Osmanlı Tarihi El Kitabı

Transkript

1 Osmanlı Tarihi El Kitabı Editör Tufan Gündüz Yazarlar Mehmet Alaaddin Yalçınkaya İbrahim Yılmazçelik Mehmet İnbaşı Ersin Gülsoy Zübeyde Güneş Yağcı Arif Sarı Ayşegül Altınova Şahin ISBN: Baskı Haziran, 2018 / Ankara 2000 Adet Yayınları Yayın No: 73 Web: grafikeryayin.com Kapak, Sayfa Tasarımı, Baskı ve Cilt Grafik-Ofset Matbaacılık Reklamcılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. 1. Cadde Sokak No: (Oğuzlar Mahallesi) Balgat-ANKARA Tel : Pbx Faks : grafiker@grafiker.com.tr Web : grafiker.com.tr

2 İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...11 BİRİNCİ BÖLÜM KURULUŞTAN İSTANBUL UN FETHİNE...13 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu...13 Osman Gazi...18 Orhan Gazi...25 Karesi Beyliği nin Alınması ve Anadolu ya Geçiş...27 I. Murad...30 I. Murad Döneminde Rumeli Olayları...31 I. Murad Döneminde Anadolu Olayları...35 I. Bayezid...36 I. Bayezid Döneminde Anadolu Olayları...37 I. Bayezid Döneminde Rumeli Olayları...39 Osmanlı-Timurlu İlişkileri ve Ankara Savaşı...41 Fetret Devri...43 I. Mehmed...45 I. Mehmed Döneminde Anadolu Olayları...46 I. Mehmed Döneminde Rumeli Olayları...46 I. Mehmed Dönemindeki İsyanlar...47 II. Murad...49 II. Murad Döneminde Anadolu Olayları...51 II. Murad Döneminde Rumeli Olayları İKİNCİ BÖLÜM GÜÇLÜ SULTANLAR DÖNEMİ...61 Fatih Sultan Mehmed...61 Hazırlıklar...64 Muhasara...65 Fetih...67 Türk Şehri Olarak İstanbul...68

3 4 İstanbul un Fethinden Sonraki Gelişmeler...69 Sırbistan Olayları...70 Arnavutluk Olayları...72 Mora Seferleri...74 Eflak Olayları...76 Bosna nın Zaptı ve Hersek in idare Altına Alınması...76 Osmanlı Venedik Mücadeleleri...78 İtalya Seferi...80 Boğdan Seferi...81 Macaristan Olayları...82 Rodos Seferi...83 Karaman Beyliği İle İlişkiler...84 Osmanlı-Akkoyunlu İlişkileri ve Sonuçları...88 Fatih Sultan Mehmed in Karadeniz Siyaseti...91 Amasra nın Fethi...92 Candaroğlu Beyliği nin İlhakı ve Sinop un Fethi...93 Trabzon un Fethi...94 Karadeniz Seferleri ve Kırım ın İlhakı...95 Memlüklerle İlişkiler...97 II. Bayezid İç Karışıklıklar ve Cem Olayı Boğdan ın İtaat Altına Alınması ve Lehistan İle İlişkiler Osmanlı Memlük İlişkileri Karagöz Paşa nın Fetihleri Adana Savaşı Davut Paşa nın Varsak Seferi Ağaçayırı Savaşı Osmanlılara Karşı Dulkadirli Memlük İşbirliği Barış Macaristan Olayları Mora Savaşları İnebahtı/Lepanto nun Fethi Modon un Fethi Koron un Fethi İspanya daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti Osmanlı Safevi Münasbetleri ve II.Bayezid in Ölümü I. Selim...124

4 Osmanlı-Safevi Münasebetleri Osmanlı-Memlük Münasebetleri Kanuni Sultan Süleyman İç İsyanlar Caberdi Gazali İsyanı Hain Ahmed Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi Süğlün Koca ve Zünnun Baba İsyanı Kalenderoğlu İsyanı Molla Kabız Olayı İsmail Maşuki Kanuni Sultan Süleyman ın Batı Politikası Belgrad ın Fethi Mohaç Meydan Muharebesi Viyana Kuşatması Alman Seferi Fransa İle Kapitülasyon Antlaşması İtalya Seferi (Korfu Seferi) Boğdan Seferi Budin in Fethi Estergon Seferi Erdel (Transilvanya) Meselesi Kanuni Sultan Süleyman ın Doğu Politikası Irakeyn Seferi İran Seferi Nahçivan Seferi Akdeniz ve Kuzey Afrika Politikası Hint Deniz Seferleri Şehzade Mustafa nın İdamı Şehzade Bayezid Olayı II. Selim Kanal Açma Teşebbüsleri Süveyş Kanalı Teşebbüsü Don-Volga Kanal Projesi Kıbrıs ın Fethi İnebahtı Deniz Savaşı Fransızlara Kapitülasyon Verilmesi III. Murad

5 6 Osmanlı İran Savaşları Sokullu Mehmet Paşa Kuzey Afrika da Osmanlı Hakimiyetinin Kurulması Osmanlı-İngiliz Ticari İlişkilerinin Başlaması Osmanlı Avusturya Savaşları III. Murad ın Kişiliği III. Murad Dönemi Mali Problemler III. Mehmed Osmanlı-Avusturya Savaşı Coğrafi Keşifler Osmanlı Askeri Yapısının Değişmesi Suhte İsyanları Celali Ayaklanmaları İlk Büyük Celali Karayazıcı Deli Hasan Tavil Halil Canbolatoğlu Ali Paşa Kalenderoğlu Mehmed Celali Ayaklanmalarının Sonuçları İstanbul (Yeniçeri) İsyanları III. Mehmed in Ölümü ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ZOR YILLARIN BAŞLAMASI I. Ahmed Osmanlı-Safevî Mücadelesi Habsburglarla Uzun Savaşın Sona Ermesi Celâlîler Meselesinin Halledilmesi I. Mustafa (Birinci Saltanatı) II. Osman Hotin Seferi II. Osman ın Katli I. Mustafa (İkinci Saltanatı) IV. Murad Safevîler Meselesi: Revan ve Bağdat Seferleri İbrahim Kemankeş Kara Mustafa Paşa nın Sadareti...303

6 Girit Seferi nin Başlaması Kemankeş Kara Mustafa Paşa dan Sonra Sultan İbrahim in Saltanatı Varvar Ali Paşa İsyanı IV. Mehmed Sofu Mehmed Paşa nın Sadareti ve Sultan Ahmed Camii Vak ası Anadolu daki İsyanlar ve Kara Murad Paşa nın Sadareti Melek Ahmed Paşa nın Sadareti ve Mali Durum Tarhuncu Ahmed Paşa ve Mali Tedbirler Köprülülere Kadar Devletin Durumu ve Çınar Vak ası (Vak a-i Vakvakiye) Köprülüler Dönemi Köprülü Mehmed Paşa nın Sadareti Köprülü Fazıl Ahmed Paşa nın Sadareti Uyvar ın Fethi ve Bazı Kalelerin Alınması Avusturyalıların Kış Taarruzu Sen Gotar Muharebesi ve Vasvar Muahedesi Girit in Fethi IV. Mehmed in Lehistan Seferleri Merzifonlu Kara Mustafa Paşa nın Sadareti Çehrin Seferi Tököli İmre Meselesi ve Avusturya Seferi Viyana (Beç) Muhasarası Sadrazam Kara Mustafa Paşa nın İdamı II. Süleyman Sancak Vakası Avusturya Savaşları ve Yeğen Osman Meselesi Belgrad ın Düşmesi Osmanlı Devleti nin Avusturya ile Sulh Arayışı Fazıl Mustafa Paşa nın Sadarete Getirilmesi II. Süleyman ın Vefatı II. Ahmed Salankamen Meydan Muharebesi ve Varadin Muhasarası Sakız ın Venedikliler Tarafından İşgali II. Mustafa

7 Padişahın İlk Avusturya Seferi - Lipve ve Lügoş un Alınması Padişahın İkinci Avusturya Seferi ve Ulaş Zaferi Padişahın Üçüncü Avusturya Seferi ve Zenta Yenilgisi Ruslarla Mücadele ve Azak Kalesinin Düşmesi Diğer Cephelerde Durum Karlofça Antlaşması Memleketin Dâhildeki Durumu II. Mustafa nın Islahatları Edirne Vak ası (Feyzullah Efendi Vak ası) DÖRDÜNCÜ BÖLÜM UYANIŞ VE TOPARLANMA ÇABALARI III. Ahmed Edirne Vakası İmparatorluğun Kaçırdığı Tarihi Fırsat: Prut Seferi ve Antlaşması Venedik ve Avusturya Seferleri Lale Devri veya Türk Rönesansı İran Savaşları Patrona Halil İsyanı Gelenekçi Islahat Siyaseti I. Mahmud Osmanlı Devlet Hizmetinde Avrupalılar Nadir Şah ın Yükselişi Rusya ve Avusturya ile Savaş Nadir Şah Efsanesinin Çözülüşü ve Çökmesi I. Mahmud un Son Yılları III. Osman III. Mustafa Dönemi Yüzyıl Ortalarının Büyük Sadrazamı: Koca Ragıp Paşa Osmanlı-Rus Savaşı Çeşme Faciası Rusların Böl, Parçala, Yut Taktiğine Tarihi Bir Örnek: Kırım...423

8 Doğu Efsanesinin Sonu Avrupalıların Denge Siyaseti Çerçevesinde Osmanlı Islahatlarına Bakışları Çağdaşlaşma Yolunda Osmanlı Yenileşme Anlayışındaki Değişmeler Gelenekçi Islahat Anlayışının Son Çırpınışları I. Abdülhamid Küçük Kaynarca Antlaşması ve Şark Meselesi Merkezi İktidarın Çözülüşü ve Taşradaki Güçlerin Yükselişi İran la Yaşanan Güçlükler Rusların Kırımı İşgali Osmanlı İmparatorluğunu Taksim Projesi: Rus Avusturya İttifakı Nizam-ı Kadimin Sonu ve Nizam-ı Cedid in Başlaması III. Selim III. Selim in Islahatlarının Osmanlı Dış Politikasındaki Tesirleri Osmanlı-Fransız Savaşı Osmanlı-Rus ve İngiliz Savaşı Nizam-ı Cedid in Sonu: Kabakçı Mustafa İsyanı IV. Mustafa BEŞİNCİ BÖLÜM YENİDEN YAPILANMA II. Mahmud Osmanlı-Rus İngiliz Savaşının İkinci Perdesi Taşradaki Ayanların Denetim Altına Alınması ve Sırp İsyanı Son Osmanlı İran Savaşı ve Erzurum Antlaşması Yunan İsyanı ve Navarin Faciası Osmanlı Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması Mısır Meselesi Hünkar İskelesi Antlaşması İkinci Mısır Bunalımı ve II. Mahmud un Ölümü Abdülmecid ve Abdülaziz Tanzimat Dönemi Edebiyat Adamları ve İdeologlar...510

9 Bab-ı Ali ye Yönelik Reformlar Hukuk Birliğinin Sağlanmasına Doğru Modern Eğitim Çalışmaları Orduda Yenileşme Taşra Yönetimi ve Mali Kaynakları Osmanlı da Ekonomik ve Toplumsal Değişim Osmanlı Şehirlerinin Değişimi Tanzimat Döneminde Ekonomik Genişleme Osmanlıda Millet Kavramı Hasta Adam Kırım Savaşı Kırım Savaşı Sonrası Gelişmeler V. Murad II. Abdülhamid /78 Osmanlı-Rus Savaşı ALTINCI BÖLÜM ÇÖKÜŞ II. Abdülhamid ve Hilafet Batı nın Siyasal, Ekonomik ve Kültürel Alandaki Etkileri..548 Kırsal ve Kentsel Yerleşimlerdeki Değişimler İstanbul ve Gelişim Milliyetçi Oluşumlar ve Ermeni Meselesi Osmanlı-Alman İlişkileri ve Bağdat Demiryolları Abdülhamid Dönemindeki Muhalefet ve Jön Türkler Meşruti İdareye Doğru İmparatorluğun Çöküşü II. Meşrutiyet ve Etkileri İttihat ve Terakki Dönemi Trablusgarp ve Arnavutluk Olayları Balkan Savaşları İki Savaş Arasında İttihat ve Terakki nin Seyir Defteri I. Dünya Savaşı ve Sonrasında Yaşanan Gelişmeler I. Dünya Savaşının Genel Sonuçları GENEL KAYNAKÇA YAZAR ÖZGEÇMİŞLERİ...657

10 ÖN SÖZ Osmanlı Tarihi ile ilgili yüzlerce kitabın arasına yeni bir El Kitabı ile katılmak okuyucu için şaşırtıcı olmayabilir. Ancak biz, tarih hiçbir zaman tam bir gerçeklikle yazılamayacağına göre defalarca yazmakta fayda vardır ilkesini benimsemiş bulunuyoruz. Bu amaçla aslında bildiğimizi sandığımız konuları yeniden ele alıyor, öğrenilmesinde öncelik verdiğimiz hususları ön plana çıkarıyoruz. Böylece daha derli toplu bir çalışma sunmaya gayret gösteriyoruz. Bu çalışma bir El Kitabı fikrinden ortaya çıktığı için öncelikle siyasi tarihe ve temel konulara öncelik verildi. Akademisyen yazarlarımız Osmanlı tarihini okuyucunun en iyi anlayabileceği şekilde tasarlamaya gayret etti. Osmanlı tarihini çok çeşitli şekilde devirlere ayırmak mümkündür. Her türlü planın temel amacının okuyucuya doğrudan ulaşmak ve anlaşılmayı kolaylaştırmak olduğuna göre her ayrımın da kendi içinde tutarlılığı ve doğruluğu savunulabilir. Bu çalışmada da ayrımlar kullanılmıştır. Ancak, Osmanlı tarihinin Kuruluş, Yükselme, Duraklama, Dağılma gibi bölümlere ayırmanın konunun anlaşılması bakımından zorluğu göz önüne alınarak daha çok değişim ve dönüşüm hareketleri esas alınmıştır. Üstelik her ne olursa olsun Osmanlı padişahları başlıklarından vazgeçilmemiştir. Elinizdeki kitabın Kuruluştan İstanbul un Fethine bölümünü Prof. Dr. Ersin Gülsoy yazdı. Güçlü Sultanlar Dönemi diye adlandırdığımız XVI. Yüzyılı ise Prof. Dr. Mehmet İnbaşı, Doç. Dr. Ersin Gülsoy ve Doç. Dr. Zübeyde Güneş kaleme aldı. Zor Yıllar olarak nitelendirdiğimiz XVII. Yüzyıl olaylarını ise Dr. Arif Sarı ve Dr. Ayşegül Altınova Şahin birlikte yazdılar. Osmanlı Devleti nin belirgin bir değişim ve dönüşüm dönemine girdiği XVIII. Yüzyılın tamamını ve XIX. Yüzyılın ilk yarısını Prof. Dr. Mehmet Alaaddin Yalçınkaya, Osmanlı Devleti nin çöküşten kurtarma çabalarını ve nihayet devletin dağılışını ise Prof. Dr. İbrahim Yılmazçelik yazdı. Her biri kendi alanında uzmanlığı ile temayüz etmiş olan değerli bilim adamlarımız, titiz üslupları, akıcı ve sade anlatımlarıyla Osmanlı tarihini yeniden keşfetmemizi sağladılar. 11

11 Bu eser öncelikle üniversitelerimizin Tarih Bölümlerinde eğitim gören öğrencileri hedef alıyor. Bununla birlikte anlatımdaki sadelik ve açıklık dolayısıyla her türlü okuyucunun geniş ölçüde istifade edebileceği bir özellik de taşıyor. Bu eserin meydana çıkarılması fikri ise Grafiker yayınlarına ve değerli dostumuz Prof. Dr. Yakup Çelik e aittir. Gerek yayınevi gerekse yazarlarımız önemli bir görevi yerine getirmiş bulunuyorlar. Bu vesile ile hepsine teşekkür ederim. Prof. Dr. Tufan Gündüz Editör 12