15/11/2006 TS/DIS/ DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) GELİŞMELER (Eylül-Ekim dönemi)

Transkript

1 15/11/2006 TS/DIS/ DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) GELİŞMELER (Eylül-Ekim dönemi) I. DTÖ Genel A. Doha Kalkınma Turu Müzakereleri-Son Gelişmeler Üye ülkeler, pozisyonlardaki farklılıklara bağlı olarak oluşan tıkanıklık sonucunda 24 Temmuz 2006 tarihinde askıya alınan DTÖ Doha Kalkınma Gündemi müzakere sürecinin yeniden canlandırılması yönünde girişimlerde bulunmaktadır. İhracat öncelikli tutum belirleyen Gelişme Yolundaki Ülkelerden (GYÜ) oluşan G-20 Ülkeleri Grubu 1 Bakanlarının 9-10 Eylül 2006 tarihlerinde Brezilya kenti Rio de Jeneiro da yapılan toplantısı DTÖ üyelerinin müzakerelere ilişkin güncel görüşlerini açıkladıkları bir ortama dönüşmüştür. Zira, toplantıya G-20 Grubu üyelerinin yanı sıra; Türkiye nin üyesi bulunduğu G-33 Ülkeleri Grubu 2, Afrika Karayip Pasifik Ülkeler (AKP) Grubu, En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ) Grubu, Afrika Grubu, Pamuk İnisiyatifine taraf ülkeler ile Tarım dışı ürünlerde pazara giriş (NAMA) 11 e 3 dahil ülkelerin koordinatörleri, ayrıca AB, ABD ve Japonya nın müzakerelerden sorumlu yetkilileri ve DTÖ Genel Direktörü Pascal Lamy katılmıştır. AB, Japonya ve G-20 Ülkeleri Grubu ülkelerinden ABD ye karşı ortak bildiri Toplantı sonrasında G-20 Grubu bir basın bildirisi yayımlayarak 4, 1 Ağustos 2004 tarihli Genel Konsey Kararı ile 18 Aralık 2005 tarihli Hong Kong Bakanlar Deklarasyonu nun yeniden müzakere edilmesine yönelik olarak son dönemde ABD tarafından ortaya atılan görüşün kabul edilemez olduğunu açıklamıştır. Bildiride ayrıca, Gelişmiş Ülkelerin (GÜ) ticareti bozucu uygulamalarını kaldırmaları ve pazarlarını açmaları yolunda çağrıda bulunulmuştur. AB ve Japonya da ortak bildiriye tam destek vermiştir. ABD Ticaret Temsilcisi Susan Schwab ise, ABD nin herhangi bir metin temelinde müzakerelere devam etmeye hazır olduğunu belirtmiştir. Ayrı olarak, ABD Ticaret Temsilcisi Schwab ve Tarım Bakanı Mike Johanns, DTÖ Genel Direktörü Pascal Lamy ile birlikte Eylül 1 Arjantin, Bolivya, Brezilya, Çin, Endonezya, Ekvador, Guatemala, Güney Afrika, Hindistan, Küba, Mısır, Meksika, Nijerya, Pakistan, Paraguay, Peru, Şili, Tanzanya, Tayland, Uruguay, Venezüella. 2 Antigua ve Barbuda, Barbados, Belize, Benin, Botsvana, Çin, Dominik Cumhuriyeti, El Salvador, Endonezya, Fildişi Sahilleri, Filipinler, Grenada, Guatemala, Guyana, Güney Kore, Haiti, Hindistan, Honduras, Kenya, Kongo, Küba, Jamaika, Mauritus, Nikaragua, Nijerya, Moğolistan, Mozambik, Pakistan, Panama, Peru, Senegal, Sri Lanka, Surinam, Tanzanya, Trinidad ve Tobago, Türkiye, Uganda, Venezüella, Zambiya, Zimbabve. 3 Arjantin, Bolivya, Brezilya, Endonezya, Filipinler, Güney Afrika, Hindistan, Mısır, Namibya, Tunus, Venezüella

2 AB nin Avustralya yı tarımda pazara girişte daha fazla açılım elde etmek için ABD ile ortak hareket etmekle suçlaması 2006 tarihinde Avustralya da gerçekleştirilen Cairns Grubu 5 toplantısına katılmıştır. 6 Toplantıda, Avustralya Ticaret Bakanı Mark Vaile nin, AB nin en son teklifi olan, tarımda %54 lük indirimden artı %5 daha fazla bir indirim yapması, ve ABD nin ise ekstra 5 milyar dolar değerinde iç desteklerinden indirim yapması önerisine 7 karşılık, AB Ticaret Komiseri Peter Mandelson ve Tarım Komiseri Mariann Fischer Boel, Avustralya yı tarımda pazara girişte daha fazla açılım elde etmek için ABD ile ortak hareket etmekle suçlayarak sözkonusu toplantıya katılmayacaklarını ve yakın gelecekte Doha müzakerelerinin yeniden başlatılmasına ihtimal vermediklerini belirtmiştir. Buna karşın, Pascal Lamy nin, toplantıda yaptığı konuşmasında, Doha Kalkınma Turu nun başarıyla sonuçlandırılmasının önemini vurgulamıştır. Bunun için, DTÖ Direktörü, yıllarını kapsayan ve daha önceki müzakere turlarına kıyasla en kapsamlı ve en geniş katılımlı müzakere süreci olan Uruguay Turu ndan bugüne kadar gelinen aşamayı verilerle göstermiştir. Keza, Uruguay Turu nun hemen ardından, Ocak 1995 tarihi itibariyle, sadece gümrük vergilerinin azaltılmasının hedeflendiği Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT), kurumsal bir yapıya dönüştürülerek, dünya ticaretindeki kurul ve disiplinlerin belirlenmesi ve güçlendirilmesi yönünde DTÖ oluşturulmuştur. Uruguay Turu ndan Doha Kalkınma Turu na kadar gelinen aşama şu şekilde özetlenmiştir; 8 NAMA konusunda, Uruguay müzakere sürecinde, GÜ ler %36 ve GYÜ ler %24 tarife indirimi öngörürken, bu rakam Doha Kalkınma Turu nda üç-dört kat artırılmıştır. Ticareti bozucu iç destekler konusunda, Uruguay müzakere sürecinde, GÜ ler %20 ve Gelişme GYÜ ler %13 lük bir indirim öngörürken, bu rakam Doha Kalkınma Turu nda %60-70 lere ulaşmıştır. Uruguay Turu ndan Doha Kalkınma Turu na kadar gelinen aşama İhracat sübvansiyonlarında, Uruguay müzakere sürecinde, GÜ harcamalarında %21 ve GYÜ %14 lük bir indirim öngörürken, Doha Kalkınma Turu nda, bu sübvansiyonların aşamalı olarak 2013 yılına kadar kaldırılması kararlaştırılmıştır. Başta 30 Afrika ülkesi olmak üzere, dünyanın en yoksul ülkelerinin en önemli ticaret kalemlerinden birini oluşturan ve Gayri Safi Yurtiçi Hasılası nda (GSYİH) en önemli paya sahip olan pamuk konusunda, Doha Kalkınma Turu nda, yoksul ülkelerin aleyhine işleyen mevcut ticareti bozucu politikaların giderilmesi hedeflenmiştir. Pascal Lamy, bu bulgulardan yola çıkarak, Doha Kalkınma Turu nda, 5 Cairns Ülkeleri: Latin Amerika, Afrika ve Asya Pasifik bölgelerinden tarımsal ürün ihraç eden ülkeler; Arjantin, Avusturya, Bolivya, Brezilya, Kanada, Şili, Kolombiya, Costa Rika, Guatemala, Endonezya, Malezya, Yeni Zelanda, Pakistan, Paraguay, Filipinler, Güney Afrika, Tayland, Uruguay. 6 chwab_to_attend_cairns_group_meeting_in_australia.html

3 tarım ağırlıklı yapılan müzakere süreci kadar yukarıda belirtilen konuların yanı sıra ticaretin kolaylaştırılması, balıkçılık sübvansiyonları, çevre kuralları gibi diğer önemli hususların da çözüme kavuşturulması gerektiğini belirtmiştir. Bunun için ise, öncelikle ülkelerin kendi içlerinde, bu süreci engelleyici unsurlarının önüne geçmeleri gerektiğini belirtmiştir. Doha Kalkınma Turu, ABD de Kasım ayında yapılacak seçimler sonrasında yeniden başlayabilir öngörüsü Doha Kalkınma Turu nun yeniden canlanması için DTÖ üyeleri üzerinde baskı kurmayı hedefleyen ve ABD politikalarındaki olası değişimi müzakerelerde ilerleme sağlanabilmesi için anahtar olarak nitelendiren DTÖ Genel Direktörü Pascal Lamy, ülkelerin görüşleri arasındaki farklılıkların, yine üye ülkelerin kendi başkentlerinde alacakları politik kararlarla aşılabileceğine işaret etmektedir. Bu şartlar altında Ekim 2006 tarihlerinde müzakereleri tekrar başlatma kararını almak için DTÖ Genel Konsey toplantısına paralel bir Ticaret Müzakereleri Komitesi toplantısı anlamlı bulunmamıştır. Zira üyeler pozisyonlarını gözden geçirmedikçe müzakerelere başlanması yönünde karar almak gereksiz bir beklenti yaratmanın ötesine gitmeyecektir. 9 Son durumda, ABD de Kasım ayında yapılacak seçimler sonrasında müzakerelerde bir hareketlenme olabilecektir. Diğer taraftan, uzun bir süre ara verildikten sonra DTÖ nün kuruluş anlaşmasının imzalanması ile sonuçlanan Uruguay Turu müzakere süreci örneğindeki gibi müzakerelerin bir süre sonra yeniden başlayacağı öngörülmektedir. 10 B. DTÖ Genel Sekreterliği-Çalışma ve Faaliyetler Ekim ayında, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) tarafından hazırlanan, 2006 yılı UNCTAD Ticaret ve Kalkınma Raporu na 11, Pascal Lamy tarafından yapılan değerlendirmeler şu şekilde özetlenebilir; 2006 yılı UNCTAD Ticaret ve Kalkınma Raporu na yönelik Pascal Lamy nin değerlendirmeleri Raporda belirtildiği gibi, ticaret, ülkelerin kalkınmasında ve yoksulluğun azaltılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Ancak DTÖ Direktörüne göre, bunun için öncelikle tarım ve sanayi ürünlerinde pazara girişteki mevcut engellerin elimine edilmesi önem taşımaktadır. Tarife ve tarife dışı ticaret engellerinin yanı sıra özellikle GYÜ lerin kendi aralarında uyguladıkları anti-damping önlemler bu süreci sekteye uğratmaktadır. Rapora göre, Güney-Güney ticareti, bir diğer değişle GYÜ lerin kendileri arasında gerçekleşen ticaret, son bir kaç yıldır Kuzey-Güney ticaretini, yani GÜ İle GYÜ arasında yapılan ticaretten daha aktif bir hale gelmiştir. Bu sebeple, uluslararası sistemin finans ve ticaret alanlarında getirdiği kuralların GYÜ lerce uygulanması zorunluluğu ve hükümetlerin kendi ekonomilerine müdahale edememeleri, bu ülkelerin gerçek büyüme potansiyellerini ortaya çıkarmalarına engel oluşturmaktadır. en başta kendileri için bir avantaj sağlayacak ve ortaya

4 çıkaracaktır. Ancak Pascal Lamy ye göre, ülkelerin farklı uygulamaları (bağlı ve uygulamalı tarife oranları arasındaki farkların ve tarifeler ile mali vergilerin arasındaki oransal ilişkinin) dikkate alınarak, ülkeler bazında daha detaylı bir inceleme yapılıp, ona göre genel bir değerlendirme yapılması önem taşımaktadır. Rapor tarafından getirilen, iyi işlemeyen bir iç pazar mekanizmasına sahip ülkelerin, ticarete açılması o ülkenin ekonomisini kötü etkileyeceği yönündeki sava karşılık Lamy, rekabetten kaçınmak yerine, ticaretteki serbestleşmenin gerekli altyapının oluşturulması ardından yapılmasının önemini vurgulamıştır. Bunun için, DTÖ bünyesinde sürdürülen Ticaret Desteği (Aid for Trade) çalışmalarının geliştirilmesi gerektiğini belirtmiştir. 12 Avrupa Komisyonu, Ticaret ve Rekabet Gücü konusunda strateji belgesi hazırladı II. Avrupa Birliği (AB) 4 Ekim 2006 tarihinde, Avrupa Komisyonu, AB nin rekabet gücü ve ekonomik reform sürecine ilişkin yeni bir strateji belgesi hazırlamıştır. Global Avrupa: Dünya daki Rekabeti konulu bu belgede 13, AB şirketlerinin yeni pazarlara açılmaları ve adil bir ticaret ortamında rekabet edebilmeleri yönünde stratejiler belirlenmiştir. Bunun için AB nin öncelikle ikili ve bölgesel ticaret anlaşmalarını tekrardan gözden geçirmesi, ve daha önce kalkınma ve yakın çevre ülkeleri odaklı gerçekleştirilen ikili ticaret anlaşmalarınının (STA), Asya pazarları başta olmak üzere, artık ekonomi ve rekabet odaklı yapılması yani pazar potansiyeli olan ve uluslar arası rekabet kurallarına uyan ülkelerle yapılması önerilmektedir. Bu doğrultuda, AB nin önemli ticaret partnerlerinden Çin le mevcut sorunlarına ayrıca odaklanarak, ekim ayı sonu itibariyle, Çin ile ilişkisine yönelik kapsamlı bir strateji belgesini ekim ayı sonunda yayımlayacaktır. Belgede, ikili ilişkilere yönelik yeni düzenlemeler öngörülse de, DTÖ ve çok taraflı ticaret sistemin öncelikli tutulacağı ve bu itibarla Doha Kalkınma Turu nun başarıyla sonuçlanması için çalışmaların sürdürüleceği ifade edilmiştir. Ayrıca imzalanacak olan STA ların DTÖ kurallarına uygun olmasına dikkat edileceği belirtilmiştir. Avrupa Komisyonu, fikri ve sınai haklarının korunması için yeni global strateji belgesi çıkaracak, pazar açılımı ile ilgili olarak tarifelerin azaltılması odaklı olan mevcut pazara giriş stratejisini, tarife dışı engellerin elimine edilmesi yönünde revize edecek ve bu yönde öncelikli sektörler ve sorunlu alanları belirleyecektir. Ayrıca, AB şirketlerinin kamu alımları pazarlarına daha iyi erişim sağlanması yönünde yeni bir strateji belirleyecektir. Komisyon ayrıca, AB nin mevcut anti-damping ve ticaret savunma araçları uygulamalarında olası bir reform için kamuoyuna danışmayı öngörmektedir

5 Son olarak, Komisyon, taklitle mücadelede öncelikli olarak belirledikleri ülke ve bölgeler listesini çıkarmıştır. Ülkelerin üç kategoride ele alındığı bu listede, Çin, AB nin en derin işbirliği içine girdiği ülke olmasına karşın, AB pazarına erişmiş taklit ürünlerin dörtte üçünün Çin den gelmesi sebebiyle, Çin tek başına listenin başında yer almıştır. İkinci kategoride, fazla sayıda taklit ürün üreten, yüksek derecede taklit ürün taşıyan ve tüketen ülkelere yer verilmiştir. Rusya, Ukrayna, Şili ve Türkiye nin yer aldığı bu kategorideki ülkelerin, AB ye fikri ve sınai hakların korunması yönünde taahhütte bulunmalarına rağmen halen mevcut olan ciddi eksikliklerinin giderilmesi gerektiğine işaret edilmiştir. Üçüncü kategoride ise, fikri ve sınai haklarını ihlal eden ürünleri üreten, taşıyan ve tüketen ülkeler belirtilmiştir. AB nin, öncelikle fikri ve sınai haklarını gözeterek, geliştirilmiş ticaret anlaşmalarını imzalamayı öngördüğü bu ülkeler şunlardır; Tayland başta olmak üzere Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) üye ülkeleri, Malezya, Endonezya, Filipinler ve Vietnam, Brezilya, Arjantin ve Paraguay başta olmak üzere Güney Amerika Ülkeleri Ortak Pazarı (MERCOSUR), ve Kore. 15 A. Hizmetler ABD Ticaret Temsilcisi Schwab, 25 Eylül 2006 tarihinde, AB nin DTÖ hizmetler taahhütleri gereğince yapacağı düzenlemeleri, ABD nin de uyum sağlayacağına dair AB ile bir anlaşma imzalandığını açıklamıştır. ABD ayrıca, AB nin son genişlemesiyle birlikte, taahhütlerinde yapacağı değişiklere uyuma yönelik olarak, Brezilya, Hong Kong, Japonya, Kanada ve ilgili diğer 12 DTÖ üyesi ile birlikte yakın çalışmaya girmiştir. Bunun, 8.6 trilyon dolarlık Avrupa hizmetler pazarında, hizmet tedarikçilerine yeni kazançlar getireceği öngörülmektedir. 16 UNICE nin, AB nin ticaret ve rekabet gücü konusundaki görüşleri III. UNICE Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan, Global Avrupa: Dünya daki Rekabeti adlı strateji belgesi, UNICE nin AB nin en önemli ticaret ortakları ile ilişkilerinin mevcut ve potansiyel durumuna ilişkin hazırladığı çalışma ile paralellik göstermektedir. (Ek 1) UNICE, 4 Ekim 2006 tarihinde yayınladığı basın bildirisinde de, AB nin Büyüme ve İstihdam Stratejisi nde, eksik olan en önemli ticaret ve yatırım ayağını bu strateji belgesinin karşıladığını belirtmiştir. 17 UNICE ayrıca, AB nin en önemli ticaret ortakları ile ilişkilerinin mevcut ve potansiyel durumuna ilişkin bir çalışma gerçekleştirmiştir t_on_services.html

6 UNICE, buna yönelik pozisyon belirlemek için üye federasyonlardan görüş talep etmiştir. (Ek 2) UNICE, Doha Kalkınma Turu nun geleceği ile ilgili olarak, hızla yeniden başlama, iki-üç yıllık bir gecikmeyle yeniden başlama ve başarısızlık olarak üç senaryo belirlemiş ve buna yönelik pozisyonunu belirtmiştir. (Ek 3) UNICE nin Doha Kalkınma Turu müzakere sürecine ilişkin öngörüleri Birinci senaryo olan hızla müzakerelerin yeniden başlatılması durumunda, ABD de kasım ayında yapılacak olan Kongre seçimlerinin ardından, ABD başta olmak üzere anahtar role sahip ülkelerin (ABD, AB, Avustralya, Brezilya, Hindistan ve Japonya dan oluşan G-6 ülkeleri) daha esnek bir yaklaşıma sahip olabilecekleri yönündedir. Böyle bir durumda, UNICE, AB nin tarım konusunda daha esnek olması yönünde baskı uygulayacak, hizmetler ve ticaretin kolaylaştırılması yanı sıra, pazara girişte tarife ve tarife dışı engeller konularında sorunların çözümünde AB müzakerecilerine baskı kuracak, UNICE nin ABD, Brezilya ve Hindistan gibi anahtar role sahip ülkelerdeki muadil kuruluşlarıyla daha fazla pazar açılımı yönünde çalışacak, AB iş dünyasının görüş ve pozisyonunu duyurmak üzere Cenevre de bulunacaktır. Ancak UNICE böyle bir senaryoyu olası görmediğini belirtmiştir. İki-üç yıllık bir gecikmeyle başlatılacak olan müzakere süreci senaryoda, Hindistan, Fransa ve ABD de olduğu gibi belli sektörlerde serbestleşme konusunda iç politikalarında sorun yaşayan anahtar roldeki ülkelerde, seçim süreci tamamlanıncaya kadar bir gelişme olamayacağı öngörülmektedir. Böyle bir durumda UNICE, uluslar arası ortamda, Avrupa iş dünyasının, anahtar role sahip ülkelerin başkentlerindeki mevcut varlıklarını arttıracağını, üçüncü ülke iş dünyasıyla mevcut bağlantılarını yoğunlaştıracağını, ve Cenevre deki mevcut varlıklarını sürdüreceğini belirtmiştir. İçerde ise, sürecin yeniden başlatılması yönünde kamuoyu desteğini alacak ve yeni ortamlara göre daha esnek bir AB politikası belirlenmesi yönünde görüş üretecektir. UNICE, bu senaryoyu daha olası olarak görürken bu süreçte artan ikili ticaret ilişkilerinin yaratabileceği kaostan kaçınmak yönünde çok taraflı ticaret anlaşmalarının öneminin vurgulanması gerektiğini ifade etmiş, ancak global ekonomide kötüleşme görüldüğü taktirde bu senaryonun da gerçekleşmeyebileceğini belirtmiştir. Üçüncü senaryo olarak belirtilen, müzakere sürecinin bütünüyle başarısızlıkla sonuçlanması durumunda, DTÖ nün sadece müzakere organı olarak çalışacağını ancak böyle bir durumda DTÖ bünyesindeki organların Anlaşmazlıkların Çözümü Mekanizması ndaki varlığının ve gücünün sürdürülebilirliğini sorgulamaktadır. Bu senaryoda UNICE, AB ülkeleri başta olmak üzere, ülkelere ticaret anlaşmalarının DTÖ kuralları paralelinde yapılması yönünde baskı oluşturacaktır. UNICE, ikinci senaryo gerçekleşmediği taktirde yeniden bir değerlendirme sürecine gireceklerini ifade etmiştir. 6

7 Avrupa Komisyonu ndan Türkiye nin üyeliği ile ilgili mesajları IV. Türkiye 15 Eylül 2006 tarihinde, İstanbul daki Avrupa Refom Merkezi nin düzenlediği seminere konuşmacı olarak katılan, AB nin Ticaretten Sorumlu Komisyon Üyesi Peter Mandelson, konuşmasında, Avrupa nın küresel ekonomi tehditlerine karşı vereceği tepkinin siyasi ortama yansıması sonucunda, Türkiye nin AB ye üyelik sürecine etkisi konusunda uyarmıştır. Mandelson, AB de Türkiye nin üyeliğine de karşı olan seslerin aynı zamanda küreselleşme karşıtları da olduğunun ve böyle bir korku ortamı içinde AB nin Türkiye nin üyeliği hakkında rasyonel bir tartışma sürdüremediğini ifade etmiştir. Ancak, Türkiye nin ekonomik ve hukuki alanlarında reformlarını sürdürmesi ve Avrupalı şirketlere Türkiye nin güvenilir ve kazançlı bir yatırım ortamı olduğunu ikna etmesi gerektiğini belirtmiştir