bartın İli Nüfus Bilgileri (2013) Nüfus Bilgisi 179 Kişi Sayısı Toplam nüfus İl ve ilçe merkezleri nüfusu Belde ve köyler nüfusu İl ve ilçe merkezleri nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı (%) 38,59 Belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı (%) 61,41 Yıllık nüfus artış hızı (binde) 3,72 Nüfus yoğunluğu Kaynak: Tablo 75. Amasra İlçesi Nüfus Bilgileri (2013) Nüfus Bilgisi Kişi Sayısı Amasra toplam nüfus Gömü Köyü 494 Tarlaağzı Köyü 358 Kaynak: Proje sahasına en yakın iki köyden biri olan Gömü Köyü nde 241 i erkek 253 ü kadın olmak üzere 494 kişi ikamet etmektedir. Diğer en yakın köy olan Tarlaağzı Köyü nde ise 177 si erkek 181 i kadın olmak üzere toplam 358 kişi bulunmaktadır.

207 Nüfus artış oranı Amasra İlçesi nin yıllara göre nüfus artış oranları Tablo 76 da sunulmuştur. Tablo 76. Amasra İlçesi nin Yıllara Göre Nüfus Artış Oranları (%) İlçe Adı Amasra -22,04-23,03-2,18-0,76-1,44 0,93 Kaynak: Göçler ADNKS 2013 yılı verilerine göre Bartın İli nin yıl içinde aldığı göç 7.886, verdiği göç ise olarak belirlenmiştir. İl in verdiği göç, aldığı göçten daha fazla olup, net göç hızı -1,31 olarak hesaplanmıştır. Gömü Köyü nün mevcut nüfusu, yaz aylarındaki turizm hareketliliğine bağlı olarak bu aylarda i geçmektedir. Köy, Ankara ve İstanbul a göç vermiştir. Yaz nüfusuna, göç etmiş nüfustan olup, tatillerini köylerinde geçiren haneler de eklenmektedir. Tarlaağzı Köyü nün yaz nüfusu, turizm hareketliliğinin artmasına bağlı olarak, hem köyden büyük kentlere göç edenlerin yaz tatillerini geçirmek üzere köye dönmeleri, hem de köyde başlayan pansiyonculuğun yarattığı kapasite nedeniyle ortaya çıkan turistik talep sonucunda i bulmaktadır (Bkz. Ek 11). IV.3.4. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) Eğitim Proje sahasının yer aldığı Amasra daki öğretmen ve öğrenci sayıları Tablo 77 de sunulmaktadır. Tablo 77. Amasra İlçesi Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Öğretmen sayısı İlköğretim Okullarındaki Öğretmen Sayısı 94 Ortaöğretim Okullarındaki Öğretmen Sayısı 47 Okul Öncesi Öğretmen Sayısı (Kadrolu) 2 Okul Öncesi Öğretmen Sayısı (Kadrosuz) 11 Özel Eğitim Öğretmen Sayısı 1 Rehber Öğretmen 4 Ücretli Öğretmen ve Usta Öğretici 7 Kısmi Zamanlı Öğretmen 5 Öğrenci sayısı İlköğretim Öğrencisi Anasınıfı Öğrencisi 164 Ortaöğretim Öğrenci 452 Kaynak: Amasra merkez ve köylerde okuma yazma oranı %89 dur. Okuma yazma bilmeyenler 65 yaşın üzerindedir. Amasra Lisesi, Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi, Fatih Sultan Mehmet İlköğretim Okulu ve Amasra Belediyesi bünyesinde olmak üzere ilçede 4 adet kütüphane bulunmaktadır ( Gömü Köyü nde öğrenim çağındaki nüfus, Amasra daki okullara taşımalı sistem çerçevesinde gidip gelmektedir. Amasra ya taşınan öğrenci sayısı 45 i bulmaktadır (Bkz. Ek 11). 180

208 Benzer şekilde Tarlaağzı Köyü nde öğrenim çağı nüfusu Bartın ve Amasra ya gidip gelmektedir. İlk, orta ve lise eğitimi için Amasra ya giden öğrenci sayısı 40, Bartın a gidenler ise 20 kadardır (Bkz. Ek 11). Sağlık İl genelinde 399 yatak kapasiteli 1 adet devlet hastanesi, 15 yatak kapasiteli 1 adet ilçe Entegre Hastanesi (Ulus İlçesi nde), 1 adet ağız ve diş sağlığı merkezi, 30 adet aile sağlığı merkezi (21 adet merkezde ve 9 adet ilçelerde olmak üzere), 2 adet özel tıp merkezi ve 2 adet diyaliz merkezi bulunmaktadır. İl genelinde 79'u uzman hekim, 88'i pratisyen hekim olmak üzere toplam sağlık personeli çalışmaktadır. 112 Acil Sağlık Hizmetlerine ait 9 istasyon olup, buralarda 11 adet ambulans kullanılmaktadır. Bölgedeki endemik hastalıklar; daha çok fareler yoluyla kirlenen sulardan insanlara bulaşan ve zoonotik bir hastalık olan Tularemi dir. Bu hastalık, Bartın İli için endemiktir. Hasta sayısında dönem dönem artış olmaktadır yılında 36 vaka saptanmış iken 2012 yılında 13 vaka kayıtlara yansımıştır (Bkz. Ek 9). Benzer şekilde il genelinde 2012 yılında kayıt altına alınan 346 adet kanser vakası bulunmaktadır. Genellikle cilt kanseri (84 vaka), prostat kanseri (52 vaka) ve akciğer kanseri (35 vaka) şeklinde vuku bulan kanser olaylarında hayatını kaybeden kişi sayısı 153 tür. Kanserli vaka sayısı il nüfusunun %0,18 ine tekabül etmektedir. Kanserden hayatını kaybeden kişi sayısı 2012 yılında 153 tür (Bkz. Ek 9). Amasra İlçesi nde ise 4 adet Aile Sağlığı Merkezi ile Toplum Sağlığı Merkezi bulunmaktadır. Toplum sağlığı merkezinde 1 tane sorumlu doktor, 2 tane doktor, 1 tane şef, 3 tane sağlık memuru, 6 tane hemşire, 2 tane ebe, 2 tane tıbbi sekreter, 1 tane bilgi işlem memuru, 1 tane memur, 1 tane veri hazırlama memuru, 3 tane şoför ve 3 tane hizmetli bulunmaktadır ( Sağlık Risk Raporu Yapılması planlanan tesisin devreye alınması, işletilmesi ve taşıma/nakliye nedeniyle oluşabilecek tüm emisyonlara (toplam baca gazı ve taşıt emisyonları) ait yer seviyesi saatlik hava dağılım modelleri ile muhtemel emisyonları modellenen kirleticiler PM 10, NO x, SO 2, CO, HCl(g) ve HF(g) tir. Tesisin devreye alınması ile atmosfere verilecek olan bu kirleticilerin, insanların sağlığı üzerindeki muhtemel etkilerinin kantitatif olarak ortaya konulması amacıyla, Yrd. Doç. Dr. Fatih TAŞPINAR tarafından Sağlık Riski Değerlendirmesi Raporu hazırlanmıştır (Bkz. Ek 14). Sağlık riski değerlendirmesinin amacı, insanların tehlikeli maddelere maruz kalması sonucunda ortaya çıkabilecek insan sağlığı üzerindeki etkilerin belirlenmesidir. Ek 14 te sunulan çalışmada, dağılım modelleri ile olası konsantrasyonları ortaya konulan ve tesisin devreye alınması ile atmosfere verilmesi uhtemel kirleticiler olan PM 10, NO x, SO 2, CO, HCl ve HF için literatürde verilen ve uluslararası kabul gören sağlık riski değerlendirme yaklaşımı olan EPA nın yaklaşımı kullanılmıştır. Buna göre, sağlık risklerinin, kanserojen ve kanserojen olmayan (fakat sağlık riskleri oluşturan) riskler olarak ele alınması, her bir risk türünün hesaba katılan her kirletici için ayrı ayrı bulunması ve toplam riskin (kanserojen ve kanserojen olmayan) ortaya konulması gerekmektedir. 181

209 Kültür TÜİK 2012 verilerine göre İl de üç adet sinema salonu, üç adet tiyatro salonu ve dört adet kütüphane bulunmaktadır. Bahsedilen kültür merkezlerine ait detaylar Tablo 78 ve Tablo 79 da verilmektedir. Tablo 78. Bartın İli ndeki Sinema ve Tiyatro Salonlarından Yararlanma Durumu (2012) Kültür Merkezi Sayı Koltuk Sayısı Gösteri Sayısı Seyirci Sayısı Sinema Tiyatro Kaynak: Tablo 79. Bartın İli ndeki Kütüphanelerden Yararlanma Durumu (2012) Kültür Merkezi Sayı Kitap Sayısı Yararlanma Sayısı Bin Kişi Başına Yararlanma Sayısı Kütüphane Kaynak: IV.3.5. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, limanlar, konutlar, turizm alanları vb.) Mevcut arazi kullanımı Proje sahasının ve yardımcı ünitelerinin arazi kullanım durumları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm II.3.4 te verilmiştir. Buna göre; Santral sahasının toplam alanı yaklaşık m 2 olup, bu alanın yaklaşık m 2 lik kısmı orman arazilerinden, geri kalan kısmı ise şahıs arazisi ve Hema Elektrik Üretim A.Ş ye ait arazilerden oluşmaktadır. Kazı fazlası malzeme depolama sahasının toplam alanı yaklaşık m 2 olup, bu sahanın yaklaşık m 2 lik kısmı şahıs arazilerinden, geri kalan kısmı ise Hema Elektrik Üretim A.Ş ye ait arazilerden ve orman arazilerinden oluşmaktadır. Kül depolama sahasının toplam alanı m 2 olup, bu alanın yaklaşık m 2 lik kısmı şahıs arazislerinden, geri kalan orman vasfındaki arazilerden oluşmaktadır. Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Kül/alçıtaşı depolama sahası, depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki ormanlık alanlar için Orman Genel Müdürlüğü nden ön izin alınacaktır. Kentsel büyüme deseni 1991 yılında İl olan Bartın da kentsel büyüme 1991 li yıllardan sonraya rastlamaktadır. Kent merkezi büyüme olanağı sağlayan bir yapıda değildir. Mevcut binaların çoğu Anıtlar Yüksek Kurulu nca tescil edilmiş binalardır. Kent merkezi birinci derece tarihi SİT alanıdır. Bu çok önemli koruma kuralına karşın kentte bir takım tarihi dokuya yersiz müdahaleler yapılmıştır. Kentin tamamının sit alanı olması, koruma kurallarının var olması nedeniyle kentte kaçak yapılaşma oldukça fazladır. Yıkım kararı verilen çok sayıda bina bulunmaktadır. İl de yatırım adı altında talep fazlası konut inşa edilmektedir. 182

210 Bartın Belediye Başkanlığı mücavir alanı olarak sadece yaz aylarında kullanılan ve oldukça yoğun yapılaşmanın olduğu İNKUMU çarpık kentleşmeye örnek oluşturmaktadır. Amasra İlçesi nde de durum aynıdır. Tarihi sit alanı olan kent dokusu yer yer çirkin müdahalelerle zedelenmiş, artan konut gereksinimi ise çok katlı binalar ya da siteler halinde ortaya çıkmıştır. Bu yapılar ya orman alanlarına ya da tarım topraklarına yapılmaktadır (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011). Planlı kentsel gelişme alanları Bartın 19. yüzyılın önemli bir ticaret, imalat, kültür merkezi izlerini halen taşımakta olup, dışa dönük özelliği yerleşme formunu etkilemiştir. Bartın adını da aldığı Bartın Çayı etrafında kurulmuş olup, geçmişte Bartın a kadar gelebilen deniz araçları gelişme avantajı sağlamıştır. 19. yüzyılda önemli bir merkez olarak gelişmiş olan Bartın da, sivil mimari örnekleri oldukça fazladır. Bu nedenle kent merkezinde kümeleşme söz konusudur. Kent dokusunun bu özelliği ve sit alanı olması nedeni ile gerek yeni gelişme alanlarının seçiminde, gerekse yerleşik alan dokusu içinde koruma ve kullanmaya dönük politikalar oluşturulmaktadır. Koruma politikaları planlama çalışmalarına yansıtılmıştır. Kent formu; iş bölgesinin konumuna dayalı olarak yaya ulaşılırlığının belirlendiği konut yer seçimi kuralına göre gelişmiş olup, sanayi yer seçimini ise su ulaşımı belirlemiştir. Bartın Çayı tüm Bartın İl Merkezini dolaştığından ırmak kenarları geçmişten günümüze rekreasyon alanları olarak gelebilmiş ve Koruma Kurulu nca da 1. Derece Doğal Sit olarak korumaya alınmıştır. Kemerköprü nün Çevre Yolu çevresi bölgesel aksın kente giriş yöresi olduğundan gelişmeye müsait alan olarak seçilmiş olup, planlamaya esas olmuştur. Jeolojik açıdan elverişli olan Orduyeri sırtları da planlama çalışmalarında konut alanı olarak düzenlenmiştir. Kırtepe de bulunan Arasta bölgesinin devamlılığı ve nüfusun artması ile ticari fonksiyonların gelişmesi Piryamcılar Caddesi ile Hendekyanı Caddesi boyunca planlamaya esas olmuştur. Orduyeri Mahallesi ile Aladağ Mahallesi de jeolojik açıdan ve kent bakışı açısından konumunu değerlendirmiş olup, kooperatif olarak yapılanmasına devam etmektedir (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011). Sanayi alanları Bölüm IV.3.2 de de değinildiği üzere Amasra daki TTK işletmesi, İl genelinde sanayileşme anlamında önemli bir unsurdur. Bunun yanı sıra İl de Bartın Çimento fabrikası ve ORÜS Orman İşletmesi gibi sanayi tesisleri de mevcuttur. Limanlar Bartın İli sınırları içerisinde Bartın, Amasra ve Kurucaşile de olmak üzere üç adet liman bulunmaktadır ( Türkiye Denizcilik Müsteşarlığına bağlı olan Amasra Liman Başkanlığı, 1 liman başkanı, 1 denetleme memuru ve 1 yardımcı hizmetli personeli ile doğuda Kurucaşile Burnu, Batıda Domuz Burnu arasında kalan Türk karasularını kapsayan deniz sahası içindeki Amasra Limanında faaliyetini sürdürmektedir. Faaliyet alanlarında Kurucaşile, Tekkeönü, Tarlaağzı balıkçı barınakları vardır. 183

211 Turizm alanları Bartın, halk kültürünün vazgeçilmez öğeleri açısından seçkin bir yere sahiptir. Yöre insanı, toplumsal değişimden etkilenmekle birlikte gelenek ve göreneklerini, halk oyunları ve müziğini, giyimini, el sanatlarını, mutfak kültürünü ve yöresel şiveyi günümüze taşımasını bilmiştir. Amasra Bedesteni, Antik Tiyatro, Akropol, Necropol, Yeraltı Çarşısı, İlkçağ Opus Revincium Rıhtımlar ve Dalgakıranlar, Bizans Dönemine ait Yıkık Kilise, Amasra Kalesi, Güzelcehisar, Şarköy, Fırınlı ve Tekkeönü Kaleleri,Halilbey Camisi (Yukarı Cami), İbrahimpaşa Camisi (Orta Cami), Şadırvan Camisi (Aşağı Cami), Fatih Camisi (Eski Kilise), Kültür Evi-(Eski Chapel), Aya Nikolas Kilisesi, Ebu Derda Türbesi, Şimşirli Baba Camii, Küçüktepe Martyrium u, yıllarında Hacı Ali Ağa nın yaptırdığı Taşhan, 1747 de Bartın Voyvodası Çalıkoğlu tarafından yaptırılmış Şehir Hamamı, Amasra da Osmanlı hamamı kalıntıları, Amasra da Bizans dönemine ait Kemere Köprü, Kemerdere Köprüsü, İl merkezinde Orduyeri (Kışla) Köprüsü, Kemerköprü, Amasra da Roma Dön. ait Kuşkayası Anıtı, Yeraltı Galerileri, Amasra Büyüktepe (İnziva) Mağarası, Bartın Çeştepe Höyüğü, Karasu Höyüğü, Ulus Höyüğü, Ulus Abdipaşa Höyüğü, M.S.13. Yy. Başlarında Bölgeye hakim olan Cenevizlilerden kalan Su Sarnıcı, İl merkezindeki Şadırvan, Yerel Sivil Mimari Örneklerinden Bartın Evleri İlin kültürel değerleri arasında bulunmaktadır ( IV.3.6. Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) Gelir Bartın, illerin sosyo ekonomik gelişmişlik sıralamasında 48.sıradadır. Milli gelirin sektörel dağılımı incelendiğinde (TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın) hizmetler sektörü (%56,3) birinci sıradadır. Hizmet sektörünü, %38,2 ile sanayi sektörü ve %5,5 ile tarım sektörü izlemektedir. TÜİK verilerine göre, 2001 yılı itibarıyla, Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Türkiye genelinde TL iken Bartın da TL dir. Benzer şekilde, TÜİK 2008 yılı verilerine göre, Türkiye genelinde Kişi Başına Gayri Safi Katma Değeri, 2008 fiyatlarıyla TL iken; Bartın ın da içinde yer aldığı TR81 grubunda (Zonguldak, Karabük, Bartın) TL olarak gerçekleşmiştir. İşsizlik TÜİK 2012 yılı verilerine göre; Bartın İli ndeki işgücüne katılma oranı %58,8-%63,1 arasında değişmektedir. Bartın daki istihdam oranı %55,2-%59,8 arasında değişmekte olup; ortalama olarak %49 dur yılı itibarıyla İl deki işsizlik oranı %7,3-%13,1 arasında değişmektedir ( Geçim kaynakları Proje sahasına en yakın iki köydeki (Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü) geçim kaynakları ile ilgili araştırma sonuçları, Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından hazırlanan Sosyal Etki Değerlendirme Raporu ndan derlenmiştir (Bkz. Ek 11). Gömü Köyü: Köyün esas geçim kaynağı madencilik ve fındık müstahsilliğidir. Buna ek olarak, çoğunlukla geçimlik düzeyde (hane ihtiyaçlarına yönelik) olmak üzere, seracılık, bağ ve bahçecilik de yapılmaktadır. 184

212 Köydeki yıllık fındık üretimi ton civarındadır. Bunun dışında köy hanelerine ait arazilerden kiraz, asma yaprağı, sebze, kestane ve ceviz gibi ürünler elde edilmekte ve bu ürünler hane geçimine yardımcı bir unsur olarak yol boylarında Amasra yı ziyaret eden turistlere arz edilmektedir. Ayrıca köyde arıcılık faaliyeti de vardır. Köy Muhtarından alınan bilgiye göre; köydeki kovan sayısı 100 ü bulmaktadır. Bu anlamda bu tür ürünler için özelleşmiş bir pazara dönük üretim söz konusu değildir. Söz konusu ürünlerin pek çoğu, özel bir üretim tekniği ve tam zamanlı mesai gerektirmeden, asıl geçim kaynaklarına ek olarak, esasen bölge ikliminin ve florasının sağladığı olanaklar kullanılarak çevre halkı için iktisadî avantaja dönüştürülmüş ürünlerdir. Köyde hayvancılık yok denecek düzeydedir. 200 haneli köyde sadece 40 büyükbaş hayvanın mevcudiyeti bulunmktadır. Bu nedenle otlatma için özel alanlar ayrılmamıştır. Bu nedenle hayvan sahibi her hane kendi arazisi içinde hayvan otlatmaktadır. Köyde yaşayan hane reislerinin büyük bir çoğunluğu TTK ve şirefton madenlerinden emeklidir. Köyde emekli madenci sayısı 200 kadardır. Ayrıca köyde, köyün güneybatısında açtığı kömür ocaklarda çalışan yaklaşık 50 maden işçisi ve halen TTK da çalışan 15 kişi vardır. Bu anlamda köyde işsizlikten söz etmek mümkün olmadığı gibi, Türkiye ortalama hane gelirinin üzerinde bir gelir söz konusudur 16. Tarlaağzı Köyü: Tarlaağzı Köyü de Gömü köyü gibi temelde bir madenci köyüdür. 105 hanenin her birinde, tıpkı Gömü de olduğu gibi, bir maden emeklisi vardır. Ayrıca halen 40 kişi HEMA A.Ş. nin kuyularında ve 6 kişi de TTK da çalışmaktadır. Bu bakımdan köyün birinci gelir kaynağı madencilik dolayımıyla emekli maaşları, ardından halen kömür madenlerinde çalışan aktif nüfusun taşıdığı gelir, üçüncü sırada fındıkçılık ve dördüncü sırada turizmdir. Köyün yıllık fındık üretimi 220 ton civarındadır. Ayrıca halen 20 hane turizm amaçlı pansiyonculuk yapmaktadır. Önümüzdeki dönemde pansiyon olarak hizmet verecek hane sayısı 50 ye çıkacaktır. Bu gelir ve faaliyet kalemlerini arıcılık izlemektedir. Köyde 500 kadar kovan mevcuttur ve bu kovanlarda üretilen kestane balı fabrikalara verilmektedir. Bunlara ek olarak, Gömü Köyü nde olduğu gibi, bağ ve bahçelerden elde edilen sebze ve meyveler perakende olarak yol boylarında bazı hanelerce satışa sunulmaktadır. Ancak bu son kalem önemli bir gelir getirici faaliyet sayılmaz. Bu faaliyet, hane ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik geçimlik üretimin yarattığı ürün fazlasının pazara arz edilmesinden ibarettir. Köyde hayvancılık faaliyeti de marjinal durumdadır. Toplam hayvan varlığı, büyükbaş olmak üzere 84 tür ve bu hayvanlar sadece 3 haneye aittir. Otlatma bu hanelerin kendi arazisi içinde ve köyün batısında orman içlerinde yapılmaktadır. Amasra (Bartın) kırsal nüfusun kalkınması ve tarımsal istihdam oluşturulmasına yönelik öneriler Proje kapsamında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yusuf KURUCU tarafından Amasra (Bartın) Kırsal Nüfusun Kalkınması ve Tarımsal İstihdam Oluşturulmasına Yönelik Öneriler başlıklı bir rapor hazırlanmış ve söz konusu rapor Ek 15 te sunulmuştur. 16 En son TÜİK araştırması 2011 yılına aittir yılı araştırma verilerine göre ortalama yıllık kullanılabilir gelir TL iken, ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir geliri ise TL dir. Maden emeklisinin ortalama maaşı TL civarındadır. Bu durumda ortalama gelir TL ye yakın olup, ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir gelirin biraz üstüne tekabül etmektedir. 185

213 Söz konusu rapordan da görülebileceği gibi, topoğrafya özellikleri dikkate alındığında, tarımın istihdam yaratması ve daha yüksek getiri sağlaması için Amasra-Bartın bölgesinin tarımsal üretimini planlı ve organize bir şekilde yapmak durumunda olduğu görülmektedir. Düz ve/veya düzey yakın eğimli, kolayca işlenebilir araziler oldukça azdır. Topoğrafya problemine karşın, yüksek yağış ve doğal bitki örtüsü bolluğu hayvancılık için önemli bir avantaj sağlamaktadır. Ortak yetiştiricilik alanları içerisinde ihtisaslaşmanın sağlanabilmesi için, manda ve arıcılık yapılması, bu amaçla üreticilere yer, tesis, eğitim, modern alet-ekipman ve pazarlama olanaklarının sağlanması gerekmektedir. Bunların istenmesi veya sunulması için gerekli muhatabın bireysel yetiştiriciler yerine, yetiştirici örgütleri olması daha uygundur. Bu model, Tarıma Dayalı İhtisas Organize Bölge çerçevesinde kurulabilirse önemli devlet desteği alınabilmektedir. Amasra-Bartın bölgesi için arıcılık ve manda yetiştiriciliğinin örgütlü desteklenmesi, rekabet için birlik olunması amacıyla önerilen Tarıma Dayalı İhtisas Organize Bölgeler, diğer illerde çok daha büyük kapsamlarda gerçekleştirilmekte ve çok parselli büyük araziler üzerinde birleşik üretim-pazarlama yapılmaktadır. Ancak Amasra ve Bartın için büyük alanlı işletmeler birliği önermek, kıt arazi varlığı nedeniyle oldukça zordur. Bu nedenle bağımsız üreticilik ancak birlik-kooperatif kuralları çerçevesinde üretimden pazarlamaya kadar işbirliği yapılması ve üreticilik ve pazarlama ile ilgili taleplerde bir kurum kimliğiyle hareket edilmesi önerilmektedir. Bölge iklim, arazi varlığı, ürün deseni, hayvan varlığı, üreticilerin yetiştiricilik deneyimi, ve ürün çeşidinin rekabete uygun olmasına dikkat edilerek, Amasra-Bartın bölgesinde manda yetiştiriciliği ve arıcılık için ihtisaslaşma ve markalaşma önerilmiştir. Yerinde yapılan üretici görüşmeleri ve potansiyel alan çalışmalardan sonra, manda yetiştiriciliği için Amasra İlçesi nin İnpiri Köyü merkezli, arıcılık için ise Çakraz Köyü merkezli olmak üzere, çevre köyleri de içerisine alabilecek şekilde yetiştiricilik alan önerisi yapılmaktadır. IV.3.7. Diğer Özellikler Bu başlık altında değinilmesi gereken ilave bir husus bulunmamaktadır. 186

214 BÖLÜM V PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (BU BÖLÜMDE PROJENİN FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ, BU ETKİLERİ ÖNLEMEK, EN AZA İNDİRMEK VE İYİLEŞTİRMEK İÇİN ALINACAK YASAL, İDARİ VE TEKNİK ÖNLEMLER V.I VE V.2. BAŞLIKLARI İÇİN AYRI AYRI VE AYRINTILI ŞEKİLDE AÇIKLANIR.) V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat oluşacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb maddelerin nerelere taşınacakları ve/veya hangi amaçlar için kullanılacakları Hafriyata neden olacak çalışmalar Proje kapsamında termik santral ünitelerinin konumlandırılması, kömür stok alanının ve kül/alçıtaşı depolama sahasının olacağı lokasyonlarda yapılacak arazi düzenlemeleri nedeniyle hafriyat oluşacaktır. Hafriyat miktarı Proje sahası yaklaşık m 2 lik bir alan içerisinde yer almaktadır. Proje için kullanılacak alan +20 m kotuna indirilecek olup, bu işlem için alanda m 3' lük kazı yapılacağı öngörülmektedir. Ayrıca kül/alçıtaşı depolama sahasında seddenin oturacağı alanda, depolama sahasında ve yüzey drenaj kanallarının geçtiği bölgelerde kazı çalışmaları gerçekleştirilecektir. Kül/alçıtaşı depolama sahasında m 3 'lük (drenaj kanalı dahil) kazı fazlası malzemenin meydana geleceği öngörülmektedir. Proje kapsamında meydana gelecek toplam m 3 lük hafriyat malzemesinin m 3 lük kısmı santral sahasında dolgu malzemesi olarak kullanılırken, kalan kısmının yine büyük bir kısmı da kül/alçıtaşı depolama sahasının sedde dolgusunda kullanılacaktır. Hafriyat malzemesinin kalan kısmı ise, kazı fazlası malzeme depolama sahasında depolanacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak kazı fazlası malzeme, bölgenin topografik koşulları nedeniyle Ek 2 de sunulan Topografik Harita da işaretli kazı fazlası malzeme depolama sahası dışında başka bir sahaya dökülememektedir. Kazı fazlası malzemenin depolanması sırasında tarih ve sayılı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmeliği hükümlerine ve ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır. Kazı fazlası malzemenin bertarafı İnşaat işlerinden kaynaklanan kazı fazlası malzemenin depolanabilmesi için bir adet, m 3 depolama hacmine sahip kazı fazlası malzeme depolama sahası belirlenmiştir. Söz konusu alanın belirlenmesinde toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen gösterilmiş olup, sahada mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacaktır. Kazı fazlası malzeme, pasa veya atıklar, izne konu alanlar dışındaki yerlere kesinlikle dökülmeyecek ve döktürülmeyecektir. Proje kapsamında oluşacak kazı fazlası malzeme ve bitkisel toprak ayrı ayrı depolanacak olup, bitkisel toprak erozyona karşı korunacaktır. 187

215 Söz konusu alanların yüzey alanı ve depolama kapasiteleri Tablo 80 de verilmiştir. Tablo 80. Kazı Fazlası Malzeme Depolama Alanlarının Özellikleri Kazı Fazlası Malzeme Yüzey Alanı (m 2 ) Depolama Kapasitesi (m 3 Proje Sahasına ) Depolama Sahası Mesafesi (kuş uçuşu) Kazı Fazlası Malzeme m Depolama Sahası Kazı fazlası malzemenin taşınması Kazı fazlası malzeme, proje sahasından depolama sahasına üzeri kapalı kamyonlar ile taşınacaktır. Kazı fazlası malzemenin, kazı fazlası malzeme depolama sahasına götürülmesi sırasında mevcut yollar kullanılacaktır. Kazı sırasında kullanılacak makine ve ekipmanlar İnşaat işleri kapsamında kullanılacak olan makine ve ekipman listesi aşağıda sunulmuştur: Kamyon Ekskavatör Vinç Dozer Kazıcı Greyder Loader Kompresör Transmikser Kazı sırasında meydana gelecek çevresel etkiler Kazı işlemleri devam ederken toz ve gürültü emisyonları ile trafik yükünde artış meydana gelecektir. Bu etkiler inşaat faaliyetleri devam ettiği müddetçe geçerli olacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında meydana gelecek toz emisyonlarını önlemek için, belirli aralıklarla saha içerisinde ve yollarda sulama yapılacaktır. İş makinelerinden kaynaklanacak olan gürültüyü minimum seviyeye indirgemek için araçların periyodik bakımları yapılacaktır. İş makineleri nedeniyle trafik yükünde meydana gelecek artış ile ilgili detaylı bilgiler raporun V.1.21 no.lu bölümünde değerlendirilmiştir. Proje kapsamında meydana gelecek toz emisyonu ile ilgili hesaplamalar ve etki azaltıcı önlemler ise Bölüm V.1.5 te detaylı olarak açıklanmıştır. Kazı fazlası malzeme, pasa veya atıklar izne konu alanlar dışındaki yerlere kesinlikle dökülmeyecek ve döktürülmeyecektir. Proje kapsamında oluşacak kazı fazlası malzeme ve bitkisel toprak ayrı ayrı depolanacak olup, bitkisel toprak erozyona karşı korunacaktır. V.1.2. Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (deprem, heyelan, çığ, sel, kaya düşmesi benzersiz oluşumlar halinde tesisin taşıma gücü, alınacak önlemleri, emniyet gerilmesi, oturma hesapları) Proje sahasının zemin özellikleri Proje kapsamında hazırlanan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu Ek 6 da sunulmaktadır. 188

216 Söz konusu rapor kapsamında, proje sahasının ve kömür stok alanının zemin sınıfları belirlenmiş, taşıma gücü ve oturma hesapları yapılmış, şişme ve sıvılaşma potansiyelleri tespit edilmiştir. Ek 6 da sunulan rapora göre; söz konusu alanlar +5 ile +107,0 m arasında yer almaktadır. Proje sahasının eğimi %0-10 ile % a kadar ulaşmaktadır. Yapılan sondajlarda zemin yüzeyinden itibaren 3-10,7 m arasında değişen derinlikte yeraltı suyu seviyesi ile karşılaşılmıştır. Yeraltı suyu seviyesi mevsimsel olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Sahada yer alan birimler genel olarak düşük özdirenç değerlerine ve orta-yüksek-az koroziflik derecesine sahiptirler. Zemin etüt çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen sondajlardan alınan örselenmiş zemin numuneleri üzerinde Doğal Su Muhtevası, Atterberg Limitleri ve Elek Analizi deneyleri gerçekleştirilmiştir. Sondajlardan alınan karot numuneleri üzerinde ise nokta yükleme ve tek eksenli basınç deneyi gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen jeolojik etütler sonucunda sahada, kalınlıkları 1,6 m ila 12,0 m arasında değişen yamaç molozuna rastlanmıştır. Yamaç molozu içerisinde blok birimler dışında kum-kil-silt-çakıl birimleri bulunmaktadır. Yamaç molozu birimleri içerisinde blok geçilmeyen seviyelerde SPT deneyi gerçekleştirilmiştir. Etütler esnasında yamaç molozu içerisinde kil-silt-kum-çakıl birimlerin SPT/N değerlerinin 8 ile 50+ (refü) arasında değiştiği belirlenmiştir. Buna göre; ince daneli (killi, siltli) zeminlerin kıvamı genel itibariyle orta katısert arasında, drenajsız kayma mukavemeti ise ~50 kpa ila ~350 kpa arasında değişmektedir. Karşılaşılan kaba daneli (kumlu, çakıllı) zemin özelliği gösteren kesimlerin sıkılığı gevşek-çok sıkı arasında, içsel sürtünme açısı N=8 için Φ=30 o, N=50+ için Φ=42 o olarak belirlenmiştir. Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlara göre zemin grubu B, yerel zemin sınıfı "Z2" olarak belirlenmiştir. Proje sahasının şişme potansiyeli, oturma hesapları ve sıvılaşma riski Ek 6 da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu da detaylı olarak irdelenmiştir. Kül/alçıtaşı depolama sahasının zemin özellikleri Proje kapsamında kullanılması planlanan kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılan ayrıntılı etütler neticesinde zemin emniyet gerilmesi 421,5 ton/m 2 olarak belirlenmiştir. Söz konusu sahada maksimum yük 335 ton/m 2 olarak hesaplanmış olup, zeminin yük taşıma kapasitesi maksimum yük miktarından daha fazladır. Dolayısıyla kül/alçıtaşı depolama sahasında zemin emniyeti açısından risk teşkil edecek herhangi bir unsur bulunmamaktadır 17. V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı Proje sahasındaki taşkın önleme ve drenaj işlemleri Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında yağmur sularının ve yüzey akışlarının sahadan uzaklaştırılması için bir çevre drenaj sistemi yapılacaktır. 17 YÜMÜN, Z.Ü, Hema Elektrik Üretim A.Ş. Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu,

217 Bu sistem kalıcı olarak tesis edilecek ve işletme aşamasında da yağmur sularının uzaklaştırılmasında kullanılacaktır. Drenaj sisteminin tasarımında bölgedeki en şiddetli yağış analizleri ve taşkın riskleri göz önüne alınacaktır. Proje sahasında, ekipman ve saha yıkama gibi işlemlerden kaynaklanacak yıkama suları, drenaj sistemi ile toplanacaktır. Bu suların yağlı kısmı yağ ayırma ünitesinden geçirildikten sonra endüstriyel nitelikli atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Kömür stok alanındaki taşkın önleme ve drenaj işlemleri Proje kapsamında yer alacak olan kömür stok alanı, yağmur suyu almayacak şekilde betonlanacaktır. Bu önlemlere rağmen kömür stok alanında olabilecek sızıntı sularını toplamak amacıyla, sular drenaj kanalında toplanacaktır. Drenaj kanalında toplanan sular, çökeltme havuzunda biriktirilecek, katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, uygun olması halinde külün ıslatılmasında kullanılacaktır. Suyun uygun nitelikte olmaması durumunda ise deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Kül/alçıtaşı depolama sahasındaki taşkın önleme ve drenaj işlemleri Kül/alçıtaşı depolama sahasında, sızıntı suyunun zemine ve yeraltı suyuna karışmasını önlemek için taban izolasyonu yapılacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasında, külün üzerine su spreyleme sistemi ile su püskürtülerek kül sürekli nemli tutulacak ve tozuması engellenecektir. Bu bağlamda, kül/alçıtaşı depolama sahasında sızıntı suyu toplama, drenaj suyu toplama sistemleri ile toplanan sızıntı ve yağmur suları külün üzerine püskürtülecektir. Böylelikle sızıntı suları saha içerisinde tekrar kullanılmış olacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasının tabanında, sızıntı sularının yeraltı suyuna karışmasını önlemek için geçirimsizlik tabakası kullanılmak suretiyle sızdırmazlık sistemi oluşturulacaktır. Depolama sahası olarak kullanılması planlanan saha, ikinci sınıf katı atık depolama sahası olduğundan geçirimsizlik katsayısı K<10-9 m/s dir. Sahanın tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 50 cm ve geçirgenliği K<10-9 m/s olacak geçirimsiz tabaka (kil) serilecektir. Geçirimsizlik tabakasının fiziksel, kimyasal, mekanik ve hidrolik özellikleri; depolama sahasının toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı potansiyel riskleri önleyecek nitelikte ve teknik özellikleri bakımından Türk Standartları Enstitüsü (TSE) standartlarına uygun olacaktır. Kül\alçıtaşı depolama sahasında uygulanacak olan drenaj sistemi ve zemin geçirimsizliği ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.10'da sunulmuştur. Kül/alçıtaşı depolama sahası için projelendirilen taşkın önleme, drenaj kanalları, yeraltı ve yerüstü yapıları 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağışa göre projelendirilmiştir. V.1.4. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler İnşaat faaliyetleri devam ederken proje sahası, kömür stok alanı ve kül/alçıtaşı depolama sahasının zemin özelliklerinden dolayı herhangi bir patlatma faaliyeti yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Dolayısıyla projenin inşaat faaliyetleri sırasında herhangi bir patlayıcı madde kullanımı da söz konusu olmayacaktır. 190

218 V.1.5. İnşaat sırasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, (Tesisin inşaat aşamasında oluşabilecek toz emisyonu miktarlarının emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanması ve sonuçlarının, toz emisyonu için hesaplamalar sonucu elde edilen kütlesel debi değerleri SKHKKY Ek-2 de belirtilen sınır değerleri aşmışsa modelleme yapılması, Tesiste oluşabilecek emisyonlarla ilgili yapılacak hesaplamalarda kullanılacak olan emisyon faktörlerinin hangi kaynaktan alındığı) Proje kapsamında meydana gelmesi muhtemel toz emisyonları aşağıda hesaplanmıştır. Hesaplamalar sırasında kullanılacak olan emisyon faktörleri Tablo 81 de verilmektedir. Tablo 81. Toz Miktarlarının Hesaplarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Faaliyet Birim Emisyon Faktörü (kontrolsüz) Emisyon Faktörü (kontrollü) Sökme kg/ton 0,025 0,0125 Yükleme kg/ton 0,01 0,005 Nakliye kg/km-araç 0,7 0,35 Boşaltma kg/ton 0,01 0,005 Depolama kg/ha-gün 5,8 2,9 Kırma kg/ton 0,243 0,0243 Kaynak: 1. Santral sahasından kaynaklanacak toz miktarı A. Bitkisel Toprak Sıyırma Faaliyetlerinden Kaynaklı Toz Hesabı Santral sahasında yapılacak m 3' lük kazı malzemesinin %10 u bitkisel toprak olarak kabul edilmiştir. Bitkisel toprak sıyırma çalışmalarının 6 ay süreceği öngörülerek toz hesaplamaları aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Bitkisel toprak miktarı = m³ = m³ 1,6 ton/m³ = ton Çalışma süreleri = 6 ay, 26 gün/ay, 16 saat/gün Aylık kazı miktarı = ton / 6 ay = ton/ay Günlük kazı miktarı = ton/ay / 26 gün = 4.190,6 ton/gün Saatlik kazı miktarı = 4.190,6 ton/gün / 16 saat = 262 ton/saat i. Sökme işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 262 ton/saat x 0,025 kg/ton = 6,55 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 262 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 3,275 kg/saat ii. Yükleme işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz)= 262 ton/saat x 0,01 kg/ton = 2,62 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 262 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,31 kg/saat 191

219 iii. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile günde ortalama (4.190,6 ton/gün)/(25 ton/1sefer) 168 sefer yapılacaktır. Santral alanından sıyrılan bitkisel toprak, santral sahası içerisinde uygun bir alanda geçici olarak depolanacak ve daha sonra proje sahasının peyzaj onarım çalışmalarında tekrar kullanılacaktır. Bitkisel toprağın santral sahasında ortalama 100 m taşındığı varsayılmıştır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz emisyonu (kontrolsüz) = 0,7 kg/km-sefer x 168 sefer/16 saat x 0,1 km=0,74 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) =0,35 kg/km-sefer x 168 sefer/16 saat x 0,1 km=0,37 kg/saat iv. Boşaltma işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 262 ton/saat x 0,01 kg/ton = 2,62 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 262 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,31 kg/saat v. Depolama Bitkisel toprağın depolanması amacıyla kullanılacak santral alanında kullanılacak olan geçici depolama alanı m 2 (5 ha) dir. Toz emisyonu (kontrolsüz) = 5,8 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 1,21 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 2,9 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 0,6 kg/saat vi. Bitkisel Toprak Sıyırma Faaliyetlerinden Kaynaklı Toplam Toz Emisyonu Miktarı Toplam toz emisyonu (kontrolsüz) = 6,55 kg/saat+2,62 kg/saat+0,74 kg/saat+2,62 kg/saat + 1,21 kg/saat = 13,74 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü)= 3,275 kg/saat + 1,31 kg/saat+0,37 kg/saat+1,31 kg/saat + 0,6 kg/saat = 6,865 kg/saat B. Kazı Faaliyetlerinden Kaynaklı Toz Hesabı Santral sahasında yapılacak m 3' lük hafriyatın m³'ü bitkisel toprak olup, bitkisel toprak dışında m 3 'lük kazı; küskülük, yumuşak kayalık, kayalık zeminde yapılacaktır. Bu nedenle hafriyat yoğunluğu 1,8 ton/m 3 alınmıştır. Santral sahasında kazı işlemleri 42 ayda tamamlanacak olup, buna göre; Kazı miktarı = m³ = m³ 1,8 ton/m³ = ton Çalışma süreleri = 42 ay, 26 gün/ay, 16 saat/gün Aylık kazı miktarı = ton / 42 ay = ton/ay Günlük kazı miktarı = ton/ay / 26 gün/ay = ton/gün Saatlik kazı miktarı = ton/gün / 16 saat = 378,8 ton/saat i. Sökme işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 378,8 ton/saat x 0,025 kg/ton = 9,47 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 378,8 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 4,735 kg/saat 192

220 ii. Yükleme işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 378,8 ton/saat x 0,01 kg/ton = 3,79 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 378,8 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,89 kg/saat iii. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Santral sahasında çıkacak kazı fazlaı malzemenin m 3 lük kısmı santral sahasında tekrar dolguda kullanılacaktır. Dolguda kullanılamayacak olan m 3 = ton (5.818 ton/gün=363,6 ton/saat) malzeme ise kazı fazlası malzeme depolama sahasına taşınacaktır. Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile günde ortalama (5.818 ton/gün)/(25 ton/1sefer) 233 sefer/gün yapılacaktır. Santral sahası içerisinde kazı malzemesinin 100 m taşındıktan sonra aracın asfalt yola çıktığı kabul edilerek hesaplamalar aşağıdaki gibi yapılmıştır. Toz Emisyonu (kontrolsüz) =0,7 kg/km-seferx233 sefer/16 saat x 0,1 km=1,02 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) =0,35 kg/km-sefer x 233 sefer/16 saat x 0,1 km=0,5 kg/saat iv. Toplam toz emisyonu miktarı: Santral sahasında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı; Toz emisyonu (kontrolsüz)= 9,47 kg/saat + 3,79 kg/saat+1,02 kg/saat = 14,28 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü)= 4,735 kg/saat + 1,89 kg/saat+0,5 kg/saat = 7,13 kg/saat 2. Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahasından Kaynaklı Toz Hesabı Kazı fazlası malzeme depolama sahasında depolanacak malzeme miktarı toplam m 3 = ton (5.818 ton/gün=363,6 ton/saat)'dür. i. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Santral sahasında çıkacak kazı fazlası malzemenin m 3 lük kısmı santral sahasında tekrar dolguda kullanılacaktır. Dolguda kullanılamayacak olan m 3 = ton (5.818 ton/gün=363,6 ton/saat) malzeme ise kazı fazlası malzeme depolama sahasına taşınacaktır. Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile günde ortalama (5.818 ton/gün)/(25 ton/1sefer) 233 sefer/gün yapılacaktır. Kazı fazlası malzeme depolama sahası içerisinde kazı malzemesinin 100 m taşındığı kabul edilerek hesaplamalar aşağıdaki gibi yapılmıştır. Toz emisyonu (kontrolsüz)= 0,7 kg/km-sefer x 233 sefer/16 saat x 0,1 km=1,02 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü)= 0,35 kg/km-sefer x 233 sefer/16 saat x 0,1 km=0,5 kg/saat ii. Boşaltma Toz Emisyonu (kontrolsüz) = 363,6 ton/saat x 0,01 kg/ton = 3,63 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 363,6 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,81kg/saat 193

221 iii. Depolama Toz Emisyonu (kontrolsüz) = 5,8 kg/ha-gün x 1gün/24 saat x18 ha = 4,35 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 2,9 kg/ha-gün x 1gün/24 saat x18 ha = 2,175 kg/saat iv. Toplam toz emisyonu miktarı Kazı fazlası malzeme depolama sahasında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı; Toz emisyonu (kontrolsüz)= 1,02 kg/saat + 3,63 kg/saat + 4,35 kg/saat = 9,0 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 0,5 kg/saat + 1,81 kg/saat + 2,175 kg/saat = 4,5 kg/saat 3. Kül/alçıtaşı depolama sahasından kaynaklanacak toz miktarı Kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılacak kazı malzemesinin tamamı bitkisel toprak özelliğindedir. Bu nedenle ayrıca bitkisel toprak sıyırma işlemleri yapılmayacaktır. Kül/alçıtaşı sahasında kazı çalışmalarının 1 yılda tamamlanması öngörülmektedir. Hafriyat miktarı = m³ = m³ 1,6 ton/m³ = ton Çalışma süreleri = 12 ay, 26 gün/ay, 16 saat/gün Aylık kazı miktarı = ton / 12 ay = ton/ay Günlük kazı miktarı = ton/ay / 26 gün = 1.205,4 ton/gün Saatlik kazı miktarı = 1.205,4 ton/gün / 16 saat = 75,3 ton/saat i. Sökme işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 75,3 ton/saat x 0,025 kg/ton = 1,88 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 75,3 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 0,94 kg/saat ii. Yükleme işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 75,3 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,75 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 75,3 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,375 kg/saat iii. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Kül/alçıtaşı depolama sahasında kazıdan çıkacak malzemenin tamamı sedde dolgusunda tekrar kullanılacaktır. Bu nedenle kazı fazlası malzeme, kül/alçıtaşı depolama sahasında geçici olarak depolanacak ve daha sonra sedde dolgusunda kullanılacaktır. Bu nedenle kazı malzemesinin kül/alçıtaşı depolama sahası içerisinde yaklaşık 100 m taşındığı varsayılarak hesaplamalar aşağıdaki gibi yapılmıştır. Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile günde ortalama (1.205 ton/gün)/(525 ton/1sefer) 48 sefer yapılacaktır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu (kontrolsüz) = 0,7 kg/km-seferx48 sefer/16 saat x 0,1 km=0,21 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 0,35 kg/km-seferx48 sefer/16 saat x 0,1 km=0,105 kg/saat 194

222 iv. Boşaltma işleminden kaynaklanacak toz miktarı: Toz emisyonu (kontrolsüz) = 75,3 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,75 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 75,3 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,375 kg/saat v. Depolama Bitkisel toprağın depolanması amacıyla kullanılacak kül/alçıtaşı depolama alanında kullanılacak olan geçici depolama alanı m 2 (5 ha) dir. Toz emisyonu (kontrolsüz) = 5,8 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 1,2 kg/saat Toz Emisyonu (kontrollü) = 2,9 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 0,6 kg/saat vi. Toplam toz emisyonu miktarı: Kül/alçıtaşı depolama alanında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı; Toz emisyonu (kontrolsüz) = 1,88 kg/saat + 0,75 kg/saat + 0,21 kg/saat + 0,75 kg/saat + 1,2 kg/saat = 4,79 kg/saat Toz emisyonu (kontrollü) = 0,94kg/saat + 0,375 kg/saat + 0,105 kg/saat + 0,375 kg/saat + 0,6 kg/saat = 2,439 kg/saat Tüm emisyon kaynaklarından meydana gelecek toz emisyonları Tablo 81 de açıklanmış olup, hesaplanan saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 Tablo 2.1 de verilen Normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için verilen kütlesel debi (Baca dışından) değerleri ile karşılaştırıldığında inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan saatlik kütlesel debiler yönetmelikte verilen sınır değerleri (1 kg/saat) aştığı görülmüştür tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 Tesislerin Hava Kalitesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü başlığı altında; Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarından veya baca dışından atmosfere verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri, mevcut tesisler için bacalarda ölçülerek, baca dışından atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri verilen değerleri aşması halinde, tesis etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse saatlik, aksi takdirde, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır. ibaresi yer almaktadır. Bu nedenle inşaat aşamasındaki toz emisyonlarının HKKD değerinin hesaplanmaması için Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek 16). Yapılması planlanan santralin arazi hazırlık aşamasında sürdürülecek faaliyetlerden kaynaklanabilecek toz emisyonunun, emisyon kontrol önlemlerinin alındığı (kontrollü) durum ve alınmadığı (kontrolsüz) durumda yer seviyesinde meydana gelebilecek PM 10 ve çöken toz değerleri hava kalitesi modelleme çalışması ile hesaplanmış olup, Tablo 82 de sunulmuştur. Projenin etki alanı içerisinde bulunan yerleşim yerlerinde inşaat faaliyetleri sonucunda oluşabilecek PM 10 ve çöken toz YSK değerleri ise Tablo 83 te verilmektedir. 195

223 Kontrollü Durum Kontrolsüz Durum HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Tablo 82. İnşaat Aşaması İçin Modelleme Sonuçları Parametre Periyot YSK Değerleri (µg/m 3 ) Kontrolsüz Durum Kontrollü Durum PM 10 KVS (445500, ) (445500, ) UVS (445500, ) (445500, ) Çöken Toz* Aylık (maks.) (445750, ) (445750, ) Yıllık (445500, ) (445500, ) * Çöken toz değerleri mg/m 2.gün cinsinden ifade edilir. Tablo 83. İnşaat Aşaması İçin Yerleşim Yerlerinde Elde Edilen YSK Değerleri Sınır Değerler (µg/m 3 ) Parametre Periyot YSK Değerleri (µg/m 3 ) Gömü Amasra Makaracı Kazpınarı Kaman Topderesi Uğurlar Uzunöz Saraylı Bartın Sınır Değerler* (µg/m 3 ) Günlük 2,81 0,94 0,33 7,26 0,34 0,66 0,54 0,38 0,35 0, PM 10 Çöken Toz** Yıllık 1,13 0,40 0,11 2,19 0,18 0,22 0,14 0,16 0,03 0,12 60 Aylık (maks.) 12,14 4,06 1,43 31,36 1,47 2,85 2,33 1,64 1,51 1, Yıllık 4,88 1,73 0,48 9,46 0,78 0,95 0,60 0,69 0,13 0, PM10 Günlük 1,46 0,48 0,18 3,63 0,21 0,34 0,31 0,27 0,27 0, Yıllık 0,58 0,20 0,06 1,10 0,10 0,12 0,10 0,12 0,01 0,9 60 Çöken Toz** Aylık (maks.) 6,31 2,07 0,78 15,68 0,91 1,47 1,34 1,17 1,17 0, Yıllık 2,51 0,86 0,26 4,75 0,43 0,52 0,43 0,52 0,04 3, * Çöken toz değerleri mg/m 2.gün cinsinden ifade edilir. Tablo 83 e göre, inşaat aşamasında, toz emisyonu kontrol tedbirlerinin alınmadığı kontrolsüz durum senaryosunda meydana gelebilecek maksimum PM 10 ve çöken toz YSK değerleri SKHKKY de belirtilen sınır değerlerin üzerindedir. Fakat Ek 16 da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu nda sunulan dağılım haritalarından görüleceği üzere, inşaat aşamasında meydana gelebilecek YSK lar inşaat çalışmalarının yapıldığı alanlar ile sınırlı kalıp, yaygın bir dağılım göstermemektedir. Bu nedenle, inşaat aşaması faaliyetlerinden kaynaklanacak PM 10 ve çöken toz YSK değerlerinin hassas alıcılarda ve yörede olumsuz bir etki yaratmayacağı öngörülmektedir. Toz emisyon kontrol tedbirlerinin (savurma yapmadan doldurma, boşaltma, arazöz toz önleyici sulama, vb.) alındığı kontrollü durum senaryosu için yapılan modelleme çalışması sonuçlarına göre, yer seviyesinde hesaplanan en yüksek PM 10 ve çöken toz değerleri, ilgili sınır değerleri sağlamaktadır (Bkz. Tablo 82). Kontrollü durum senaryosu için elde edilen PM 10 ve çöken toz dağılım haritaları Ek 16 da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu nda sunulmaktadır. Tablo 83 te sunulduğu gibi, yerleşim yerlerinde modelleme çalışması ile hesaplanan YSK değerleri ilgili sınır değerlerin oldukça altında olduğundan, inşaat çalışmalarından kaynaklanabilecek toz emisyonlarının yörede olumsuz bir etki yaratmaması beklenmektedir. 196

224 Faaliyet sahibi, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik te hükümlerini yerine getireceğini ve adı geçen Yönetmeliklerde yer alan sınır değerlere uyacağını beyan ve taahhüt etmektedir. V.1.6. Kalker ocaklarının açılması ve kırma-eleme tesisinin kurulması durumunda, tesisin kapasitesi, teknolojisi, çalışma süreleri (gün-ay-yıl) Proje kapsamında BGD ünitesi için gerekli olacak kalker, piyasadan hazır olarak satın alınacak olup, karayolu ile santral sahasına getirilecektir. Bu kapsamda herhangi bir kalker ocağı işletmeciliği yapılmayacağından kırma-eleme tesisi de planlanan proje kapsamında yer almamaktadır. V.1.7. Proje kapsamındaki ulaşım altyapı planı, bu altyapının inşası ile ilgili işlemler; kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler, altyapının inşası sırasında kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler Proje sahasına ulaşım için D010 karayolu kullanılacaktır. Proje ünitelerine ulaşım ise yapılacak servis yollarından sağlanacaktır. Yapılacak servis yolları inşasında takribi olarak 1 adet ekskavatör, 2 adet kamyon, 1 adet yükleyici, 1 adet arazöz, 1 adet dozer ve 1 adet silindir kullanılacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan yeni servis yolları ile mevcut stabilize yolların iyileştirmesinde güzergah üzerine sadece stabilize malzemenin serilmesi ve silindirle düzeltilmesi işlemleri yapılacaktır. Bu işlemler sırasında toz çıkışının önlenmesi için nemlendirme çalışmaları yapılacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasından ve kazı fazlası malzeme depolama sahasından, proje sahasına ulaşım için mevcut köy yolları kullanılacaktır. Proje kapsamında yapılacak yolların kazı işlerinde ekskavatörler kullanılacak olup, işlemler, yamaçlardan aşağıya toprak kaydırmayacak şekilde gerçekleştirilecektir. Orman yollarının kullanılması durumunda bakım ve onarım işlemleri de yapılacaktır. V.1.8. Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, bu planın uygulanması için yapılacak işlemler ve kullanılacak malzemeler Proje nin elektrifikasyon planı ve bu planın uygulaması için yapılacak işlemler, detay mühendislik çalışmaları sonucunda belirlenecektir. V.1.9. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, bunlardan oluşacak emisyonlar Proje kapsamında tesis edilecek olan şantiye sahasında elektrik enerjisinden faydalanılacak olup, ısınma amaçlı herhangi bir yakıt kullanımı söz konusu olmayacaktır. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar inşaat aşamasında iş makinelerinde akaryakıt kullanımından kaynaklı gaz emisyonları oluşumu söz konusu olacaktır. İş makinelerinde yakıt olarak dizel yakıt kullanımından kaynaklı NO x, CO ve SO x emisyonları meydana gelecektir. Oluşacak bu emisyonların yönetmelik sınır değerlerini aşmaması için gerekli tüm önlemler alınacak, araçların bakımları periyodik olarak yapılacaktır. 197

225 İnşaat aşamasında iş makinelerinden kaynaklanan emisyonun kontrol edilmesi için yeni ve bakımlı araçlar kullanılacak, ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü İle Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak ekipman listesi Tablo 84 te verilmiştir. Tablo 84. İnşaat Aşamasında Kullanılması Öngörülen Ekipman Listesi Makine Cinsi Adet Motor Gücü (Kw) Ekskavatör 5 88 Dozer 2 95 Silindir Greyder Kamyon Arazöz Vinç Yükleyici Kompressör 2 29 Transmikser 4 60 Jeneratör Kaynak: Proje kapsamında araçlarda kullanılacak motorinin fiziksel ve kimyasal özellikleri Tablo 85 te verilmiştir. Tablo 85. Kullanılacak Motorinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Birim Değer Test Methodu Fiziksel durum - Sıvı - Renk - Sarı - Yoğunluk 15 0 C Kg/M TS 1013 EN ISO 3675 TS EN ISO Alevlenme noktası 0 C 55 min TS EN ISO 2719 Kinematik Visk (40 0 C de) cst 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Kükürt % ağ 0,001 max TS EN ISO Polisiklik Aromatik Hid. % ağ 8 max TS EN Kaynak: Ağır iş makineleri için EPA (Environmental Protection Agency) tarafından verilen emisyon faktörleri Tablo 86 da verilmiştir. Tablo 86. Hesaplamalarda Kullanılan Emisyon Faktörleri (560 kw'a Kadar Motorlar Için Tier 4 Emisyon Standartları-EPA) Motor Gücü Yıl CO (g/kwh) HC (g/kwh) NO x (g/kwh) PM (g/kwh) 56 kw < 130 (75 hp < 175) 130 kw 560 (175 hp 750) 2012 ve Üstü 5,0 0,19 0,40 0, ve Üstü 3,5 0,19 0,40 0,02 Tablo 86'da verilen emisyon faktörleri kullanılarak Tablo 84'te verilen makineekipman ve toplam güç düzeylerine göre inşaat aşamasında meydana gelecek gaz emisyonları hesaplanmıştır (Bkz. Tablo 87 ve Tablo 88). 198

226 Tablo 87. İş Makinelerinden Kaynaklanması Beklenilen Kirletici Değerler Kirletici Araçlar ve İş Makineleri Beklenilen Kirletici Değer (kg/saat) Ekskavatör (5 adet) Greyder (2 adet) Kamyon (20 adet) Arazöz (2 adet) Dozer (2 adet) Silindir (2 adet) Transmikser (4 adet) Vinç (3 adet) Yükleyici (3 adet) Kompressör (2 adet) Jeneratör (1 adet) PM 0,02 g/kwh x 88 Kw x 5 adet x kg/1000 g 0,0088 NO x 0,04 g/kwh x 88 Kw x 5 adet x kg/1000 g 0,0176 CO 5 g/kwh x 88 Kw x 5 adet x kg/1000 g 2,2 HC 0,19 g/kwh x 88 Kw x 5 adet kg/1000 g 0,0836 PM 0,02 g/kwh x 147 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,00588 NO x 0,04 g/kwh x 147 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,01176 CO 3,5 g/kwh x 147 Kw x 2 adet x kg/1000 g 1,029 HC 0,19 g/kwh x 147 Kw x 2 adet kg/1000 g 0,05586 PM 0,02 g/kwh x 210 Kw x 20 adet x kg/1000 g 0,084 NO x 0,04 g/kwh x 210 Kw x 20 adet x kg/1000 g 0,168 CO 3,5 g/kwh x 210 Kw x 20 adet x kg/1000 g 14,7 HC 0,19 g/kwh x 210 Kw x 20 adet kg/1000 g 0,798 PM 0,02 g/kwh x 161 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,00644 NO x 0,04 g/kwh x 161 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,01288 CO 3,5 g/kwh x 161 Kw x 2 adet x kg/1000 g 1,127 HC 0,19 g/kwh x 161 Kw x 2 adet kg/1000 g 0,06118 PM 0,02 g/kwh x 95 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,0038 NO x 0,04 g/kwh x 95 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,0076 CO 5 g/kwh x 95 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,95 HC 0,19 g/kwh x 95 Kw x 2 adet kg/1000 g 0,0361 PM 0,02 g/kwh x 110 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,0044 NO x 0,04 g/kwh x 110 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,0088 CO 5 g/kwh x 110 Kw x 2 adet x kg/1000 g 1,1 HC 0,19 g/kwh x 110 Kw x 2 adet kg/1000 g 0,0418 PM 0,02 g/kwh x 60 Kw x 4 adet x kg/1000 g 0,0048 NO x 0,04 g/kwh x 60 Kw x 4 adet x kg/1000 g 0,0096 CO 3,5 g/kwh x 60 Kw x 4 adet x kg/1000 g 0,84 HC 0,19 g/kwh x 60 Kw x 4 adet kg/1000 g 0,0456 PM 0,02 g/kwh x 147 Kw x 3 adet x kg/1000 g 0,00882 NO x 0,04 g/kwh x 147 Kw x 3 adet x kg/1000 g 0,01764 CO 3,5 g/kwh x 147 Kw x 3 adet x kg/1000 g 1,5435 HC 0,19 g/kwh x 147 Kw x 3 adet kg/1000 g 0,08379 PM 0,02 g/kwh x 110 Kw x 3 adet x kg/1000 g 0,0066 NO x 0,04 g/kwh x 110 Kw x 3 adet x kg/1000 g 0,0132 CO 3,5 g/kwh x 110 Kw x 3 adet x kg/1000 g 1,155 HC 0,19 g/kwh x 110 Kw x 3 adet kg/1000 g 0,0627 PM 0,02 g/kwh x 29 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,00116 NO x 0,04 g/kwh x 29 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,00232 CO 3,5 g/kwh x 29 Kw x 2 adet x kg/1000 g 0,203 HC 0,19 g/kwh x 29 Kw x 2 adet kg/1000 g 0,01102 PM 0,02 g/kwh x 175 Kw x 1 adet x kg/1000 g 0,0035 NO x 0,04 g/kwh x 175 Kw x 1 adet x kg/1000 g 0,007 CO 3,5 g/kwh x 175 Kw x 1 adet x kg/1000 g 0,6125 HC 0,19 g/kwh x 175 Kw x 1adet kg/1000 g 0,

227 Tablo 88. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toplam Kütlesel Debi Toplam Kütlesel Debi Kirletici Yönetmelik Sınır Değeri* (kg/saat) Değerlendirme PM 0, Sınır Değerlerin Altında NO x 0, Sınır Değerlerin Altında CO 25,46 50 Sınır Değerlerin Altında HC 1, Sınır Değerlerin Altında Hesaplanan saatlik kütlesel debi (kg/saat) değeri SKHKKY Ek-2 Tablo 2.1 de verilen normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için verilen kütlesel debi (kg/saat) (Baca dışındaki yerler) değerleri ile karşılaştırıldığında emisyon kütlesel debilerinin yönetmelikte verilen sınır değerlerin altında kaldığı görülmüştür (Bkz. Tablo 89). Bu nedenle hava kalitesine katkı değerleri hesaplanmamıştır. Tablo 89. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler Emisyonlar Bacadan (Egzozdan) Toz 10 Karbon Monoksit (CO) 500 Kükürt Dioksit (SO 2) 60 Azot Dioksit [NO x (NO 2 Cinsinden)] 40 Toplam Uçucu Organik Bileşikler 30 Arazinin hazırlanması, inşaat ve işletme dönemlerinde; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren SKHKKY ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında kullanılacak olan iş makinelerinden kaynaklı emisyonların yönetmelik sınır değerleri aşmaması için gerekli tüm önlemler alınacaktır. İnşaat aşamasında iş makinelerinden kaynaklanan emisyonun kontrol edilmesi için yeni ve bakımlı araçlar kullanılacak, ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete yayınlanan Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. V Proje kapsamındaki su temin sistemi planı, bu sistemin inşası ile ilgili işlemler, bu işlemlerde kullanılacak malzemeler; suyun temin edileceği kaynak ve kullanılacak su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlemler sonucu oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar Projenin inşaat aşamasında personelin içme ve kullanımı ile toz bastırma gibi amaçlarla suya ihtiyaç duyulacaktır. İçme suyu kişi için günlük içme suyu ihtiyacı ise yaklaşık 5 m 3 tür. İnşaat aşamasında çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı damacanalarla ve/veya tankerlerle karşılanacaktır. 200

228 İnşaat aşamasındaki içme ve kullanma suyu, T.C. Sağlık Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyularak temin edilecektir. Söz konusu yönetmelikte belirtilen periyotlarda denetim ve izlemeler yapılacak, sular, Bartın İl Halk Sağlığı Müdürlüğü nce verilen Tankerlerle Su Taşıma İzin Belgesi bulunan firmalar vasıtasıyla taşınacaktır. Kullanma suyu İnşaat aşamasında kişi çalışacak olup, kişi başına su tüketiminin 150 L/gün 18 olacağı varsayılır ise personelin su ihtiyacı 375 m 3 /gün olacaktır. Personelin kullanma suyu ihtiyacı tankerlerle karşılanacaktır. Toz bastırma Proje kapsamında toz bastırma işlemi için de su kullanımı olacaktır. Bu miktar yaklaşık olarak 30 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır (15 tonluk 2 adet arazöz sulama yapacaktır). Netice itibariyle; projenin inşaat aşamasında kullanılması planlanan toplam su miktarı 410 m 3 /gün olacaktır. Atıksuların arıtılması Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular, tesis edilecek olan paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Atıksu arıtma tesisi için tarih ve 2014/07 sayılı Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje Onayı genelgesi kapsamında gerekli iş ve işlemler yapılacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılan sular, denize deşarj edilecektir. Atıksu arıtma tesisinden yapılacak deşarj SKKY Tablo 21.1 ve Tablo 23 te belirtilen kriterlere uygun olacak ve atıksu arıtma tesisi çıkış sularının deşarjı için tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik uyarınca alıcı ortama yapılacak deşarj konulu Çevre İzni Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden alınacaktır. V Soğutma suyu isale hattı için zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (taşıma gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları) Soğutma suyu sistemi Proje kapsamında santralde kullanılacak soğutma suyunun denizden alınarak tekrar denize verilmesi planlanmaktadır. Deniz dibinde gömülü olarak bulunacak olan soğutma suyu sistemi ve inşaat tekniğine dair detaylı bilgiler Ek 12 de sunulan ve Ö. Evren VAROL ile Prof. Dr. Sedat KABDAŞLI tarafından hazırlanan Soğutma Suyu Deniz Deşarj Sistemi Seyrelme Hesapları Raporu nda verilmiştir. Soğutma suyu sisteminin genel yerleşimi Şekil 80 de sunulmuştur. 18 Prof. Dr. Dinçer TOPAÇIK ve Prof Dr. Veysel EROĞLU; Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırması Uygulamaları İTÜ,

229 Kaynak: Soğutma Suyu Deniz Deşarj Sistemi Seyrelme Hesapları Raporu, Şekil 80. Soğutma Suyu Sistemi İçin Öngörülen Genel Yerleşim Planı Yapımı planlanan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi 19 içerisinde, birinci ve ikinci etap rıhtımları arasında kalan bölgede, yaklaşık 18 m su derinliği bulunan bir noktaya yerleştirilecek sualma ağzından deniz suyu alınması, alınan bu suyun filtrasyon ünitelerini takiben pompalar ile kondenserlere basılması planlanmaktadır. Pompa binasından sonra kondenserlere su taşıyan 2 adet hat mm çaplı borudan oluşacaktır. Kondenser çıkışında ısınmış olan suyun deniz deşarjına taşınması için, yükleme odasına kadar 2 adet mm çaplı boru olacaktır. Yükleme odası sonrasında ise 4 adet mm dış çaplı HDPE borular ile deniz deşarjının yapılması planlanmaktadır. İçerisine herhangi bir kirletici madde karışmayan, soğutma amacıyla denizden alınıp, sadece sıcaklığı artmış olarak denize geri verilen soğutma suyu deşarjları için SKKY Tablo 23 ün sıcaklık kriteri temel tasarım parametrelerini ortaya koymaktadır. Buna göre, tasarlanan sistemin Haziran ile Eylül ayları arasındaki yaz döneminde, deşarj edildikten sonra uğrayacağı ilk seyrelme sonucunda (yakın alan karışımı) ortam sıcaklığını 1 C dan daha fazla değiştirmemesi gerekmektedir. Diğer aylarda ise bu değerin 2 C olmasına müsaade edilmektedir. Özel bir durum olarak, soğutma amacıyla kullanılan deniz suyunun doğal sıcaklığının 28 C dan daha sıcak olduğu durumlarda deşarj edilen sularda 35 C maksimum sıcaklık limiti aranmamakta ve deşarj sonrasında ortam sıcaklığında 3 C ye kadar değişimlere yol açmasına müsaade edilmektedir. Proje bölgesi Karadeniz de yer aldığından genellikle yaz aylarında bile deniz suyu sıcaklıkları 28 C'nin üzerine çıkmamaktadır. Bu nedenle SKKY Tablo 23 te belirtilen özel durumun uygulanması gerekeceği koşulların görülmesi nadiren oluşabilecektir. Hema termik santral projesi kapsamında kullanılacak olan sualma noktasının, planlanan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi içerisinde olması planlanmaktadır. 19 Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi, Yatırımcı firmanın bağlı olduğu holding bünyesindeki bir başka iştiraki tarafından aynı bölgede planlanmaktadır. 202

230 Tesisin yer aldığı Karadeniz gibi yüksek enerjili bir dalga iklimine sahip denizde, sualma sisteminin dalga etkisine açık bir konumda olması yapısal stabilite açısından sıkıntılar doğurduğundan yakın bögede yer alan dalgakıranın koruduğu, daha sakin bir bölgeden su almak, sualma yapısının korunması açısından büyük avantaj sağlamaktadır. Ancak bu gibi liman basenleri içerisindeki su kütlesi sakin ve durgun olduğu için bu bölgelerde, özellikle yaz aylarında deniz suyu sıcaklıklarının da yükselme eğiliminde olduğu bilinmektedir. Ayrıca sualma ağzının yerleştirileceği liman, aynı zamanda bir koy içerisinde konumlandığından, bölgedeki akıntıların bu tür koylarda izlediği hareketler nedeniyle deşarj edilen sıcak su bulutunun sualma bölgesine doğru taşınması ve koy içerisinde birikim yaparak sisteme alınan suyun sıcaklığının artması riski bulunmaktadır. Bunun engellenmesi amacıyla, deşarj sistemi tasarımı, yönetmeliklerin gerektirdiği en yüksek 1 C sıcaklık artışının daha altında kalacak ve deşarj edilen sıcak su bulutunun akıntılarla koy içine ve sualma bölgesine ulaşmamasını sağlayacak bir mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır. Deşarj bölgesinin belirlenmesi için yapılan detaylı analizlerin ve hesaplamaların sonucunda, difüzörlerin kıyıdan yaklaşık m uzaklıkta, 21 m su derinliğinden başlayarak 23 m su derinliğine kadar toplamda yaklaşık 500 m uzunluğunda bir hatta yerleştirilerek deşarjın bu bölgeden yapılması sonucuna varılmıştır. Yapılan hidrolik hesaplamalar sonucunda, deşarj edilecek olan soğutma suyunun 4 ayrı boru hattı ile taşınmasının uygun olduğu belirlendiğinden, her bir boru hattının ucunda birer difüzör olacak şekilde, toplam 4 adet difüzör olması gerekecektir. Bu bağlamda, her bir difüzörün uzunluğu 125 m olacaktır. Difüzör deliklerinin etkin bir seyrelme sağlayabilmeleri, bununla birlikte hidrolik açıdan sistemde aşırı yük kaybına yol açmamaları için deliklerden çıkan jet hızlarının 3 m/s civarında olması hedeflenmiştir. Bu kriterler göz önüne alınarak yapılan hidrolik hesaplamalarda, difüzörlerde kullanılabilecek olan farklı delik çapı alternatifleri belirlenmiştir. Difüzörlerdeki delik çapları küçüldükçe sağlayacakları seyrelmeler artmakta ancak sisteme getirecekleri hidrolik yük de artmaktadır. Bu nedenle difüzör delik çaplarının seçiminde hidrolik yük ve seyrelme performası açısından bir optimizasyon yapılması gerekmektedir. Delik çaplarının seçiminde delikler arasında girişim olmamasının sağlanmasına da dikkat edilmiştir. Yüzeye kadar yükselen atıksu deşarjlarında, deliklerden çıkan sıcak su jetleri arasında girişim olmaması için, delikler arasındaki mesafenin en az su derinliğinin üçte biri kadar olması gerekmektedir. Deşarj derinliğinin 21 ile 23 m arasında olduğu düşünüldüğünde, delikler arasındaki mesafenin de 7 ile 7,6 m arasında olması gerektiği görülmektedir. Bu durumda, yapılan alternatifli çalışmalar neticesinde difüzörlerde 60 cm çaplı deliklerin kullanılması uygundur. Soğutma suyu sisteminin inşaat tekniği Planlanan proje kapsamında sualma ve deşarj yapıları deniz dibine gömülü olarak bulunacaktır. Bu durumda deniz ortamında detaylı bir dip tarama işlemi yapılmayacak olup, inşaat faaliyetleri için deniz tabanında belirli (sınırlı) bir güzergah ve dar alanda işlemler yapılacaktır. Denizden büyük miktarda bir sediman taraması ve/veya uzaklaştırılması söz konusu olmayacaktır. Planlanan santralde kullanılacak olan soğutma suyu sistemi inşaatında ihtiyaç duyulacak ancak kapsamlı olmayacak dip taraması (kanal kazımı) işlemi sırasında oluşacak malzeme, sualma ve deşarj hattı boru sisteminin üzerinin kapatılması için tekrar kullanılacaktır. 203

231 Sualma yapısı, kıyı kenar çizgisinin karada kalan kısmında inşa edilecek olup, denizde sadece bu yapıya yeterli su gelmesini sağlayacak sınırlı bir mesafede kanal kazısı söz konusu olacaktır. Soğutma suyu alma yapısının inşaası sırasında oluşabilecek etkiler arasında; kazı çalışması sırasında oluşabilecek gürültü, deniz suyunda geçici süre de olsa bulanıklık, denizdeki araç trafiğinin artışı ve deniz canlıları üzerine etkileri sayılabilir. Bu faaliyetlerden kaynaklanacak olumsuzlukları minimum seviyeye indirgemek için denizdeki inşaat faaliyetlerinde patlayıcı madde kullanılmayacaktır. Deniz tabanındaki boru hatları, zemin özelliklerine bağlı olarak, deniz tabanında bir hendek kazılarak ve hendeğe gömülmek suretiyle dalga ve akıntı etkilerine karşı korunmaya alınacaktır. Bahsi geçen hendeğin derinliği yaklaşık 4 m, genişliği ise hendek tabanında yaklaşık 20 m, hendek üstünde ise yaklaşık 35 m olacak şekilde tasarlanmıştır. Deniz tabanında zeminin kazıya müsaade etmeyeceği bölgelerde ise, boru hatları doğal zemin üzerine yerleştirilerek, üzerlerine uygun şekilde tasarlanmış anroşman dolgu ve gabyon veya beton bloklardan oluşan bir koruma tabakası ile dalga ve akıntı etkilerine karşı korumaya alınacaktır. Deniz deşarjı cazibe ile yapılacak olup, herhangi bir pompaj gerekmeyecektir (Bkz. Ek 12). V Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat depo sahalarının kapasitesi, atıkların geçici depolanacağı alanların vaziyet planında gösterilmesi ve geçici depolama alanlarının özelliklerinin verilmesi (atıkların niteliği, ömürleri konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınan izinlerin rapor ekinde yer alması) Projenin inşaat aşamasında oluşması beklenen katı atıklar; İnşaat ve kazı atıkları, Evsel nitelikli katı atıklar, Atık yağlar, Bitkisel atık yağlar, Tehlikeli atıklar, Atık pil ve akümülatör, Ömrünü tamamlamış lastikler, Tıbbi atıklar. İnşaat ve kazı atıkları Proje sahasında ünitelerin yerleşeceği alanlarda kazı çalışması yapılacaktır. Kazı çalışmalarında öncelikle bitkisel toprak yüzeyden sıyrılarak, tekniğine uygun olarak depolanacak ve inşaat çalışmalarının bitiminde peyzaj çalışmalarında tekrar kullanılmak üzere değerlendirilecektir. Bitkisel toprak dışında sahada oluşacak kazı fazlası malzemenin bir kısmı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilirken, kalan kısmı da proje sahasında dolgu işlerinde kullanılacaktır. Kazı fazlası malzeme depolama sahası, kazı ve dolgu miktarları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1 de sunulmuştur. 204

232 Kazı fazlası malzeme dışında faaliyet sahasında parça demir, sac vb. inşaat atıkları da oluşacaktır. Bu atıklardan, demir, çelik, metal plaka vb. geri kazanımı mümkün olan malzemeler, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve çevre lisanslı geri kazanım tesislerine verilerek geri kazanımı sağlanacaktır. Evsel nitelikli katı atıklar İnşaat faaliyetlerinde kişinin çalışması planlanmaktadır. Buna göre oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı kg/gün (2.500 kişi x 1,14 20 kg/kişi/gün) olacaktır. Evsel nitelikli katı atıklar, civar belediyeler ile anlaşma yapılmak suretiyle bertaraf edilecektir. Civar belediyeler ile anlaşma sağlanamaz ise, söz konusu atıklar, proje sahası içerisinde uygun alanlara yerleştirilecek olan çöp konteynerlerinde biriktirilecek ve en yakın il/ilçede yer alan çöp toplama alanına götürülecektir. Evsel nitelikli katı atıkların toplanması ve biriktirilmesi, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uyarınca gerçekleştirilecektir. İnşaat aşamasında kullanılacak olan paket atıksu arıtma tesisinden kaynaklı arıtma çamuru oluşacaktır. İnşaat aşamasında kişinin çalıştığı ve arıtma tesisinde kişi başına günde yaklaşık 0,15-0,20 kg çamur (Sanin F. D., 2007) üretildiği dikkate alındığında oluşacak arıtma çamuru miktarı kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Atıksu arıtma tesisinden kaynaklanacak arıtma çamurlarının analizleri yapıldıktan sonra bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik kapsamında analizleri yapılan arıtma çamurlarının tehlikesiz atık çıkması durumunda düzenli depolama sahasına, tehlikeli atık çıkması durumunda ise tehlikeli atık bertaraf tesislerine gönderilecektir. Atık yağlar Projenin inşaat aşamasında iş makinelerinin bakım ve onarımlarından kaynaklı atık yağ meydana gelecektir. Bu atık yağlar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 de verilen parametrelere göre analizleri yaptırılarak kategorilerine göre ayrı ayrı sızdırmasız tanklarda toplanacaktır. Atık yağ depolama tankları kırmızı renkli olacak ve üzerinde ATIK YAĞ ibaresi bulunacaktır. İnşaat aşamasında araç bakımlarının proje sahasında yapılması gerekirse saha içerisinde altı sızdırmasız ve sundurma yapı ile çevrilmiş alanlarda yapılması sağlanacak ve oluşacak atık yağlar, atık yağ taşıma lisansı olan taşıyıcı firmalar tarafından tesisten özel araçlarla alınarak çevre lisanslı bertaraf tesislerine verilecektir. İnşaat aşamasında; tarih ve sayılı (değişiklik, tarih ve sayılı Resmi Gazete) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Bitkisel atık yağlar Projenin inşaat aşamasında çalışacak olan personelin yemekleri, yemek firmalarından hazır olarak ya da proje sahasında pişirilerek temin edilecektir. Yemeklerin proje sahasında pişirilmesi durumunda bitkisel atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. 20 TUİK, 2012 Bülten 205

233 İnşaat aşamasında oluşması muhtemel bitkisel atık yağlar, sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidonlarda toplanacaktır. Söz konusu atık yağların, çevre izin ve lisanslı bitkisel atık yağ geri kazanım tesislerine verilerek geri kazanımı sağlanacaktır. Bitkisel atık yağların toplanması ve geri kazanımı konusunda; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak (değişiklik tarih ve sayılı Resmi Gazete) yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Tehlikeli atıklar İnşaat aşamasında atölyede yapılacak bakım faaliyetlerinden kaynaklı atık yağ ile kirlenmiş bez ve üstübü atıkları, flüoresan lambalar, su yumuşatma ünitesinde kullanılacak kimyasallarının atık bidonları gibi tehlikeli atıkların meydana gelmesi söz konusudur. Meydana gelecek tehlikeli atıklar, inşaat aşamasında tehlikeli atıkların geçici depolanması için ayrılmış alanda toplanacak ve taşıma lisansı olan taşıyıcı firmalar tarafından tesisten özel araçlarla alınarak çevre lisanslı bertaraf tesislerine verilecektir. Tehlikeli atıkların bertarafı konusunda tarih ve sayılı (değişiklik, tarih ve sayılı Resmi Gazete) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Atık pil ve akümülatörler Proje nin hazırlık ve inşaat aşamalarında çalışacak araçların bakım, onarım ve temizlik işlemleri proje sahasında yapılmayacaktır. Ancak araçların bakımlarının proje sahasında yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda, iş makinelerinin akü değişim işlemleri sonucunda ortaya çıkan atık aküler, akü değişimi yapan yetkili firmalara verilerek dolusu ile değiştirilecektir. İnşaat aşamasında meydana gelecek atık piller, proje sahasında uygun alanlara koyulan atık pil kumbaralarında "Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği"nin 13. maddesinde belirtilen hususlar dikkate alınarak toplanacak ve belirli aralıklarla çevre lisansı almış Atık Pil Geri Kazanım tesislerine gönderilecektir. Atık pillerin ve akülerin toplanmasında ve bertarafında tarih ve sayılı Resmi Gazete de (değişiklik, tarih ve sayılı Resmi Gazete) yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ömrünü tamamlamış lastikler İnşaat aşamasında meydana gelmesi muhtemel ömrünü tamamlamış lastik atıkları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak (değişiklik, tarih ve sayılı Resmi Gazete) yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği gereğince, taşıma lisansı almış araçlar vasıtasıyla çevre izin ve lisanslı geri kazanım tesislerine gönderilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıklar İnşaat aşamasında çalışacak personelin acil durumlarda ilk yardım ve acil tedavi gibi sağlık hizmetlerinin verilmesi amacıyla revir ünitesi kurulacak ve revirde bir hekim çalıştırılacaktır. Proje kapsamında revir ünitesinden kaynaklı; yara bandı, enjeksiyon, sargı bezi, pansuman ekipmanları, vb. tıbbi atıklar meydana gelecektir. 206

234 İnşaat aşamasında kurulacak revir ünitesinden kaynaklı oluşacak tıbbi atıklar, "Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği"nin 13. maddesi gereğince diğer atıklardan ayrı, özel sızdırmaz özellikteki tıbbi atık poşetlerinde biriktirilecektir. Tıbbi atıklar, lisanslı tıbbi atık bertaraf tesislerine verilecektir. Tıbbi atıkların toplanması ve bertaraftı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin (değişiklik, tarih ve sayılı Resmi Gazete) ilgili hükümleri doğrultusunda yapılacaktır. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre akustik raporun hazırlanması, ( adresinde bulunan Akustik Formatının esas alınması) Projenin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetlerde kullanılacak araçlardan ve inşaat faaliyetlerinden kaynaklı gürültü meydana gelecektir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY) Madde 8.c.2 de Kurulması planlanan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 sinde yer alan işletme ve tesisler ile ve 21. maddelerinde yer alan ulaşım kaynakları için hazırlanacak çevresel etki değerlendirme raporu veya proje tanıtım dosyasının gürültü ile ilgili bölümünün bu Yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde hazırlanmasını sağlamakla ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır. hükmü yer almaktadır. Termik santraller, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik in Ek-1 Çevreye Kirletici Etkisi Yüksek Olan Faaliyetler listesinde yer aldığı için 2013 yılında proje sahasında da dahil olmak üzere 8 ayrı noktada gürültü ölçümleri gerçekleştirilmiş, akabinde ölçüm sonuçları esas alınarak söz konusu proje için Akustik Rapor hazırlanmıştır (Bkz. Ek 17). ÇGDY Yönetmeliği nin 23. maddesinde belirtildiği üzere inşaat aşamasında inşaat sahasındaki çalışmalar sırasında meydana gelecek L gündüz (L P ) gürültü düzeyi, çalışma alanına en yakın duyarlı yapı çevresinde 70 dba seviyesini aşmamalıdır. Yapılan hesaplamar sonucunda 70 dba sınır değeri 190 m den itibaren sağlanmaktadır. İnşaat sahasına en yakın duyarlı yapı yaklaşık 400 m batısında yer alan Tarlaağzı Balıkçı Barınağı dır. Yapılan hesaplamalarda 400 m de gürültü seviyesi 63,1 dba olup, ÇGDY Yönetmelik sınır değerlerinin altında yer aldığı görülmüştür. Bu durumda en yakın yerleşim yerlerinin gürültüden olumsuz etkilenmesi beklenmemektedir. Ayrıca Akustik Rapor'daki hesaplamalar, tüm iş makinelerinin aynı yerde aynı zamanda çalışacağı varsayımına göre yapılmıştır. Gerçekte ise böyle bir uygulama fiiliyatta pek mümkün olmamakta birlikte, söz konusu raporda hesaplanan gürültü seviyelerinin 8-10 dba daha düşük olacağı öngörülmektedir. Proje kapsamında inşaat aşamasında proje sahasında çalıştırılacak iş makinesi ve ekipmanlar ile adetleri Bölüm V.1.9 (Tablo 84) da sunulmuştur. Yapılan hesaplamalar tüm iş makinelerinin aynı anda ve sürekli çalışmaları varsayımına göre hesaplanmış olup, gerçekte ise böyle bir uygulama pek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle gerçekte meydana gelecek gürültü seviyeleri yapılan hesaplamalarla bulunan gürültü seviyesinden çok daha düşük olacaktır. 207

235 İnşaat aşamasında çalıştırılacak ekipmanların konumları hakkında bu aşamada kesin bir bilgi vermek mümkün olmayıp, hesaplamalar en kötü durum (tüm makine/ekipmanın aynı yerde ve aynı anda kesintisiz çalışma durumu) göz önüne alınarak yapılmıştır. İnşaat sırasında kullanılacak olan makine ve ekipmanlar ses güç seviyeleri için Tablo 90'da belirtilen formüller kullanılmıştır. Tablo 90. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyelerine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Net kurulu güç Müsaade edilen ses gücü seviyesi P (kw) db/1 pw Elektrik gücü (1) P el (kw) Teçhizatın tipi Uygulama kütlesi, m (kg) Kesme genişliği L (cm) 3 Ocak 2004 den itibaren 3 Ocak 2006 dan itibaren Sıkıştırma makineleri (titreşimli silindirler, titreştirici levhalar, titreşimli çekiçler) Paletli dozerler, paletli yükleyiciler, paletli kazıcı yükleyiciler Tekerlekli dozerler, tekerlekli yükleyiciler, tekerlekli kazıcı-yükleyiciler, damperli kamyonlar, greyderler, yükleyici tipli toprak doldurmalı sıkıştırıcılar, içten yanmalı motor tahrikli karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar,hareketli vinçler, sıkıştırma makineleri (titreşimsiz silindirler), kaldırım perdah makineleri, hidrolik güç oluşturma makineleri Kazıcılar, eşya taşımak için yük asansörleri, yapı (konstrüksiyon) vinçleri, motorlu çapalama makineleri Elle tutulan beton kırıcıları ve deliciler P < < P < P > log P log P P < P > log P log P P < P > log P log P P < P > log P log P m < < m < log m log m m > log m log m Kule vinçleri 98 + log P 96 + log P Kaynak ve güç jeneratörleri Kompresörler P el < log P el 95 + log P el 2< P el < log P el 96 + log P el P el > log P el 95 + log P el P < P > log P log P 208

236 Makinelerin Ses Gücü Seviyesinin Hesaplanması Tablo 90 da verilen formüller doğrultusunda her makinenin ses gücü seviyesi aşağıda hesaplanmıştır. Ekskavatör (Paletli): Proje sahasında kullanılacak ekskavatörün motor gücü 120 Hp = 88 kw tır. Tablo 90 da ekskavatör için verilen değerlendirme sonucu, P = 88 kw > 55 kw olduğundan; L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 88 = 105,3 = 105 db Dozer: Proje sahasında kullanılacak dozerin motor gücü 130 Hp = 95 kw tır. Tablo 90 da dozer için verilen değerlendirme sonucu, P = 95 kw > 55 kw olduğundan; L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 95 = 105,7 = 106 db Silindir: Proje sahasında kullanılacak silindirin motor gücü 150 HP = 110 kw tır. Tablo 90 da silindir için verilen değerlendirme sonucu, P = 110 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 110 = 108,4 = 108 db Greyder: Proje sahasında kullanılacak greyderin motor gücü 200 HP = 147 kw tır. Tablo 90 da greyder için verilen değerlendirme sonucu, P =147 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 147 = 105,8 = 106 db Kamyon (Damperli): Proje sahasında kullanılacak kamyonun motor gücü 286 HP = 210 kw tır. Tablo 90 da kamyon için verilen değerlendirme sonucu, P =210 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 210 = 107,5 = 108 db Arazöz: Proje sahasında kullanılacak arazözün motor gücü 220 HP = 161 kw tır. Tablo 90 da kamyon için verilen değerlendirme sonucu, P =161 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 161 = 106,2 = 106 db Vinç: Proje sahasında kullanılacak vinçin motor gücü 200 HP = 147 kw tır. Tablo 90 da vinç için verilen değerlendirme sonucu, P = 147 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 147 = 105,8 = 106 db Yükleyici: Proje sahası kullanılacak yükleyicinin motor gücü 150 HP = 110 kw tır. Tablo 90 da yükleyici için verilen değerlendirme sonucu, P = 110 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 110= 104,4 = 104 db 209

237 Kompresör: Proje sahasında kullanılacak kompresörün motor gücü 40 HP = 29 kw tır. Tablo 90 da kompresör için verilen değerlendirme sonucu, P = 29 kw > 15 olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 29= 97,9 = 98 db Transmikser: Proje sahasında kullanılacak transmikserin motor gücü 82 Hp = 60 Kw tır. Tablo 90 da kamyon için verilen değerlendirme sonucu, P = 60 kw > 55 kw olduğundan L w = log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = log 60 = 101,5= 102 db Jeneratör: Proje sahasında kullanılacak jeneratörün gücü 175 Kw tır. Tablo 90 da jeneratör için verilen değerlendirme sonucu, P = 175 kw > 10 olduğundan L w = 95 + log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = 95 + log 175= 97,2 = 97 db Termik santral inşaatında kullanılması planlanan ekipmanlar, adetleri ve ses gücü düzeyleri Tablo 91 de verilmiştir. Tablo 91. İnşaat Aşamasında Kullanılması Planlanan Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri Gürültü Kaynağı Adedi Ses Gücü Düzeyleri (db) Ekskavatör Dozer Silindir Greyder Kamyon Arazöz Vinç Yükleyici Kompressör 2 98 Transmikser Jeneratör 1 97 Kaynak: Proje sahasında kullanılan iş makinelerinden kaynaklanacak toplam ses gücü düzeyi; her bir kaynağın ses gücü düzeyinden aşağıda verilen 1 formül yardımı ile hesaplanmıştır. L Wt n log 10 (1) i 1 Lwi Bu formülde; n : Gürültü kaynaklarının sayısı L Wi : Gürültü kaynaklarının ses gücü düzeyleri (db) değerleri L Wt : Toplam ses gücü düzeyi Prof. Dr. Nevzat ÖZGÜVEN, Endüstriyel Gürültü Kontrol, Makine Mühendisi Odası Yayını 210

238 L WT 8x10 10 log 3x10 = 123,14 dba x x x x x10 4x x10 1x x10 Makine/ekipmandan kaynaklanan ve belirli bir mesafeye ulaşan ses basınç seviyesi (L PT ), aşağıda verilen 2 numaralı formül yardımıyla hesaplanmaktadır L PT Q 10 log 4.. r LWT 2 (2) L PT Q r : Ses basınç (gürültü) seviyesi (dba) : Ses Düzeyi Sabiti (2 alınmıştır) : Mesafe (m) Açık ortamda çalışılmasından dolayı, havanın atmosferik yutuştan kaynaklanan ses basınç düzeyindeki azalma da göz önünde bulundurulabilir. Ancak, en kötümser yaklaşım ile hesaplamalarda, atmosferik yutuş nedeniyle ses basınç düzeyinde herhangi bir azalma meydana gelmeyeceği varsayılmıştır. Değişik mesafelerdeki gürültü seviyeleri bu formüller vasıtasıyla hesaplanmış olup, Şekil 81 de özetlenmektedir. Mesafeye bağlı olarak ses seviyesindeki değişim Tablo 92 de sunulmaktadır. Şekil 81. Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı 22 db ile dba arasındaki fark ihmal edilebilir düzeyde olduğundan dolayı db=dba olarak alınmıştır. 211

239 Tablo 92. Proje Sahasındaki Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin Mesafeye Göre Değerleri Mesafe (m) A-Ağırlıklı Ses Basıncı Düzeyleri (dba) 0 123, , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 Değerlendirme ÇGDY Yönetmeliği nin Ek-7 Tablo 5 de Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri yer almaktadır. Söz konusu sınır değerler Tablo 93 te verilmiştir. Tablo 93. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım) L gündüz (dba) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar 70 ÇGDY Yönetmeliği nin 23. maddesinde belirtildiği üzere inşaat aşamasında inşaat sahasındaki çalışmalar sırasında meydana gelecek L gündüz (L P ) gürültü düzeyi, çalışma alanına en yakın duyarlı yapı çevresinde 70 dba seviyesini aşmaması gerekmektedir. Tablo 92 de görüleceği üzere 70 dba sınır değeri 190 m den itibaren sağlanmaktadır. İnşaat sahasına en yakın duyarlı yapı yaklaşık 400 m batısında yer alan Tarlaağzı Balıkçı Barınağı dır. Yapılan hesaplamalarda 400 m de gürültü seviyesi 63,1 dba olup, ÇGDY Yönetmelik sınır değerlerinin altındadır. Bu durumda en yakın yerleşim yerlerinin gürültüden olumsuz etkilenmesi beklenmemektedir. Hesaplamalar, tüm iş makinelerinin aynı yerde aynı zamanda çalışacağı varsayımına göre yapılmıştır. Gerçekte ise böyle bir uygulama pek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle Tablo 92'de hesap edilen gürültü seviyeleri hesaplanan değerden çok daha düşük olacaktır. Proje kapsamında aşamasında tarih ve sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne titizlikle uyulacaktır. V Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler ve alınacak önlemler Yapılması planlanan santral ve yakın çevresindeki flora ve fauna özellikleri Bölüm IV.2.15 te detaylı olarak verilmiştir. 212

240 Projenin özellikle inşaat aşamasında karasal flora ve fauna üzerinde önemli etkileri olacaktır. En büyük etki, inşaat alanındaki habitat yapısı ve topografyasının bozulması ve inşaat faaliyetlerinin gerçekleştirileceği alanlarındaki doğal habitatların ortadan kalkması olacaktır. Bunun dışında, gürültü, toz ve araç trafiği gibi dolaylı etkiler de söz konusu olacaktır. Bu etkilerin azaltılması için alınması gerekli önlemler aşağıda belirtilmiştir: İnşaat faaliyetlerine çiçeklenme ve hayvanların üreme döneminde başlanmayacaktır. İnşaat faaliyetlerine başlanmadan önce arazideki mevcut bitkisel toprak sıyrılarak depolanması sağlanacak ve inşaat sonrası peyzaj alanlarına bu bitkisel toprağın yayılarak doğal bitki türlerine ait tohumların çimlenmesi sağlanacaktır. İnşaat faaliyetleri süresince, kullanım dışı alanlara, makine/ekipmanların, teçhizatlarının ve işçilerin sokulması engellenecektir. Etki altında kalacak alanların sınırları belirlenecek, koruma ve hassas alan olduğunu belirtilen tabelalar yerleştirilecektir. İnşaat faaliyetleri hayvanların alanı terk etmelerine imkan verecek şekilde tedrici olarak yapılacaktır. Gürültünün minimum düzeyde tutulması sağlanacak ve gece gürültü çıkartacak faaliyetlerden kaçınılacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında alanda sürekli sulama yapılmak suretiyle tozuma önlenecektir. İnşaat aşamasında çalışacak ekipmanın düzenli bakımları yapılacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında meydana gelecek atıklar mevzuat çerçevesinde bertaraf edilecektir. İnşaat personelinin bu konuda bilinçli davranması için faaliyet öncesi eğitimler verilecektir. Bern Sözleşmesi Ek 2 ve Ek 3 listelerine göre kesin koruma altında olan ve koruma altında olan fauna türleri için bu sözleşmenin koruma tedbirlerine ve 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır. CITES Sözleşmesi (Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme) hükümlerine riayet edilecektir. İnşaat faaliyetleri sırasında özellikle üreme ve göç dönemlerinde önlemlerin etkinliğinin fauna unsurları açısından izlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması için bir zoolog tarafından izleme yapılacaktır. V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kulanım kabiliyeti ve tarım ürünleri Elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü Proje sahası içinde; orman alanları, özel şahıslara ait araziler, hazineye ait araziler ile yatırımcıya ait tapulu araziler bulunmaktadır. Santral sahası, kazı fazlası malzeme depolama sahası ve kül/alçıtaşı depolama sahasındaki tarım arazileri miktarı takribi olarak m 2 dir. Proje kapsamındaki tarım arazileri için 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun hükümleri kapsamında Bartın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ne müracaat edilecektir. 213

241 Arazi kullanım kabiliyeti ve tarım ürünleri Proje sahası ve çevresindeki arazilerin kullanım kabiliyetleri ve tarımsal ürünleri hakkında detaylı bilgiler Bölüm IV.2.12 ve Bölüm IV.3.2 de verilmiştir. V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı (tesis alanı ve kül depolama sahaları dahil) Proje sahasındaki orman vasıflı araziler için kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu alanlar için 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17. Maddesi ve Orman Kanununun 17 ve 18 i Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği gereğince gerekli izinler alınacak ve Orman Genel Müdürlüğü nün talimatları doğrultusunda hareket edilecektir. Proje sahasındaki hazine arazileri ise kiralanacaktır. Santral sahasının toplam alanı yaklaşık m 2 olup, bu alanın yaklaşık m 2 lik kısmı orman arazilerinden, geri kalan kısmı ise şahıs arazisi ve Hema Elektrik Üretim A.Ş. ye ait arazilerden oluşmaktadır. Kazı fazlası malzeme depolama sahasının toplam alanı yaklaşık m 2 olup, bu sahanın yaklaşık m 2 lik kısmı şahıs arazilerinden, geri kalan kısmı ise Hema Elektrik Üretim A.Ş. ye ait arazilerden ve orman arazilerinden oluşmaktadır. Kül depolama sahasının toplam alanı m 2 olup, bu alanın yaklaşık m 2 lik kısmı şahıs arazislerinden, geri kalan orman vasfındaki arazilerden oluşmaktadır. Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Kül depolama sahası, depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki ormanlık alanlar için Orman Genel Müdürlüğü nden ön izin alınacaktır. Proje kapsamında hazırlanan Mescere Haritası ve Orman Kadastro Haritası Ek 2'de sunulmuştur. Mevcut amenajman planlarına göre, proje sahasındaki mescere kapalılığı daha ziyade 2 ve 3 ten oluşmaktadır. Bu nedenle kesilecek ağaç sayısı hesaplanırken emniyetli tarafta kalmak amacıyla, bölgenin kapalılığı 3 olarak kabul edilmiştir. Proje ünitelerinin mescere türü Tablo 94 te verilmiştir. Tablo 94. Planlanan Proje Kapsamındaki Orman Alanlarındaki Mescere Türleri Ünite Mescere Türü (Simgesi) Mescere Türü (Açıklama) Santral Sahası Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahası GnDybc3 MGnbc3-1 BGn GnKnb3 MGnb2 GnDybc3 BGn-2 GnKnbc3 Gürgen, diğer yapraklılar, sırıkılıkdireklik çağı ağaçlar, 3 kapalı Meşe, gürgen, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 ve 1 kapalılıkta Bozuk mescere gürgen Gürgen, kayın, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Meşe, gürgen, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 2 kapalılıkta Gürgen, diğer yapraklılar, sırıkılıkdireklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Bozuk mescere gürgen, 2 kapalılıkta Gürgen, kayın, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta 214

242 Ünite Mescere Türü (Simgesi) Mescere Türü (Açıklama) Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası Kaynak: Mescere Haritası Z-2 Ziraat alanı GrKnb3 Çmbc3 Gnb3 Çmçd2/Knab3 Çmcd2/Gnab3 KnKsb3 KnGnb3 Çmç2/KnGnab3 KsKnc3 Gürgen, kayın, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Sahil çamı, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Gürgen, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Sahil çamı, ince ağaçlık, 2 kapalılıkta / kayın, genç ağaçlar, 3 kaplılıkta Sahil çamı, ince ağaçlık, 2 kapalılıkta / gürgen, genç ağaçlar, 3 kaplılıkta Kayın, kestane, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Kayın, gürgen, sırıkılık-direklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta Sahil çamı, ince ağaçlık, 2 kapalılıkta / kayın, gürgen, genç ağaçlar, 3 kaplılıkta Kestane, kayın, ince ağaçlar, 3 kapalılıkta Yapılması planlanan santral ve yardımcı üniteleri için kesilecek ağaç sayısı kaba bir hesapla yaklaşık adettir. Ancak hesaplanan bu rakamlar kesin olmayıp, kesin miktarlar orman izinlerinin alınması sırasında hazırlanacak olan ağaç röleve planında netleşecektir. V Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm alanlarına olabilecek etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması gereken önlemler Proje sahası, 4957/2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamında Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen herhangi bir Turizm Merkezi veya Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi sınırları içerisinde kalmamaktadır (Bkz. Ek 1). Buna ilaveten Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) nın doğa koruma açısından küresel düzeyde öncelikli 200 ekolojik bölgeden biri olarak ilan ettiği Küre Dağları Milli Parkı, proje sahası dışında yer almaktadır (Bkz. Ek 1). Proje kapsamında 2863 sayılı "Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu"na göre korunması gerekli herhangi bir tabiat varlığı bulunmamaktadır (Bkz. Ek 1). Yürütülecek çalışmalarda, herhangi bir kültür varlığına rastlanması halinde, durum en yakın müze müdürlüğüne bildirilecektir. Yine çalışmalar sırasında tabiat varlığı ve doğal sit statüsünde alanların bulunması halinde ilgili kurumlarla irtibata geçilecektir. Projenin inşaat faaliyetlerinden kaynaklanabilecek en önemli etki, kazı çalışmalarından oluşacak toz ve gürültü emisyonu olup, bununla ilgili de arazide sulama yapılması, malzemelerin üzerinin kapatılması gibi önlemlerin alınmasıyla bu etkinin minimum düzeye indirgenmesi hedeflenmektedir. Dolayısıyla projenin yakın çevresindeki yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına herhangi bir olumsuz etkinin olması beklenmemektedir. 215

243 V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar. (Çevre ve toplum sağlığını olumsuz etkileyecek yangın ve patlamalara karşı alınacak tedbirler hakkında bilgi verilmesi) Proje kapsamında yürütülecek tüm faaliyetlerde tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine harfiyen uyulacağından inşaat aşamasındaki faaliyetlerin insan sağlığı ve çevre açısından herhangi olumsuz bir etki oluşturması beklenmemektedir. Projenin inşaat aşamasında insan sağlığı ve çevre için risk taşıyabilecek faaliyetler, iş kazaları, toz ve gürültü oluşumudur. Bunları en az seviyeye indirgemek için aşağıdaki hususlara uyulacaktır: İş kazalarının meydana gelmesini önlemek için inşaat aşamasında çalışacak personele konu ile ilgili olarak gerekli eğitimler verilecektir. Buna ilaveten, çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacaktır. Elektrik ile ilgili çalışmalarda, elektrik çarpması gibi iş kazalarını en aza indirmek için, özellikle bu işlerde kalifiye eleman çalıştırılması yoluna gidilecek ve personel iş emniyeti konusunda bilgilendirilecektir. Şantiye ortamındaki bulaşıcı hastalıkların önüne geçebilmek için çalışanların periyodik olarak muayeneleri yapılacaktır. Mevzuat gereği, şantiyede işyeri hekimi bulundurulacaktır. Sahada bir adet revir bulundurulacaktır. İncinmeler ve hafif yaralanmalar burada tedavi edilecek, daha ciddi yaralanmalarda ise Bartın ve/veya Amasra da bulunan sağlık kurumlarına başvurulacaktır. Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetler esnasında tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulacaktır. Gürültüye maruz kalınan ortamlarda çalışanların sağlığını koruyabilmek ve faaliyetin sürekliliğini sağlayabilmek için başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi koruyucu ekipman verilecektir. Çalışma yapılan sahalar ve kazı malzemelerinin üst yüzeyi düzenli olarak sulanmak suretiyle meydana gelebilecek tozuma engellenecek, oluşacak toz emisyonu asgari seviyede tutulacaktır. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği Projenin inşaat aşamasının 4 yıl sürmesi öngörülmektedir. Bu süre içerisinde aynı anda çalışacak personel sayısı en fazla olacaktır. Söz konusu personelin inşaat faaliyetleri süresince kullanmaları için proje sahası içerisine şantiye kurulacaktır. Proje kapsamında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları (yatakhane, yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik bürolar) şantiye alanında mevcut olacaktır. Proje kapsamında çalışacak personel, öncelikli olarak proje sahası ve yakın çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın yerleşim yerlerinden gelen personel kendi imkanları ile konaklayabilecektir. 216

244 V Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, vb. Tesis inşaatının tamamlanması sonrasında faaliyet üniteleri etrafında gerekli arazi düzenleme ve ıslah çalışmaları yapılacaktır. Kazı çalışmaları sırasında yüzeyden sıyrılan bitkisel toprak, peyzaj çalışmalarında kullanılmak amacıyla, gerekli görülen yerlere tekrar serilecektir. Proje sahasında yapılacak arazi düzenlemesinde kullanılacak bitki türleri, bölge özelliklerine uygun olarak seçilecektir. Proje sahasının büyük bir kısmı ormanlık arazilerden oluştuğundan, söz konusu çalışmalarda Orman Bölge Müdürlüğü Ağaçlandırma Dairesi Başkanlığı nın ilgili birimleri ile koordineli olarak çalışılacaktır. Uygulanacak olan proje sonucunda alana bazı kalıcı yapısal unsurlar da getirilecektir. Bunlar depo alanları ve termik santral binası gibi yapılardır. Bu yapılar alanda görsel olarak farklılık yaratacağından perdeleme amaçlı bitkilendirme ile bu yapıların çevreden görünürlük oranlarının azaltılacak ve alanda doğal yapının ağırlığının yeniden hissettirilmesi sağlanacaktır. Buna yönelik olarak perdelemeleye uygun, yaz kış aynı etkinin hissettirilebileceği, tercihen herdem yeşil ağırlıklı, süratle büyüyen, boylanan ve genişleme gücü olan, dallanma ve yapraklanma yoğunluğu yüksek, alanın sunduğu ekolojik koşullara uyum sağlayabilecek türler seçilecektir (Bkz. Bölüm IV.2.7). V Projenin inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yükünün belirlenmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi İnşaat faaliyetlerinden kaynaklanacak ilave trafik yükü Proje sahasına D010 karayolu ile ulaşım mümkündür (Bkz. Şekil 82). Proje kapsamında ünitelere ulaşmak için proje sahası içerisinde servis yolları yapılacaktır. Kaynak: Şekil 82. Ulaşım Yollarını Gösteren Harita 217

245 Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) tarafından hazırlanan Bartın 2012 Yılı Trafik Hacim Haritası Şekil 83 te verilmiştir. Kırmızı renk ile işaretlenmiş olan ölçüm noktasındaki trafik yükü; adet otomobil, 203 adet orta yüklü ticari araç, 1 adet otobüs, 271 adet kamyon ve 198 adet Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork olarak belirlenmiştir. Bu durumda bölgedeki mevcut trafik yükü günlük taşıttır. Kaynak: Şekil 83. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Olan Yollardaki Trafik Yükünü Gösteren Harita Projenin inşaat aşamasındaki kazı çalışmaları sırasında yaklaşık olarak 45 araç çalışacaktır. Bölgedeki toplam taşıt hacmi taşıt/gün olup, söz konusu projenin inşaat aşamasında 45 taşıt/gün lük ilave yük ile toplam taşıt hacminin taşıt/gün olması beklenmektedir. Sonuç olarak; yapılması planlanan tesisin, inşaat aşamasındaki işlerden dolayı bölgedeki mevcut taşıt hacmini ihmal edilebilir seviyede arttıracaktır. Bu artış, inşaat faaliyetleri devam ettiği müddetçe geçerli olacaktır. Etkilerin değerlendirilmesi Taşıma faaliyetleri sırasında ve şantiyeye giriş/çıkışlarda 2918 sayılı Trafik Kanunu nun ilgili maddelerine ve tarih ve sayılı Karayolu Taşıma Yönetmeliği ve aynı yönetmelikte tarih sayılı değişikliğe, tarih ve sayılı Karayolları Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Nakliye çalışmalarında mevcut yollara zarar verilmeyecek olup, taşıma faaliyetleri sırasında trafik güvenliğini tehlikeye düşürecek şekilde duman, yanmamış gaz, toz vb. maddeler yola doğru verilmeyecek, araçlara istiap haddinden fazla yükleme yapılmayacak, köy yolu üzerinde bulunan köprü, trafik levhaları, menfez, asfalt ve stabilize kaplamalarına zarar verilmeyecektir. Bu yapılara zarar verilmesi durumunda bu zarar faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. 218

246 Tehlikeli madde sınıfına giren malzemelerin taşınması esnasında, Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. İşletme aşamasında karayolu ağı dâhil yolların kullanılması ile ilgili olarak; 2918 sayılı "Trafik Kanunu"nun 65. Maddesinde belirtilen, araçların yüklenmesi ile ilgili ve aynı Kanunun 33. Maddesinde konu olan, özel yüklerin taşınması ile ilgili KGM den gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca, nakliye sırasında karayoluna kirletici malzeme (taş, kum, çamur vb.) taşınmaması için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. V Diğer özellikler Bu başlık altında açıklanması gereken başka bir husus bulunmamaktadır. V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği (Soğutma sisteminin ayrıntılı açıklanması), Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri (soğutma sistemi ve diğer prosesler arasındaki farkların ayrıntılı açıklanması) Termik santral üniteleri ve yanma prosesi ; her biri 660 MW e (Toplam 2x660=1.320 MW e ) gücünde iki üniteli bir enerji santralı olarak planlanmaktadır. Önerilen santralın brüt çevrim verimi %45 dir. Önerilen termik santralı aşağıdaki ünitelerden oluşmaktadır: Elektroklorlama ünitesi, Desalinizasyon ünitesi, Soğutma suyu sistemi, Demineralizasyon ünitesi, Pulverize kömür kazanı (2 adet) ve yardımcı tesisleri, Buhar türbin-jenaratör seti (2 adet) ve yardımcı tesisleri, Transformatörler, Baca gazi desülfürizasyon (BGD) ünitesi (2 adet), Kireçtaşı hazırlama ünitesi, Elektrostatik filtre (2 adet), DeNOx (SCR) (2 adet) Baca (1 adet) Arıtma tesisleri, Kömür ve kül nakil sistemleri, Şalt sahası, Hidrojen üretim tesisleri, Yardımcı yakıt depolama ve dağıtım tesisleri, Kömür öğütme sistemi ve yakıcılar, Yardımcı ekipmanlar ve üniteler (laboratuvar, kazan dairesi, bunker binası, makine dairesi, kırıcı binası, tamir atölyesi, besleme suyu depolama tankları oluşturmaktadır. 219

247 Kömüre dayalı bir termik santraldeki ana işlem, kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Bu dönüşüm, esas itibari ile büyük miktardaki kömürün kazan adı verilen yanma odasında yakılması ile elde edilen ısı ile bir dizi arıtma işlemi ile saflaştırılan suyun yüksek basınç ve sıcaklıkta buharlaştırılması ve bu buharın türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi ile gerçekleştirilmektedir. Santralde kullanılacak olan kömür, kömür stok alanında depolanacaktır. Santralde yakılmak üzere bantlarla kömür kırıcılarına, oradan da kömür değirmenlerine alınan kömür, burada öğütülerek kömür tozu haline getirilerek kazanın yanma odasına pulverize kömür tozu olarak püskürtülecektir. Santralde kullanılacak olan kazan; süperkritik basınçlı, tek kademe kızdırıcılı, tek geçişli olup, özel pulverize kömürü karşılıklı ya da teğetsel yanma sistemiyle yakmak üzere tasarlanmıştır. Bu sistem, yüksek verim sağlayan, dünyada kabul görmüş ve kullanılan bir sistem olup, bakım ve işletme giderlerinin düşük olması sebebiyle de kullanımı oldukça yaygın bir teknolojidir. Kazanda yanma sonucu oluşan sıcak gazların ısı enerjisi, kazanda sirküle edilen su buhar çevrimine aktarılacaktır. Buhar kazanından elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buhar, konvansiyonel bir buhar türbininden geçirilerek türbine akuple jeneratörün elektrik üretmesini sağlayacaktır. Üretilen elektrik enerjisi, elektrik şebekesini beslenmek üzere transformatöre ve şalt sahasına iletilecektir. Türbinde iş gören buhar, kondenserde yoğunlaştırılarak yeniden yüksek basınç ve sıcaklıkta buhar üretimini gerçekleştirmek üzere kazana gönderilecektir (Bkz. Bölüm I, Şekil 1). Kazan ünitesinden gelen baca gazı, atmosfere salınmadan önce birkaç aşamadan geçirilecektir. Öncelikle baca gazının sıcak enerjisi, yanma havasını yeniden ısıtmak için kullanılacaktır. Azot oksitlerin oluşumu düşük-no x yanma sistemi kullanılarak başta azaltılacak olup, bu değerleri minimuma indirmek için bir DeNO x (SCR) ünitesi kurulacaktır. Baca gazındaki tozun (uçucu kül) azaltılması için baca gazı, elektrostatik filtreden geçirilecektir. Baca gazı atmosfere salınmadan önceki son aşamada, BGD ünitesinde kükürtdioksitin azaltılması sağlanacaktır. Burada kükürtdioksit içeren baca gazı üzerine kireçtaşı çözeltisi püskürtülerek, reaksiyon sonunda alçıtaşı ve karbondioksit oluşması sağlanacaktır. Termik santral üniteleri 1) KÖMÜR TEDARIK SISTEMI Kömür, yaklaşık 40 m mesafedeki Kuyu 1 lokasyonundan temin edilecektir. Kömür madeninin tahmini yıllık üretimine ilişkin rakamlar Bölüm V.2.3'te verilmiştir. Kömür Nakil Sistemi Kömür madenine olan yakınlık nedeniyle kömür, kapalı bant konveyörlerle kömür stok alanına taşınacaktır. Kömür, santrale taşınmadan önce, kömür zenginleştirme tesislerinde (lavvar) yıkanarak kömür nitelikleri açısından beklenen kaliteye ulaştırılacaktır. Lavvar tesisi ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 te sunulmuştur. Kömür Stok Alanının Yerleşim Planı ve Kapasitesi Kömür stok alanının dizaynı, tahmini stok süresine, kömür kalitesine, ilgili makinelere ve mevcut alana bağlıdır. Kömür stok alanı, kömürün hızlıca naklini mümkün kılmak için her yerden kolay erişilebilir bir lokasyonda konuşlandırılmıştır. 220

248 Söz konusu alanın çevresinde ısı kaynağı ya da yanıcı madde bulunmayacak, yeterli miktarda yangın söndürme suyu tahsis edilmiş olacaktır. Farklı tür kömürler, stok alanında birbirleri ile karıştırılmayacaktır. Sahanın topografyası izin verdiği ölçüde, hakim rüzgâr yönü, stok alanının dar kısmında olacak, böylece kömür kaybı ve kömürün oksidasyonu mümkün olduğunca azaltılmış olacaktır. Buna ek olarak yangınla mücadele için bir su püskürtme sistemi de kurulacaktır. Stoklanan kömürün kendi kendine yanıcılığının minimum hale getirilmesi için taze kömür, stoğa alınacaktır. Stokta bulunan eski kömür ise kazana alınarak yanma işlemi gerçekleşecektir. Stokta bulunan eski kömür, kazanda yakılacak, taze kömür ise stoğa alınacaktır. Kömür nakli ve kömür park makinesinin (stacker/reclaimer) hareketi için açılan tüm koridorlar güvenli çalışma için yeterli boyutta planlanacaktır. Kömür stok alanı, yaklaşık m 2 alan kaplamakta olup, alanda ton kömür depolanabilmektedir. Bu miktar, iki üniteyi yaklaşık 15 gün maksimum yükte çalıştırmak için yeterlidir. Proje kapsamında minimum ton kömürün stok alanında her zaman hazır bulundurulması planlanmaktadır. Bu miktar, 3 günlük çalışmaya denk gelmektedir. Kömür Stok Alanında Kömürün Hazırlanması Kömür, konveyörler ve kömür stok makineleriyle stok alanına taşınacaktır. Stok alanında, üç dikey stok bulunacaktır. Ortadaki stok, ortadan dikey olarak ikiye ayrılabilecektir. Kömür park makinesi dıştaki ve ortadaki stoklar arasındaki raylara yerleştirilir. Bu makine, stoğa kömür boşaltmada ve stoktan kömür çekmede kullanılacaktır. Boşaltma işlemi sırasında makinenin stacker kısmı stoğa kömürü istiflerken, makinenin reclaimer kısmı kazanı beslemek üzere gerekli miktar ve özellikteki kömürü stoktan yükleyecektir. Kömürü iki taraflı olarak (hem sağdan hem soldan) boşaltmak, kömür park makinesinin iki kısmının da her kalite kömüre ulaşmasını sağlayacaktır. Kömür stoğa boşaltıldığı anda stoktan makineye geri yüklenebilir. Bu durumda, kömür yığından aşağı doğru kaymış olsa bile, stoklanan tüm kömür türleri, sahadan kazana taşınabilecektir. Park makinesinin bozulması halinde, arızalı makina by-pass konumuna alınarak kömür direk olarak bunkerlere alınarak işleme devam edilebilecektir. Ayrıca ikinci makine sadece kömür stoklamak ya da sadece stoktan kömür çekmek için kullanılacaktır. Bu arıza süresince tekerlekli bir yükleyici, acil durum silolarını kullanarak kazan bunkerlerini besleyebilecektir. Kömür stok alanında yağmur suyu drenaj sistemi ve su püskürtme sistemi (tozumaya karşı) bulunacaktır. Kazanın Kömür Bunkerlerine Kömür Tedariki Kömür stok alanındaki taşıma sistemi, kazan binasındaki kömür bunkerlerine giden konveyör hatlarından, manyetik ayırıcılardan, metal dedektörlerinden, kantardan ve numune alma ekipmanından oluşmaktadır. Proje kapsamında tek bir konveyör hattı öngörülmektedir, fakat konveyör hattında yedek bant üniteleri bulunmaktadır. Kömür hazırlık sisteminin bir parçası olarak kırıcı tesisi de yapılacaktır. Kırıcı tesisi, iki elek ve iki kırıcıdan oluşmaktadır. Her elek ve kırıcının kapasitesi 30 mm ile 50 mm arasında olacaktır. 221

249 Belirlenen kömür tane boyutu 50 mm yi aşmadığından, önkırıcı gerekli değildir. Fakat bazı ünitelerde zarara sebebiyet vermemek için kömür, bunker binasına girmeden elenecektir. Yapılması planlanan santraldeki kömür nakil sistemi, dünya çapında birçok santralde kullanılabilirliği kanıtlanmış standartlara göre yapılacaktır. Kömür Harmanlama İşlemi Katı yakıt için yakıt ön-işleme prosesi, sabit yanma koşulu sağlamak ve pik emisyonları azaltmak için yakıtın karıştırılması ve harmanlanması anlamına gelmektedir. Her santral ünitesinde kömür bunkerleri bulunmaktadır. Her bir bunker, sadece bir yakıcı sırasını besleyen öğütücüye/değirmene hizmet vermektedir. Kömür stok alanı, santrale beslenen kömürün, Kuyu 1'den gelen kömür tedarikindeki olası bir aksamadan etkilenmemesi için kullanılır. Eşit yakıt kalitesi elde etmek için kömür, stok alanından stok yığınlarının dört sıra halinde stoklanması planlanmaktadır. Böylece harmanlama işleminin gerçekleşmesi için stacker/reclaimer iki sıra halinde birbirinden bağımsız olarak çalışabilecektir. Harmanlama şu şekilde gerçekleşecektir; her kömür yığınında farklı özellikteki kömür seviyeleri bulunacak, böylece reclaimer kömürü alırken, kömür kendiliğinden harmanlanmış olacaktır. Farklı türde kömürleri stoklamak için, stok alanında belirli bir düzen sağlanacak olup, yukarıda da bahsedildiği üzere farklı özellikteki kömürler, stok sahasında birbirinden ayrı yığınlar halinde stoklanacaktır. Kömür Bunkerleri Kömür bunkerleri kısa dönemli kömür stoğu sağlar ve değirmenleri sürekli olarak kömürle beslerler. Kömür hazırlama (kırıcılar) tesislerinden alınan kömür, buradan kazan bunkerlerine verilecektir. Santralde bunker dizaynı, optimum çalışma için bunker içinde hiçbir tıkanıklık olmayacak ve devamlı kömür akışını sağlanacak şekilde yapılacaktır. 2) KAZAN Kazan Santralde Benson 23 tipindeki kazan kullanılacaktır. Basınç bölümleri (duvarlar ve ısıtma yüzeyi) tamamen kaynaklanmış ve destekleyici çelik yapı ile askıya alınacaktır. Yakma sistemi, Pulverize bitümlü kömür yakma olacaktır. Kömürün yakılmasıyla ortaya çıkan ısı, uygun süperkritik buhar basınç ve sıcaklıklarındaki tek geçişli kazanın içinde yüksek basınçlı buhar üretir. Kazan, minimum %40 kapasitede destekleyici yanma (yardımcı yakıt) olmadan güvenli çalışmanın sağlanabileceği şekilde olacaktır. Santral dizaynı ile paralel olarak kazan % yük aralığında değişken basınçla çalıştırılabilecektir. Hava ve baca gazı sistemleri, bir çift taze hava fanı, bir çift rejeneratif hava ön ısıtıcısı, bir çift cebri çekme fanı ve bir çift de birincil hava fanından oluşmaktadır. Kazan, yıllık saat buhar üretecek şekilde dizayn edilecektir. 23 Harcanan buhar miktarına eşit su dolanımı sağlanan kazan. 222

250 Kazan Teknolojisinin Seçimi Büyük, pulverize kömür yakıtlı termik santrallerde kazan teknolojileri kritikaltı (subcritical), süperkritik (supercritical) ve ultra süperkritik (ultrasupercritical) olarak üç farklı türde olabilir. Kritikaltı santrallerde, buhar basıncı 190 Bar dan daha azdır. Bu santrallerde genellikle domlu kazanlar kullanılır. Buhar, kazanda sıvı ve gaz fazlarında karışık haldedir ve genellikle dom tipli kazanlar kullanılır (Bkz. Şekil 84). Şekil 84. Kritikaltı ve Süperkritik Buhar Kazanı Süperkritik santraller 221 Bar ın üzerinde buhar basıncıyla çalışırlar ve tek geçişlidir (Bkz. Şekil 84). 221 Bar basınç ve 374,15 C sıcaklıkta su kritik noktadadır. Kritik noktada, su ve buharın özkütlesi aynıdır. Bu noktadan sonra gizli ısı sıfırdır, yani buhar-su fazı karışık değildir. Kritik parametrelerin altında buharı sudan ayıran bir kazan domu yoktur. Süperkritik kazan teknolojisi, termik santrallerde kritikaltı kazan teknolojisinden daha verimli olduğundan, gelişmiş ülkelerdeki elektrik endüstrisinde kullanımı standart haline gelmiştir. Planlanan tesisin fizibilite aşamasında yukarıda değinilen hususlar göz önüne alınmış ve söz konusu projede nominal ana buhar basıncı 254 Bar (türbin girişi 248 Bar), nominal ana buhar sıcaklığı 560ºC, nominal tekrar kızdırılmış buhar basıncı 43,8 Bar, nominal tekrar kızdırılmış buhar sıcaklığı 580ºC olan süperkritik kazan seçilmiştir. 3) BUHAR JENERATÖRÜ Klasik dikey tek geçişli, süperkritik buhar jeneratörü ünitesi, Şekil 85'te gösterilmiştir. Buhar jeneratörü iki kısımlıdır, birinci kısım dikey su duvarlarından oluşmaktadır. İkinci kısımda gaz aşağı akarken baca gazından tekrar ısı kazanımı sağlanır. 223

251 Şekil 85. Klasik Tek Geçişli Dikey Süperkritik Buhar Jeneratörü Değirmenler Santralde bir değirmen hizmet dışıyken (n-1 konsepti), tam yükte çalışabilmek için gerekli boyut ve kalitede kömürü hazırlama kapasitesine sahip olan değirmenlerin kullanılması planlanmaktadır. Değirmenler, kömürü, kömür bunkerinin çıkışından alarak kömür boruları, pulverize kömürü yakıcılara taşır. Kömür Yakıcılar Minimum NO x salınımıyla verimli yakıt yanmasını sağlamak için, düşük NO x li pulverize kömür yakıcılar gerekir. Yakıcılar yanma odası içinde farklı seviyelere yerleştirilir. Belirli sayıda yakıcı, bir değirmene bağlıdır. Eğer bir değirmen çalışır ya da durursa, ona bağlı yakıcı grubu da çalışır ya da kapatılır. Üst Yakma Havası Sistemi NO x emisyonunu daha da azaltmak için, her bir yakıcının üstünde üst yakma havası sistemi olacaktır. Taban Külü Toplama Yanan kömür, yanma odasının altındaki, su dolu hazneye (cüruf teknesi) düşer. Bu cüruf teknesi, taban külünü hazneden alarak ıslak kül bunkerine taşır. 224

252 Ekonomizer Besi suyu, baca gazından tekrar ısı kazanımı sisteminin altında yer alan ekonomizer aracılığıyla üniteye verilir. Buharlaştırıcı Yanma odasının alt kısmında dikey ve spiral tüp su duvarı bulunmaktadır. Yanma odasının etrafında dairesel ısı soğurulmasında değişiklikler olabilmesi için, yanma odasının etrafındaki tüpün boyutu ve konumu doğal sirkülasyon akışı özelliği sağlayacak şekilde dizayn edilecektir. Son buharlaştırıcı kısım, yanma odasının burun kısmında planlanmaktadır. Süper Kızdırıcı (Superheater) Buhar/su ayrıştırıcılardan gelen buhar, yanma odasının tavanını, ısı tekrar kazanım bölümünü ve yan duvarların bir kısmını da kapsayan kızdırıcı devreden geçer. Sprey su sıcaklığı ayarlayıcılar, son ana buhar sıcaklık kontrolü için, kızdırıcıların üst kısmına yerleştirilir. Süper kızdırıcılar, kazanın arka kısmındaki düşük sıcaklık süper kızdırıcısı, üst bölümdeki orta sıcaklık süper kızdırıcısı ve kazanın burun kısmındaki yüksek sıcaklık süper kızdırıcısı olacak şekilde üç farklı kademede yerleştirilmiştir. Temel olarak süper kızdırılmış buhar sıcaklığı kömür/su oranıyla ayarlanır. Buna ilaveten ana buhar sıcaklığının kontrolü amacıyla iki farklı kademede spreyleme sistemi yerleştirilmiştir. Birinci kademe spreyleme düşük ve orta sıcaklık ultra süper kızdırıcılarının arasına, ikinci kademe spreyleme ise orta sıcaklık ultra süper kızdırıcıları ve yüksek sıcaklık ultra süper kızdırıcıları arasına yerleştirilir. Tekrar Kızdırıcı (Reheater) Tekrar kızdırıcı tüpler, baca ısısı yeniden kazanımında olup, buradan son ana tekrar kızdırma buharı sıcaklık kontrolü için girişe doğru uzatılacaktır. Tekrar kızdırıcı, kazanın arka geçişinin ön kısmındaki düşük sıcaklık tekrar kızdırıcısı ve yatay geçiş kısmındaki nihai tekrar kızdırıcısı olmak üzere iki kademede yerleştirilmiştir. Tekrar kızdırılmış buharın sıcaklığının kontrolü amacıyla kazana baca gazı damperleri yerleştirilmiştir. Buna ek olarak yük değişimleri esnasında tekrar kızdırılmış buharın sıcaklığının kontrolü için düşük sıcaklık tekrar kızdırıcısı ve final tekrar kızdırıcısı arasında acil durum sıcaklık kontrol spreylemesi mevcuttur. Kurum Üfleyiciler Buhar jeneratörü çalışırken, buharla çalışan otomatik bir kurum üfleme ekipmanı, kazanın yanma odasını ve baca gazı geçişlerini temizleyecektir. Bu, buhar jeneratörünün ısı tekrar kazanım bölümündeki su ya da buhara, neredeyse daimi ısı transferini garantiler. Yalıtım Termal yalıtım (tuğla ve gerekli malzemelerle yapılacak katmanlar), yanma odası duvarlarında ve sıcak baca gazı borularında aşırı ısı kaybını önleyecektir. 225

253 Taze Hava Fanı (FD Fan) Hava ortamdan alınır ve kazan duvarlarını çevreleyen hava kutuları (kanalı) vasıtasıyla sıkıştırılır. Birincil hava yakıcılar için; ikincil hava ise yakıcılar ve NO x azaltımı amacıyla yanma odasındaki sıcaklık kontrolü için gereklidir. Hava Ön Isıtıcısı Hava, taze hava fanından sonra, baca gazından alınan ısıyla yatay pervanede ısıtılır. Sistem, baca gazı kısmına hava sızıntısını azaltmak için dizayn edilecektir. Cebri Çekişli Fan (ID Fan) Baca gazı, buhar jeneratörü, döner hava ön ısıtıcısı, BGD ve baca filtresi vasıtasıyla yanma odasından çekilir. Cebri çekme fanı, elektrostatik filtreden sonraki kısma yerleştirilir. Tüm çalışma koşullarında yanma odasının basınç altında olması cebri çekme fanı ile sağlanır. Bu konuda farklı avantaj ve dezavantajları olan iki seçenek mevcuttur. Birincisi tek cebri çekme fanıdır. Tek cebri çekme fanı seçeneğinde maliyet optimize edilmiştir ve işletme aşaması daha kolaydır. İkincisi ise çift cebri çekme fanıdır. Çift cebri çekme fanı daha esnek bir çalışma seçeneği sunar ve bir fanın arızalanması durumunda ünite yarı yükte çalışmaya devam edebilir. Aynı kapasitedeki kömür yakıtlı termik santrallerde bu iki sistem de yaygın olarak kullanılır; fakat son zamanlarda çift fan seçeneği daha çok tercih edilmektedir. Her iki durumda da ekipmanların uzun süreli devre dışı kalmasını engellemek için, stokta yedek parça bulundurulmalıdır. Cebri çekme fanı ve taze hava fanı normal şekilde dizayn edilmiş olup, basınç düşmesi ve akış hacmi için yeterli rezervi (%110 akış hacmi, %121 basınç kaybı) sağlayacaktır. Çalışmayı başlatmak (start-up) ve durdurmak için bir fuel oil ya da doğal gaz sistemi kurulacaktır. Yardımcı yakıt tedarik sistemi, yeterli bir depolama (60 saatlik fuel oil yakma) kapasitesi sağlayacaktır. Kömür yakıtlı kazanın devreye alınması sırasında gereken buhar (fuel oil atomizasyonu, besi suyu ön ısıtması vb. için buhar beslemesi), fuel oil yakıtlı bir yardımcı kazan ile sağlanacaktır. 4) TÜRBİN VE YARDIMCI SİSTEMLERİ Buhar Türbini Bir buhar türbini, genel olarak yatay ekseni etrafında dönen bir rotor, bu rotor üzerine monte edilmiş ve rotorla beraber dönen hareketli kanatlar, türbin gövdesi, bu gövde içinde bulunan iç gövde, sabit kanat taşıyıcıları ve sabit kanatlardan meydana gelmektedir. Rotor, her iki tarafından radyal yataklarla yataklanacaktır. Kazanda üretilen yüksek basınçlı buhar, buhar türbinine gönderilerek basıncı düşürülür. Bu basınç değişiminde ortaya çıkan enerji mekanik olarak jeneratöre aktarılır ve elektrik üretimi gerçekleştirilir. Buhar, faydalı enerjisini kanatlar yardımıyla rotora verdikten sonra çürük buhar kondenseye dökülür. 226

254 Yapılması planlanan santral kapsamında iki adet buhar türbini jeneratör setinin her biri 660 MW e brüt güç üretmek üzere tasarlanmıştır. Buhar türbini 1 yüksek basınç (HP), 1 orta basınç (IP) ve 2 alçak basınç (LP) türbininden meydana gelmektedir. LP çift akışlı olup, iki LP türbinin çıkışında, sıralı olarak soğutulan iki adet paralel kondenser vardır. Her bir türbin gövdesi tek bloktan meydana gelmekte olup, türbinlerin milleri ise flanşlarla sıkıca birbirlerine bağlanacaktır. Her türbin arasında rotor milini sağlam şekilde destekleyen beş yatak bulunmaktadır. Yatak, türbinin dış kaplaması üzerinde olup, dış kaplamanın giriş ucu, yatak desteği ile sabit bir pozisyonda desteklenmektedir. Kaplamanın diğer ucu, kaplamanın termal genleşmesine olanak sağlayan esnek ayaklar ile desteklenmektedir. Türbin kaplaması, baskı yatağını tutar. Yatak muhafazası yatay olarak ayrılmış olup, türbinin dış kaplamasından ayrı yapılmıştır. Ana buharı kesme vanaları, türbinin dış kaplamasının entegre bir parçası olan buhar giriş kasası içinde olacaktır. Kesme vanaları, hidrolik olarak açılıp, arıza durumunda yay gücüyle ani kapatma kabiliyetine sahiptir. Kontrol vanaları, ana buharın türbine akışını düzenler. Üç vana grubu vardır. Bir vana grubu, vana milleriyle birbirine bağlanmış iki kontrol vanasından ve hidrolik çalıştırıcılı bir kaldıraç sisteminden oluşur. Kontrol vanaları, buhar giriş borularında yer alır, vana konileri doğrudan vana millerine bağlıdır. Kontrol vanalarını, çalıştırıcı harekete geçirir. Hidrolik testlerin yalıtım vanaları kızdırıcı giriş ve çıkışında olacaktır. HP türbin şaftının torkunu IP ve LP türbin şaftlarına iletmek için, dişli tip kaplin 24 kullanılır. Kaplin, aksiyel mil hareketlerini ve bir miktar da dairesel mil uyuşmazlıklarını alır. Normal çalışma sırasında güç transferi, birbirine kenetli cıvatalarla harekete geçirilen flanş yüzleri arasındaki sürtünme bağlantılarıyla gerçekleşir. Her kaplinin, herhangi bir personelin ekipmanın çalışması sırasında tehlikeli bölgeye ulaşmasını önlemek için kaplin ile mili yeterli ölçüde birbirine yaklaştıran koruması bulunmaktadır. Santralde kullanılacak buhar türbinine ait ana buhar verileri Tablo 95 te verilmiştir. Tablo 95. Buhar Türbininin Karakteristik Özellikleri Ana Parametreler Birim Özellikleri Net Güç Çıkışı (her birim için) MW 660 Ana Buhar Basıncı (Türbin girişi) Bar 248 Kazan ve Reheat Buhar Sıcaklıkları 0 C Reheat Buhar Basıncı bar 43,8 Türbin yağlama sistemi Yağlama ünitesi, türbinin alt kısmında yer almaktadır. Ortak yağlama sistemi (2x%100 elektrikli motorla çalışan ana yağlama pompası, 1x%100 acil durum yağlama pompası), buhar türbini ve jeneratör parçaları için yağlama ve soğutma sağlar. Ayrıca yağlama sistemi, düşük hızlarda rotor milini desteklemek için kaldırma yağı ihtiyacını (1x%100 kaldırma yağı pompası) karşılar ve hidrolik döndürme tertibatını çalıştıran araç olarak hizmet görür. Yağ tankının üzerinde, yağ seviyesini görebilmek için cam bir kısım, bunun dışında yağ pompaları için kapaklar ve bağlantılar, yağ buhar ayrıştırıcı, yağ arıtma istasyonu, enstürmantasyon ve ısıtıcı bulunur. 24 Kaplin bir hareketi diğer bir ekipmana iletmek için kullanılan makina parçasıdır. 227

255 Yağ soğutucuları (2x%100), yağı yağlama yağı noktalarından girmeden önce soğutur. Soğutucular, silindir soğutma hazneleri olan yatay tüp ısı değiştirme sistemleri şeklinde dizayn edilmiştir. Yağlama yağı sisteminde yağ basıncını sağlamak için hidrolik akü bulunmaktadır. Bu akü, çalışan pompanın arızalanması halinde, ikinci ana yağ pompası gerekli basınca ulaştırmak için gereklidir. Yağlama yağı, yağ tankı üzerine monte edilmiş bir transfer vanası barındıran ikili bir yağ filtresi vasıtasıyla filtrelenir. Yağlama yağı ayrıştırıcısı, yağlama yağı çevrimine paralel olarak çalışan sistem içinde kullanılır ve suyun ayrılması için santrifüj vazifesi görür. Kontrol yağı sisteminde, açılıp kapanabilen iki bölümlü yağ filtresi bulunmaktadır. HP basınç kontrol yağı tedarik sistemi, yüksek basınç kontrol yağı olan türbin jeneratör seti sağlar. Yüksek basınçlı yağ, kontrol vanalarını konumlandırmak, trip yağı çevrimi sağlamak ve kapalı ana vanaları açmak için kullanılır. Kondenser Kombine yoğuşturucu (kondenser) ve vakum sisteminin amacı, türbinden çıkan buharı yoğuşturmak, buhardaki yoğuşmayan gazları ayırmak, çıkış basıncını düşürerek buharın entalpi düşüşünü arttırmak ve kondensatı kazanın besleme sistemine geri döndürmektir. Proje kapsamında ünite başına iki adet su soğutmalı kondenser tasarlanmıştır. Dizayn sıcaklığında sıcaklık yükselişi, soğutma suyu girişindeki miktardan 8 C-10 C artar. Buharın yoğuşması işleminde ortaya çıkan ısı, soğutma suyu tüpleri vasıtasıyla soğutma suyuna transfer edilecektir. Kondenserler genel olarak boyun, ısı transfer yüzeyi, su haznesi, türbin çıkışı genleşme bağlantısı gibi elemanlardan oluşmaktadır. Her kondenser ısı transfer yüzeyinin alt orta kısmında bir adet sabit zemin desteği bulunmaktadır. Bu kondenserler, iki uçta su haznesi olan tek akışlı kutu tüp yüzey kondenserleridir. Kondenser tüpleri titanyumdan, su hazneleri ise deniz suyunun korozif etkisinden korunması için kauçukla astarlanmış karbon çelikten yapılır. Yarım daire şeklinde ve huni tipinde tasarlanan su haznelerinde, iki giriş, iki çıkış, iki de arka su haznesi bulunmaktadır. Kondenserde su çemberli pompalar (3x%50) bulunmaktadır. Bu pompalar, yoğuşmayan gazı (oksijen ve azot) kondenserden almak ve gerekli vakumu oluşturmak için kullanılır. Türbin trip olduğunda Kondenser vakumunu kesmek için, Kondenser üzerinde türbinin rölanti zamanını azaltabilen bir set vakum kırıcı vana olacaktır. Buhar, kondensat ve besi suyu tesisatları Düşük basınç türbini çıkışından gelen buhar, kondenserin hot well kısmında toplanır ve 2x%100 kondensat pompalarıyla gland steam kondenser kısmına, daha sonra 4 adet LP besi suyu ısıtıcısına, oradan da karbon çelikten yapılmış degazöre 25 gönderilir. Besi suyu depolama tankında, çözünmüş oksijen ve yoğunlaştırılamayan gazları kondensattan ayırmak için degazör bulunmaktadır. Besi suyu tankı, hava ile temasının kesilmesi için degazöre verilen buhar ile artı basınçta tutulur. 25 Su içerisindeki karbondioksit ve hidrojen sülfür gibi eriyik gazların giderilmesi amacıyla kullanılmaktadır. 228

256 Besi suyu pompaları tüm besi suyunu, üç adet yüksek basınç besi suyu ısıtıcısı vasıtasıyla kazana iletir. Besi suyunu ısıtmak için, 4 adet LP besi suyu ısıtıcısı ve üç adet HP besi suyu ısıtıcısı türbinlerden çıkan buharla çalışır. Tüm ısıtıcılarda güvenlik vanası, manometre, termometre ve seviye ölçümü bulunacaktır. Kazan çıkışı buhar parametreleri, türbin gereksinimlerini sağlamadığında, kazandan gelen buhar, soğuk tekrar kızdırma (cold reheat) hattı vasıtasıyla HP türbinden bypass edilecek ve tekrar kızdırıcılardan gelen buhar, LP bypass sistemi ile de kondensere gönderilecektir. 5) JENERATÖRLER Proje kapsamında çift kutuplu, hidrojen soğutmalı turbo jeneratörler kullanılacaktır. Jeneratör sistemleri IEC 34-1 ve IEC 34-3 e uygun olarak dizayn edilecektir. Jeneratörün genel teknik verileri Tablo 96 da verilmiştir. Tablo 96. Jeneratörün Karaktesitik Özellikleri Açıklama Nominal Güç Özellikleri 776,5 MVA Güç Faktörü 0,85 Nominal Voltaj 20 kv±%5 Nominal Hız 3000 rpm Frekans 50 Hz Frekans Aralığı 47,5-51,5 Hz Yalıtım Sınıfı F, sıcaklık B ye göre yükselir Verim ~%98,5 Uyartım Statik/iki devre Kısa Devre Oranı 0,5 Sargı Bağlantısı Yıldız bağlantılı Türbin ve jeneratörün nominal değerleri birbirine uyacaktır. Jeneratörün 776,5 MVA olan nominal gücü, 0,85 güç faktöründe türbinin 660 MW lık brüt güç çıktısına karşılık gelmektedir. Jeneratörler, Türk Şebeke Yönetmeliği ve Elektrik İletim Koordinasyonu Birliği (UCTE) gerekliliklerine göre çalıştırılacaktır. Güç sistemi stabilizatörünün fonksiyonu uyarım regülatörüne dâhil olacaktır. Her ünitenin jeneratörü, izoleli bara vasıtasıyla jeneratör transformatörüne ve ünitenin yardımcı transformatörüne bağlanacaktır. 6) SANTRALİN ELEKTRIK SISTEMI ve ŞALT SAHASI Yapılması planlanan santralin işletilmesiyle birlikte yıllık üretilecek brüt enerji miktarı kwh/yıl (9.768 GWh/yıl) mertebesinde olacaktır. Üretilecek elektrik enerjisi, transformatörler yardımıyla gerilimin ayarlanması için şalt sahasına iletilecektir. Şalt sahasında gerilimi ayarlanan elektrik enerjisi iletim hattına bağlanacaktır. 229

257 Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre Hema Entegre Termik Santrali 380 kv şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kv Şalt Tesisine çift devre 380 kv luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. iletim hattı projesi işbu rapor kapsamında incelenmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerince ayrı bir ÇED süreci kapsamında değerlendirilecektir. Şalt Sahası Özellikleri ve Ekipmanları Santralde, 380 kv Gaz İzoleli Şalt Sahası (GIS), santral sahasında kurulup, transfer noktasında çift bara düzenlemesi olacak ve aşağıdaki şalt besleyicileri besleyecektir: 2 Yüksek akım hattı besleyicisi (Eren Termik Santrali 380 kv trafo merkezinden beslenecektir) 2 Transformatör besleyici (arttırıcı transformatörler için) 1 Bas bağlantısı besleyici GIS binasındaki her HV besleyici için birer adet lokal kontrol hücresi olacaktır. İletim hattı GIS e kablolarla bağlanacaktır. İlgili hat GIS binasının çıkışına gerekli izolasyon yapılarak bağlanacaktır. İzolasyondan sonra uygun bir yüksek gerilim bağlantısı için sisteme dalgalanma önleyiciler ilave edilecektir. Şalt sahasında koruma amaçlı şu koruma röleleri uygulanacaktır: tiptedir) korumalı Numerik bara koruma rölesi, Her hat için birbirinden ayrı iki koruma rölesi (çeşitlik yaratmak amacıyla farklı Tansformatör besleyici koruma röleleri, aşırı akım ve transformatör diferansiyeli Yükseltici Transformatörler Jeneratörün çıkış voltajını, şebeke bağlantı voltaj seviyesi olan 380 kv ye yükseltmek için iki adet yükseltici transformatör kullanılacaktır. Yükseltici Transformatörün genel teknik verileri Tablo 97 de verilmiştir. Tablo 97. Yükseltici Transformatörün Karaktesitik Özellikleri Açıklama Konum Kademe Nominal Oran Frekans Yüksüz Oran Kademe Değiştirici Soğutma Tipi Özellikleri Bina Dışında 3 Kademe 780 MW 50 Hz 380/20 kv 380±12x1,25%/20 kv Yüklü Kademe Değiştirici ODAF Vektör Grubu Ynd 11 Yıldırım Ani Voltajı Islak Güç Frekansı Dayanım Voltajı Nötr 1425 kv/170 kv 630 kv/95 kv Doğrudan Nötr Topraklama Için Uygun 230

258 Jeneratör transformatörlerinin yüksek voltaj buşingi, yüksek gerilim iletkeni vasıtasıyla 380 kv HV şalt sahasına bağlanacaktır. Ünite Yardımcı Transformatörü Start-up gücü, jeneratör transformatörü vasıtasıyla beslenmektedir. Ünitenin yardımcı transformatörü ise 380 kv şebekesinden beslenecektir. Ünitenin yardımcı transformatörü, yüksek akım değerlerine göre standart şalt sahası ekipmanlarını kullanabilmek adına, akımı 6,3 kv seviyesinde bölmek için üç sargı tipindedir. Yardımcı transformatör, bir ünite için öngörülen ünite yardımcı gücünü, bütün istasyon hizmetini ve gerekirse duraklama ya da bakım sırasında ikinci ünitenin yardımcı üretimini sağlayacaktır. Yardımcı transformatörün karakteristik özellikleri Tablo 98'de verilmiştir. Tablo 98. Yardımcı Transformatör Karaktesitik Özellikleri Açıklama Özellikleri Konum Bina Dışında Kademe 3 Kademe Nominal Kapasite 75/38/38 MVA Birincil Voltaj 20 kv İkincil Voltaj 6,3/6,3 kv Kademe Değiştirici 200±2x%1,25 Yüksüz Kademe Değiştirici Soğutma Tipi ONAN/ONAF Vektör Grubu Dyn1yn1 Eğer ünitenin yardımcı transformatörlerinden biri arızalarınsa, o ünitenin güvenli şekilde devre dışı kalması için gerekli gücü diğer ünite sağlayacaktır. Jeneratör Devre Kesici Jeneratör devre kesicisi, devre kesici olarak SF6 kullanan faz izoleli tip şeklinde tedarik edilecek olup, IEEE C e uygun olacaktır. Devre kesici, buhar türbini jeneratörü ana çıkış lokasyonuna yerleştirilecektir. Devre kesici, jeneratörün maksimum yükünü taşıma kapasitesine sahip ve bir saniyede maksimum sistem hata akımını sağlayacaktır. Jeneratör devre kesiciye ait genel teknik verileri Tablo 99'da verilmiştir. Tablo 99. Devre Kesicinin Karaktesitik Özellikleri Açıklama Konum Özellikleri Bina içinde Nominal Voltaj 2 Nominal Akış Nominal Kısa Devre Akım 24 ka 170 ka İzoleli Bara Jeneratör ve jeneratör ana devre kesici ile jeneratörün yükseltici transformatörü, ünite yardımcı transformatörü ve uyartım transformatörü arasındaki bağlantılar için izoleli bara kullanılacaktır. Ana jeneratör baraları, kendinden soğutmalı, tamamen kapalı, minimum dış manyetik alanlı olacaktır. 231

259 Koruma Ekipmanları Tesisin koruması 660 MW jeneratörleri, jeneratör yükseltici transformatörleri ve ünite yardımcı transformatörlerini kapsayacaktır. Koruma ekipmanı havalandırmalı elektronik odalarında bulunacaktır. Ünitenin korunması, mikro işlemci tipi olacaktır. Tesis koruma şeması uyartım transformatörleri ve jeneratörü kapsayacaktır. Her jeneratör-transformatör grubu için, elektriksiz koruma (örneğin bucholz, aşırı iç basınç, sargı, yağ seviyesi, soğutma arızaları vb.) dışındaki tesis koruma şemaları tedarik edilecektir. Yardımcı Tedarik Sistemi Yardımcı elektrik tedarik sistemi olarak, biri 6,3 kv, diğeri 400/230 V olmak üzere iki voltaj seviyesi olacaktır. 6,3 kv, 250 kw üzerindeki büyük motorları ve düşük voltajlı (LV) yük transformatörlerini besleyecektir. 6,3 kv şalterde dört ayrı elektrik paneli bulunmaktadır. Farklı ünite yardımcı transformatörlerden beslenen iki tedarik sisteminde de, tek hat diagramında (Bkz. Ek 18) görülebileceği gibi kaplin devre kesiciler bulunmaktadır. Diğer sistemler LV şalterlerinden beslenecektir. Orta Gerilim Şalteri Şalter, IEC standartlarına uygun, metal kaplı, bağımsız ve ark hatası içeren tipte ve voltaj seviyesi 6,3 kv olacaktır. Her şalter metal kaplama ve çekmeceli tip olup, vakum devre kesici ya da HV sigorta kontağı içerecektir. Orta gerilim şalteri verileri Tablo 100'de verilmiştir. Tablo 100. Orta Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri Açıklama Konum Voltaj Özellikleri Bina içinde 6,3 kv Kademe 3 Frekans Akım Oranı Kontrol Voltajı 50 HZ 400 A 220 VDC Düşük Gerilim Şalteri (LV) Şalter, IEC standartlarına uygun olacaktır. Düşük voltaj 400 V güç merkezi, motor kontrol merkezini ve büyük alt dağıtıcıları besler. Yüklere yakın yerde bulunan motor kontrol merkezi (MCC), daha az güç gereksinimi olan tüketicileri besler. Düşük voltaj şalteri ile ilgili veriler Tablo 101'de verilmiştir. 232

260 Tablo 101. Düşük Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri Açıklama Konum Voltaj Özellikleri Bina İçinde/Dışında 400 V Kademe 3 Frekans Akım Oranı Kontral Voltajı 50 HZ Yüke bağlı olarak belirlenecektir. 220 VDC yada 230 VAC Yardımcı elektrik sistemlerinin dizaynı (n-1) prensibine göre yapılacak, yani LV şalterinde ve ilgili transformatörlerde ana güç tedarik sistemleri için 2 x %100 yedekleme sağlanacaktır. LV transformatörler kuru tip olacaktır. Düşük yükler 230 VAC la karşılanacaktır. Elektrik Motorları Tüm AC motorlar, ilgili voltajda doğrudan kendiliğinden çalışan sincap kafesli indiksiyon tipli olacaktır. Motorlarda, F sınıfı yalıtım olacak, fakat sıcaklık yükselişi B sınıfını geçmeyecektir. Tüm motorlara, beklenen hata akımı için uygun şekillerde topraklama yapılacaktır. AC acil durum güç sistemi Acil durum AC güç kaynağı olarak, bir set dizel jeneratör ünitesi ve tesis için 400/230 V acil durum barası kurulacak, böylece tesis 380 kv şebekesinden trip olduğunda, tesis çalışmayı güvenli bir şekilde durduracaktır. Dizel jeneratör üniteleri ve ilgili ekipmanlar ile çıkış devre kesici, kontrol paneli ve senkronizasyon aletini de içeren acil durum gücü (400 V) kurulacaktır. Eğer dizel acil durum barası arızalanırsa, dizel ünite otomatik olarak devreye alınacaktır. DC sistemi Biri 220 VDC, diğeri 24 VDC olmak üzere iki DC sistemi olacaktır. 220 VDC sistemi, DC pompalarını, şalterlerin kontrol voltajlarını ve acil durum aydınlanma sistemlerini besleyecektir. 24 VDC sistemi santrali, ünite kontrol sistemlerini ve ilgili ekipmanları besleyecektir. 220 VDC sistemi iki batarya ve iki batarya şarjından beslenecektir. 24 VDC sistemi, VDC sistemden DC/DC değiştiriciyle beslenecektir. AC gücünün tamamen kesilmesi halinde her bataryanın, bir saatlik deşarj zamanı için yeterli acil durum yükünü tedarik edecek kadar kapasitesi olacaktır. Tüm önemli DC yükleri, dekuplaj diyotları vasıtasıyla çift beslemeye tabi tutulacaktır. Tüm bataryalar vana ayarlı kurşun-asit tipli olacaktır. Batarya şarjları, boyuta uygun olan ve belirlenen çalışma koşullarına göre tasarlanmış ayarlanabilir yüksek frekans tipli olacaktır. 233

261 UPS sistemi Kesintisiz AC gücüne ihtiyaç duyan tüm sistemler, UPS ten beslenecektir. UPS için ayrı batarya hücreleri kurulacak ve inverterler vasıtasıyla AC ye dönüştürülecektir. Normal tesis AC akımından bir bypass bağlantısı olacaktır. Normalde sistem inverterlerden beslenecek olup, bir problem oluşması halinde sistem normal tesis AC akımından beslenecektir. Kablolama Santralde 4 tip kablo olacaktır. Bunlar: MV Kablolar (6,3 kv, LPE tipi) LV Güç Kabloları (400/230 VAC, 220 VDC, PVC tipi) Kontrol Kabloları (enstürmantasyon, kontrol sistemi ve PVC yalıtımlı örgülü bakır kondüktörler) İletişim Kabloları (telefon, veri ağı) Kullanılacak kablolarda IEC standartları uygulanacaktır. 7. ENSTÜRMANTASYON VE KONTROL SİSTEMİ Enstürmantasyon ve kontrol sistemi, kazan, türbin jeneratör ünitelerinin yardımcı sistemleriyle beraber güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasına imkân sağlayacaktır. Bu sistem, maksimum emre amadelik, güvenilirlik, işletme ve bakım kolaylığı ve büyütülebilirlik kriterlerine göre tasarlanacaktır. Kazan ile kazanın, türbinin ve jeneratörün yardımcı sistemleri DCS tarafından kontrol edilecektir. DCS, çeşitli çalışma şartlarının gerekliliklerini karşılamak ve ünitenin güvenli ve verimli şekilde çalışmasını sağlamak için ana kontrol yöntemi olarak görev yapacaktır. Kül boşaltma, kondensat son arıtma ve kömür hazırlık tesisleri gibi santralin genel yardımcı sistemleri, ayrı PLC sistemleriyle kontrol edilecektir. Santral, merkez kontrol odasından kontrol edilecektir. Merkez kontrol odasında, ünitenin merkezi görüntüleme kontrolü ve entegre operasyon yönetimi (analog değer arşivleri, alarm ve operasyon logları vb.) gerçekleştirilecektir. Merkez kontrol odasında, gerekli bilgileri operatöre verimli ve anlamlı şekilde vermek için bir operatör arayüz alanı olacaktır. Söz konusu odada santral ekipmanlarını görüntülemek ve denetlemek için monitörler olacaktır. DCS ve diğer kontrol sistemlerinin dolapları elektronik odasında olacaktır. Santralin tehlikeli bölgelerine yerleştirilecek enstürmantasyon ve kontrol ekipmanları vasıtasıyla insan ve ekipman güvenliği sağlanacaktır. 8. ANA SOĞUTMA SİSTEMLERİ Yanma ile açığa çıkan enerjinin yalnızca bir kısmı elektrik üretiminde kullanılabilir. Bu nedenle enerjiye çevrilemeyen atık ısı, prosesin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. 234

262 Kondenser içindeki basınç milibar seviyesindedir ve buhar çevrimini etkiler. Ne kadar düşük kondenser basıncı elde edilebilirse tesis verimi o kadar artmaktadır. En iyi verim, genellikle tek geçişli soğutma sistemleri ile sağlanmaktadır. Bu sistemlerde, büyük miktarda su akışı gerekir, bu yüzden birçok santral büyük nehirlerin kıyılarında ya da denize yakın yerlerde kurulur. Yapılması planlanan santralde de tek geçişli soğutma sistemi kullanılacaktır. Tek geçişli açık soğutma sistemi sualma yapısı, kondensere su basmak için gerekli pompa istasyonu ve ısı değiştirme sisteminden oluşmaktadır (Bkz. Şekil 86). Şekil 86. Tek Geçişli Açık Soğutma Sisteminin Şematik Gösterimi Su borulara ve kondensere girmeden önce, mekanik olarak temizlenir ve filtrelenir. Klorlama işlemi, ekipmanlarda biyolojik kirlilik oluşumunu önler. Ana soğutma suyu pompalarındaki herhangi bir arıza durumunda, hasar riskini en aza indirmek için yardımcı sistemlerin soğutma suyu, kondenser soğutma suyundan ayrı olarak pompalanacaktır. Sistem içerisinde kullanılan ve sıcaklığı artmış soğutma suyu kondenserden geçtikten sonra deşarj yapıları marifetiyle denize verilecektir. Tek geçişli soğutma sisteminde soğutma suyu ihtiyacı toplam m³/saat olacaktır. Yardımcı sistemlerin soğutulması için kapalı soğutma çevrimi kurulacak, bu sistemin suyu, ilave iki ısı değiştiricide deniz suyuyla tekrar soğutulacaktır. 9) BACA GAZI ARITMA ÜNİTELERİ Santralde kömürün yakılması sonucunda başlıca şu emisyonlar oluşacaktır: Karbon oksitler, Azot oksitler, Kükürt oksitler, Toz. 235

263 Yanma sonucu oluşan gazların içerdiği uçucu küllerin, atmosfere atılarak çevre kirliliğine neden olmasını önlemek için yüksek verimli ''Elektrostatik Filtreler (EF)" kullanılacaktır. Tesisin devreye alınması esnasında (start-up) yardımcı yakıt olarak fuel oil veya doğalgaz kullanılacaktır. Kazanda kömür yakılmaya başladığı andan itibaren toz tutma sistemi devreye girecektir. Önerilen santralde, kömür yakıldığında oluşacak SO 2 konsantrasyonunu "Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği"inde belirlenen sınır değerlerin altına çekebilmek için iki adet BGD tesisi kurulacaktır. Ayrıca baca gazındaki NO x emisyonlarının da yönetmelik sınır değerlerin altında kalması için düşük-no x brülörler kullanılacak ve kazan ön hava ısıtıcısı ve ekonomizer arasına Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme sistemi-deno x (SCR- Selective Catalytic Reactor) yerleştirilecektir. Elektrostatik Filtreler (EF) Elektrostatik filtre (EF), en basit tanımı ile kömür yakan endüstri kazanlarında yanma sonrası oluşan sıcak gaz içerisindeki tozun tutulmasını sağlayan ekipmandır (Bkz. Şekil 87). Şekil 87. Tipik Elektostatik Filtre Sistemi EF ler, baca gazındaki külü ayırmak için elektrostatik kuvvetleri kullanır. Bir dizi yüksek voltajlı doğru akım tahliye elektrotları topraklama bağlantılı toplama elektrotlarının arasına yerleştirilmiştir. Kül içeren baca gazı bu tahliye ve toplama elektrotlarının arasından geçer. EF ler iyonik hava temizleyicileri ile aynı prensipte çalışırlar. Uçuşan partiküller, elektrotlar arasındaki iyonik alandan geçerken negatif yük alırlar. Bu yüklü parçacıklar topraklanmış ya da pozitif yüklü elektrotlar tarafından çekilir ve yapışırlar. Elektrotlar üzerinde toplanan kül, elektrotların belirli aralıklarla silkelenmesi sonucu elektro filtre altındaki kül bunkerlerine dökülmektedir. Kül bunkerlerinde biriken kül, genel olarak, basınçlı hava (pnömatik olarak) ile kül silosuna taşınacaktır. 236

264 EF ile kül tutma işlemi baca gazı akışında herhangi bir kesintiye yol açmaz. Yapılması planlanan santralde her üniteye ikişer adet elektrostatik filtre kurulacaktır. Planlan EF üniteleri ihtiyacı karşılayacak şekilde dizayn edilecektir. Projede kömürünün yakılması durumunda EF sistemi için; baca gazındaki toz içeriğinin 10 mg/nm³'ü aşmaması garanti edilmektedir. EF ler hava ısıtıcıları ile cebri çekme fanları arasına yerleştirilecektir. Böylece baca gazının içerdiği uçucu küllerin, gaz kanalları ve fan kanatlarında oluşturabileceği aşınmalar da önlenebilecektir. EF ler düşük basınç kayıplarında küçük tanecik boyutları için yüksek verime sahiptirler. EF lerde tutulabilen kül oranı baca gazı oranı ile orantılıdır. Bu hız 1-3 m/s dolaylarında olmalıdır. EF lerde tutulan kül oranı %99 un üzerine çıkabilmektedir (EPA, 1998). Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) Ünitesi Yaklaşık olarak SO 2 emisyonlarının %80 i fosil yakıt yanması sonucu oluşmaktadır (Wark, K., vd. 1998). Yanma SO 2 emisyonlarını azaltmak için kullanılan yöntemler genel olarak üç aşamada gerçekleştirilmektedir: 1. Yakıt bazında iyileştirme, Mevcut yakıtı düşük kükürtlü yakıtla değiştirmek Desülfürize edilmiş (kükürdü giderilmiş) kömür ve petrol kullanmak 2. Yanma sırasında desülfürizasyon, 3. Yanma sonucunda oluşan atık gazlardan kükürt giderimi. Yapılması planlanan santralde kömürün yakılmasından kaynaklı SO 2 emisyonu meydana gelecektir. Tesiste düşük kükürt içeren yakıt kaynağı kullanılması ile beraber baca gazındaki SO 2 'yi uzaklaştırmak için desülfürizasyon (BGD) tekniği uygulanacaktır. Desülfürizasyon işleminin temeli baca gazında bulunan SO 2 nin baca gazı üzerine püskürtülen bir absorban maddeye bağlanarak katı halde ortamdan uzaklaştırılmasıdır. Baca gazının SO 2 'ten arındırılması amacıyla 200'ün üzerinde proses geliştirilmiştir. Bu 200'ü aşkın prosesten bir kısmı ekonomik ve teknik nedenlerle bırakılmış, bir kısmı ise, uygulamaya geçmemiş, araştırma ve geliştirme safhasında olan proseslerdir. Tablo 102'de, dünyada yaygın olarak uygulanmakta olan bacagazı desülfürizasyon prosesleri gösterilmektedir (Wark, K., vd. 1998). Bu prosesler, ıslak-kuru ve aktif maddenin atıldığı-geri kazanıldığı sistemler olmak üzere iki şekilde gruplandırılabilirler. Tablo 102. Yaygın Olarak Uygulanmakta Olan BGD Prosesleri Proses Aktif Madde Ürün Kireçtaşı CaCO 3 (atılıyor) CaSO 3 / CaSO 4 /CaSO 3 ISLAK SİSTEMLER Kireç Ca(OH) 2 (atılıyor) CaSO 4 (atılıyor) Çift Alkali Na 2 SO 3 (Geri Kazanılıyor) CaSO 3 / CaSO 4 237

265 Proses Aktif Madde Ürün Sodyum Karbonat Na 2 CO 3 /Na 2 SO 3 (Na 2 CO 3 /Na 2 SO 3 Geri kazanılıyor) CaSO 3 / CaSO 4 Mag-Ox MgO (Geri Kazanılıyor) SO 2 Wellman-Lord Na 2 SO 3 (Geri Kazanılıyor) H 2 SO 4 Kireçtaşı CaCO 3 (atılıyor) CaSO 4 Kireç Ca(OH) 2 (atılıyor) CaSO 4 KURU SİSTEMLER Trona (Na 2 CO 3 - NaHCO 3 ) (atılıyor) Na 2 SO 4 Püskürtmeli Kurutma Kireç, Kireçtaşı, soda (trona) Kuru CaSO 3 veya NaSO 3 Islak kireçtaşı prosesine dayalı sistemde kükürt tutma verimi %80-%95+'dir (EPA,1998). Planlanan santralde, EF lerde tozundan arındırılmış olan baca gazı içeriğindeki SO 2 nin tutulup uzaklaştırılması için baca gazı, desülfürizasyon ünitelerinden geçirilecektir. Proje kapsamında ıslak kireçtaşı prosesine dayalı BGD ünitesinin kurulması planlanmıştır. BGD ünitesinde, baca gazı kireçtaşı çözeltisi ile yıkanarak başta SO 2 olmak üzere diğer kirleticilerden arındırılacaktır. Her bir kazanın EF lerden sonra da cebri çekme fanından gelen baca gazı, cebri oksidasyonlu ıslak kireçtaşı işlemi kullanan püskürtme kulesinde desülfürize edilecektir. Islak gaz yıkama kulesinde SO 2, sulandırılmış kireç sütü çözeltisinde neredeyse stoikiyometrik olarak ayrılıp, yıkama kulesinde CaSO 3 oluşturur. Yıkama kulesi, yoğuşma noktası sıcaklığına yakın değerlerde (yük durumuna bağlı olarak C arasında) en iyi şekilde çalışmaktadır. Islak yıkama kulesi olarak dizayn edilecek olan BGD, genel olarak şu üniteleri içerir: Kireçtaşı öğütme, Kireçtaşı çözeltisi hazırlama sistemi, Yıkayıcı kule (absorber), Emici madde sirkülasyonu, Vakumlu bant filtreler ve konveyörle alçı taşının kurutulması, Atık tankı. Piyasadan hazır olarak temin edilecek olan kalker, santral sahasında depolanacağı yerden kireçtaşı çözeltisi hazırlama ünitesine gönderilecektir. Burada, ıslak değirmenler ve hidrosiklonlar yoluyla istenen özelliklerde hazırlanacak olan kireçtaşı çözeltisi, uygun karışım miktarına ulaşılmasını takiben, SO 2 giderimi için yıkayıcı kuleye aktarılacaktır. 238

266 Yıkayıcı kulede, bir toplama haznesi ile çeşitli kademelerde yer alan püskürtme sistemlerinden oluşan reaksiyon zonu bulunmaktadır. Toplama haznesinde çözelti geri dönüşüm pompaları yer almaktadır. Yıkayıcı kulenin reaksiyon zonunda, baca gazındaki SO 2, çeşitli seviyelerdeki sprey nozullar yoluyla püskürtülecek olan kireçtaşı çözeltisi ile reaksiyona girerek baca gazından uzaklaştırılacaktır. Gerçekleşecek olan bu oksidasyon reaksiyonu sonucunda, alçıtaşı oluşacak ve bu ürün, alçıtaşı susuzlaştırma sistemine gönderilecektir. Islak tip BGD işlemini anlatan genel bir akış diyagramı Şekil 88 de verilmiştir. Şekil 88. Tipik Islak Arıtma Baca Gazı Desülfürizasyon Sistemi Baca gazı desülfürizasyonu ve alçıtaşı oluşum reaksiyonları aşağıda verilmiştir. Kireçtaşının ayrışması CaCO 3 + CO 2 + H 2 O Ca(HCO 3 ) 2 SO 2 ile reaksiyon Ca(HCO 3 ) 2 + 2SO 2 Ca(HSO 3 ) 2 + 2CO 2 Oksidasyon Ca(HSO 3 ) 2 + CaCO 3 + O 2 2CaSO 4 + CO 2 + H 2 O Alçıtaşı oluşumu CaSO 4 + 2H 2 O CaSO 4.2H 2 O Net reaksiyon CaCO 3 + SO 2 + ½ O 2 + 2H 2 O CaSO 4.2H 2 O + CO 2 DeNO x Ünitesi Yakıcıdaki nitrojen oksitlerin (NO x ) oluşumu aşağıdaki faktörlerle bağlıdır: Yüksek sıcaklıkta yanma, Fazla oksijen beslemesi, Yanma işlemine giren partiküllerin ortamda uzun süre kalmasıdır. 239

267 Hava içerisindeki oksijen O 2 (hacim olarak %21) ile azot N 2, yüksek sıcaklık altında reaksiyona girerek azot oksitleri (NO x ) meydana getirir. Endüstriyel emisyonlara (kirliliğin entegre biçimde önlenmesi ve denetlenmesine) ilişkin tarih ve 2010/75/EU sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönergesi Madde 30 (3) kapsamında yakma tesisleri için öngörülen NO x emisyonu limit 150 mg/nm 3 değeri, birincil ve ikincil önlemler sayesinde sağlanabilir. Birincil önlem olarak, uygun yakma teknikleri kullanılarak NO x oluşumu azaltılabilir. İkincil önlemler ise baca gazı içerisindeki azot oksitleri (NO x ), azot ile reaksiyona girecek bir çözelti spreylemesi (amonyak spreylemesi) sayesinde çökeltme metodudur. Yapılması planlanan santralden kaynaklı NO x emisyonlarının düşük düzeyde olmasını sağlamak için kazan yakma tekniği, yanma sıcaklığı ve basıncı uygun şekilde tasarlanmıştır. Bu amaçla düşük-no x yakıcılar olarak isimlendirilen özel tasarlanmış brülörler kullanılacaktır. Ayrıca, baca gazındaki azot oksitlerin giderilmesi için santralde DeNO ünitesi kurulacaktır. DeNO x sistemi için SCR yöntemi uygulanacaktır. DeNO x sistemi için kazan çıkışına SCR monte edilerek baca gazı içindeki NO x emisyonunun giderimi sağlanacaktır. SCR sisteminde (Bkz. Şekil 89), reaktif olarak kullanılacak sulu amonyak ya da üreden elde edilmiş sulu amonyak çözeltisi, baca gazına özel teknikle püskürtülecektir. Baca gazıyla karışan amonyak katalizör yatağında baca gazındaki azot oksitleri kimyasal reaksiyonla azota ve su buharına dönüştürecek ve çevresel etkilerin minimum seviye getirilmesini sağlayacaktır. Şekil 89. Tipik SCR Sistemi 240

268 SCR sisteminde, NO x gazı aşağıdaki reaksiyon zinciri sonucunda azot gazı (N 2 ) ve suya dönüşecektir: Amonyak Kullanılması Durumunda 2NH 3 + 2NO + ½ O 2 2N 2 + 3H 2 O Üre Kullanılması Durumunda CO (NH 2 ) 2 + 2NO + ½ O 2 2N 2 + CO 2 + 2H 2 O Katalizörler hidrokarbonları da ortadan kaldırdığı için SCR, normalde VOC ve PCDD/F (poliklorinatlı dibenzodioksinler) leri de azaltır (EPA, 1998). Düşük NO x brülörler ile birlikte DeNO x sisteminde NO x giderim verimi %85-95'dir. 10) KÜL BOŞALTMA SİSTEMİ Yanan kömür, yanma odasının altındaki, içi su dolu hazneye (cüruf teknesi) düşer. Bu cüruf teknesi (kül soğutma teknesi), taban külünü hazneden alarak ıslak kül bunkerine taşımaktadır. Daha küçük tane boyutuna sahip küller (uçucu kül) ise EF lerde tutulduktan sonra yine pnömatik olarak taşınarak kül silolarında toplanacaktır. Planlanan projede, 13,74 ton/saat kazan altı külü, 77,86 ton/saat uçucu kül olmak üzere toplam 91,6 ton/saat kül oluşması beklenmektedir. Toplanan kül, kül sahasına taşınırken ve yayılırken tozumaya neden olmaması amacıyla, kül bandına alınmadan önce ağırlıkça %10-%15 oranında suyla nemlendirilecektir. Nemlendirmede kullanılacak suyun temini ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.4 te sunulmuştur. Santralde kül bunkerlerinden toplanan ve yukarıda tanımlandığı şekilde nemlendirilen küller, tamamen kapalı bant konveyörlerle kül/alçıtaşı depolama sahasına taşınacaktır. Santralde oluşacak küllerin, kül/alçıtaşı depolama sahasına taşınması sırasında kullanılacak olan kapalı bant güzergahı ile ilgili bilgiler Bölüm V.2.26 da sunulmaktadır. Bahsi geçen önlemler nedeniyle külün, kül/alçıtaşı depolama sahasına taşınması sırasında tozuma ve kaçak olmayacaktır. Taşıma işlemi günde iki vardiya (16 saat) boyunca yapılacaktır. Yatak külü, kazandaki basınca göre yanma odasının tabanındaki oyuktan otomatik olarak deşarj edilecektir. Yatak külü sistemi her kazanda kül soğutucu ve her bir kül soğutucuda yatay valf ile donatılmış olacaktır. Kapalı bant konveyör sistemi, iki tambur arasında bulunan sonsuz (uçsuz) banttan oluşan bir taşıma sistemidir. Taşınacak yük bir taraftan yüklenirken diğer taraftan boşalmaktadır. Bantlı konveyör sistemi; tahrik tamburu (tahrik ünitesine bağlı), dönüş tamburu (germe düzenine bağlı), üst ve alt makara, kılavuz rulo, gergi sistemi, motor ve çelik konstrüksiyondan oluşmaktadır. Sistemde hareketin sağlanması için bant sistemine bir ön gerilme kuvveti uygulanmaktadır. Proje kapsamında kullanılması planlanan kapalı bant konveyör, yaklaşık 7 km uzunluğunda olup, güzergahı Bölüm V.2.26 da sunulmuştur. 11) SU TEDARIKI SISTEMI Santral için gerekli proses suyunun tamamı Karadeniz den temin edilecektir. 241

269 Su tedariki: Soğutma suyu sistemi İşlenmemiş su sistemi, Hizmet suyu sistemi, Yangın söndürme sistemi, BGD için proses suyu, Su-buhar çevrimi ve kondensat arıtımı için demineralize su. Deniz suyu tedarik sistemiyle sağlanacak su, Hema Liman sahası içerisinde denize yerleştirilen borularla çekilecektir. Santralde ihtiyaç duyulacak kondenser ve yardımcı soğutma suyu miktarı m 3 /saat olup, denizden alınan su, klorlama ünitesinden geçirilerek doğrudan soğutmada kullanılacaktır. Santralde diğer proses suları denizden, deniz suyu pompası vasıtasıyla çekilecek elektroklorlama ünitesinden geçirilerek ham su depolama tankında depolanacaktır. Elektroklorlama, deniz suyu proses sistemlerinde çamur, midye ve yosun oluşumunu engellemektedir. Ham su depolama tankından alınan sular, önce elek ve filtreler barındıran ön arıtma ünitesinden (kum filtre) geçirilerek sudaki büyük parçaların su arıtma ünitelerine geçişi önlenecektir. Ön arıtmadan geçirilen sular, daha sonra desalinasyon (tuzsuzlaştırma) ünitesinden geçirilerek Toplam Çözünmemiş Madde değeri 10 ppm den daha düşük arıtılmamış su üretilecektir. Desalinasyon ünitesinde arıtılan (tuzsuzlaştırılan) deniz suyu daha sonra deminezalize su ünitesinde tekrar arıtılarak saf su (demi su) elde edilecektir. Deniz Suyu Ön Arıtma Tesisi ve Elektroklorlama Ünitesi Soğutma suyu sistemlerinin sualma yapılarında balçık oluşumu ve midye gibi sucul organizmaların büyümesi gibi problemler meydana gelebilmektedir. Sistem içerisinde oluşan organizmalar, sualma yapılarındaki kapasiteyi düşürmektedir. Bu problemlerin önüne geçebilmek için deniz suyu arıtma ön arıtma işleminin ardından kullanma suyu klorlanacaktır. Deniz suyu, 3x%50 deniz suyu pompası vasıtasıyla çekilecektir. Su, elektroklorlama sistemine girmeden önce, otomatik olarak kendi kendini temizleyen bir üniteden geçirilecektir. Daha sonra elektroklorlama ünitesinde klorlamaya tabi tutulan sular, soğutma suyu ve proses suyu olarak kullanımak üzere tesise beslenecektir. Elektroklarlama işlemine tabi tutulan m 3 /saat su doğrudan santralde soğutma suyu olarak kullanılacaktır. Elektroklarlama işlemine tabi tutulan yaklaşık 732 m 3 /saat su ise proses suyu olarak kullanılmak üzere m 3 'lük ham su havuzuna alınacaktır. Ham su havuzuna alınan sular ön arıtma sisteminde geçirilecektir. Ham su, ön arıtma işleminden sonra desanilasyon ve demineralizasyon işleminden geçirilerek proseslerde kullanılacaktır. Bu amaçla ham su, ön arıtma ünitesine gönderilerek kum filtreleri ve/veya çoklu ortam filtresi yardımıyla askıda katı madde içeriği iyice azaltılacaktır. Ön arıtmadaki fitreler ile suda bulunan veya bulunması muhtemel tortu, askıda katı madde (AKM) ve bulanıklığın alınmasını, dolayısıyla suyun berrak bir görünüm kazanmasını sağlar. Böylece işlevlerinde suyu kullanan makine ve teçhizatın da korunması temin edilir. 242

270 Ön arıtmada kullanılması öngörülen kum filtresi farklı dane boyutundan oluşan kum katmanlarından suyun geçirilmesi ile yapılan fiziksel arıtma işlemidir. Kum filtre sistemlerinde en ideal durum, en kaba malzeme en üstte iken en ince malzemenin en altta yer almasıdır. Filtreye giren ham suda bulunan partikül ve AKM, filtreleyici kumlar tarafından tutulmaktadır. Filtre edilen su filtre altından işletmeye (kondenser soğutma suyu) verilir. Kum filtreleri filtre edilmiş basınçlı su ile dakika kadar ters yıkama yapılarak temizlenir. Ön arıtmada çoklu ortam filtresi de kullanılabilir. Ön arıtma sisteminde geçecek olan 732 m 3 /saat suyun 14 m 3 /saat'i filtre yıkamada geri kullanılacaktır. Desalinasyon Ünitesi (Tuzsuzlaştırma) Desanilasyon, deniz suyunu tuzsuzlaştırma ünitesidir. Desalinasyon, ters ozmosla (RO) yapılacaktır. Ön arıtmadan geçirilen sular, desalinasyon (tuzsuzlaştırma) ünitesinden geçirilerek toplam çözünmemiş madde değeri 10 ppm den daha düşük su üretilecektir. Desalinasyon tek aşamada (2x%100) gerçekleşecektir. Desanilasyon ünitesinde üretilen su aşağıdaki amaçlar için kullanılacaktır. BGD ünitesi, Hizmet suyu, Kömür hazırlama ve boşlatma, Demineralizasyon ünitesi Ters Ozmos (RO) Prosesi Ozmos, binlerce yıldır bilinen doğal bir prosestir ve ters ozmosun temelini oluşturur. Yaşayan hücre duvarları doğal yarı geçirgen membranlardır. Hücre zarı dışında bulunan örneğin; yüksek miktarda su; hücre zarından süzülerek geçer ve zarın iki tarafındaki yoğunluğu ve basıncı eşitlemeye çalışır. Ters ozmos (RO) ise ozmos işleminin tersi olup, yarı geçirgen bir membranla ayrılmış konsantrasyonları farklı iki çözelti arasındaki doğal ozmatik basınçtan oluşan akış yönü, konsantrasyonu yoğun olan çözelti tarafına ozmatik basınçtan daha büyük bir basınç uygulamasıyla ters çevrilmesidir (Bkz. Şekil 90). Kısaca ters ozmos, yüksek basınçta yarı geçirgen membran arasından tuzlu su veya atıksu içinde çözünür halde bulunan maddeleri belli basınç altında geçirilerek sudaki istenmeyen maddeleri filtre etme işlemidir. 243

271 Şekil 90. Ters Ozmos Akım Şeması Çözünmüş tuzların ve küçük partiküllerin ayrılması için, membran sistemleri konvansiyonel partikül filtrasyonlarından ayrı bir metot olarak kullanılmaktadır. Membran filtrasyonuna dayanan RO sistemleri, membran yüzeyine paralel olacak şekilde basınçlandırılmış akış ile beslenir. Bu akışın bir bölümü membrandan geçme eğilimi gösterir. Membrandan geçemeyen partikül ve çözünmüş mineraller geride derişik bir solüsyon bırakır. Derişik solüsyon, membranın yüzeyine paralel olarak akar. Böylece çözünmüş minerallerin ve partiküllerin membran üzerinde yığılması engellenmiş olur (Bkz. Şekil 90). RO membranları, tüm çözünmüş tuzlar, inorganik moleküller ve molekül ağırlığı yaklaşık 100'den daha büyük olan organik moleküllere karşı bariyer görevini görür. Su molekülleri, başka deyişle membrandan serbestçe geçebilen moleküller, arıtılmış üretim akışını oluşturur. RO sistemlerinin çözünmüş tuzlardan su moleküllerini ayırma verimi %95- %99 aralığındadır. Membrandan geçen suyun debisi, membrandan suyun transferi için gerekli net çalışma basıncı (membrandaki hidrolik basınç farkı-membrandaki ozmotik basınç farkı) ile orantılıdır. Membrandan geçemeyen ve konsantre çözeltinin debisi, membrandaki tuz konsantrasyonu farkı ile doğru orantılıdır. Çözünmüş mineral ve suyun farklı kütle transferleri olduğu için membran çözünmüş minerallerin geçmesine izin vermemektedir. Operasyon basıncı arttırıldığında, konsantre akış debisinde değişme olmaksızın, membran; çözünmüş minerallerin bir kısmını geçirmek için zorlanmış olur ve süzülme verimi azalır. Dolayısıyla istenilen kalitede üretim suyu elde etmek için RO sisteminin verimini etkileyen faktörlerin bilinmesi ve bu kriterlere göre dizayn edilmesi gerekmektedir. RO ile arıtılacak sularda en önemli parametre şüphesiz toplam çözünmüş katı (TDS) değeridir. Proje kapsamında arıtılması planlanan deniz suyunun TDS değeri mg/l ile mg/l arasında değişmektedir. Proje kapsamında 2x359 m 3 /saat (718 m 3 /saat) kapasiteli işletilecek ters ozmos ünitesi sonucunda 2x170 m 3 /saat (340 m 3 /saat) desaline su elde edilecektir. Membrandan geçemeyen konsantre atıksu miktarı da 2x189 m 3 /saat (378 m 3 /saat) olacaktır. 244

272 Mebranlardan geçemeyen toplam 2x189 m 3 /saat (378 m 3 /saat) konsansantre deniz suyu, ön arıtma ünitesinden gelen 2x7 m 3 /saat (14 m 3 /saat) lik filtre yıkama suları ile birlikte geri yıkama suyu toplama havuzuna gönderilecektir. Geri yıkama suyu havuzunda toplanan suların 2x28 m 3 /saat (56 m 3 /saat)'i BGD ünitesinde kireç sütü hazırlama prosesinde kullanılacaktır. Geri kalan 2x168 m 3 /saat (336 m 3 /saat)'i ise konsantre deniz suyu içeriğinde olduğu için herhangi bir işleme tabii tutmadan tekrar denize deşarj edilecektir. RO Temel Bileşenleri Besleme suyu sağlama ünitesi, Kendi kendini temizleyen filtre, Ultrafiltrasyon aleti (UF), Güvenlik filtresi, Yüksek basınçlı pompa ünitesi, Membran ünitesi, Kontrol ünitesi, Süzme ve depolama ünitesi. Ayrıca proje kapsamında kullanılması planlanan RO tesisinde; otomatik giriş valfi, emniyet valfleri, drenaj ayar vanaları, auto-flush kontrol sistemi, debi ölçer, iletkenlik ölçer, ph ölçer, basınç göstergeleri yer alacaktır. Proje Kriterleri RO sistemine giriş yapacak ham deniz suyu özellikleri Tablo 103 te verilmiştir. Tablo 103. Ham Deniz Suyu Özellikleri Parametre Birim Ham Su Kaynağı Toplam Çözünmüş Madde mg/l Bulanıklık NTU 1 Renk Pt-Co 1 Askıda Katı Madde (AKM) mg/l 1 Organik Madde mg/l KMnO 4 < 1 Serbest Klor mg/l Yok Kalsiyum mg/l 386 Magnezyum mg/l Potasyum mg/l 200 Baryum mg/l 0,05 Stronsiyum mg/l 10 Sodyum mg/l Sülfat mg/l Amonyak mg/l 0.0 Nitrit mg/l 0.0 Klorür mg/l Bikarbonat mg/l 150 Silika mg/l 10 ph

273 Ters ozmos (RO) sistemi dizayn kriterleri Tablo 104 te verilmiştir. Tablo 104. RO Sistem Çıkış Suyu Özellikleri Dizayn Su Sıcaklığı RO Ürün Suyu TDS Değeri 20 o C < 375 mg/l RO Ürün Suyu Ph Değeri 6,3 ± 1,0 Maksimum Besleme Suyu SDI < 4 Maksimum Besleme Suyu Bulanıklık Mangan, Aluminyum. Serbest Klor, Oksidan Madde Hidrokarbonlar, Yağ ve Gres Hidrojen Sülfür KOI ve Organik Madde Mikrobiyolojik Kontaminasyon < 1 NTU < 0,05 mg/l Yok Yok Yok Eser Yok Demineralizasyon Ünitesi Demineralizasyonun anlamı su içerisindeki minerallerin yani katyon ve anyon iyonlarının giderilmesi yani H 2 O (saf su) haline getirilmesi işlemidir. Desalinasyonun ardından su, demineralizasyon tesisinde tekrar arıtılarak demi suyu (saf su) üretilecektir. Santralde m³ lük iki depolama tankı ve iki üniteye demineralize su ile beslemek için 3x%50 su pompası kullanılması öngörülmektedir. Demineralizasyon ünitesi; besleme pompaları, demineralizasyon sistemi, çoklu ortam filtreleri, katyon, anyon ve/veya karışık yatak iyon değiştiricileri, H 2 SO 4 tank ve pompaları, NaOH tank ve pompaları içerecektir. Demineralizasyon ünitesinde, içerisinde reçine dolgusu bulunan iyon değiştiriciler vasıtası ile yapılmaktadır. Katyon iyonlarının giderildiği üniteye katyon değiştirici, anyon iyonlarının giderildiği üniteye de anyon değiştirici denir. Her iki cins reçineyi bir arada bulunduran hem katyonik, hem de anyonik iyonların giderildiği üniteye de karma iyon değiştirici (Mixed Bed) denir. Bu sistemde suyun katyon tutucu ve anyon tutucu kolonlardan sıra ile geçirilmesiyle anında saf su üretimi gerçekleşir. Demineralize ünitesi iki kolondan oluşmaktadır. Birinci kolonda katyonik reçine bulunmakta ve normal yumuşatma prosesinde olduğu gibi pozitif yüklü metal iyonlarını uzaklaştırır. Ancak yumuşatma prosesinden farklı olarak sistem rejenerasyonunu tuz yerine asitle (HCI) yapmakta ve reçineyi sodyum yerine hidrojen iyonları (+H) ile yenilemektedir. Yüklü iyonlar, değişim materyaline yapıştıklarında yükleri kadar hidrojen iyonu bırakılır. Hidrojen iyonlarının artması yüzünden çözeltideki asit miktarı artar. Bu noktada deiyonizasyon prosesinin yarısı tamamlanmıştır. Pozitif yüklü metal iyonları arıtılmakla birlikte çözeltide, hidrojen iyonları ve anyonlar bulunmaktadır. İkinci kolonda ise anyonik reçine bulunmaktadır ve çözeltideki negatif iyonları absorbe etmektedir. Reçine doyduğunda ise (çıkış suyundaki iletkenlik değerinden hemen anlaşılabilir) rejenerasyon işlemi baz (NaOH-%48) ile yapılmaktadır. Burada da rejenerasyon sonucunda hidroksit (OH - ) reçineye bırakılır. Bu durumda çözeltide birinci aşamadan kalan H + ve ikinci aşamada ortaya çıkan OH - iyonları bulunmaktadır. Bunlar birleşerek su molekülü oluştururlar. Sonuç olarak, bu proses sonunda mineralsiz bir su elde edilir. Demineralize su ünitesi iş akım şeması Şekil 91'de verilmiştir. 246

274 Şekil 91. Demineralize Su Ünitesi İş Akış Şeması İletkenliğin ve silisin daha düşük değerlere düşürülmesi gerektiğinde karma yatak (Mixed Bed) tankları kullanılacaktır. Sistem kapasitesi İki ünitedeki toplam kayıp dikkate alındığında, su arıtma sistemi için yaklaşık 166 ton/saat kapasite yeterli olacaktır. Su arıtma sistemi iki set halinde olacak, bir set çalışırken diğeri yedek olarak bekleyecektir. Demi Suyu Kalitesi Demineralizasyon ünitesi ile elde edilecek besleme suyu kalitesi Tablo 105'te verilmiştir. Tablo 105. Tek Geçişli Kazan İçin Besleme Suyu Kalitesi Parametre Birim Tek Geçişli Kazan İçin İşletme Yöntemi AVT OT ph µg/l 9,2-9,5 8,4-9,0 O 2 µg/l SiO 2 µg/l <5 <5 Fe µg/l <5 <5 Na µg/l <2 <2 247

275 Parametre Birim Tek Geçişli Kazan İçin Cu µg/l 0 0 Asit İletkenliği µs/cm <0,1 <0,1 İletkenlik (sadece amonyak ile) µs/cm 4,3-8,5 0,7-2,8 DOC mg/l <0,2 <0,2 V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı Hema Elektrik Üretim A.Ş. tarafından planlanan santralin işletilmesiyle birlikte yıllık üretilecek brüt enerji miktarı kwh/yıl (9.768 GWh/yıl) mertebesinde olacaktır. Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre Hema Entegre Termik Santrali 380 kv şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kv şalt tesisine çift devre 380 kv luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. Planlanan santralin iletim hattı projesi işbu rapor kapsamında incelenmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre ayrı bir süreç kapsamında yürütülecektir. Santralin işletilmesi sırasında yan ürün niteliğinde; Kömürün yanması sonucunda uçucu kül ve kazan altı külü, BGD ünitesinden kaynaklı alçıtaşı oluşacaktır. Termik santralde kömürün yanmasından kaynaklı ton/yıl=91,6 ton/saat (kömürün kül oranı maksimum %20 kabul edilmiştir) kazan altı külü ve uçucu kül meydana geleceği öngörülmektedir. Kömürün yanması sonucunda uçucu kül ve kazan altı külü, çimento, hazır beton, briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda santralden kaynaklı küllerin geri dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda oluşan külün; bahsedilen konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır. Ayrıca, külün ekonomik olarak yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde değerlendirilmesinin yanı sıra yeraltında yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan boşluklara dolgu (mekanize uzun ayaklarda taban yoluna şerit dolgu-ramble) malzemesi olarak kullanılması da planlanmaktadır. Konu ile ilgili İTÜ Maden Mühendisliği Fakültesi tarafından hazırlanan ve Ek 19 da sunulan Termik Santral Külleri Değerlendirilmesi ve Depolanması Ek Raporu isimli çalışmada Amasra B kömür sahasında kömür üretim faaliyetleri sonucu boşalan yeraltı galerilerinde ramble malzemesi olarak kullanılabileceği ortaya koyulmuştur. Yapılan çalışmada Amasra B sahası batı ve doğu panolarında toplam m 3 dolgu yapılması öngörülmektedir. BGD tesisinin işletilmesinden kaynaklı 33,4 ton/saat ( ton/yıl) alçıtaşı meydana geleceği öngörülmektedir. BGD ünitesinin atık ürünü (alçıtaşı) susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satışı planlanmaktadır. Santralden kaynaklı küllerin ve alçıtaşının satışının yapılmasından sonra arta kalan kül ve alçıtaşı olması durumunda ve acil/ beklenmedik durumlarda kül ve alçıtaşı tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürülüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre dizayn edilecek olan kül/alçıtaşı depolama sahasında depolanacaktır. 248

276 V.2.3. Proje İçin Gerekli Hammaddenin Nereden ve Nasıl Sağlanacağı (Bölgenin Kömür Rezervleri Kullanılacağına Dair Taahhüt ve İlgili Kamu Kurum Görüşlerinin Değerlendirmesi), Özellikleri, Görünür ve Muhtemel Rezerv Miktarları, 1/ Ölçekli Haritada Gösterimi, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları Vb), Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa ve Elementel Analizi, Isıl Değeri, Kömürün Kullanımı Öncesinde (Zenginleştirme- Lavvarlama Aşamasında) Ortaya Çıkacak Atık Miktarı ve Bertarafı Proje için gerekli hammaddenin nereden ve nasıl sağlanacağı Yatırımı planlanan projede yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin TTK ile yapılan rödövans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde edilmiş olduğu sahadan (Amasra-B Sahası) temin edilecektir yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma sonucu, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B sahasının işletilmesi için ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2 büyüklüğündeki maden sahasının yer teslimi Mayıs 2006 da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk aşaması, 8 m çapında ve m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır. Proje nin ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler açılmaya başlanmıştır. Rödevans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyudan (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve Amasra-3 Nolu Kuyu) biri olan Kuyu-1 sahası, planlanan santralde taşkömürünün temin edileceği saha olup, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafede yer almaktadır. Yeraltı kömür işletmesi, yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding Grubu Şirketi olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin sorumluluğundadır. Amasra-B sahası kömür işletme ruhsatı 1993 yılı öncesi ait olduğu için Amasra B bölgesinden yeraltı kömür işletme faaliyetleri ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında yer almaktadır. Konuya ilişkin (mülga) Bartın İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün tarih ve 1378 sayılı yazısı Ek 1'deki Resmi Belgeler de verilmiştir. Görünür ve muhtemel rezerv miktarları Bölgede çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit çalışmaları yapılmıştır yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117 milyon tondur. Bu yıldan sonra MTA ve Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür rezervinin arttığı tespit edilmiştir (Bkz. Tablo 106). Tablo 106. Havzada Yapılan Rezerv Çalışmaları Yıl Kurum Hesaplanan Toplam Rezerv (Milyon Ton) 1985 Türkiye Taş Kömürü Kurumu Kopex Joint Stock Company İstanbul Teknik Üniversitesi

277 Yıl Kurum Hesaplanan Toplam Rezerv (Milyon Ton) 1992 Maden Tetkik Arama Datong Coal Company Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş UK Coal Mining Group SLR Consulting Ltd. 573 MTA Genel Müdürlüğü yılları arasında havzada 144 etüt ve sondajlı arama faaliyetleri yapmış, bu faaliyetler 1990 Nisan ayında son bulmuştur yılı sonuna kadar yapılan 144 sondajın değerlendirilmesiyle, MTA, ton toplam rezerv ortaya çıkarmıştır (Bulut, M.,1992). Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş., 2005 yılında Amasra B sahasını uluslararası ihale ile TTK dan kiraladıktan sonra 2006 yılında sondajlı arama ve rezerv geliştirme çalışmalarına başlamış ve bugüne kadar 54 derin sondaj yapmıştır. Bu sondajların hepsi kömür kesmiş ve ilave rezerv tespit edilmiştir. SLR Consulting Ltd., HEMA tarafından yapılan 54 sondajdan 2009 yılına kadar yapılmış olan 20 sondaj ve daha önce MTA tarafından yapılan sondajları değerlendirmeye almış ve sahada toplam 573 Mt rezerv (muhtemel+mümkün rezerv) hesaplamıştır. Sahada sondajlı arama çalışmaları devam etmekte ve yapılan sondajların tümünün kömür kesmiş olması yeni sondajlarla rezerv miktarının artacağını göstermektedir. Yatırımcı tarafından yapılan 54 adet derin sondajın verilerinin değerlendirilmesiyle sahadaki rezervin yaklaşık 600 Mt olarak tespit edildiği öngörülmüş olup sahalarda yeni sondaj çalışmalarına devam edilmektedir. Yukarıda verilen ve çeşitli kurumlar tarafından hesaplanan rezerv rakamları incelendiğinde, sahada rezerv açısından bir sıkıntı olmadığı ve istenen üretimin yapılabilmesi için yeterli rezerv olduğu sonucu çıkmaktadır. Yeraltı üretim sahalarının planlanması Amasra B işletme sahası, 50 km² lik bir alan kaplamakta olup, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. işletme sahasının 12 km² alanında -400,00 kotunun altında, 35,6 km² alanında ise yerüstünden en derin kotlara kadar çalışacaktır. Üretim projesi hazırlanmış olan alan, Tuna Fayı nın güneyinde 13 km² alan içersinde üç bölgeye ayrılmıştır (doğu sahası, batı sahası ve güneydoğu sahası). Damar kalınlığı üretim bölgelerinde değişken olduğundan kömür kazı ve yükleme işi için şartlara göre kesici yükleyici veya saban, tahkimat olarak ise kazıcılara uygun yürüyen tahkimat sistemi kullanılacaktır. Kömür kalınlığı 2 m olan panoda, üretim m ayaklarda 0,70 m lik kesme derinliği olan tamburlu kesici ile 7,29-12,34 m/gün arasında ilerleme planlanmaktadır. Dört vardiyalık çalışma düzeninde üç vardiya üretim ve bir vardiya bakım yapılarak kesici yükleyici ile ton/gün, saban ile ton/gün tüvenan üretim yapılacaktır. Tam mekanize kazı ve tahkimat yapan üç panodan günlük ton arasında üretim planlanmıştır. 250

278 Doğu sahasında hazırlanmış olan üretim projesi 4,2 km² lik alanı kapsamaktadır. Projelendirilen alan doğu-batı doğrultusunda batıda Merkez Fay ile doğuda sıkma zonu arasında, kuzey-güney doğrultusunda kuzeyde Tuna Fayı ile güneyde tali fay arasında yer almaktadır. Bu alanda Westfaliyen-C yaşlı ekonomik kalınlığa sahip 4 adet kömür damarı bulunmaktadır ile -530,00 kotları arasındaki bu damarlar 3 nolu damar, 4.1 nolu damar, 4.2 nolu damar ve 5 nolu damar olarak isimlendirilmiştir. Ekonomik kömür damarı kalınlığı 0,95 m ve üstü alınmıştır kotunun altındaki Westfaliyen-A birimine ait kömür damarlarının korelasyon çalışmaları devam etmektedir. Henüz değerlendirmeye alınmamıştır. Doğu sahasında uygulanacak yeraltı işletim sisteminde üretim panoları, kuzeydoğudan güneydoğuya D-101, D-102, D-103 şeklinde oluşturulmuştur. Panolarda ayna kazısı tek dilim şeklinde, geri dönümlü arka göçertmeli, uzunayak üretim yöntemi uygulanacaktır. Pano boyları m arasında oluşturulacak, 204 m ayak uzunluğu olacaktır. Üretim panosundaki üst taban yolu göçmeye terk edilirken, alt taban yolu bir alttaki panonun üst taban yolu olacağından ayak içine doğru 4-8 m genişliğinde ve kazılan kömür yüksekliğinde şerit dolgu ile tahkim edilecektir. Arka göçertmeli U tipi uzunayak yönteminin seçilmesindeki ana sebep işletme sahasındaki Westfaliyen-C kömürlerinin yanma riskinin yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. İşletim sistemi olarak çoklu damar işletim sitemine uygun olarak bir taban yolu iki defa kullanılacaktır. Bu alt taban yollarının yeterli süre sağlam tutulması için taban yolunun üretim yapılan pano tarafında boydan boya dolgu sistemi uygulaması yapılacaktır. Dolgu sistemi yerine kömür topuğunun bırakılması sisteminin tercih edilmemesinin nedeni çoklu damar işletilmesi uygulamalarında ezilen topukların kızışıp yanması ve büyük rezerv kayıplarına neden olmasıdır. Bu doğrultuda üst panonun alt taban yolu alt panonun üst taban yolu olarak ikinci kez kullanılacağından 4-8 m genişliğinde ve kazılan kömür yüksekliğinde şerit dolgu şeklinde tahkim edilecektir. Böylece şerit dolgu yapılmış taban yollarında, basınçlarla tahkimatta oluşacak deformasyonlar en asgari düzeye indirilecektir. Dolgu üniteleri için 1 nolu kuyu yerüstü sahasında 4 adet 100 ton kapasiteli silo kurulacaktır. Bu siloların 2 adedi çimento ve kül silosu, 2 adedi karışım silosu olacaktır. Dolgu malzemesi olarak üretim projesine paralel olarak gerçekleştirilecek termik santralden gelecek olan elektrofilitre külü, %30 oranında çimento ile karıştırılarak hazırlanacaktır. Karışım silolarındaki kuru malzeme, yeraltında -410,00 kotunda doğu üretim sahasına en yakın ara siloya basıncılı hava ile borular içersinden gönderilecektir. Ara silolardan daha küçük hacimlerdeki taban yolundaki silolara gönderilen agrega su ile karıştırılarak beton pompası aracılığı ile dolgunun yapılacağı taban yolundaki kısma basılacaktır. Priz hızlandırıcı olarak % 1,5-2 oranında sodyum silikat nötral olarak kullanılacaktır. Batı sahasında hazırlanmış olan üretim projesi 3,7 km² lik alanı kapsamaktadır. Projelendirilen alan Doğu-Batı doğrultusunda batıda 3 Nolu fay ile doğuda Merkez Fay arasında, kuzey-güney doğrultusunda kuzeyde Merkez Fay ile 3 Nolu fayın kesişme zonları ve güneyde sıkma zonları arasında yer almaktadır. 251

279 Merkez Fayı etkisiyle yükselen batı üretim sahasında Karodon serisi kömürlerin bir kısmı aşındığından bir kısmı ise yerçekimi sonucu doğuya doğru kaydığından kozlu serisi Westfaliyen-A yaşlı damarlar mevcuttur. Öncelikle sondaj verileri yeterli ve işletilebilir kalınlığa sahip 7 adet kömür damarında proje hazırlanmıştır. -250/-800 kotları arasındaki bu damarlar 1 nolu damar, 2 nolu damar, 3 nolu damar, 4 nolu damar, 5 nolu damar, 6 nolu damar ve 7 nolu damar olarak isimlendirilmiştir. Ekonomik damar kalınlığı 0,95 m ve üstü olarak alınmıştır. Kuzeybatıda -540, güneybatıda ve -800 kotunun altındaki Westfaliyen-A birimine ait diğer kömür damarlarının korelasyon çalışmalarına devam edilmektedir. Tam mekanize panolar 3 nolu faya parelel olarak düzenlenmiştir. Sahada, öncelikle üretim planlaması yapılan tam mekanize üretime uygun ton işletilebilir rezerv bulunmaktadır. Yeterli bilgi ve ekonomik kalınlığı olmayan panolardaki ton rezerv hesaplarına dâhil edilmemiştir. Yeraltı çalışmaları sırasında yeniden değerlendirilecektir. Kömür damarlarının eğimleri 15º ile 17º arasında değişmektedir. Batı sahasında uygulanacak yeraltı işletim sistemi doğu sahasında olduğu gibi üretim panoları, kuzeybatıdan güneydoğuya B-101, B-102, B-103 şeklinde oluşturulmuştur. Panolarda ayna kazısı tek dilim şeklinde, geri dönümlü arka göçertmeli, uzunayak üretim yöntemi uygulanacaktır. Pano boyları m arasında oluşturulacak ve 220 m ayak uzunluğu olacaktır. Doğu sahasındaki işletim sistemi batı sahasında da aynı şekilde uygulanacaktır. 2 nolu kömür damarında bir seferde çift tamburlu kesici yükleyici 1,68 ton/m³ kömür damarı yoğunluğunda ve 1,8 m kalınlığında en fazla ton/saat kapasite ile kesilerek, ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir. 1, 3, 4, 5, 6 ve 7 nolu kömür damarlarında saban 1,68 ton/m³ kömür damarı yoğunluğunda 1,1 m kalınlığında en fazla 750 ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir. Ayak içi, çalışma yüksekliği minimum mm, en fazla mm yüksekliğindeki yürüyen tahkimatlarla tahkim edilecektir. Üretilen kömür ton/saat kapasiteli aktarma konveyörüne dökülecek ve konveyör üzerinde kurulu kırıcı ile istenilen boyuta indirgenerek aktarma konveyörünün döküş bölgesinden yeryüzüne kadar kömür içersindeki m, ana üretim galerinde m uzunluğundaki 7 adet mm genişliğindeki bantlı konveyörle taşınacaktır. Doğu üretim sahasında taban yollarında uygulanacak dolgu sitemi batı üretim sahasında da uygulanacaktır. Bu doğrultuda üst panonun alt taban yolu alt panonun üst taban yolu olarak ikinci kez kullanılacağından 6-10 m genişliğinde ve kazılan kömür yüksekliğinde şerit dolgu şeklinde tahkim edilecektir. Dolgu üniteleri için 1 nolu kuyu yerüstü sahasında 4 adet 100 ton kapasiteli silo kurulacaktır. Bu siloların 2 adedi çimento ve kül silosu, 2 adedi karışım silosu olacaktır. Dolgu malzemesi olarak, üretim projesine paralel olarak gerçekleştirilecek termik santralden gelecek olan elektrofilitre külü, %30 oranında çimento ile karıştırılarak hazırlanacaktır. Karışım silolarındaki kuru malzeme, basınçlı hava ile borular içersinden yeraltında -510,00 kotundaki ara siloya gönderilecektir. Bu ara siloda su ile karıştırılarak beton pompası aracılığı ile dolgunun yapılacağı taban yollarına basılacaktır. Priz hızlandırıcı olarak %1,5 2 oranında sodyum silikat nötral olarak kullanılacaktır. Güneydoğu sahasında hazırlanmış olan üretim projesi 4,1 km² lik alanı kapsamaktadır. Projelendirilen alan doğu-batı doğrultusunda batıda Merkez Fay ile doğuda sıkma zonu arasında, kuzey-güney doğrultusunda kuzeyde 2 nolu fay ile güneyde sıkma zonu arasında yer almaktadır. 252

280 Merkez fayın etkisiyle düşen bloktaki güney doğu sahasında Karadon serisi Westfaliyen-C yaşlı ekonomik kalınlığa sahip 2 adet kömür damarı bulunmaktadır ile -890,00 kotları arasındaki bu damarlar 4.1 nolu damar ve 4.2 nolu damarlardır. Ekonomik kömür damarı kalınlığı 0,95 m ve üstü alınmıştır ve kotunun altındaki Westfaliyen-A birimine ait kömür damarlarının korelasyon çalışmaları devam etmektedir. Saha içersinde tam mekanize üretime uygun ton işletilebilir rezerv bulunmaktadır. Yeterli bilgi ve ekonomik kalınlığı olmayan panolardaki ton rezerv hesaplarına dâhil edilmemiştir Kömür damarlarının eğimleri 10º ile 15º arasında değişmektedir. Üretime geçmek için güneydoğu sahasında ana kat galerileri haricinde 24 m² ve 18 m² kesitlerinde m düz ve eğimli galeri sürülecektir. Ayrıca pano hazırlıklarında m sürülecek taban yolları, başyukarılar ve ayaklardan ton üretim yapılacaktır. Taban yolları 24 m 2 kesitinde açılacaktır. Güneydoğu sahasında uygulanacak yeraltı işletim sistemi doğu sahasında olduğu gibi üretim panoları, kuzeydoğudan güneydoğuya GD-101, GD-102, GD-103 şeklinde oluşturulmuştur. Panolarda ayna kazısı tek dilim şeklinde, geri dönümlü arka göçertmeli, uzunayak üretim yöntemi uygulanacaktır. Pano boyları m arasında, ayak uzunlukları 207 m-242 m arasında olacaktır. Doğu sahasındaki işletim sistemi güneydoğu sahasında aynı şekilde uygulanacaktır. 4.1 nolu kömür damarında bir seferde çift tamburlu kesici yükleyici 1,68 ton/m³ kömür damarı yoğunluğunda ve 4,0 m kalınlığında en az ton/saat kapasite ile keserek, ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir. 4.2 nolu kömür damarında bir seferde saban 1,68 ton/m³ kömür damarı yoğunluğunda ve 1,1 m kalınlığında en fazla ton/saat kapasite ile kesilerek, ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir. 4.1 nolu kömür damarında ayak içi, minimum mm, 4.2 nolu kömür damarında ayak içi minumum mm yüksekliğinde çalışan yürüyen tahkimatlarla tahkim edilecektir. Üretilen kömür ton/saat kapasiteli aktarma konveyörüne dökülecek ve konveyör üzerinde kurulu kırıcı ile istenilen boyuta indirgenerek aktarma konveyörünün döküş bölgesinden yeryüzüne kadar kömür içersindeki m, ana üretim galerinde m uzunluğundaki 6 adet mm genişliğindeki bantlı konveyörle batı Sahasının kömür sevk bandına taşınacaktır. Doğu üretim sahasında taban yollarında uygulanacak dolgu sistemi güneydoğu üretim sahasında da uygulanacaktır. Bu doğrultuda üst panonun alt taban yolu alt panonun üst taban yolu olarak ikinci kez kullanılacağından 6-10 m genişliğinde ve kazılan kömür yüksekliğinde şerit dolgu şeklinde tahkim edilecektir. Dolgu üniteleri doğu sahasının üretimi tamamlandıktan sonra 3 nolu kuyudan sökülerek 2 nolu kuyu yerüstü sahasında kurulacaktır. 4 adet 100 ton kapasiteli siloların 2 adedi çimento ve kül silosu, 2 adedi karışım silosu olacaktır. Dolgu malzemesi olarak, üretim projesine paralel olarak gerçekleştirilecek termik santralden gelecek olan elektrofilitre külü, %30 oranında çimento ile karıştırılarak hazırlanacaktır. Karışım silolarındaki kuru malzeme, basıncılı hava ile borular içersinden yeraltında -610,00 kotundaki ara siloya gönderilecektir. Bu ara siloda su ile karıştırılarak beton pompası aracılığı ile dolgunun yapılacağı taban yollarına basılacaktır. Priz hızlandırıcı olarak % 1,5-2 oranında sodyum silikat nötral olarak kullanılacaktır. 253

281 Amasra B kömür sahasında, yeraltı kömür işletim sistemi geri dönümlü arka göçertmeli, uzunayak üretim yöntemi uygulanacaktır (Bkz. Şekil 92, Şekil 93, Şekil 94 ve Şekil 95). Üretim panosundaki üst taban yolu göçmeye terk edilirken, alt taban yolu bir alttaki panonun üst taban yolu olacağından ayak içine doğru 4-8 m genişliğinde ve kazılan kömür yüksekliğinde şerit dolgu ile tahkim edilecektir. Şekil 92. Uzunayak Madenciliği nde Kömür Üretimi Şekil 93. Tam Mekanize Uzunayak Madenciliği nde Kömür Üretimi 254

282 Şekil 94. Uzunayak Madenciliği nde Kömür Üretimi İş Akış Şeması Şekil 95. Uzunayak Madenciliği nde Kesici-Yükleyici ve Yürüyen Tahkimat Sisteminden Genel Görünüm Doğu, batı ve güneydoğu sahasında uzun ayak madenciliği ile yıllar itibariyle üretilecek kömür miktarı Tablo 107 ve Şekil 96'da verilmiştir. Tablo 107. Amasra B Sahasında Yıllar İtibarıyla Üretilecek Kömür Miktarları Yılık Kömür Yıllık Ramble Yıllar Yılık Kömür Üretimi (ton) Yıllar Üretimi (ton) Miktarı (m 3 )

283 Yıllar Yılık Kömür Üretimi (ton) Yıllar Yılık Kömür Üretimi (ton) Yıllık Ramble Miktarı (m 3 ) TOPLAM NOT:Üretim hesabına tüm damarlar dahil edilmemiştir. NOT: Kömürün üretim hesapları 50 km 2 lik ruhsat alanının 12 km lik bölümüne ait işletme projesi hazırlanacak şekilde düşünülerek çıkartılmıştır.alandaki sondajlar devam etmekte ve yeni işletme projeleri tuhsatlı alanda çalışılmaktadır. Kömürün üretim miktarı ve ramble ihtiyacı miktarı bu çalışmalara göre artacaktır. Şekil 96. Amasra Taşkömürü Projesi Üretim Grafiği (üretim hesabına tüm damarlar dahil edilmemiştir) Kömür özellikleri, kömürün kısa ve elementel analizi, ısıl değeri Amasra tüvenan kömürünün özellikleri Tablo 108 de verilmiştir. Tablo 108. Amasra Tüvenan Kömürünün Karakteristik Özellikleri Amasra Tüvenan Kömürünün Karakteristik Özellikleri Boyut (mm)/içerik Nem % 2,90 3,75 4,25 Kül % 38,10 44,24 42,93 Uçucu Madde % - 24,27 24,32 Sabit Karbon % - 27,74 28,50 Üst Isı Değeri (kcal/kg) Alt Isı Değeri (kcal/kg)

284 Tüvenan kömür termik santrale beslenmeden önce lavvarda zenginleştirilecek ve sonra termik santrale beslenecektir. Lavvarda zenginleştirilecek kömürün lavvar çıkışındaki özellikleri Tablo 109'da gösterilmiştir. Santralde kullanılacak kömür tüvenan değil lavvarlanmış (yıkanmış) olarak ısıl değeri yaklaşık (+/-200) yani ortalama Kcal/kg, ortalama kül oranı %12-15, maksimum kül oranı %20 ve yanıcı kükürt oranı ise %0,5 olacaktır. Tablo 109. Amasra Lavvar Kömürünün Karakteristik Özellikleri Amasra Lavvar Kömürünün Karakteristik Özellikleri Boyut (mm)/içerik Nem% 3±1 4±1 6±1 14±2 Kül % 15±2 14±2 14±2 12±2 Uçucu madde % 35±2 35±2 34±2 32±2 Sabit Karbon % 47±2 46±2 45±2 41±2 Üst Isı Değeri (kcal/kg) Alt Isı Değeri (kcal/kg) Kömürün taşınması ve depolanması sırasındaki etkileri (tozuma, yanma riski, sızıntı suları vb), kullanılacak ulaşım tipi ve araçlar, bu araçların miktarları ve kapasiteleri, depolama ve kırma-eleme işleminin nerede-ne şekilde gerçekleştirileceği, oluşacak toz miktarı ve alınacak tedbirler Üretilen kömür ton/saat kapasiteli aktarma konveyörüne aktarılacak ve konveyör üzerinde kurulu kırıcı ile istenilen boyuta indirgenerek aktarma konveyörünün döküş bölgesinden yeryüzüne kadar konveyör bantla taşınacaktır. Yeraltı galerilerinden bant konveyörler ile skip yükleme cebine beslenen kömürler, kuyu içersindeki skip kovalarına otomatik doldurularak yerüstüne çıkarılacaktır. Kuyulardan yeryüzüne çıkarılan kömür, kömür sahasında planlanan lavvar tesisinde işlenecektir. Lavvar tesisinde işlenen kömür kapalı bant konveyörle santralde planlanan kömür stok alanına taşınacaktır. Bu nedenle kömürün taşınması sırasında toz emisyonu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Kömür stok alanında kömürün kendiliğinden yanma riskine karşı sahasında depo yığınları çok yüksek yapılmayacak ve kömür yığınları sahada uzun süre bekletilmeyecektir. Kömür stok alanında yığın sıcaklığı ve karbonmonoksit ölçümleri sürekli yapılacaktır. Kömür yığınına tozlanmayı engellemek için su püskürtülecektir. Kömür yığınlarının sulanması kömürün kendiliğinden yanma özelliği de azaltacaktır. Ayrıca stok alanında yangınla mücadele sebebiyle bir su püskürtme sistemi kurulması planlanmaktadır. Aşırı kuruluğa ve kömür stoklarından yayılacak tozlara karşı su püskürtme sistemine ilave olarak kömür stok alanı çevresinde yağmur suyu drenaj sistemi yapılacaktır. Kömür stoğundan gelen sızıntı suları ve yağmur suyu, toplama havuzunda toplanacak ve kömür hazırlığındaki toz bastırma sisteminde tekrar kullanılacaktır. Kömür stok alanından alınan kömürler kazan bunkerlerine kömür beslenimi için kömür kırıcılarına gönderilecektir. Kömür kırıcı tesisi kapalı ortamda olacak olup, iki elek ve iki kırıcıdan oluşacaktır. Kırıcı ünitesi kapalı ortam içerisinde planlandığı için kömürün kırılmasından kaynaklı meydana gelecek tozların çevreye yayılması söz konusu olmayacaktır. Kömür kırıcı tesisinden alınan kömür, buradan kazan bunkerlerine verilecektir. 257

285 Kömür stok alanı ve kömür kırıcı binasının yeri Ek 2'de verilen Genel Vaziyet Planı'nda işlenmiştir. Kömürün kullanımı öncesinde (zenginleştirme-lavvarlama aşamasında) yapılacak işlemler, ortaya çıkacak atık miktarları ve bertarafı 26 Hattat Holding in bir başka iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş. tarafından çıkarılacak olan taşkömürünün kuyulardan yeryüzüne çıkartılmasından sonra yıkama ve zenginleştirme işlemine tabi tutulması gerekmektedir. Bu işlem için Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında, Kuyu-1 yakınlarında ve santral sahasına yaklaşık 140 m mesafede bir lavvar tesisinin kurulmasına karar verilmiştir. Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci, Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir. Lavvar tesisinde işlem gören kömürler, santral sahasına kapalı bant konveyörler ile taşınacaktır. Lavvar tesisi, yeraltı ocaklarından üretilen tüvenan kömürlerin zenginleştirilmesi için kullanılacaktır. Kömürün zenginleştirilmesinde 2x500 ton/saat yıkama kapasiteli ve 200 ton/saat (sığ damarlara sahip batı sahası tüvenan kömürlerin zenginleştirilmesi için) kapasiteli iki adet lavvar tesisin kurulması planlanmaktadır. Ancak işbu ÇED Raporu na konu proje kapsamında tüvenan kömürlerin işlem göreceği 2x500 ton/saat yıkama kapasitesine sahip lavvar tesisi kullanılacaktır. Lavvar tesisi, tüvenan kömür besleme, iri ve ince kömür devresi, şlam, tikiner ve şist atık kısımlarından oluşmaktadır. Yeraltı ocaklarından üretilen tüvenan kömürlerin zenginleştirilmesi için 2x500 ton/saat yıkama kapasiteli kömür zenginleştirme tesisindeki iri devre yıkama ünitesi, 100 mm-10 mm arasındaki malzemeyi, ince devre yıkama ünitesi ise 10 mm-0,5 mm arasındaki malzemeyi yıkamak için kullanılacaktır. Modüler tipte tasarlanan tesis, 100 mm-10 mm arasında yıkanan tamburlu ayırıcı modül (iri devre yıkama) ve 10 mm- 0,5 mm arasında yıkanan siklon modülden (ince devre yıkama) ve 0,5 mm altı spiral devresinden oluşmaktadır. Lavvar Tesisi Prosesi 1- Tüvenan Hazırlama: Yeraltı ocaklarından çıkarılacak tüvenan taşkömürü tüvenan silolarına bantlarla taşındıktan sonra siloların altından yıkama ünitelerine bant konveyörlerle gönderilecektir. Tüvenan kömür daha sonra besleme bunkerine dökülecektir. Tüvenan kömür ilk aşamada 500 ton/saat kapasiteli, invertörlü (hız ayarlı) paletli besleyici ve tüvenan besleme bant ile tüvenan kömür eleğine beslenecektir. Burada 100 mm de elenecektir. Elek altı malzeme tesis besleme bandına, elek üstü malzeme de kırıcı besleme bandı ile merdaneli kırıcıya verilecektir. Kırılan tüvenan kömür, kırıcı altı bant ile tesis besleme bandına beslenecektir. Daha sonra muz elekte 18 mm de sulu olarak elenecektir. 2- İri Kömür Yıkama Devresi ( mm ): Tüvenan tasnif eleğinde elenen +10 mm boyutundaki tüvenan kömür, birinci ağır mayi tamburuna girmekte, burada elde edilen temiz kömür önce tambur çıkışındaki sibent eleklerde ve daha sonra vibrasyonlu eleklerde manyetiti süzülüp temiz su fıskıyeleri ile yıkanmaktadır. 26 Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci, Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir. Aşağıdaki bölümlerde detayları verilen lavvar tesisi ile ilgili bilgiler, yatırımcı firmadan temin edilmiştir. 258

286 Temiz kömür bu elekte elenerek mm ve mm torbalama tesisine göndermektedir. Batan ürün ise ikinci ağır mayi tamburuna girdikten sonra sibent eleklerde ve daha sonra vibrasyonlu eleklerde manyetiti süzülmekte, temiz su fıskiyeleri ile yıkanmakta ve bantlar marifetiyle silolara gönderilmektedir. 3- İnce Devre (-10+0,5 mm): Sulu tüvenan tasnif eleğinden gelen -10 mm boyutundaki tüvenan kömür içerisindeki şlamın süzülmesi için x mm ebatlarında 0,5 mm Cr-Ni rima elek yüzeyli tek katlı şlam süzme eleğine beslenmektedir. Beslenen malzeme üzerindeki şlam yıkanarak elek altında bulunan tanka süzülmekte, elek üzerinde kalan tüvenan (+0,5 mm) ağır mayi siklon tankına gönderilmektedir. Buradan 10 x8 ağır mayi siklon pompası vasıtasıyla +0,5-10 mm tüvenan kömürünün zenginleştirileceği Ø 850/600 mm çapındaki 3 ürünlü ağır mayi siklonlarına basılan ve temiz hale gelen kömür, mikst ve şist, sibent ve eleklerde manyetiti süzülmek suretiyle yıkanmaktadır. 0,5-10 mm hale gelen tüvenan kömürün, santrifüj kurutucu marifetiyle nemi alınmaktadır. 4- Şlam Zenginleştirme (- 0,5 mm): Ön yıkama eleğinde yıkanan -0,5 mm altındaki malzeme, şlam tankında toplanmaktadır. Buradan şlam pompası vasıtasıyla 14 çapında olan ve 4 adet bulunan şlam siklonlarına basılmaktadır. +0,15-0,5 mm boyutundaki siklon altı malzeme spirallere verilmektedir. Elde edilen temiz kömür ve şist, x mm boyutlarında ve 5 0 ters eğimli poliüretan elek yüzeyli üzerinde çift vibratör motor bulunan susuzlandırma eleğine gelmektedir. Temiz kömür dikey santrifüj kurutucuya verilerek yüzey nemi alınmaktadır. 5- Arıtma Tesisi ve Vakumlu Disk Filtre: Şlam siklon üstü -0,1 mm malzeme 12 m çapındaki tikiner tankına gönderilmekte ve polimer vasıtasıyla çöktürülmektedir. Elde edilen temiz su, tesiste proses suyu olarak kullanılmaktadır. Tikiner altı malzeme vakumlu disk filtre ile susuzlandırılarak ve mikst ilave edilerek santral yakıtı olarak değerlendirilebilir. Lavvar Tesisinden Atıksular Lavvar tesisi kapalı devre olarak çalıştırılacak olup, tesisten kaynaklanan herhangi bir atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Tesisteki tüm sızıntı, yıkama ve filterpres suları, toplanarak sisteme geri beslenecektir. Lavvar Tesisinden Kaynaklanacak Katı Atıklar Lavvar tesisinden atık olarak taş ve kaya gibi inert malzemeler meydana gelecektir. Bunların dışında tikinerden ve filterpresten çıkan malzeme kek kıvamında ve düşük kalorili olup, piyasaya paçallanarak (kalorisini yükseltmek için kömürle karıştırılarak) satılabilmektedir. Lavvar tesisi kapsamında 3 adet pasa döküm sahası belirlenmiş olup, söz konu malzemenin piyasaya satışının yapılamadığı durumda, lavvar tesisinde meydana gelen katı atıklar kamyonlar vasıtasıyla bu alanlarda depolanması planlanmaktadır. 259

287 V.2.4. Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Kullanılacak Suyun Proses Sonrasında Atık Su Olarak Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Maddeler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edilecekleri, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda, Hangi Alıcı Ortamlara, Nasıl Deşarj Edileceği Su kullanım miktarları Proje kapsamında; Personel içme-kullanma suyu, Soğutma suyu (kondenser ve yardımcı sistem soğutma suları), Kazan katma (besleme) suyu (demineralize su), Servis suyu-yıkama suları (hava ısıtıcıları ve luvo yıkama suları), Yangın suyu, BGD tesisin için proses suyu, Kül nemlendirmede ve kömür stok alanında yapılacak sulamada su kullanımı söz konusudur. 1) Personel İçme-Kullanma Suyu Miktarı İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı su tüketim miktarı, kişi başına günlük ortalama su tüketimi 150 l kabulü ile aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Çalışan sayısı : 500 kişi Birim katı atık miktarı : 150 litre/kişi/gün Su tüketim miktarı : 500 x 150= 75 m 3 /gün'dür. Personel içme suyu ihtiyacı dışarıdan hazır damacanalarla ve/veya tankerlerle temin edilecektir. Personel kullanma suyu ise desanilasyon ünitesinden geçirilmiş deniz suyundan karşılanacaktır. 2) Soğutma Suyu Termik santral için tek geçişli soğutma sistemi kullanılacaktır. Santralde kondenser soğutma suyu ihtiyacı iki ünite için yaklaşık m³/saat olarak öngörülmektedir. Soğutma suyu denizden temin edilecektir. Denizden alınan su elektroklorlama ünitesinden geçirilerek soğutmada kullanılacaktır. 3) Kazan Katma (Besleme) Suyu (Demineralize Su) Kazanda buhar üretimi için kapalı sistemde kullanılmak üzere demineralize su kullanılacak olup, bir ünite için kazan besleme suyu 55 m 3 /saat olup, toplam kazan besleme suyu miktarı 110 m 3 /saat'tir. Ayrıca santralde diğer kapalı çevrim soğutma suları için katma suyu, kondenat son arıtma, kazan ön ısıtıcı kurum üfleyici kaybı ve diğer kullanımlarla birlikte 132 m 3 /saat demi suyuna ihtiyaç vardır. Demi suyu kullanacak üniteler ve tüketim miktarları Tablo 110 da verilmiştir. 260

288 Tablo 110. Demi Suyu Kullanacak Üniteler ve Tüketim Miktarları Ünite Su/Buhar çevrim kayıpları için ilave Kapalı yardımcı soğutma suyu Kazan ön ısıtıcı kurum üfleyici Kondensat son arıtma Diğer Toplam Tüketim Miktarı 2 x 55 m 3 /saat 2 x 4 m 3 /saat 2 x 3 m 3 /saat 2 x 1 m 3 /saat 2 x 3 m 3 /saat 2 x 66 m 3 /saat 132 m 3 /saat demi suyu elde edebilmek için demi suyu ünitesine 166 m 3 /saat su ilave edilecektir. 166 m 3 /saat suyun 34 m 3 /saat i demi suyu ünitesinde rejenerasyon (geri yıkama) işlemi sırasında kullanılacaktır. Kazan besleme suyu (demi suyu) denizden temin edilecektir. Denizden temin edilecek su demi suyu olarak kullanılmak üzere, önce desanilasyon ünitesinde sonra demineralize su ünitesinde arıtılacaktır. Santralde 2x83 m 3 /saat kapasiteli iki adet demineralize su ünitesi kullanımı planlanmaktadır. 4) Servis Suyu-Yıkama Suları (Hava Isıtıcıları ve Luvo yıkama suları) Santralde baca gazının ısı enerjisinden, yakma havasının ısıtılması amacıyla yararlanılmakta olup, bu işlem, baca gazı kanallarına EF lerden önce yerleştirilen hava on ısıtıcıları (Luvo) aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Yanma gazlarının içinde bulunan uçucu kül nedeniyle zamanla kirlenen ısıtıcıların zaman zaman su ile yıkanarak temizlenmesi gerekmektedir. Yıkama seyreltik NaOH ile gerçekleştirilecektir. Hava ısıtıcıları, yılda bir ya da iki kez yıkanacaktır. Santral servis suyu ve yıkama suları desalinasyon ünitesinden temin edilecek olup, servis suyu miktarı 100 m 3 /saat'dir. 5) Yangın Suyu Santralde yangın söndürme amacıyla yangın su deposu olacaktır. Yangın su deposu hacmi m³ olacaktır. Yangın suyu denizden temin edilecektir. 6) BGD Tesisi İçin Proses Suyu Santralde BGD ünitesinde kireç sütü çözeltisi hazırlamak için her bir ünitede 111 m 3 /saat olmak üzere toplam 222 m 3 /saat su tüketimi söz konusudur. BGD ünitesinde kullanılacak su demineralizasyon ve desalinasyon ünitesinden kaynaklı atıksular ile desanalisyon ünitesinden geçirilmiş sulardan karşılanacaktır. 7) Kül Nemlendirme ve Kömür Stok Alanı Sulama Suyu Santralde kül nemlendirmede kullanılacak sular kazan blöf suları ve BGD ünitesinden kaynaklı arıtılmış atık sular olacaktır. Kül nemlendirme için ayrıca su tüketimi söz konusu olmayacaktır Genel Değerlendirme Proje kapsamında kullanılacak olan su miktarları Tablo 111 de sunulmuştur. 261

289 Tablo 111. Kullanılacak Su Miktarları Kullanim Amacı Miktar Temin Şekli Personel İçme Suyu - Hazır Damacana ve/veya Tankerlerle Personel Kullanma Suyu 75 m 3 /gün Desalinasyon Ünitesi Soğutma Suyu (kondenser + yardımcı soğutma suları) Demi Suyu Kullanımları +rejenerajyon m 3 /saat Deniz 132 m 3 /saat + 34 m 3 /saat = 166 m 3 /saat Desalinasyon + Demineralizayon Ünitesi Servis-Yıkama Suyu 100 m 3 /saat Desalinasyon Ünitesi Yangın Suyu (yangın du deposu) m 3 Hamsu Tankı (- İhtiyaç döneminde) BDG Ünitesi Proses Suyu Kül Nemlendirme ve Kömür Stok Alanı Yağmurla Sistemi 222 m 3 /saat 120 m 3 /saat (öngörü) Desalinasyon Ünitesi ve Desanilasyon ile Demineralizasyon Ünitesi Atıksuları Kimyasal Arıtma (BGD Arıtma) Tesisi Çıkış Suları ve Blöf Suları, Tablo 111'den de görüleceği üzere santral için ihtiyaç duyulan tüm proses suları denizden temin edilecektir. Santralde ihtiyaç duyulacak kondenser ve yardımcı soğutma suyu miktarı m 3 /saat olup, denizden alınan su elektroklorlama ünitesinden geçirilerek doğrudan soğutmada kullanılacaktır. Planlanan proje için ihtiyaç duyulan diğer proses suları için (soğutma suyu hariç) denizden çekilecek su miktarı 732 m 3 /saat'tir. Kondenser soğutma suyu hariç diğer proses suları aşağıda verilen su arıtma ünitelerinden geçirilerek kullanılacaktır. Deniz suyu ön arıtma tesisi, Desalinasyon tesisi, Demineralizasyon ve kondensat arıtma tesisi, Santralde diğer proses suları denizden, deniz suyu pompası vasıtasıyla çekilecek elektroklorlama ünitesinden geçirilerek ham su depolama tankında depolanacaktır. Elektroklorlama, deniz suyu proses sistemlerinde çamur, midye ve yosun oluşumunu engeller. Ham su depolama tankından alınan sular, önce elek ve filtreler barındıran ön arıtma ünitesinden (kum filtre) geçirilerek sudaki büyük parçaların su arıtma ünitelerine geçişi önlenecektir. Ön arıtmadan geçirilen sular, daha sonra desalinasyon (tuzsuzlaştırma) ünitesinden geçirilerek toplam çözünmemiş madde değeri 10 ppm den daha düşük arıtılmamış su üretilecektir. 262

290 Desalinasyon ünitesinde arıtılan (tuzsuzlaştırılan) deniz suyu daha sonra deminezalize su ünitesinde tekrar arıtılarak saf su (demi su) elde edilecektir. Su temin sistemine ilişkin detay bilgi Bölüm V.2.1'de verilmiştir. Atıksu oluşumu Santralin işletme aşamasında; çeşitli proseslerden ve işletmede çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Santralin işletme aşamasında oluşacak atıksular; İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu, Kazan blöf suları, Filtre geri yıkama suları, Desanilasyon ünitesinden kaynaklı atıksu, Yıkama suları (luvo, hava ön Isıtıcıları yıkama suları), BGD tesisinden kaynaklı atıksu, Proseslerden kaynaklı yağlı atıksu, Su analizlerinden kaynaklı atıksu, Kömür stok alanından kaynaklı sızıntı suları, kömür stok alanı yağmur suları, Demineralize su sisteminde rejenerasyon işleminden kaynaklı atıksu, Diğer proseslerden (kondensat son arıtma, diğer kapalı çevrim soğutma suları, oluşumu söz konusudur. Kazan altında yer alan kül taşıma konveyörleri ceket tipi soğutucu konveyörler olduğundan kül ile su arasında direk bir temas söz konusu olmadığından bu sistemde atıksu oluşması söz konusu değildir. Proje kapsamında oluşacak atıksuların kaynakları ve atıksuların bertarafı ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir: Evsel Nitelikli Atıksu İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı atıksu, evsel nitelikli olacaktır. Evsel atıksular askıda, koloidal ve çözünmüş halde organik ve inorganik maddeler içerir. Kişi başına günlük ortalama su tüketimi 150 l ve personel tarafından kullanılan suyun %100 ünün atıksu olarak geri döneceği kabulü ile atıksu miktarı ve atıksudan kaynaklanan kirlilik yükü aşağıda hesaplanmıştır. Hesaplamalarda kişi başına günlük ortalama su tüketimi 150 litre kabul edilmiştir. Termik santralde çalışacak personelden kaynaklı meydana gelecek atıksu miktarı; İçme suyu ihtiyacı = kişi x ort. su tüketimi = 500 x 150 = 75 m 3 /gün Atıksu miktarı = içmesuyu ihtiyacı x intikal yüzdesi = 75 x100/100 = 75 m 3 /gün olmaktadır. Toplam kirlilik yükü = 500 x 54 = g BOI/gün KOI = 1,9 x = g KOI/gün Toplam Organik Karbon = 1 x = g TOC/gün AKM = 500 x 220 = g/gün Klorür = 500 x 8 = g/gün Toplam N = 500 x12 = g/gün Serbest Amonyak = 0,6 x = g/gün Toplam P = 500 x 4,5 = g /gün 263

291 İnorganik = 0,7 x 2250 = g/gün İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu meydana gelecek olup, söz konusu bu atıksular proje kapsamında işletilmesi planlanan paket atıksu arıtma tesisine verilecektir. Paket biyolojik atıksu arıtma tesisi özellikleri Söz konusu proje kapsamında en az 80 m 3 /gün kapasiteli paket atıksu arıtma tesisi kullanılacak olup, paket arıtma tesisi; ön çöktürme havuzu, dengeleme havuzu ve biyolojik reaktör ünitelerinden oluşacaktır. Arıtma Tesisi Genel Bilgileri Atıksular içinde bulunan organik maddelerin mikroorganizmalar yardımıyla karbondioksit, su ve yeni mikroorganizma hücrelerine dönüştürülmesi işlemlerine biyolojik arıtma denilmektedir. Atıksu içinde bulunan ve çevreye verilmeleri durumunda kirletici olarak değerlendirilecek olan organik maddeler, mikroorganizmalar tarafından besin maddesi olarak kabul edilmekte ve bu maddeleri canlı faaliyetleri için kullanabilen mikroorganizmalar bu şekilde atıksuyu temizlemektedir. Biyolojik arıtma için mikroorganizmaların temel ihtiyaçları olan besin maddeleri ve oksijenin sisteme verilmesi gereklidir. Besin maddeleri atıksu içinde mevcut olduğundan dışarıdan sadece oksijen verilmesi yeterli olmaktadır. Oksijen sisteme hava verilmesi ile temin edilir. Hava verilmesi aynı zamanda atıksu ile mikroorganizma karışımının homojen olmasına ve reaksiyonlarının tank içinde üniform olarak gerçekleşmesine yardımcı olur. Yeterli süre havalandırılan mikroorganizma-atıksu karışımı durgun şartlarda kendi halinde bırakıldığında mikroorganizma topluluğu dibe çökerken arıtılmış su üstte kalır. Kirletici maddeler reaksiyon süresince mikroorganizmanın faaliyetleri sonucunda karbondioksit ve su olarak ortamı terk eder veya yeni mikroorganizma kütlesi olarak sistemde kalır. Ortamdaki mikroorganizma sayısını sabit tutabilmek için sistemden sürekli veya belli aralıklar ile mikroorganizma kütlesinin uzaklaştırılması gereklidir. Biyolojik paket arıtma, aktif çamur esasına göre çalışan bir biyolojik arıtma sistemidir. Biyolojik arıtmanın gerçekleştiği reaktör, havalandırma, çökeltme ve çamur stabilizasyonu işlemlerinin ardışık olarak düzenlendiği bölümdür. Bu bölmeye giren atıksudaki organik maddeler havalandırma safhasında aktif çamur kütlesi tarafından karbondioksit, su ve diğer metabolik ürünler ile yeni aktif çamur mikroorganizmalarına çevrilecektir. Gerekli olan basınçlı hava, blower tarafından sağlanmakta olup, dağıtımı tank tabanındaki difüzörler vasıtasıyla mümkün olmaktadır. Su ve aktif çamur karışımı çökeltim evresinde birbirinden ayrılmaktadır. Üstteki duru su klorlama bölmesinde klorlanmaktadır. Arıtılmış suyun alıcı ortamlara emniyetle deşarjı veya ihtiyaç varsa sulama suyu olarak kullanılması mümkündür. Çöktürme havuzu tabanında toplanan çamur stabilizasyon havuzuna alınarak hava ile stabilize edilirler. Daha sonra çamur kurutma yatağına alınarak kurutulur. Izgarada tutulan katı maddeler "Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği"ne göre bertaraf edilir. Kurutulmuş olan çamurun ise analizi yaptırılarak Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne ya da Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilir. 264

292 Arıtma tesisi üniteleri Terfi (dengeleme) havuzu Dengeleme havuzlarının amacı atıksu karakteristiklerindeki değişiklikleri minimize ederek arıtım kademelerinde optimum şartları sağlamaktır. Dengeleme havuzunun boyutu atıksuyun miktarı ve değişimi ile ilgilidir. Evsel atıksu arıtma tesislerinde atıksuyun karakteri sürekli aynı olacağından şok yüklemelere ve değişken ph değerlerine karşı sistemin korunması için yüksek bekletme sürelerine gerek olmamaktadır. Terfi havuzunun boyutlandırmasında ortalama maksimum debide 3-4 saatlik bekletme süreleri yeterli olmaktadır. Dengeleme havuzuna gelen atıksu ilk önce sepet ızgaradan geçtiği için içerisinde çökelebilecek maddeler bulunmayacaktır. Dengeleme havuzunun amacı sadece şok yüklemelere karşı havalandırma havuzunun rejimini korumaktır. Dolayısıyla dengeleme havuzu hiçbir zaman çöktürme havuzu niteliğinde tasarlanmamaktadır. Bu havuzun periyodik olarak temizlenmesine gerek olmamakla birlikte yapılacak kontroller sırasında gerek görülürse temizlenebilecektir. Biyolojik arıtma Biyolojik arıtma atıksuyun içinde bulunan askıda ve çözünmüş organik maddelerin bakterilerce parçalanması ve çökebilen biyolojik floklarla sıvının içinde kalan veya gaz olarak atmosfere kaçan sabit inorganik bileşiklere dönüşmesidir. Biyolojik arıtmanın esası organik kirleticilerin doğada yok edilmeleri için oluşan proseslerin kontrolü ile optimum şartlarda tekrarlanmasıdır. Biyolojik arıtma sistemleri aerobik ve anaerobik olarak sınıflandırılabilir. Bu sistemler kullanılan mikroorganizmaların sistemdeki durumunda göre askıda veya sabit film (biyofilm) prosesleri olarak sınıflandırılabilirler. Biyolojik arıtmanın amacı, atıksudaki çökelmeyen koloidal katıları pıhtılaştırarak gidermek ve organik maddeleri kararlı hale getirmektir. Evsel atıksu arıtımında organik madde içeriğinin yanı sıra azot ve fosfor gibi besi maddeleri de biyolojik arıtımda giderilir. Aktif Çamur Prosesi Aerobik (havalı) atıksu arıtma proseslerinde atıklar sentez ve oksidasyon yolu ile yok olmaktadır. Diğer bir deyişle, organik maddelerin bir kısmı yeni hücrelere dönüşürken (sentez) geri kalan kısmı gerekli enerjiyi üretmek için oksidasyona tabi tutulur. Organik maddeler yok olmaya başlayınca biyolojik hücrelerin bir kısmı gerekli enerjiyi sağlamak amacıyla kendi kendini oksitler (içsel solunum). Aerobik biyolojik oksidasyon reaksiyonları genel olarak aşağıdaki şekilde ifade edilebilmektedir: Organik madde + O 2 + N + P Hücre + CO 2 + H 2 O + biyolojik olarak parçalanamayan çözünebilir maddeler Hücre + O 2 CO 2 + H 2 O + N + P + parçalanmayan hücresel kalıntılar 265

293 Bu biyolojik parçalanma olayı tüm havalı biyolojik arıtma sistemlerinde yer almaktadır. Aşağıda biyolojik reaksiyon 3 adımda gösterilmektedir: 1. Adım: Biyokütlenin üretimi ve organik maddenin oksidasyonu 8(CH 2 O) + N 3 + 3O 2 C 5 H 7 NO 2 + 3O 2 + 6H 2 O + enerji 2. Adım: Biyokütlenin solunumu C 5 H 7 NO 2 + 5O 2 5CO 2 + NH 3 + H 2 O + enerji 3. Adım: Nitrifikasyon NH 3 + 2O 2 HNO 3 + H 2 O + enerji Çöktürme havuzu Çöktürme havuzu, havalandırma havuzlarında mikroorganizma faaliyetleri sonucu oluşan flokların çöktürülerek sudan ayrıldığı havuzlardır. Çamur çürütücü (stabilizasyon) havuzu Tesiste oluşan organik çamurların biyolojik stabilizasyonu için kullanılan bir prosestir. Havasız çürütmeye alternatif olarak, atık aktif çamur havalı olarak da çürütülebilir. Atık aktif çamur ayrı bir tank içine alınır ve birkaç gün süre ile havalandırılır. Böylece çamur içindeki uçucu katı maddeler biyolojik olarak stabilize olur. Stabilizasyon havuzunda havalandırma delikli boru ile sağlanacaktır. Delikler boruların alt tarafında kalacak şekilde delineceği için çamurun delikleri tıkama riski bulunmayacaktır. Boru hattı tabana çok yakın yapılacağından dolayı havuzun içindeki tüm çamuru karıştıracaktır. Stabilizasyon havuzu 2-3 ayda bir periyodik olarak su ile temizlenecektir. Böylece havuz içinde çamurun kuruması engellenmiş olacaktır. Bu işlem sırasında havuzun içerisindeki tüm çamur kurutma yatağına boşaltılacak ve havuzun temizliği yapılacaktır. Stabilizasyon havuzu temizleme suları dengeleme havuzuna verilecektir. Çamur kurutma yatağı Stabilizasyondan çıkan çamurun kurutulması için kullanılmaktadır. Çürütücüden çamur bir boru hattı ve üzerinde bulunan bir vana ile kurutma yatağına alınacaktır. Kurutma yatağının üzeri açık olacağı için hava ile temas ederek çamurun kuruması sağlanacaktır. Kurutma yatağının tabanında dereceli çakıl bulunacaktır. Bu sayede çamurun içerisindeki su süzülerek tabanda bulunan boruların üzerindeki delikler vasıtasıyla alınarak dengeleme havuzuna geri gönderilecektir. Dereceli çakıl süzüntü suyunun sistemden alınmasını sağlarken çamurun kurutma yatağında kalmasını sağlamaktadır (Bkz. Şekil 97). 266

294 Şekil 97. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması Arıtma Tesisi Proje Onayı Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular, tesis edilecek olan paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Atıksu arıtma tesisi için tarih ve 2014/07 sayılı Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje Onayı genelgesi kapsamında gerekli iş ve işlemler yapılacaktır. Arıtma tesisi çıkış suları kalitesi İşletme aşamasında işletilecek olan evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisi tarihli ve sayılı Resmi Gazete'de (değişiklik tarih ve Resmi Gazete) yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde verilen Tablo 21.2 de Evsel Nitelikli Atıksuların Alıcı Ortama Deşarj Standartları nı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği Ek 6 da atıksular için verilen deşarj sınır değerlerini ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 22'de Derin Deniz Deşarjı Için Izin Verilecek Atıksu Özelliklerini sağlayacak şekilde işletilecektir (Bkz. Tablo 112, Tablo 113 ve Tablo 114). Tablo 112. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Tablo 21.2) Kompozit Numune Parametre Birim 2 Saatlik Kompozit Numune 24 Saatlik (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak Kg/Gün Arasında, Nüfus = )* (SKKY Tablo 21.1) Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ 5) (mg/l) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) (mg/l) Askıda Katı Madde (AKM) (mg/l) ph *Köyler için tabloda verilen deşarj limitleri yada parametreler için en az %60 arıtma verimi uygulanacaktır. 267

Manisa İli, Soma İlçesi. Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat : Sağa Yukarı

Manisa İli, Soma İlçesi. Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat : Sağa Yukarı PROJE SAHİBİNİN ADI HİDRO-GEN ENERJİ İTH. İHR.DAĞ. TİC. A.Ş. Adresi Telefonu Ve Faks Numaraları Projenin Adı Projenin Bedeli Horasan Sok. No: 24 GOP/Ankara Tel: 0 312 447 17 00 Fax: 0 312 446 24 80 SOMA

Detaylı

HUNUTLU ENTEGRE TERMİK SANTRALİ 2x(600 MW e /616 MW m /1.332,8 MW t ) (KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE) PROJESİ

HUNUTLU ENTEGRE TERMİK SANTRALİ 2x(600 MW e /616 MW m /1.332,8 MW t ) (KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE) PROJESİ HUNUTLU ENTEGRE TERMİK SANTRALİ 2x(600 MW e /616 MW m /1.332,8 MW t ) (KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE) PROJESİ ADANA İLİ, YUMURTALIK İLÇESİ, SUGÖZÜ KÖYÜ ÇED BAŞVURU DOSYASI ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU ANKARA

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü MADEN ARAMA PROJELERİNE YÖNELİK UYGULAMA TALİMATI

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü MADEN ARAMA PROJELERİNE YÖNELİK UYGULAMA TALİMATI Sayfa1 MADEN ARAMA PROJELERİNE YÖNELİK UYGULAMA TALİMATI 03.10.2013 tarihli ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği nin 5. Maddesi gereği, 26. Maddesi kapsamında yer

Detaylı

KIRIKKALE İLİ, YAHŞİHAN İLÇESİ, KILIÇLAR BELDESİ MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ANKARA

KIRIKKALE İLİ, YAHŞİHAN İLÇESİ, KILIÇLAR BELDESİ MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ANKARA ACWA GÜÇ ELEKTRİK İŞLETME VE YÖNETİM SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) RAPORU KIRIKKALE İLİ, YAHŞİHAN İLÇESİ, KILIÇLAR BELDESİ MGS

Detaylı

TC ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ÇED ve PLANLAMA GENEL MÜDÜRLM MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARINDA VE PROJE TANITIM DOSYLARI

TC ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ÇED ve PLANLAMA GENEL MÜDÜRLM MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARINDA VE PROJE TANITIM DOSYLARI MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARINDA VE PROJE TANITIM DOSYLARI MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARI VE PROJE TANITIM DOSYASINDA YER ALAN KONULAR 3 ANA GRUPTA TOPLANMAKTADIR 1- PROJE ALANI VE

Detaylı

ADO MADENCİLİK ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALAKIR-I REGÜLATÖRÜ VE HES KURULU GÜCÜ 3,968 MW m /3,79 MW e PROJESİ

ADO MADENCİLİK ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALAKIR-I REGÜLATÖRÜ VE HES KURULU GÜCÜ 3,968 MW m /3,79 MW e PROJESİ ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALAKIR-I REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ ANTALYA İLİ, KUMLUCA İLÇESİ, BÜYÜKALAN KÖYÜ, ALAKIR ÇAYI ARÜV ÇEVRE MÜH. MÜŞ. HİZ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ANTALYA-2013 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ

Detaylı

2x1.000 MWe (4.777 MWt) MERSİN EREN TERMİK SANTRALI (METES)

2x1.000 MWe (4.777 MWt) MERSİN EREN TERMİK SANTRALI (METES) 2x1.000 MWe (4.777 MWt) MERSİN EREN TERMİK SANTRALI (METES) MERSİN İLİ, SİLİFKE İLÇESİ, AKDERE BELDESİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu ANKARA-AĞUSTOS 2014 Huzur Mah. 1139 Sok. Çınar Apt. No:6/3 Çankaya/ANKARA

Detaylı

KOÇ REGÜLATÖRÜ VE HES (7,773 MW m, 7,465 MW e )

KOÇ REGÜLATÖRÜ VE HES (7,773 MW m, 7,465 MW e ) KOÇ ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ (7,773 MW m, 7,465 MW e ) ADIYAMAN İLİ, GÖLBAŞI İLÇESİ, HAMZALAR KÖYÜ, ÇORAK TEPE MALATYA İLİ, DOĞANŞEHİR İLÇESİ, KAPIDERE KÖYÜ, GÜVERCİN KAYASI MEVKİİ, KAPI DERESİ

Detaylı

KANLIĞI ÇEVRE. Tamamlanması ERHAN SARIOĞLU ANTALYA 05-07/10/2010 ÇEVRE İZNİ / ÇEVRE İZİN VE LİSANSI

KANLIĞI ÇEVRE. Tamamlanması ERHAN SARIOĞLU ANTALYA 05-07/10/2010 ÇEVRE İZNİ / ÇEVRE İZİN VE LİSANSI ÇEVRE YÖNETY NETİMİ GENEL MÜDÜRLM RLÜĞÜ İZİN N VE DENETİM M DAİRES RESİ BAŞKANLI KANLIĞI ÇEVRE İZNİ VE LİSANSI L ŞUBESİ Başvuru Sürecinin S Tamamlanması ERHAN SARIOĞLU Çevre MühendisiM ÇEVRE İZNİ / ÇEVRE

Detaylı

YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ

YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017113/3017080 Faks: 0232 4530922 E-Mail: abayram@deu.edu.tr

Detaylı

Ek Form-2 İŞLETME PROJESİ BÖLÜM I RUHSAT BİLGİLERİ

Ek Form-2 İŞLETME PROJESİ BÖLÜM I RUHSAT BİLGİLERİ Ek Form-2 İŞLETME PROJESİ 1.1. Ruhsat Sahasının İli : İlçesi : Beldesi : Köyü : Ruhsat Numarası : Ruhsat Grubu : I (a) Maden Cinsi : BÖLÜM I RUHSAT BİLGİLERİ 1.2. Ruhsat Sahibinin Adı Soyadı : Adres :

Detaylı

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI EK-2 FAALİYET BAŞVURU FORMU

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI EK-2 FAALİYET BAŞVURU FORMU 1. Başvuru sahibine ilişkin bilgiler: 1.1 Adı Soyadı 1.2 Adresi 1.3 T.C. Kimlik No 1.4 Telefon (GSM) 1.5 E-Posta 2. Firmaya ilişkin bilgiler: 2.1 Firma Adı 2.2 Adresi 2.3 Telefon No 2.4 Faks No 2.5 Sicil

Detaylı

ÖZGÜNTAŞ MERMER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

ÖZGÜNTAŞ MERMER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ÖZGÜNTAŞ MERMER SAN. VE 48556 RUHSAT NO LU II. GRUP MERMER OCAĞI ÇED RAPORU BURSA İLİ, ORHANELİ İLÇESİ, ORTAKÖY KÖYÜ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu KONYA 2013 PROJENİN SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS

Detaylı

ULUKÖY TERMİK SANTRALİ VE SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI İLE ATIK DEPO SAHASI ÇED RAPORU (650MWm/640 MWe)

ULUKÖY TERMİK SANTRALİ VE SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI İLE ATIK DEPO SAHASI ÇED RAPORU (650MWm/640 MWe) ULUKÖY TERMİK SANTRALİ VE SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI İLE ATIK DEPO SAHASI ÇED RAPORU (650MWm/640 MWe) AFYONKARAHİSAR İLİ, DİNAR İLÇESİ, ULUKÖY MEVKİİ EKOTEK ÇEV. DAN. ARAŞ. GELİŞ. İNŞ. MAK.

Detaylı

KÖK ÇEVRE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK İNŞ. MADEN TAR. TURZ. SAN Ve TİC. LTD. ŞTİ.

KÖK ÇEVRE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK İNŞ. MADEN TAR. TURZ. SAN Ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇEVREYE DAİR TÜM SORUNLARI ORTAYA KOYARAK, KALİTELİ HİZMET VERMEK AMACIMIZDIR. KÖK ÇEVRE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK İNŞ. MADEN TAR. TURZ. SAN Ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇALIŞMA GRUBUMUZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ

Detaylı

ARGE ENERJİ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ

ARGE ENERJİ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ ARGE ENERJİ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ KARDELEN REGÜLATÖRÜ VE HES 4,511 MWe / 4,650 MWm ÇED RAPORU Od Ordu İli, Gölköy İlçesi, i Gölköy Çayı Üzerinde Kabil Caddesi 1335. Sokak No: 20/10 Aşağıöveçler /

Detaylı

BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER

BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Önerilen Projenin Olası Etkilerinin Tanıtımı Diyarbakır AAT Projesi,

Detaylı

MADENCİLİK VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) M.OĞUZ GÜNER Maden Mühendisi

MADENCİLİK VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) M.OĞUZ GÜNER Maden Mühendisi MADENCİLİK VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) M.OĞUZ GÜNER Maden Mühendisi KAMUOYUNDA MADENCİLİK FAALİYETLERİNİN HERHANGİ BİR KISITLAMA OLMADAN YAPILDIĞI YÖNÜNDE KANAAT SÖZ KONUSUDUR. ÜLKEMİZ MEVZUATININ

Detaylı

Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012

Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012 Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012 H.Bülent KADIOĞLU Çevre Mühendisi Golder Associates Sunum

Detaylı

Ekşi Elma Mevkii Seymen Yolu 4.km M.Ereğlisi/Tekirdağ Tel: Fax: Tekirdağ İli, Marmara Ereğlisi

Ekşi Elma Mevkii Seymen Yolu 4.km M.Ereğlisi/Tekirdağ Tel: Fax: Tekirdağ İli, Marmara Ereğlisi PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ ÇEBİ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Ekşi Elma Mevkii Seymen Yolu 4.km M.Ereğlisi/Tekirdağ Tel: 0 282 611 00 00 Fax: 0 282

Detaylı

AER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. İLHAN REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRAL (HES) PROJESİ (9.28 MWm/9.00 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

AER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. İLHAN REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRAL (HES) PROJESİ (9.28 MWm/9.00 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU İLHAN REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRAL (HES) PROJESİ (9.28 MWm/9.00 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ARTVİN İLİ, BORÇKA İLÇESİ ÇED Raporu x Nihai ÇED Raporu ANKARA-HAZİRAN 2014 Öveçler Huzur

Detaylı

TOSYALI İSKENDERUN TERMİK SANTRALİ ENTEGRE PROJESİ (Endüstriyel Atık Depolama Alanı Dâhil Santralin Kurulu Gücü 1200 MW e /3012 MW t )

TOSYALI İSKENDERUN TERMİK SANTRALİ ENTEGRE PROJESİ (Endüstriyel Atık Depolama Alanı Dâhil Santralin Kurulu Gücü 1200 MW e /3012 MW t ) TOSYALI ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİM TOSYALI İSKENDERUN TERMİK SANTRALİ ENTEGRE PROJESİ (Endüstriyel Atık Depolama Alanı Dâhil Santralin Kurulu Gücü 1200 MW e /3012 MW t ) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

Detaylı

EMİSYON ÖN İZNİ VE EMİSYON İZNİ ALMAYA ESAS TEŞKİL EDECEK DÖKÜMANLARLA İLGİLİ YÖNERGE. BİRİNCİ BÖLÜM Genel İlkeler

EMİSYON ÖN İZNİ VE EMİSYON İZNİ ALMAYA ESAS TEŞKİL EDECEK DÖKÜMANLARLA İLGİLİ YÖNERGE. BİRİNCİ BÖLÜM Genel İlkeler EMİSYON ÖN İZNİ VE EMİSYON İZNİ ALMAYA ESAS TEŞKİL EDECEK DÖKÜMANLARLA İLGİLİ YÖNERGE BİRİNCİ BÖLÜM Genel İlkeler Madde 1- Bu yönergenin amacı, 07.10.2004 tarih ve 25606 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan

Detaylı

Yıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler

Yıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler 1. HAVZA KORUMA PLANI KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN 2. SAĞLANMASI 3. ATIK SU ve ALTYAPI YÖNETİMİ 3.1. Göl Yeşil Kuşaklama Alanındaki Yerleşimler Koruma Planı'nda önerilen koşullarda önlemlerin

Detaylı

TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.

TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. TÜFEKÇİKONAK HİDROELEKTRİK SANTRALİ (HES) (5,4 MW m / 5.184 MW e Kapasiteli) REGÜLATÖR İLAVESİ VE PROJE DEĞİŞİKLİĞİ BURSA İLİ, İNEGÖL İLÇESİ TÜFEKÇİKONAĞI

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI Dr. Gülnur GENÇLER ABEŞ Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 06/02/2016 YENİLENEBİLİR ENERJİ NEDİR? Sürekli devam eden

Detaylı

2-Emisyon Ölçüm Raporu Formatı

2-Emisyon Ölçüm Raporu Formatı 2-Emisyon Ölçüm Raporu Formatı A) İşletmenin Sınıfı (1- İşletmenin faaliyetinin Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Madde 4 kapsamında yeri,) B) Faaliyetinin Anlatımı

Detaylı

İÇDAŞ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİM VE YATIRIM A.Ş.

İÇDAŞ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİM VE YATIRIM A.Ş. İÇDAŞ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİM VE YATIRIM A.Ş. 2x600 MWe KOCADALYAN TERMİK SANTRALİ VE KÜL DEPOLAMA ALANI (İSKELE, DALGAKIRAN, DENİZ DOLGUSU) ÇED RAPORU ÇANAKKALE İLİ, LAPSEKİ-BİGA İLÇELERİ, KOCADALYAN

Detaylı

DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ. ANKARA GÖLETLERİ (TEKKE) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ

DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ. ANKARA GÖLETLERİ (TEKKE) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ ANKARA GÖLETLERİ (TEKKE) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU ANKARA İLİ, AYAŞ İLÇESİ,

Detaylı

PROJE AŞAMALARI. Kaynak Envanterinin Oluşturulması. Emisyon Yükü Hesaplamaları

PROJE AŞAMALARI. Kaynak Envanterinin Oluşturulması. Emisyon Yükü Hesaplamaları PROJENİN AMACI Bölgesel Temiz Hava Merkezlerinden olan Ankara merkez olmak üzere; Bartın, Bolu, Çankırı, Düzce, Eskişehir, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Yozgat ve Zonguldak illerinde

Detaylı

KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLERİN MEVCUT HAVA KALİTESİNE ETKİSİNİN İNCELENDİĞİ HAVA KALİTESİ DAĞILIM MODELLEMESİ RAPORU (Çanakkale, Biga-Lapseki Bölgesi)

KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLERİN MEVCUT HAVA KALİTESİNE ETKİSİNİN İNCELENDİĞİ HAVA KALİTESİ DAĞILIM MODELLEMESİ RAPORU (Çanakkale, Biga-Lapseki Bölgesi) TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLERİN MEVCUT HAVA KALİTESİNE ETKİSİNİN İNCELENDİĞİ HAVA KALİTESİ DAĞILIM MODELLEMESİ RAPORU (Çanakkale, Biga-Lapseki Bölgesi) MART / 2017 I İÇİNDEKİLER

Detaylı

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ. Hazırlayan (Unvan) Tarih

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ. Hazırlayan (Unvan) Tarih İşletme Logosu (varsa) İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ Hazırlayan (Unvan) Tarih İÇİNDEKİLER Sayfa 1. İŞLETME BİLGİLERİ 3 2.....

Detaylı

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) İşletme Logosu (varsa) İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)...... FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ Hazırlayan (Unvan) Tarih İŞLETMELERİN FAALİYET KONULARI FARKLI OLSA

Detaylı

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ Resmi Gazete Tarihi: 10.10.2009 Resmi Gazete Sayısı: 27372 SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı, 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmî

Detaylı

Emisyon Envanteri ve Modelleme. İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik

Emisyon Envanteri ve Modelleme. İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik Emisyon Envanteri ve Modelleme İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik İçerik Emisyon Envanteri Emisyon Kaynaklarına Göre Bilgiler Emisyon Faktörleri ve Hesaplamalar Modelleme Emisyon Envanteri

Detaylı

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ Bu Tebliğ, 12 Mart 1989 tarihli ve 20106 sayılı Resmî Gazete de yayınlanmıştır. Amaç Madde 1 - Bu tebliğ, 9 Ağustos 1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre

Detaylı

OSMANİYE İLİ KADİRLİ İLÇESİ

OSMANİYE İLİ KADİRLİ İLÇESİ T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6. BÖLGE (ADANA) MÜDÜRLÜĞÜ SAVRUN BARAJI SULAMASI, HES, MALZEME OCAKLARI, KIRMA-ELEME VE BETON SANTRALİ TESİSLERİ PROJESİ ÇED RAPORU OSMANİYE

Detaylı

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ALARTES ENERJİ A.Ş. HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu DENİZLİ İLİ, HONAZ İLÇESİ, DENİZLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ AECOM

Detaylı

ŞIRNAK-SİLOPİ TERMİK SANTRALI, SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN ASFALTİT SAHASI VE KİREÇTAŞI SAHALARI KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ ÇED RAPORU

ŞIRNAK-SİLOPİ TERMİK SANTRALI, SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN ASFALTİT SAHASI VE KİREÇTAŞI SAHALARI KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ ÇED RAPORU CİNER GRUBU SİLOPİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. ŞIRNAK-SİLOPİ TERMİK SANTRALI, SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN ASFALTİT SAHASI VE KİREÇTAŞI SAHALARI KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ ÇED RAPORU ŞIRNAK İLİ, SİLOPİ İLÇESİ GÖRÜMLÜ-ÇALIŞKAN

Detaylı

REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ

REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON, FAKS NUMARASI Armada İş Merkezi A Blok Kat:16 06520 Söğütözü/ ANKARA TEL : +90 (312) 219 21 99 FAKS : +90 (312) 219 01 80 REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ MOTORLU ARAÇLAR

Detaylı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Kitapçık B68 (Ek II 36) Kayak Merkezlerinin Çevresel Etkileri I. GİRİŞ Bu belge kayak merkezlerinin çevresel etkileri

Detaylı

ANT ENERJİ SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. ANT ENERJİ TERMİK SANTRALI (ANTES) ve SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI ÇED RAPORU

ANT ENERJİ SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. ANT ENERJİ TERMİK SANTRALI (ANTES) ve SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI ÇED RAPORU ANT ENERJİ SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. ANT ENERJİ TERMİK SANTRALI (ANTES) ve SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI ÇED RAPORU MUĞLA İLİ, YATAĞAN İLÇESİ, TURGUT BELDESİ X ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu ANKARA-

Detaylı

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK Lisans başvurusu Düzenli depolama tesisleri için tesisin bulunduğu belediyeden usulüne göre alınmış izin veya ruhsat üzerine Bakanlıktan lisans alınması

Detaylı

ERENLER ENERJİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş.

ERENLER ENERJİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. PROJESİ ANTALYA İLİ, AKSEKİ İLÇESİ, CEVİZLİ BELDESİ, GÜMÜŞDAMLA KÖYÜ, DEĞİRMEN DERESİ ÜZERİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu HAZİRAN 2013 AK-TEL MÜHENDİSLİK EĞT.TUR.GD.SAN.TİC.LTD. ŞTİ. Telefon Faks Mobil :

Detaylı

HEDA ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ

HEDA ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ HEDA ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ (8,04 MWm/7,72 MWe), KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ, Trabzon İli, Tonya İlçesi, Fol Deresi Üzerinde ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu Kabil Caddesi 1335. Sokak No: 20/10 Aşağıöveçler

Detaylı

Mevcut şartlardaki çevrenin ve proje sahasının sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri Bölüm 2 de detaylı olarak sunulmuştur.

Mevcut şartlardaki çevrenin ve proje sahasının sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri Bölüm 2 de detaylı olarak sunulmuştur. 7. ÇEVRESEL ETKİLER 7.1. Mevcut Şartlardaki Çevrenin Özellikleri Önerilen tesisleri, Karadeniz bölgesi, Kastamonu ili sınırlarında, Kastamonu E31-a3 numaralı 1/25000 ölçekli haritada 4 634 000 4 636 000

Detaylı

(KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ DAHİL)

(KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ DAHİL) T..C.. ORMAN VE SU İİŞLERİİ BAKANLIIĞII DEVLET SU İİŞLERİİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 20.. BÖLGE (KAHRAMANMARAŞ) MÜDÜRLÜĞÜ KAVAKTEPE BARAJI SULAMASI, MALZEME OCAKLARI PROJESİ (KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ

Detaylı

CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon

CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Türkiye Çevre Durum Raporu 2011 www.csb.gov.tr/turkce/dosya/ced/tcdr_20 11.pdf A3 Su ve Su Kaynakları 3.4 Kentsel

Detaylı

HİZMETİN ADI BAŞVURUDA İSTENİLEN BELGELER HİZMETİN TAMAMLANMA SÜRESİ

HİZMETİN ADI BAŞVURUDA İSTENİLEN BELGELER HİZMETİN TAMAMLANMA SÜRESİ SIR A NO 1 HİZMETİN ADI BAŞVURUDA İSTENİLEN BELGELER HİZMETİN TAMAMLANMA SÜRESİ ÇED Yönetmeliği Kapsamında Başvuru Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği 03/10/2013 tarihli 28784 sayılı Resmi Gazete

Detaylı

BANDIRMA II DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI PROJESİ (1000 MWe) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

BANDIRMA II DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI PROJESİ (1000 MWe) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU Sabancı Center Kule 2, Kat 5 34330 4. Levent/İSTANBUL Tel : (212) 385 8825 Faks : (212) 385 8839 BANDIRMA II DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI PROJESİ (1000 MWe) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

Detaylı

DANIŞMANLIK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ.

DANIŞMANLIK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. BERKA MÜHENDİSLİK ÇEVRE MADENCİLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. SELİM SÜLEYMAN ÖZDEN 20059275 NOLU IV. GRUP KUVARSİT OCAĞI VE CEVHER HAZIRLAMA TESİSİ İLE KUVARS KUMU OCAĞI VE CEVHER HAZIRLAMA TESİSİ

Detaylı

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ALARTES ENERJİ A.Ş. HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu DENİZLİ İLİ, HONAZ İLÇESİ, DENİZLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ AECOM

Detaylı

İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI 2.PİST VE MÜTEMMİMLERİ İNŞAATI

İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI 2.PİST VE MÜTEMMİMLERİ İNŞAATI DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI HAVALİMANI 2.PİST VE MÜTEMMİMLERİ İNŞAATI İSTANBUL İLİ, PENDİK İLÇESİ, KURTKÖY X ÇED RAPORU NİHAİ ÇEDRAPORU ADRES: ŞEREFLİ

Detaylı

20058733 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU GAZİANTEP İLİ ŞEHİTKAMİL İLÇESİ TAŞLICA MAHALLESİ

20058733 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU GAZİANTEP İLİ ŞEHİTKAMİL İLÇESİ TAŞLICA MAHALLESİ SAN. VE TİC. A.Ş. 20058733 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU GAZİANTEP İLİ ŞEHİTKAMİL İLÇESİ TAŞLICA MAHALLESİ Bahçelievler Mah. 52. Sok. (Eski 6. Sok) No: 15/4

Detaylı

BALIK AĞI ÜRETİMİ FAALİYETİ PROJE OZET DOSYASI

BALIK AĞI ÜRETİMİ FAALİYETİ PROJE OZET DOSYASI TİCARET ANONİM ŞİRKETİ BALIK AĞI ÜRETİMİ FAALİYETİ İSTİKLAL MAHALLESİ, YILDIRIM BEYAZID CADDESİ, NO: 14 ESENYURT / İSTANBUL F21D18C3C3D PAFTA, 159 ADA, 3 PARSEL URBAN ÇEVRE DANIŞMANLIK VE MÜHENDİSLİK TİC.

Detaylı

İZİN BAŞVURUSU İÇERİĞİ PETROL RAFİNERİLERİ

İZİN BAŞVURUSU İÇERİĞİ PETROL RAFİNERİLERİ İZİN BAŞVURUSU İÇERİĞİ PETROL RAFİNERİLERİ 1 AŞAĞIDA ADI GEÇEN TESİSİN BİRİMLERİ İÇİN ENTEGRE ÇEVRE İZNİ GEREKLİLİĞİ İÇİN TEMEL PROJE : YERLEŞKE ADRESİ: VERİLİŞ TARİHİ: HAZIRLAYAN KİŞİ 1 : Adı - Soyadı

Detaylı

BROİLER PİLİÇ YETİŞTİRME ve SÜT SIĞIRCILIĞI KAPASİTE ARTIŞI KOMPOST GÜBRE ve BİOGAZ ÜRETİM TESİSİ

BROİLER PİLİÇ YETİŞTİRME ve SÜT SIĞIRCILIĞI KAPASİTE ARTIŞI KOMPOST GÜBRE ve BİOGAZ ÜRETİM TESİSİ TAÇ TARIM ÜRÜNLERİ HAYVANCILIK GIDA SAN. VE TİC. A.Ş. BROİLER PİLİÇ YETİŞTİRME ve SÜT SIĞIRCILIĞI KAPASİTE ARTIŞI KOMPOST GÜBRE ve BİOGAZ ÜRETİM TESİSİ NİHAİ ÇED RAPORU DÜZCE İLİ, MERKEZ İLÇE, GÖLORMANI

Detaylı

WGS 84, COĞRAFİK Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M.

WGS 84, COĞRAFİK Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M. SAYIN PREFABRİK İNŞ.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ Sayın Prefabrik İnşaat Ticaret ve Sanayi Ltd.Şti. Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde 1.Sokak No:45 Afyonkarahisar TELEFON VE FAKS NUMARALARI

Detaylı

BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK YERİ

BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK YERİ BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK SANTRALLERİN ÇED DEKİ YERİ Barajların ÇED Yönetmeliği ndeki ndeki Yeri Ek-1 1 Listesi, Madde 15, Su depolama tesisleri (Göl( l hacmi 10 milyon m3 ve üzeri olan Baraj ve Göletler)

Detaylı

6 O KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa,Yukarı. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M. : -- Zon : 36

6 O KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa,Yukarı. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M. : -- Zon : 36 i PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI YAĞMUR ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİİ VE TİCARET A.Ş. Tekstilkent Koza Plaza Oruç Reis Mah. Tekstilkent Cad. No: 12 A Blok Kat: 13 No: 47 Esenler

Detaylı

ÇEVRE KANUNUNCA ALINMASI GEREKEN İZİN VE LİSANSLAR HAKKINDA YÖNETMELİK KAPSAMINDA ATIKSULARINI DERİN DENİZ DEŞARJI YÖNTEMİ İLE DENİZE DEŞARJ YAPMAK

ÇEVRE KANUNUNCA ALINMASI GEREKEN İZİN VE LİSANSLAR HAKKINDA YÖNETMELİK KAPSAMINDA ATIKSULARINI DERİN DENİZ DEŞARJI YÖNTEMİ İLE DENİZE DEŞARJ YAPMAK ÇEVRE KANUNUNCA ALINMASI GEREKEN İZİN VE LİSANSLAR HAKKINDA YÖNETMELİK KAPSAMINDA ATIKSULARINI DERİN DENİZ DEŞARJI YÖNTEMİ İLE DENİZE DEŞARJ YAPMAK İSTEYEN KURUM VE KURULUŞLAR İÇİN ÇEVRE İZNİ BAŞVURU ŞARTLARI

Detaylı

Değerli Öğrenciler, Yrd. Doç. Dr. Gökhan AYDIN

Değerli Öğrenciler, Yrd. Doç. Dr. Gökhan AYDIN Değerli Öğrenciler, Proje raporlarının hazırlanmasında, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü nün tez yazım kılavuzu referans alınacaktır. İlgili kılavuz sizlerle paylaşılacaktır. Raporlarınızın

Detaylı

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ YER SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ YER SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ YER SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ (21.05.2001 tarih ve 24408 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır) BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler Amaç Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, Organize Sanayi Bölgeleri

Detaylı

ATIK KABUL TESİSLERİ İÇİN ÇEVRE LİSANSI İŞLEMLERİ

ATIK KABUL TESİSLERİ İÇİN ÇEVRE LİSANSI İŞLEMLERİ ATIK KABUL TESİSLERİ İÇİN ÇEVRE LİSANSI İŞLEMLERİ 1. Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2. Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik 1- GEMİLERDEN ATIK

Detaylı

PROJE SAHİBİNİN ADI ÇAKAR ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. Gaziantep Yolu, 7.km Karacasu Mevkii/KAHRAMANMARAŞ T : 0 344 251 30 00 F : 0 344 251 30 06 ADRESİ

PROJE SAHİBİNİN ADI ÇAKAR ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. Gaziantep Yolu, 7.km Karacasu Mevkii/KAHRAMANMARAŞ T : 0 344 251 30 00 F : 0 344 251 30 06 ADRESİ PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI ÇAKAR ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. Gaziantep Yolu, 7.km Karacasu Mevkii/KAHRAMANMARAŞ T : 0 344 251 30 00 F : 0 344 251 30 06 PROJENİN ADI Çakır Regülatörü

Detaylı

GÖKÇESU (MENGEN-BOLU) BELDESİ, KADILAR KÖYÜ SİCİL 112 RUHSAT NOLU KÖMÜR MADENİ SAHASI YER ALTI PATLAYICI MADDE DEPOSU NAZIM İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU

GÖKÇESU (MENGEN-BOLU) BELDESİ, KADILAR KÖYÜ SİCİL 112 RUHSAT NOLU KÖMÜR MADENİ SAHASI YER ALTI PATLAYICI MADDE DEPOSU NAZIM İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU GÖKÇESU (MENGEN-BOLU) BELDESİ, KADILAR KÖYÜ SİCİL 112 RUHSAT NOLU KÖMÜR MADENİ SAHASI YER ALTI PATLAYICI MADDE DEPOSU NAZIM İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU Planlama Alanı : Bolu ili, Mengen ilçesi, Kadılar

Detaylı

Bu Yönetmelik Gölyaka Belediye Meclisinin 05.07.2002 tarih ve 2002/5 Sayılı Kararı ile kabul edilmiştir.

Bu Yönetmelik Gölyaka Belediye Meclisinin 05.07.2002 tarih ve 2002/5 Sayılı Kararı ile kabul edilmiştir. -2002- Bu Yönetmelik Gölyaka Belediye Meclisinin 05.07.2002 tarih ve 2002/5 Sayılı Kararı ile kabul edilmiştir. İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM Sayfa No : Amaç 2 Kapsam 2 İKİNCİ BÖLÜM Katı Atıkların Depolanması,

Detaylı

Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce

Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce İÇERİK Enerji Kaynakları HES Faaliyetlerinin Aşamaları Düzce İlindeki HES Faaliyetleri Karşılaşılan Çevresel Sorunlar Çözüm

Detaylı

PLAN AÇIKLAMA RAPORU. Aslıhan BALDAN Doğuş BALDAN ŞEHİR PLANCISI

PLAN AÇIKLAMA RAPORU. Aslıhan BALDAN Doğuş BALDAN ŞEHİR PLANCISI MANİSA İLİ SARIGÖL İLÇESİ, SELİMİYE MAHALLESİ, MANİSA İLİ, SARIGÖL İLÇESİ, SELİMİYE MAHALLESİ, 105 ADA 1 PARSELDE YER ALAN TAHSİS-A ALANINDA KATI ATIK TESİSLERİ ALANI BELİRLENMESİNE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ

Detaylı

İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ. xvi. xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN. BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi 3

İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ. xvi. xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN. BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi 3 . İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ xv ÖN SÖZ xvi YAZARLAR HAKKINDA xix ÇEVİRENLER xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN xxiii K I S I M B İ R ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ 1 BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi

Detaylı

ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ Çevre Mühendisliği Bölümü Hava Kirliliği Laboratuvarı İZMİR BÖLGESİ ENERJİ FORUMU 31 Ekim 1 Kasım 2014 İzmir Mimarlık Merkezi 1 Aliağa ve

Detaylı

4.5. DÖNEN SULAR İŞLETME ÇALIŞMALARI PROJE TAŞKIN DURUMU Taşkın Yinelenme Hidrografları Gözlenmiş Akımlard

4.5. DÖNEN SULAR İŞLETME ÇALIŞMALARI PROJE TAŞKIN DURUMU Taşkın Yinelenme Hidrografları Gözlenmiş Akımlard 1. ÖZET... 1 1.1. YÖNETİCİ BİLGİLENDİRME FORMU... 1 1.2. PROJENİN YERİ... 3 1.3. PROJENİN HAVZADAKİ DİĞER TESİSLERLE İLİŞKİSİNİ GÖSTERİR ŞEMATİK PLAN... 3 1.4. TEKLİF EDİLEN TESİSLER... 4 1.5. PROJE KARAKTERİSTİKLERİ...

Detaylı

İZDEMİR ENERJİ SANTRALİ-II PROJESİ

İZDEMİR ENERJİ SANTRALİ-II PROJESİ PROJESİ İZMİR İLİ, ALİAĞA VE FOÇA İLÇELERİ TASLAK NİHAİ ANKARA- MART 2010 Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hiz. Ltd. Şti. Huzur Mah. 1139 Sok. No:6/3 Çınar Apt. 06460 Öveçler/ANKARA Tel: 0312 472

Detaylı

Hazırlayan (Unvan) Tarih İmza

Hazırlayan (Unvan) Tarih İmza İşletme Logosu (varsa) İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)...... FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ Hazırlayan (Unvan) Tarih İmza 1.1. İÇİNDEKİLER İçindekiler kısmı aşağıdaki

Detaylı

TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ

TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığından

Detaylı

ÇED SÜRECİNE HALKIN KATILIMI TOPLANTISI 26 Mayıs 2009 Erzin/HATAY

ÇED SÜRECİNE HALKIN KATILIMI TOPLANTISI 26 Mayıs 2009 Erzin/HATAY ÇED SÜRECİNE HALKIN KATILIMI TOPLANTISI 26 Mayıs 2009 Erzin/HATAY Çevre ve Denizcilik Mevzuatına Uyum Kıyı Tesisi İşletme İzinleri Kıyıda ve Denizde Uygulama İmar Planları Gemi Atık Proje Raporları ve

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Sayı: 43986390-150.01/348 13/03/2015 Konu: Çevre İzin ve Lisans Belgesi EKOR KURŞUN METAL PLASTİK SAN VE TİC LTD ŞTİ KÜÇÜK SAN SİT D BÖL 42 CAD 4 ŞEHİTKAMİL ŞEHİTKAMİL / GAZİANTEP İlgi: (a) 12/02/2014

Detaylı

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ Prof. Dr. Ferruh Ertürk Doç. Dr. Atilla Akkoyunlu Çevre Yük. Müh. Kamil B. Varınca 31 Mart 2006 İstanbul İçindekiler İÇİNDEKİLER...İ ÇİZELGELER LİSTESİ...İİİ ŞEKİLLER

Detaylı

KONUKLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. KONALGA REGÜLÂTÖRÜ ve HES PROJESİ

KONUKLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. KONALGA REGÜLÂTÖRÜ ve HES PROJESİ KONUKLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. KONALGA REGÜLÂTÖRÜ ve HES (Malzeme Ocakları, Kırma-Eleme Tesisi ve Beton Santrali) PROJESİ (30,566 MWm / 29,649 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU VAN İLİ, ÇATAK

Detaylı

Trakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Madencilik İşlem Basamakları

Trakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Madencilik İşlem Basamakları Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Madencilik İşlem Basamakları MADENCİLİK FAALİYETLERİ YAPMAK İÇİN GEREKLİ İŞLEM BASAMAKLARI Başvuru Mercii: Arama faaliyetinde bulunacağı alanın niteliğine göre

Detaylı

AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ¹ ²

AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ¹ ² Çevre Danışmanlık Firmasının İsmi ve Logosu AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ¹ ² Tetkik Tarihi : Tetkik Saati : A - İŞLETME BİLGİLERİ Adı Adresi Faaliyet Konusu ÇKAGİLHY Kapsamındaki Yeri ÇED Mevzuatına Göre

Detaylı

GLOBAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş.

GLOBAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş. GLOBAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş. VE BETON SANTRALİ PROJESİ (10.063 MWm - 9.683 MWe) ÇED RAPORU ORDU İLİ, MERKEZ İLÇESİ, TURNASUYU DERESİ ÜZERİ X ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU MAYIS 2014 ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN

Detaylı

... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU

... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU ARAMA FAALİYET RAPOR FORMATI İLÇE... (İL)... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU HAZIRLAYAN TEKNİK SORUMLU Adı Soyadı JEOLOJİ MÜHENDİSİ Oda Sicil No AY-YIL 1 İLETİŞİM İLE İLGİLİ BİLGİLER

Detaylı

TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30

TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30 RAK İNŞAAT TURİZM DEMİR ELEKTRİK ÜRETİM SAN. TİC. A. Ş. SAMATLAR REGÜLATÖRÜ, HES (6,03 MWm / 5,428 MWe ) VE MALZEME OCAĞI PROJESİ (KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ DAHİL) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ

Detaylı

10. ÇEVRE İSTATİSTİKLERİ

10. ÇEVRE İSTATİSTİKLERİ TR41 Bölgesi 2008 2010 10. ÇEVRE İSTATİSTİKLERİ 10.1. Atık İstatistikleri 10.1.1. Belediye- Atık Hizmeti Verilen Nüfus ve Atık Miktarı 2008,2010 Toplam nüfus Belediye Anket uygulanan Anket uygulanan Atık

Detaylı

Yeraltısuları. nedenleri ile tercih edilmektedir.

Yeraltısuları. nedenleri ile tercih edilmektedir. DERS 2 Yeraltısuları Türkiye'de yeraltısularından yararlanma 1950den sonra hızla artmış, geniş ovaların sulanmasında, yerleşim merkezlerinin su gereksinimlerinin karşılanmasında kullanılmıştır. Yeraltısuları,

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Sayı: 43986390-150.01/196 21/01/2015 Konu: Çevre İzin Belgesi OTO TRİM OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ DENİZLİ KÖYÜ ATATÜRK CAD. NO:172 GEBZE/KOCAELİ GEBZE / KOCAELİ İlgi: (a) 16/01/2014 tarihli

Detaylı

OSMANİYE İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI

OSMANİYE İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI OSMANİYE İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI SIRA NO HİZMETİN ADI BAŞVURUDA İSTENEN BELGELER HİZMETİN TAMAMLANMA SÜRESİ (EN GEÇ) 1 Çalışma Ruhsatı Yer Seçimi ve Tesisi Kurma İzni (GSM 1-2-3) 1- Başvuru

Detaylı

HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş.

HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş. 20068693 Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı Ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Artışı ÇED RAPORU SAKARYA İLİ, FERİZLİ İLÇESİ, AKÇUKUR KÖYÜ AKÇEV MÜH. DAN. MAD. ÇEV. İNŞ. SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇED Raporu Nihai

Detaylı

Madencilik Yatırımları İzin ve Ruhsat Rehberi

Madencilik Yatırımları İzin ve Ruhsat Rehberi Madencilik Yatırımları İzin ve Ruhsat Rehberi Hazırlayan: Niğde Yatırım Destek Ofisi Koordinatörlüğü Başvuru Mercii: Arama faaliyetinde bulunacağı alanın niteliğine göre ilgili bakanlık ile kamu kurum

Detaylı

CENAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy Beşiktaş / İSTANBUL. Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 CENAL ATIK DEPOLAMA SAHASI

CENAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy Beşiktaş / İSTANBUL. Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 CENAL ATIK DEPOLAMA SAHASI PROJE SAHİBİNİN ADI CENAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy Beşiktaş / İSTANBUL Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ

Detaylı

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ İhsan Kaş 1, Korhan Altındal 2 Özet Nehir Tipi Hidroelektrik Santraller bulunduğu bölgeye, büyüklüğüne, tipine göre farklılıklar gösterir. Bu farklılıklarda

Detaylı

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) İşletme Logosu (varsa) İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)...... FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ Hazırlayan (Unvan) Tarih İŞLETMELERİN FAALİYET KONULARI FARKLI OLSA

Detaylı

A AMASINDA; GERİ KAZANIM VE BERTARAF TESİSLER SUNULMASI GEREKEN BİLGB

A AMASINDA; GERİ KAZANIM VE BERTARAF TESİSLER SUNULMASI GEREKEN BİLGB Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı ÇEVRE LİSANSI L ALMA AŞAMASINDA; A AMASINDA; GERİ KAZANIM VE BERTARAF TESİSLER SLERİNCE SUNULMASI GEREKEN BİLGB

Detaylı

MANİSA İLİ, SELENDİ İLÇESİ, YILDIZ MAHALLESİ, 183 ADA 26 PARSELDE KATI ATIK TESİSLERİ ALANI BELİRLENMESİNE İLİŞKİN 1/1000 ÖLÇEKLİ UYGULAMA İMAR PLANI

MANİSA İLİ, SELENDİ İLÇESİ, YILDIZ MAHALLESİ, 183 ADA 26 PARSELDE KATI ATIK TESİSLERİ ALANI BELİRLENMESİNE İLİŞKİN 1/1000 ÖLÇEKLİ UYGULAMA İMAR PLANI MANİSA İLİ SELENDİ İLÇESİ, YILDIZ MAHALLESİ, 183 ADA 26 PARSELE İLİŞKİN MANİSA İLİ, SELENDİ İLÇESİ, YILDIZ MAHALLESİ, 183 ADA 26 PARSELDE KATI ATIK TESİSLERİ ALANI BELİRLENMESİNE İLİŞKİN 1/1000 ÖLÇEKLİ

Detaylı

İZMİR İLİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ (Aliağa Bölgesi) TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi

İZMİR İLİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ (Aliağa Bölgesi) TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi İZMİR İLİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ (Aliağa Bölgesi) TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Giriş Sanayi devriminin gerçekleşmesi ile birlikte; üretimde enerji talebi artmış, sermaye sınıfı

Detaylı

23 Temmuz 2016 CUMARTESİ

23 Temmuz 2016 CUMARTESİ 23 Temmuz 2016 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 29779 YÖNETMELİK Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığından: TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ

Detaylı

MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI

MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI 1 İÇERİK 1. HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI 2. MARMARA VE SUSURLUK HAVZALARI 3. ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ 4. HAVZA YÖNETİM YAPILANMASI 5. NEHİR HAVZA YÖNETİM

Detaylı

MADENCİLİK YATIRIMLARI İZİN VE RUHSAT REHBERİ

MADENCİLİK YATIRIMLARI İZİN VE RUHSAT REHBERİ MADENCİLİK YATIRIMLARI İZİN VE RUHSAT REHBERİ Ahiler Kalkınma Ajansı Ahiler Kalkınma Ajansı Sayfa 1 Başvuru Mercii: Arama faaliyetinde bulunacağı alanın niteliğine göre ilgili bakanlık ile kamu kurum ve

Detaylı

BALIKESİR-ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI 3. FAALİYET RAPORU

BALIKESİR-ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI 3. FAALİYET RAPORU BALIKESİR-ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI 3. FAALİYET RAPORU TEMMUZ 2012 YÜKLENİCİ: DOĞUKAN & BHA İŞ ORTAKLIĞI 1 "Balıkesir-Çanakkale Planlama Bölgesi 1/100 000 Ölçekli

Detaylı