sunuyorum ve birinci oturumu başlatması için kurucu başkanımız, çalıştay komisyonu başkanımız Sayın Ersin Gökbudak a sözü veriyorum.

Transkript

1 1. Oturum İsmet Mura: Sayın misafirlerimiz, sevgili üye arkadaşlarım, saygıdeğer bayanlar ve baylar 3. Çalıştayımıza gelmekle bizi mutlu ettiniz. Yönetim kurulu adına hepinizi saygı ve sevgiyle selamlıyorum. Konulara geçmeden önce, daha önce yaptığımız iki çalıştay hakkında kısa bir özet yapmak istiyorum. Bizler bu çalıştayları yaparken özellikle vurgulamak istediğimiz ve azami dikkat göstermeye çalıştıgımız bir konu var ki tekrarlamakta fayda görüyorum. Sözleşme, keşifler ve teknik şartnameyi, hiçbir zaman bir metin halindee hazırlayalım ve o metni sizlere kabul ettirelim diye bir çabamız, düşüncemiz asla olmadı. Elbette bu konuda, konuların direk sahibi ve hazırlayıcıları, tasarımcılardır, proje yönetim firmalarıdır ve danışmanlardır. Sizlerin bu konularda, bizlerden daha yetkin ve bilgili olduğunuzun da farkındayız. Ancak, uygulamacıların derneği olan Mekanik Tesisat Müteahhitleri Derneği olarak, adil, uygulanabilir, tarafları zor durumda bırakmayacak sözleşme ve eklere katkı koymak amacıyla bu çalışmaları yapıyoruz. Amacımız, herhangi bir konuyu dikte ettirmek değil, iyileştirilmesini istediğimiz maddeleri dikkatlerinize sunmak, tartışmaya açmak ve sonunda nasıl bir sonuç çıkarsa çıksın özetlemek ve bir metin haline getirmektir. Yanlış anlamalara meydan vermemek adına, bu açıklamayı yapmayı gerekli gördük. Hepinizin bildiği gibi Mekanik Tesisatlı Müteahhitleri Derneğinin Çalıştayları 19 Mayıs ta yapılırdı. Ancak, bu yıl Mayıs ayı bildiğiniz gibi sektörümüzün çok yoğun çalışmaları olan bir aydı. Sempozyum, Klima 2010, Fuar etkinlikleri dolayısıyla Mayıs ayında biz bu çalıştayımızı yapamadık, erteledik ve bugüne geldik. Ancak mayıs geleneğimizin bundan sonra da devam edeceğini sizlere duyurmak isterim. 1. Çalıştayımızı Mayıs 2008 de yaptık. Konusu ise, sözleşme taslağı idi. Derneğimiz tarafından hazırlanan mekanik sözleşme taslağı, yine sizlerle birlikte tartışılmış, eleştirileriniz ve katkılarınızla yeniden düzenlenmiş, ilgililerin ve kullanıcıların hizmetine sunulmuştu. Ayrıca Web sitemize konmuş, halen isteyen kullanıcıların yararlanabilmesi için sitemizde duruyor. 2.Çalıştayımızı Mayıs 2009 da yapılmıştı. Bu defa keşif özetlerini tartışmıştık. Keşif özetlerinin tüm maddelerini değil, bizleri ve sizleri karşı karşıya getiren, gerek uygulama aşamasında, gerek teklif aşamasında olan maddeleri irdelemiştik. Bu çalıştay sonrasında, katkılarınızı toparlayıp bir metin haline getirdik ve tekrar gözden geçirilmesi için Türk Tesisat Mühendisleri Derneğinin tasarımcılar komisyonuna sunduk. Bu komisyonun üyeleri çoğunlukla her zaman olduğu gibi- aramızdalar. Komisyon, titiz ve uzun bir çalışma ile metni bitirdiğini bize iletti. Bu metin, yönetim kurulu tarafından da incelendikten sonra tüm katılımcılara gönderilecek ve sözleşmede yaptığımız gibi, kullanıcılara hizmet için sitemize konacaktır. Bugün başlayacağımız 3. Çalıştay Toplantımızda ise, bildiğiniz gibi genel teknik şartnameyi tartışacağız. Bizim genel teknik şartnameyi yeni baştan yazma ve yeni bir şartname hazırlama gibi bir niyetimiz kesinlikle yoktur. Bu bizim işimiz de değildir. Yine aynı mantıkla, karışıklıklara neden olan, bizleri dolayısı ile sizleri rahatsız eden belli maddeleri irdeleyeceğiz. Bu maddeler, zaten önünüzdeki programda var. Böylece sözleşme, keşifler, şartname üçlemesinin sonuncusunu da tartışıp bu konuda noktayı koyacağımız umuyoruz. Geldiğiniz için hepinize tekrar teşekkürlerimi 1

2 sunuyorum ve birinci oturumu başlatması için kurucu başkanımız, çalıştay komisyonu başkanımız Sayın Ersin Gökbudak a sözü veriyorum. Ersin Gökbudak: Sevgili meslektaşlarım, kusura bakmayın ben oturarak konuşacağım, gerek mikrofon düzeneği, gerekse daha samimi bir ortam yaratılması açısından faydalı diye düşünüyorum. Ben öncelikle bütün katılımcılara, çok değerli meslektaşlarıma, bu katılımlarından dolayı teşekkür ederim. Çok sağ olun! Önemli bir vaktinizi ayırdınız. Zamanın sizler için ne kadar kıymetli olduğunun herhalde en fazla bilincinde olan grup biziz. Bu anlamda, katılımlarınız bizi hakikaten mutlu ediyor. Çok teşekkür ederiz. Biraz önce sayın başkanım anlattı. Bizim genel anlamda, periyodik olarak düzenlenen çalıştaylarımız var. Bu çalıştaylarda, biz belki biraz kendi açımızdan bakarak konuları saptamaya çalışıyoruz. Fakat bu sorunlar gerçekte sektörün sorunları. Biz aynı sorunları birlikte yaşıyoruz. Genelde, tespit ettiğimiz bu sorunları, bir ortamda tartışabilir miyiz yaklaşımıyla, bu çalıştaylara konu olarak seçiyoruz. Bundan önceki iki toplantımızda da konularımız bu şekilde oluştu. Sayın başkanımız üzerine birkaç defa vurarak, vurgulayarak belirtti onun için ben çok tekrar vurgulamayacağım. Lütfen bizim bu yaklaşımımızı, yani tartışmak istediğimiz konuları, belli bir amaç yani bu derneğin üyelerinin bir takım çıkarları doğrultusunda belirlenen konular- ile tespit edildi gibi algılamayın, zaten öyle bir şey de kesinlikle düşünmüyoruz. Pek çoğumuz birbirlerini tanıyan kişileriz. Ama bu konular hakikaten, genelde çok sık karşılaşılan ve iş yapımı kadar, zaman zaman vaktimizi de alan konular oluyor. Biz burada yeni baştan bir teknik şartname yaratalım anlamında bir şey düşünmedik. Aslında önce; acaba onu yapabilir miyiz diye düşündük ama çalıştay komisyonu arkadaşlarımızla beraber, bu işi nasıl yapabiliriz diye çalışmaya başlayıp, örnek teşkil edebilecek bazı teknik şartnameleri inceledik. Çok farklı yaklaşımlar, formatlar ve içeriklerin olması, böyle bir çalışmanın bizim komisyonun bu aşamada ki işi olmadığını, bizlere gösterdi. Biz o nedenle bir teknik şartname hazırlaması gibi bir noktayı hedef almadık. Ancak uygulama aşamasında, genel anlamda karşılaştığımız sorunları esas alarak, teknik şartnameyi sizlerle birlikte tartışalım istedik. Sizlerinde tasarımcı veya kontrol gurubu olarak yaşamış olduğunuz pek çok sorun şüphesiz ki vardır. Bu sorunların bir kısmı da teknik şartname kaynaklı olabilir ki, biz bunu zaman zaman yaşıyoruz. Bunları birlikte tartışalım istedik. Bir teknik şartnamenin kapsamı nasıl olmalı, hangi konuları hangi detayda vermeli, şartname sistematiği, formatı nasıl olmalı gibi konuları bu çalıştaya taşıyıp, sizlerle fikir alışverişi yapalım istedik. Gündeme getirerek tartışmak istediğimiz konuların bir kısmı ile ilgili olarak notlar hazırladık. Doğal olarak bu konuların tamamını tartışabilecek zamanımız yok. Ancak, kapsam ve içerik olarak hazırlamış bulunduğumuz konu başlıklarını, en azından hızlıca da olsa okumak ve bu konularda sizlerin değerlendirmesini almak istiyoruz. Çalıştayımızın konu ve amacı sizlere dağıtılan özetlerde, başlangıç bölümlerinde yer almaktadır. Bu açıklamalarda belirtilen konuları, tamamını değil ama bir kısmını sıra ile bilgilerinize sunup değerlendirmelerinizi alacağız. Yalnız konuya başlamadan önce; genel anlamda, teknik şartnameye de dayanan, karşılaştığımız sorunları, birkaç madde ile sıralamak istiyorum. Bu sorunlardan bir tanesi, teknik şartnamenin kapsamı ile ilgili ve söz konusu iş ile ilgili olarak düşündüğünüzde, gerekmediği kadar geniş. Yani işin kapsamına dahi olmayan, pek çok disiplin ile ilgili, teknik veriler vs. konularını da kapsaması İkincisi; bunun tam tersi. İş kapsamındaki disiplinler ile ilgili olarak yeterli tanım ve bilginin bulunmaması... Üçüncü konu, ihale dokümanları arasında ki çelişkiler Malumunuz olduğu üzere, keşif özetleri, bazen kısa, bazen uzun tanımlar ile oluşturulmakta. Hatta bazen teknik şartnamede bulunması gereken bazı konular, keşif listelerinde verilmekte, keşif özetleri bir anlamda teknik şartname ile birleştirilmektedir. Ancak, çok sık rastladığımız bir sorun, özellikle teknik şartnamelerde ki tanımlar ile keşif özetlerinde belirtilen tanımların çelişkili olmasıdır. Bu çelişki 2

3 zaman zaman, teknik şartname ile çizimler veya keşif özeti tanımları ile çizimler arasında da görülmektedir. Dördüncü olarak karşılaştığımız sorun, ihale dokümanlarında verilen tanımlar ile, uygulanması talep edilen standartlar arasında çelişki bulunması. Diğer önemli bir sorun kaynağı, maalesef, yatırımcının hedef ve beklentisi ile teknik şartname taleplerinin uyumsuz olması. Tasarımcı arkadaşlar, hemen hemen tüm yatırımlara mühendis gözü ile bakıyorlar. Daha iyi, daha verimli, daha uzun ömürlü olma arayışları, yatırımcının hedefi ile çelişiyor. Bu farklı hedef, teknik şartnameyi uygulamada tamamen bir kenara itiyor. Bu da, ihale aşamasında, rekabet unsurunu ortadan kaldırabiliyor ve hatta haksız rekabete neden oluyor. Sorun oluşturan diğer bir konu, teknik tanımlarda parasal ifadelerin bulunması. Bu konuda da, görüşleriniz bizler için fevkalade önemli. Teknik tanım verirken, şu şu şu da şunun fiyatına dâhildir gibi ifadeler bazen keşiflere de yansımıyor, rahatsızlık oluşturuyor. Belirsizlik içeren bazı kelimeler, tümceler kullanılarak, kapsam gerçekten belirsiz hale getiriliyor. Bu çalışmayı yapar iken doğal olarak pek çok şartname örneğini inceledik. Karşılaşılan sorunları listeledik. Teknik Şartnamelerin çok farklı formatta sunulduğunu gördük. Genel olarak baktığımızda, teknik şartnameler üç bölümden oluşmakta. Birinci bölümde; genel tanımlar, talepler, beklentiler belirtilmekte. 2. bölümde ekipmanlar, donatılar, malzemeler tanımlanmakta. 3. bölümde ise uygulamalara yönelik, tanım, talep ve beklentiler bulunmakta. Bazen 3. bölüm 2. bölümün içerisine alınmakta. Bu sıralama bazen, HVAC, Yangın, Sıhhı Tesisat vb. disiplinlerin her biri için ayrı ayarı yapılmakta, bazen ise hepsi Mekanik İşler kapsamı altında değerlendirilerek, tek başlık altında oluşturulmaktadır. Biz burada, her bir disiplin için ayrı bir bölüm oluşturmadan, yani Mekanik İşleri tek bir başlık altında toplayarak, şartname formatı oluşturmaya gayret ettik. Bu esaslarda, 1. oturumumuzda, biraz önce belirtmiş olduğumuz genel açıklamalar, talepler ve beklentiler konusunu, başlıklar olarak sizlere aktarmayı ve bu konularda sizlerin değerlendirmesini rica edeceğim. Söylediğim üzere, bu konuların detayına hiç girmeksizin, size dağıtılmış bulunan ana plan çerçevesinde sadece başlıkları okuyacağım. Bu bölümde yani açıklamalar kısmında, genel olarak uygulayıcının teknik şartnameye uyma zorunluluğu vurgulanmakta, ihale dokümanına vakıf olduğu, varsa herhangi bir belirsizliğin açıklığa kavuşturulması, aksi halde, bu nedenle uygulamacının bir talepte bulunamayacağı, teklif veren gurup olarak ihale konusu konularda uzman olarak kabul edildiği vurgulanmaktadır. Açıklamalardan sonra, ikinci başlık olarak genelde Standartlar ve Dokümanlar bulunmakta, bu kısımda uygulanacak standartlar ve ilgili dokümanlar belirtilmekte. Üçüncü alt başlıkta, son zamanlarda çok sık karşılaştığımız, temelde çevre ve enerjinin verimli olarak kullanılmasına yönelik yatırımcının hedeflerini açıklayan özel sertifikasyona yönelik talepler belirtilmekte. Dördüncü alt başlık ise bizim için fevkalade önemli bir bölüm. İşin kapsamının tanımlandığı, sınırlarının belirtildiği, hariç olan aktivitelerin tanımlandığı kısım. Özellikle, tasarımcı arkadaşlardan bu bölüm ile ilgili olarak hassasiyet bekliyoruz. Doğal olarak tüm sistem çözümlerini ve kapsamını kendileri özgür olarak belirleyebilirler. Ancak uygulanmasını tasarladıkları sistemler ile diğer disiplinlerin kesişme noktalarının belirlenmesi, bu noktalarda sorumluluk sınırlarının açıkça vurgulanması, yaşanan pek çok anlaşmazlığı önleyecektir. Farklı disiplinlerin sınırlarının çizilmesinde, evrensel uygulamalarda kabul görmüş sorumluluk paylaşımları yapılmalıdır. Belirsizlik içeren konuların, yani henüz net bir kararın verilemediği hususları kapsam içerisine almak, sorunu daha da büyütmektedir. Özellikle, inşaat, elektrik, otomasyon ve mimari disiplinler ile olan kesişim noktalarındaki sorumluluklar ile mekanik tesisat kapsamında bulunan, temiz su besleme, pis su ve drenaj çıkış, doğal gaz bağlantı noktası ve şartları, bahçe sulama vb. gibi mekanik tesisatın gerekli başlangıç ve bitiş noktaları net bir şekilde belirtilmelidir. Bu konuda, özellikle Tasarımcı arkadaşlarımdan değerlendirme bekliyorum. Beşinci alt başlık, işin tanımı ile ilgili. Bu bölüm kısmen bir önceki başlık ile iç içe geçmekte. Bu bölümde tasarımcı grup, ilgili proje için ne tasarladı ise, 3

4 hangi disiplinler için neler düşündü ise, genel hatları ile bir tanımlama vermesini bekliyoruz. Bu bölümdeki açıklamalar, proje ile yeni tanışmakta olan guruplar yani bizler için fevkalade faydalı olmaktadır. Çok daha sağlıklı yaklaşımlarda bulunmamızı sağlamaktadır. Kapsam çerçevesinde, yine diğer disiplinler ile kesişim noktaları ve sorumluluk sınırları belirtilebilir. Diğer bir alt başlık, genel gereksinimler olarak bulunmakta, bu bölümde kalite ile ilgili talepler, kalite kontrolları, yöntemleri, yatırımcının veya mühendisin yani kontrol grubunun mutlaka memnuniyetinin sağlanması, bu konuda talepleri söz konusu olabiliyor, malzemenin korunması, hangi noktaya kadar müteahhidin sorumluluğundadır, bunlar açıklanıyor. Teknik olarak iş güvenliği ile ilgili konular, işverenin veya yetkilisinin oluşabilecek bir takım gelişmelerden sorumsuzluğu, işveren ve yetkilisinin denetim yetkisi, talepleri bu kısımda belirtiliyor. İşveren veya yetkilisinin onayı olmadan herhangi bir değişiklik yapılamayacağı, benzer nitelikli ekipmanlarda aynı markanın kullanılması, kullanılan ekipman veya malzemenin Türkiye de yetkilisinin, temsilcisinin, servisinin olması, gibi genel talepler bu bölümde belirtiliyor. Sonra bir koordinasyon alt başlığı var. Burada gerek tasarım gerek uygulama aşamalarında koordinasyonun nasıl sağlanacağı, nasıl işleyeceği, kontrol ve kayıt prosedürünün nasıl olacağı belirtiliyor. Diğer bir alt başlık, cihaz ve malzeme onayların nasıl yapılacağını belirleyen bölüm olarak bulunmakta. Bu kısımları oldukça hızlı bir şekilde, sadece başlıkların hatırlatılması esaslarında geçiyorum. Katılımcı arkadaşlardan üzerinde özellikle durulması gereken bir konu olması halinde, katılımlarını bekliyorum. Bizim için diğer bir zor başlık, maalesef, tamamlayıcı mühendislik hizmetleri şeklinde belirtebileceğimiz ve uygulayıcının yapması gereken mühendislik hizmetlerinin açıklandığı bölüm olmaktadır. Bu başlıktaki hizmetlerde önemli ölçüde karışıklık yaşamaktayız. Tasarım aşmaları ve buna bağlı olarak uygulamaya esas olan çizimlerde, nitelik yönünden belirsizlikler yaşanmakta. Tasarımcı, ihale dosyasına hangi nitelikte çizimleri vermelidir. Tasarım ve paralelinde oluşan çizimler nasıl adlandırılmalıdır. İhale dosyasında bulunan çizimlerin adı, teklif çizimleri mi olmalıdır? Hangi bilgileri kapsamalıdır. Bu konualarda ciddi zorluklar çekmekteyiz. Bu bağlamda, özellikle tasarım ile ilgili olarak oluşan çizimlerin, ilerleme aşamasına paralel olarak adlandırılmasının ve niteliği paralelinde ortak ad kullanılmasının, Tasarım Gurupları tarafından sağlanabilmesi bizi fevkalade memnun edecektir. Uygulamacılar olarak üretmek durumunda olduğumuz, uygulama detay çizimleri(shop drawing), koordinasyon çizimleri ve iş sonu bitim( as built) çizimleri, yine bu bölümde tanımlanmaktadır. Bu hizmetler ile ilgili beklentiler, yöntem, kontrol, onay ve kayıt prosedürleri bu bölümde açıklanmaktadır. Ancak, maalesef, bu çalışmalar ile ilgili olarak ortak bir lisan kullanmamız dahi mümkün olamamaktadır. 1.Bölüm olarak belirttiğimiz açıklamalar, talepler, beklentiler kısmında ayrıca, ekipman ve malzemelerin korunması, inşaat işleri, elektrik işleri, genleşmeye karşı alınacak önlemler, titreşim ve ses yalıtımı, sismik önlemler, geçiş detayları(sleeves), yangın önlemleri, şantiye temizliği, etiketleme gibi konularda alt başlık olarak verilmektedir. 2. Bölüm olarak adlandırdığımız ürünler bölümüne geçmeden önce, bu bölümle ilgili olarak, yapmış olduğumuz bu değerlendirmeler hakkında sizlerden katkı, görüş ve eleştiri bekliyoruz. Serdar Uzgur: İsmim Serdar Uzgur, makine mühendisiyim. Tesisat sektöründe tasarım+danışmanlık hizmetlerinde çalışıyorum. Gerek İsmet Bey, gerekse sizin şartnameleri yeniden yazmayalım diye başladığınız konuya ben değişik bir yaklaşım şekliyle katkıda bulunmak istiyorum. Aslında şartnameler yeniden yazılmalı çünkü şartname dediğimiz zaman teknik şartnameler bir takım normları, kuralları ve ilgili dokümanları çağımızın değişimine paralel olarak sürekli değişmektedir. Daha önce TSE kodlarıyla verilen şeyler EN normlarıyla, daha önce Alman veya DIN normlarıyla 4

5 verilenler şimdi EN normlarıyla, işte TSE nin kendi kapsamı içerisinde bir takım Biritish standartları, bir takım Amerikan standartları, bunların tamamı teknik şartnamelerin aslında desteğini oluşturmaktadır. Böyle baktığımız zaman, teknik şartnameyi bir tesisat mühendisinin veya bir tasarımcının kendi başına oluşturup dökümante etmesini beklemek, prensip olarak bir haksızlıktır çünkü bu kadar imalatı ilgilendiren, uluslararası normları ilgilendiren veya ulusal bir takım normları ilgilendiren değişiklikleri tasarımcının kendi süzgeci içerisinde takip etmesini, işleri yaparken bunları da update etmesini beklemek anlamına gelmektedir. Dünyanın hiçbir yerinde de böyle yapılmamaktadır. Bunlar genelde ulusal bazda, ülkeler kendi işlerinde bu normları imalatçılar tarafından hazırlamaktadır. Bir teknik şartnamede kazan istenildiği zaman, kazanın normları tarif edilmekte, hangi imalat teknikleriyle yapılacağı, malzeme bilgileri, hangi sıcaklıklarda çalışacağı, bununla ilgili gerekli emniyet ekipmanları belirtilmektedir. Dolayısıyla siz bir kazan şartnamesi oluşturduğunuzda, bu şartnameyi markadan bağımsız bir hale getirmeye çalışsanız bile, temel noktalarından bağımsız hale getirmeden, yani işte bir buhar kazanında gereken emniyet ventillerinin sayısı (biz eskiyiz ya ventil diyoruz) bunların sayısı 3 ten 2 ye indirildi 2 den 4 e çıkarıldı, 4 ten 5 e indi, Allah aşkına kim söyledi bize bunu şu anda? Hiç kimse söyleyemez. Ancak o normlarla ilgili özgün koşulları takip edebilen imalatçılar söyleyebilir. Dolayısıyla bu gerek TTMD lerin, gerekse MTMD lerin ana yaklaşımı içerisinde bu standartları, doğru ölçekte tekrar oluşturup, firmaların kullanımına sunmak bence önceliktir. Bir şey gereksinimini ortaya koymaktadır. İkinci olarak teknik şartnamenin, ortak dilde yazılması Bugün hepimiz tasarımlarımızda yangın pompası kullanırız, hepimiz tasarımlarda çeşitli ekipmanlar kullanırız ama deniz seviyesinde seçtiğiniz bir malzemenin 900 mt yükseklikte veya 1300 mt yükseklikte, aynı hava özelliklerini taşımamasından dolayı, kapasite kayıpları ve değişiklikleri söz konusudur. Dolayısıyla bugün yangın pompası talep ederken, bakın teknik donelerinize, bir yangın pompası için yaklaşık olarak su debisi ve sistem basıncı vardır. Bir de, çok genel şartname %150 si kadar kapasiteyle, 20 si arasında %35 ten fazla da sapma olmasın denir. Siz bu malzemeyi almaya başladığınızda, tabii 3500 d/dak de olabilecek %100 ünü karşılayacak pompayı alıp getirmeyi tercih edersiniz. Ama bu şartname doğru yazıldığı zaman, yükseklik düzeltmesi, aynı zamanda kapasite tadilatı, motor devir sayısı bunların hepsi girmektedir. Yani bunun anlamı şudur: bu şartname yazıldığı zaman, siz aslında onun hangi devirde, hangi motor gücünde, hangi özelliklerde olacağını da tasarım sırasında biliyorsunuz demektir. Şimdi bunu böyle değerlendirdiğiniz zaman da, siz bir ürün seçimi yapmış olmanız gerekmekte, yoksa ortaya bir şey yazıp, işte benim pompam 110 m 3 /h olsun, şu kadar metre su olsun diye başladığınızda, o zaman zaten işin başında teknik şartnamesi sakat oluşmaktadır. Aynı zamanda keşif ve metraja da bu doğru girmemektedir. Dolayısıyla diğer konularla ilgili değerlendirmelere geçmeden önce bence teknik şartnamelerin oluşturulmasıyla ilgili kuralları doğru koymak lazım. Benim şahsî fikrim budur. Ersin Gökbudak: Ben şöyle anlıyorum Serdar cığım. Teknik şartnamenin sektörel dernekler ve imalatçılar tarafından hazırlanması gerekliliğini savunuyorsun. Tabii 2. bölüm ürünler bölümüydü. Biz ürünler bölümünde ekipmanları hiç konuşmayacağız. Bu konu, yani ekipman olarak adlandırdığımız ana cihazların tanımları, tasarımcının kendi özgün tasarımı ve isteklerini kapsayacak şekilde, tasarımcı tarafından verilsin ancak anladığım kadarı ile imalatçıların bu şartname hazırlanmasında katkıları olmalı. Ülkemizde söz konusu şartnameler, tasarımcı tarafından hazırlanmakta, her tasarımcının kendine özgü bir şartnamesi oluyor. Bu doğru bir yaklaşım mıdır? Böyle mi olmalı? Yoksa bu şartnamenin, belirlenmiş bir kapsamı ve sunum formatı ile ilgili bir sistematiği mi olmalı? Örneğin Amerikan şartnamelerindeki gibi, başlık numarası altında, belirli bir ürün mü tanımlanmalıdır? Yoksa böyle bir yönlendirme yapmadan, tasarımcı tamamen özgür mü olmalıdır? Tabi ki kapsam ve tanım içerikleri hakkında özgür olmalı ancak 5

6 format ve kapsamın eksiksiz verilmesi konusunda bir master planı olabilmeli. Ben senin ifadenden şunu anladım. Ürünlerle ilgili olarak, tasarımcı herhangi bir üreticinin tanımlarını esas alabilir, dolayısıyla firma seçimini bir anlamda, a veya b firması olarak tasarımcı seçip, o marka tanımını teknik şartname olarak koyabilir. Bunu şu markaya yönlendirme, bu markayı seçme anlamında da olsa normal karşılamak gerekir diye ifade ediyorsun. Serdar Uzgur: Bu genelde bütün dünyada, komisyonlar tarafından, malzemeler, ürünlerin genel özelliklerinden başka, ilgili imalat normları, test metodları devreye alma kuralları, elektrikli motor kullanıyorsa başka, dizel tahrikle çalışıyorsa başka kuralları ile birlikte MSDS (malzeme emniyetli kullanım sertifikası) ile tarif edilmektedir. Diğer tarafta tasarımcılar, tasarım yapmakta ve bir taraftan proje çizmekte, bir taraftan uygulama yapmakta olan insanların beceri kabiliyeleri içerisinde değildir çünkü o teknik şartnameyi tarif ederken, aslında tüm detaylarıyla takip etmeniz lazım. Kesişen, çelişen bilgileri izlemek, düzenlemek dâhil. Yani o şartnameyi koyduğunuz zaman, bütün özellikleri gelmeli. Çok aykırı gelmeyecekse söylemek isterim. Şu 2000 yılından bu yana, dünyada yeşil bina için LEED, BREEAM,diğer tarif edemediğim organizasyonlar ve bunun dışındaki diğer yeni gelişen konseptlerin hepsine cevap verecek bir teknik şartnamenin, ben dünya üzerinde olduğunu düşünmüyorum henüz. Çok aptalca bir örnek olarak da, bugün bir sıhhî tesisat armatüründe, enerji ve su tasarufu için mutlaka uygulamalarda fotoselli bir şeyler koydurur, işte lavabo bataryası şunlar bunlarda olsun deriz. Bunun herhangi bir standart ta olduğunu düşünüyor musunuz koyduğunuzda? Bunun teknik resminin bulunduğunu düşünüyor musunuz? İşte 2 tane elektrikli besleyici var. Markadan bağımsız söylemeyeceğim. Biri 9 Volt besliyor. Öbürü 12 Volt besliyor. İkisinin de arada trafosu veya ara birşeyleri var. Teknik resmini istediğin zaman, bu ikisinin de resmi yok. Siz de bu ürünü seçmiş veyahut da bu ürünü göstermek istiyorsunuz birine. Hadi buyurun, bunun teknik şartnamesi nedir? Tasarımlarda 0.5 lt/sn diye anlatılan su debisi ki -bugüne kadar giren normlarımıza hep böyleydi- yaklaşık işte ne eder, hayır şu anda litre/dk ya çevirdiğiniz zaman 0.5 lt/sn yi, 30 lt/dk eder. Bugün yeni normlarda aynı lavabo bataryasından, 3 ile 5 lt/dk arası su boşaltmaya çalışıyorsunuz. Ersin Gökbudak: Serdar cım bunu bir sonraki ürünler bölümünde konuşalım istersen. Serdar Uzgur: Şimdi bunu şunun için söylüyorum. Teknik şartnamelerde bunlar süzülmeli ve bir grup tarafından hazırlanmalı ama bunu yazarken, ben istediğim kodları verirsem, siz başkası, Baycan abi başka, Mehmet başka kodları verirse, siz bunları her projede karşılaşsanız da, tek tek bir daha okumanız, bir daha değerlendirmeniz, bir daha yorum yapmanız gerekmektedir. Bunları engellemenin en kolay yolu standardize etmektir bugün bütün dünyanın yaptığı gibi. Ersin Gökbudak: Teşekkür ediyorum. Baycan Bey buyurun. Biz şimdi genel açıklamalar, talepler, beklentiler bölümündeki içeriği konuşuyoruz. İkinci bölümümüz ürünler. Evet, buyurun. Baycan Sunaç: Önce usul hakkında bir şey söylemek istiyorum. Bütün geçmiş toplantılarda yaşadık; başlangıçta böyle çok ayrıntılara girilir, sonra bir bakarsınız zaman bitmiş, konuşulacak önemli konulara hiç zaman kalmamış. Onun için biraz daha, başta başkan olmak üzere, hepimiz dikkat etsek iyi olur. Genel konulardan ben bugün birkaç not aldım; ama o notların ötesinde Serdar ın konuşmasından da yola çıkarak, teknik şartnamenin ana yapısının satır başları ya da konu başları ile hazırlanmasının iyi olacağını düşünüyorum. Bence tasarımcıların ve müteahhitlerin ortaklaşa oluşturacağı 3-5 kişilik bir komisyon (üreticiler de girebilir tabii), oluşturulsa iyi olur diye düşünüyorum. Bizim (tasarımcı olarak konuşuyorum) bazı yanlış çalışmalarımız var ya da zaman zaman yanlış anlaşılıyor. İlle de böyle olacak diye kural koyamayız. Öneri olarak ortaya koyarsak, 6

7 bunları isteyen kullanır, isteyen kullanmaz. Böyle bir şey ortaya çıkarabilirsek bu herkesin yararına olur diye düşünüyorum. Satırbaşları ya da konu başlıkları standart biçimde hazırlanmış şartnameleri isteyenler kullanacaktır. Tekrar vurguluyorum, yani bunların yaptırım gücü olmayacaktır, bunu söylemek bile belki lüzumsuz. Hem tasarımcıların hem de müteahhitlerin işini kolaylaştırır diye düşünüyorum. Bunun ayrıntısına şimdi girmek istemiyorum ama ilke olarak herkesin tamamen sıfırdan başlayarak yepyeni bir şey yazması gerekebilir. Kimi Amerika dan esinlenir, kimi İngiltere den, Almanya dan filan. Farklı farklı şeyler çıkacaktır tabii. Şimdi Ersin Bey in konuşmalarında geçen birkaç konu vardı, o konulardaki görüşlerimi söylemek istiyorum. Bunların başında, bir standart meselesi geliyor. Şimdi ben buradaki herkese soruyorum: Uluslararası standart deyince ne anlıyorsunuz? Birçok şartnamede, yapılacak proje veya iş, uluslararası standartlara uygun olacaktır deniliyor. Önce tasarımcılara, bana uluslararası standartlarda bir tasarım yap diyorlar. Ben de bazen, eğer biraz yakınlığımız varsa, örneğin Afganistan standartları acaba uluslararası sayılır mı? diyorum. Tabii, Ooo olur mu? diyorlar. Peki diyorum ya Japonya? Japonya gelişmiş bir ülke, o olur mu? O da olmaz. Niye olmaz? E, kimse bilmiyor falan. Peki, o zaman niye söylemiyorsunuz açık açık ne istediğinizi. Aslında kastedileni ben biliyorum. Daha çok Amerikan, Alman, bazen İngiliz standartları. Bunlar kastediliyor da hani dilleri varmıyor ya da bilgisizlikten dolayı bunlar sayılmıyor tek tek. Şimdi bir defa biz kendi aramızda anlaşalım, nedir bu uluslararası standartlar? Veya uluslararası standartlar demeye bile gerek var mı? Her proje için o işin gereğine göre bir takım standartları saymak ama anlamlı bir şekilde saymak, gerekmez mi? Doğru olan bu iken tasarım için verilen şartnamelerde veya bizim sizlere verdiğimiz şartnamelerde akla gelen bütün standartların sayıldığını siz de görüyorsunuz değil mi? Yani ASHRAE den başlayıp TSE, DIN, EN filan Ne olur ne olmaz diye herkes oraya bir şeyler doldurmayı marifet zannediyor. Buna şiddetle karşı çıkalım diyorum. Çelişkili durumlar listesi var, doğrudur. Birçok şartnamede bir madde vardır, çelişki halinde şu önceliklidir şeklinde. Genellikle tarifler, yazılı açıklamalar çizili resimlerin önündedir. Belki tersi de kabul edilebilir, yani bir şekilde halledilebilir. Bir de, ana malzemeye birtakım şeylerin dâhil edilmesi ya da edilmemesi konusu var. Ondan biraz yakınıyor gibisiniz. Fakat orada ben biraz farklı düşünüyorum. İsterseniz bir örnek vereyim. Şu anda benim üzerinde çalıştığım bir projede, çatıdan hava emen sıcak hava apareyleri var, ısı geri kazanım düzeni var üzerlerinde. Biraz yeni bir cihaz benim için. Katalogları inceliyoruz. Tabii ki, ana özelliklerini yazıyoruz cihazın. Ama bu cihazın zorunlu elemanları var, vanaları var, bir takım çatıyla ilgili su girmesini önleyecek parçalar var, otomatik kontrolü var vb. Bunları tek tek sayamıyorum. Niye sayamıyorum? Bilgi edinmek için zamanım yok, üstelik sayarsam belki her birini tek tek tarif etmem lazım. Bundan dolayı, açık söylemek gerekirse, biraz da kolaya kaçarak, bunların hepsi, cihazın çalışması, monte edilmesi için gerekli bütün elemanlar, belki yaylı izolatör falan cihazla birlikte verilmeli diyorum. Yani ben kendi görüşümü söylüyorum. Müteahhitleri çok mu zora sokuyor böyle bir tarif? Bunun cevabını almak isterim. Bir çözüm bulmaya çalışmamız lazım. Başka bir örnek: su soğutma grubu, yaylı izolatörleri falan ne varsa hepsi dâhil diyoruz. Bunları ayrı kalemlerde tek tek yazmak, bu kalemlerin tarifini gerektirir. Ayrıca, bir şey unutmaktan da korkuyoruz. Çünkü bir şey unutmuşsak, ileride müteahhit diyecek ki bu kalem yok, ver onun parasını. Biz de kendi işverenimizi zor duruma sokmamaya çalışıyoruz. Bir de shop drawing konusu var. Bundan da biraz söz edeceğim. Shop drawing nedir? Bu da çok tartışılan bir konu. Bu konuda bizim bir çalışmamız var. TTMD İstanbul Tasarımcılar Komisyonu olarak bu konuyu hedef aldık. Gerçi fazla ilerleyemedik, ama bir takım çalışmalarımız var. Bunu da belki sizlerden gelen fikirlerle geliştiririz. Son olarak, bir marka konusu var. Ben yıllardan beri, tasarımcının markayı ve modeli belirlemesini savunuyorum ve bu konuda da çok iddialıyım. Diyorum ki, her projenin tasarım mühendisinden daha iyi bilen yoktur; o projeyi. Oraya hangi 7

8 marka daha uygundur, yakışan nedir, optimum çözüm nedir, bunu en iyi bilen kişi tasarımcıdır. Daha iyisini kim bilir, yani varsa birisi söylesin, falan kişi daha iyi bilir diye. Öyle bir şey yok. Başka bir tasarımcının yaptığını ben bilmem; o da benimkini bilmez. Bu konuyu da tartışalım, çok önemli. Tabii, belli sıkıntılar getiriyor, farkındayım ama bunları aşabiliriz diye düşünüyorum. Şimdilik bu kadar, teşekkür ediyorum. Hüseyin Erdem: Teşekkür ederim Sayın Başkan. Özellikle şu proje konusunu açmak istiyorum. Bizlere gelen projeler, iş başlamadan ve tüm hesapları -ısı kaybı, ısı kazancı, ana büyüklükleridoğru kabul edecek mi? Uygulamacı, yoksa hesaplarını yeniden mi yapacak? Bütün her değişikliğin detayını ve yeniden dizaynını mı yapacak? Özellikle tasarımcılar, tasarımını yaptığı işin sonuna kadar, tasarım şartnamesini imzalarken, sözleşmesini bu işin sonuna kadar her türlü teknik sorumluluğunu alması gerektiğinin üzerine nasıl vurgu vuracağız ve bu konuyu uygulamaya geçireceğiz? Yani işin sonun kadar tasarımcının orada kalması, sorumluluğunun devam etmesini, düşünün her birimiz uygulamacı olarak projeden başka şey anlıyoruz. Bu anladığımızı, Türkiye nin en büyük işinde bile bu günlerde yaşadık. Bu işi tek başına yapacak firma sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek durumdayken, tane firma çağrılabilen bir yarıştayız. Tasarımcılar da belki aynı şeyden dert yanabilir. Burada değerlendirmeyi yaparken, bu uygulamacıların değerlendirmesini yaparken, kriterin sadece fiyat mı olacak? Bu firmaların, böyle bir projenin, en azından shop drawing yapılıp yapılmayacağını, böyle bir çizim tekniğini bilip bilmeyeceğini, malzemeyi nasıl değerlendireceğini, bu konudaki hakikaten düşüncelerinizi özellikle biz almak istiyoruz. Konuyu bu yöne doğru götürürsek, sonra malzemeye, malzemenin detayına, debisine, onun suyunun geçmesine, amperajına, motoruna, onlar biraz daha farklı olacaktır ve detaydır. Bir kere bizlere en büyük yük olan belki uygulamada bu tasarım konusunu bize kimin ne yapacağını, tasarımcının böyle bir işteki yeri, bu işi hangi kriterlerde firmaya davet edileceğini ve bu konularda sizin düşüncelerinizi bizim düşüncelerimizi bir açabilir miyiz, teşekkür ederim. Mehmet Oskay: Makine mühendisiyim. Tasarım hizmetiyle uğraşıyorum. Dün Moskova dan geldim. Orada bir uluslar arası firmanın (büyük de bir firmanın) kendi ofis binası tasarımıyla uğraşıyorum. İşin içerisinde İngiliz orijinli müşavir ve danışman firmalar var. Son 2 hafta içerisinde, benim tabirimle, %60 kabul ettiğim bir grup tasarımı onaya sundu. İşte HVAC kanal, yangın borulama, sıhhî tesisat borulama, drenaj borulama ve HVAC piping çizimleri teslim ettim. İngiliz müşavir firma şu soruları sordu. Ben bunları aldım, teşekkür ederim bakıyorum ama dedi, sen kendi iç kalite kontrolünü, hangi metoda göre yaptın diye sordu bana. Bizim İngiltere de, BSLI diye bir kurum var (bu 3 aşağı 5 yukarı bizim TTMD nin karşılığı gibi olan işte Makine Mühendisleri Odası nın karşılığı gibi olan bir organizasyon), BSLI ın dizayn checklist i var dedi. Ben sana bunu vereyim, çünkü ben buna göre bakacağım. Sen de bu arada bak dedi. Eğer sen bir hata, eksik bulursan, beni uyar ki ben boşu boşuna bunları sana vereceğim comment in içine yazmayayım dedi. Bu dökümanı bana PDF olarak verdi, 300 küsür sayfaydı. Checklist, bir projenin içeriğinin kontrolü için çok basit başlıyor. Şunu sorgulamıyor, legend böyle olmalıdır demiyor. Legend i koydun mu diye soruyor çünkü legend in içeriği özgün. Herkesin kendine ait bir legend i var. Ama arada şunu yapıyor. Diyor ki, bu legend de mümkünse bizim bilmem ne derneğinin yayınlamış olduğu legend i kullan ki, her defasında senin dilini öğrenmek zorunda kalmayalım. Arada bunu da diyor. İşte boru çapını gösterdin mi den başlıyor, çizgi tipleri tutarlı mı diye soruyor. Şimdi birincisi, uzatmaya gerek yok, bir şekilde Türkiye deki tesisat mühendisleri, tasarımcılarının tamamının ortak dili konuşuyor olması gerekli. Yani bunun olmadığı bir ortamda oluşacak şartnamenin veya işin bütünsel kalitesinin veya ülkesel kalitesinin konuşulmasının çok da mümkün olmadığı kanaatindeyim. Bizim tasarımcılar olarak yapmamız gereken şey, az önce sizin sorduğunuz, biz 8

9 şimdi adam bana soruyor, biz dedik ki çizimin altına bilmem ne bilmem ne fd. Bu ne? dedi. fd ne anlama geliyor? Bizim ana kişilerimiz, müteahhitlerimiz bir karar vermiş bununla ilgili, final design (fd). Adam dedi ki, eğer bunun adına final design diyorsan ben bunları reject edeceğim dedi. Çünkü bunlar final değil dedi. Biz demedik, biz design development demiştik, onlar kendi şablonunda fd dediler, fd yi mektup haline getirirken final design diye açtılar ve rezillik çıktı. Adama yalvar yakar, ya bu final design a %60 diyebiliyor musun ikna et, yoksa senin karakaşına kara gözüne vereceğim dedi. Şimdi birincisi; bizim kendi ulusal, eğer bunu beceremiyorsak bir an önce beğendiğimiz bir uluslararası yapıyı taşımamız lazım. Şimdi bunu yapmadığımız takdirde, sizin bu az önce sormuş olduğunuz, yani eminim öyle değil ama ben hakaret kabul ediyorum. Hani ben buradaki hesapları yapacak mıyım? Böyle bir şey olmaması lazımdır. Benim şahsî görüşüm. Neyi yapmak gerekebilir? Benim çok temel bir koordinasyon hatasından dolayı, şaftın içinde sığdırabildiğim bir kanal, aslında sığmıyorsa ve bunun root u, bu şaftan çıkıp da bu şafta gidiyorsa, on tane dirsek yiyorsa, o zaman yapmak gerekebilir ama kimin yapması gerektiği de Yatırımcı nerde? Yatırımcı beni onun içerisine sokuyor mu? Ben onun içinde miyim yoksa ben onun dışında mı kaldım. Ben neredeyim? Kontrollük hizmetleri veriyor mu? Sorumluluğumun ölçüsü ne? Türkiye deki en komik konu bence. Yapmış olduğum hatanın bedeli nedir? Yaptığım hatanın bedeli birkaç milyon doları bulabilir. Şimdi bu ülkenin gelişmesi gerekiyor bu konuda. Bizim böyle bir güvenceye ihtiyacımız var ki bu beyefendiler de böyle sorular sormak ihtiyacı duymasınlar. Diyecekler ki Mehmet Oskay ın teminat poliçesi kimin, işte X sigorta firmasının. Bedeli ne kadar bunun? Bunun hasarsızlık indirimi ne? Hasarsızlık indirimiyle rekabet etmeliyim aslında proje için. Demeli ki bana sigorta firması, AA Mehmet Oskay bizim eski müşterimizsin, sen temiz bir geçmişe sahipsin, sana 1 tl. proje bedeli. İşte yepyeni bir arkadaş tamam sana da vereceğiz ama sana 10 TL diyecekler. O 9 TL benim projeci kârım. Uluslararası yapım alanında kurumlar, SMACNA, DW gibi dökümanlar var. Bunlar uluslararası standart sayılmıyorlar. Ait oldukları ülkelerin kanal imalatçıları, sheet metal imalatçıları bir araya gelmişler ve şunun benzeri bir doküman hazırlamışlar. Şimdi böyle bir dokümanın olduğu ortamda şartname yazmak çok kolay. Bir tek şey belirtiyorsunuz, otomatikman 300 sayfayı şartnamenizden çıkartıveriyorsunuz. Biz bunu ne zaman yapacağız? Bunun sorumlusu kim? Bence Serdar Bey in oradaki tespiti çok doğru, imalatçılar. İmalatçılar bir araya gelecekler, kendileriyle ilgili, kendi haklarını ve rekabetlerini koruyan, bir ulusal şartname hazırlayacaklar. Bunun sonucundan bir şeye daha geleceğim. Demek ki, imal usulleri şartnamesine ayrı konuşmamız lazım, malzeme şartnamesini ayrı konuşmamız lazım, proje kapsamını yani buradaki içerik belki biraz daha Boru imal usulü, bunun çok gündelik teknolojiyle geliştiğini sanmıyorum. Evet, iyi malzemeler çıkıyor ama borunun askı teknikleri, sismik önlemler, bunlarla ilgili her gün yeni teknoloji gelişmiyor, çok hızlı gelişmiyor diye düşünüyorum. Mehmet Oskay: Yani kanalı nasıl asacağımız aslında 3 aşağı 5 yukarı projeden projeye değişmiyor. Boruyu nasıl asacağımız. Mehmet Oskay: Onu sismik olarak altına ekledim. Yani sismiği özgün olarak altına ekledim çünkü aynı kanal, aynı support. Sadece sismikle ilgili bazı ilave önlemler alınıyor. Hatta bir de imal usullüleri deyip bahsedelim. Ersin Gökbudak: Mehmet Bey isterseniz bu kısmı, 2. bölüm olan ürünler diye adlandırdığımız ancak ekipmanlar ile birlikte boru, kanal vb aktiviteleri kapsayan kısımda konuşalım. O bölümde ekipmanları hiç konuşmayı düşünmüyoruz. Çünkü ekipmanlar ile ilgili tanım ve istekler tamamen tasarımcı tarafından yapılmalı diye düşünüyoruz. Ancak yine bu bölümde tanımlanan boru, vana, 9

10 hava kanalları ve izolasyonlar ile ilgili olarak karşılaştığımız önemli sorunlar var. Bu sorunları dile getirmek ve tartışmak istiyoruz. Ama şu anda saat a kadar olan sürede, sizlere başlıklarını aktarmış olduğum, genel açıklamalar, talepler, beklentiler bölümü ile ilgili değerlendirmelerinizi bekliyorum. Örneğin şu proje diye adlandırdığımız çizimler konusunda, özellikle tasarımcı arkadaşların görüşleri nedir? Bu fevkalade önemli bir konu. Çizimlerin içeriği paralelinde adlandırmasını nasıl yapacağız. Örneğin, İhale Çizimleri diye bir isim koyalım ve bunun içeriğini belirleyelim. Bu çizimlerin içeriğini yani ihale dosyasında bulunan çizimlerin nitelik olarak içeriğini bilirsek, bir sonraki aşamada oluşturulması gereken uygulama detay çizimlerini teknik şartnamede de tanımlayarak yazabiliriz. Bu bizi bir çözüme götürebilir. Mehmet Oskay: O zaman ihalenin tipini de konuşup, ihaleyi taahhütlemek lazım. Yani projenin içeriği ihalenin tipi demektir. O da çok doğru, doğru diyorsun. O da ayrı bir konu. Serper Giray: Şimdi konu çok güzel bir konu. Aslında bizim de sizden öğreneceklerimiz, sizden soracaklarımız var. Şimdi teknik şartname deyince, herkesin kendine göre bir şartnamesi var. Benim de bir şartnamem var, yalnız diyelim ki, daha mütevazı (belki metrekare olarak çok büyük, ama şartları daha mütevazı) bir iş var. Biz de metrekaresi ne olursa olsun, çok üstün kaliteli 5 yıldızlı, 7-8 yıldızlı otel, öyle işler var. Şimdi teknik şartnamemiz hangisine, hani hazır olan şartnamemiz genelde biraz üst sınıfa hitap eden şartname. Ben kendi şartnamemden bahsediyorum. Ama daha basit olanlarda ne yapacağım, ya da sizleri sıkıntıya sokmamak için ben ne yapmam lazım bunu bir anlatırsanız, düşünürseniz sınıflama yapın, ya da şunları şunları çıkarın mı dersiniz bilemiyorum. Onu sizden öğrenmekte yarar var. Bir de, bizlere en büyük yardımınız şu olur, bizim şartnamelerimizde standartlar var. Başta standardı yazıyorsak; bu Amerikan standardı mı, Türk standardı mı -ki Türkiye de Türk standardı olması lazım- artı bir şeyler olacaksa. Yani daha evvel arkadaşlar da belirttiler. Bir proje bütün dünyadaki standartların topunu birden karşılayamaz. Olamaz, öyle bir şey olmaz yani. Farklıdır o standartlar birbirinden. Dolayısıyla, yani biz yazıyoruz Amerikan standartlarıdır, Türk standartları filan. Aslında yanlış yapıyoruz, yani bir standardı olması lazım ve o standardın da neresine yani TS bilmem şu maddesi, -benim yazdığım şeyle, son günlerde 1-2 genç arkadaşım, kimisi ağabey dedi, kimisi Sarper Bey dedi Boru standardını değiştir dedi, E değişmiş doğru. Boru standartları, yani yazdıklarımız değişmiş! Demek ki, birileri de bu standartların yenisinin ne olduğu, yani bir zahmet onları çıkartıp bizlere gönderirseniz, mail ederseniz, biz size daha iyi.. Ersin Gökbudak: Tamam, pardon Sarper bey, burada bir parantez açayım, şöyle bir şey yapalım. Biz kendi sitemizden boru, vana, pirinç vana, bu tür ürünlerle ilgili son değişen TSE standardını bir köşemizde bulunduralım. Hakikaten dediğiniz gibi, şu anda ülkemizde geçerli olan standartlarda çok hızlı bir değişim var. TSE standartları, EN TS şekline dönüşmekte. İşte, idi borular, şimdi A1 oldu. O kadar hızlı değişiyor ki, bu konuda biz kendi sitemizde, değil mi başkanım? Şöyle bir şey yapalım ve sektörümüzü ilgilendiren standartlar ilgili, bir EN TS köşemizi oluşturalım. Arzu eden, konu ile ilgili standart numarasını oradan alabilsin. Şimdi sizin sorduğunuz sualler, takıldığınız birkaç nokta var. Bir tanesi mesela sorumluluk, kapasite sorumluluğu vs. Aslında bir müteahhidin kapasite sorumluluğu diye bir şey olmaması lazım. Tabii bu biraz da, ihale şekline bağlı. Tasarımı yapımış ve ihaleye bu tasarım ile çıkılmış bir işten bahsediyorum. Ama hani 1600 kw yerine 160 kw yazılmışsa, 0 hatası gibi dikkatsizlik filan olmuşsa ikaz edebilir. Uzman bir uygulayıcı, çok genel bakışlar ile fark edilebilecek konuları, tabiî ki gündeme taşıyıp iyi niyetle ikaz edecektir. Bence genel anlamda kapasite sorumluluğu, yükleniciye ait olmamalıdır. Sizden beklenen, hesapların yapılması değildir. Yalnız Türkiye de, hatta başka 10

11 ülkelerde de, çoğunlukla projeler uygulama esnasında genelde mimari değişikler nedeni ile değişmektedir. Bunlara ait boru hesabı, kanal hesabının yenilenmesi kaçınılmaz olmaktadır. Yani bu tip küçük beklentiler dışında fazla bir hesap, tasarım işi beklenmemeli diye düşünüyorum. Bir Katılımcı: Shopdrawing hikâyesine gelince, bu çok ayran gibi bir şey, ne kadar su koyarsanız koyun hala beyaz görünüşü olan bir konu. Bunu nasıl yapalım? ı biraz açmakta ve konuşmakta yarar var bence. Benim kanıma göre, Shopdrawing, sizin yeniden bir şeyi çok detaylı olarak dizaynınız değil, benim kanalım, şuradan geçerken bu 20cm ileriden geçiyorsa onu göstermeniz, askı noktalarını göstermeniz. Çünkü ben askı noktasını gösteremem. Siz bunu bir şekilde, diğer asma tavancıyla vs ile organize edip, nerelerden asacaklarını organize etmeniz, belki biraz bizim işimiz ama genelde müteahhide pas ettiğimiz bir olay. Boruların uzamasındaki kompansatör, yerleri vs. Aslında bunu da bizim yapmamız lazım ama genelde pek yapılamıyor diye düşünüyorum. Yani shopdrawing deyince bu olmalı. Hakikaten bu olmalı, bu sahiden yapılmalı. Bütün projeyi siz yapın demek ne kadar yanlışsa mevcut ihale projesini alıp aynen sadece başlığını değiştirip koymak da o kadar yanlış bence. Bir de sistem tanımı dediniz. Çok kolaylık verir dediniz. Bunun teknik şartnamede olmaması lazım benim kanıma göre. Ama bizlerin sizlere projelerin yanında verdiğimiz rapor kısmında bu sistem tanımının olması lazım. Ve bunun iyi okunması, yani verilen projelerin iyi bir işse eğer, iyi okunması, çalışılması Ben çoğu zaman, hiç çalışılmadan verilen tekliflere de rastladım, onu da söyleyeyim. O da yanlış oluyor. Şimdilik söyleyeceklerim bu kadar. Teşekkür ederim. Erdinç Boz: Sayın Başkan, şimdi ben konuyu 2 yönden ele almak istiyorum. Bir tanesi proje, bir diğeri de şantiyedeki yapım, ihale şartnamesi vs. Türkiye de şu anda proje yapımıyla ilgili Sayın meslektaşlarımın yaptığı çalışmalar neticesinde ki onlar da istediğimiz noktaya kadar gelemedi. Bir çalışma yapılmadı. Bugün bir mekanik tesisat projesi aldığınız zaman, projenin girişinde yüzlerce, 3-4 sf proje raporu kadar standart var ki, bu standartları ben bile bilmiyorum. Bunlar, eğer bilinen standartlarsa, bu standartlar zaten EN dir, TSE dir, bunları ayrıca izah etmeye gerek yok. Onları söyler geçersiniz ama olmadık bir standarttan bahsediyorsanız, o zaman teknik şartnamede bunu bir şekilde anlatmanız gerekiyor ki sizin oturup standartları araştırıp, ona göre teklif verme zamanınız zaten yok. Bizim her şeyden önce, proje yapım şartnamesini ciddi bir şekilde ele alıp bunu gerçekten sağlamamız lazım. Biraz önce bahsedildiği gibi, projecilerin de Mehmet Oskay ın söylediği gibi, projecilerin de mutlaka ve mutlaka sigortalı ve yaptıkları dizaynların altına ellerini koymaları lazım. Yani çok abarttığımı zannetmeyin, ama buhar kazanlı genleşme tankı gördüğüm projeler var. Buhar kazanında genleşme tankını gördüğüm projeler var. Şimdi şartlarımızı burada tenkit etmek anlamında konuşmuyorum, sakın yanlış anlaşılmasın ama bugün Türkiye de diploma alan herkes proje yapabiliyor. Dolayısıyla tabii onların görgü ve bilgileri de bir yere kadar. Bunların hazırlamış olduğu şartnamelerde size geldiği zaman bir takım inanılmaz farklılıklar görülebiliyor. Teknik şartname dediğimiz zaman, bir genel teknik şartname vardır genel olarak işin yapılış tarzını izah eden, bir de malzemenin spesifikasyonları vardır. Bunlar bir de daha ziyade şantiyede imal edilen yani mekanik yükleniciler tarafından imal edilen, kanaldı, izolasyondu, şantiyede bilfiil yapılan işlerin tarifleri vardır. Bunlar mutlaka ve mutlaka teknik şartnamelerde anlatılması gereken şeylerdir. Bunun ötesinde, klima santralında bir tasarımcı ne şekilde istiyor, hangi devirde dönmesini istiyor, bunu sismik veya işte akustik problemlerini mutlaka belirtmek mecburiyetindedir. Burada ortak bir şey yazarsınız ama onun mutlaka altında tasarımcının veya birilerinin mutlaka bir takım ilave istekleri bulunmak mecburiyetindedir. Yoksa standart klima santralını yazın, öne ilik, arkaya ilik, şu kadar devirde çalışıyor vs. Bunun altından ancak yazarak specify ederek isteyebilirsiniz ki, sizler de bunları malzemeciye verdiğiniz zaman, malzemeci size 11

12 doğru fiyat verebilsin. Dolayısıyla benim teknik şartnamelerle ilgili söyleyeceklerim bu kadar. Teknik şartname mutlaka tasarımcılar tarafından şey olarak alınmalı. Boruyu çok fazla tarif etmemize gerek yok, boru zaten belli normlarda üretilen borular. Onları kullanıyoruz, onu yazarsınız. Normu yazarsınız, kanalı neye göre imal edeceksiniz, hangi basınçta, sınıfta, hangi kalınlıkta istiyorsunuz? Bu da belli standartlarda belli zaten. Bunları yazdığınız zaman, teklif verme ve ileride problemle karşılaşmama anlamında bana göre teknik şartnamenin esasını oluşturuyor diye düşünüyorum. Şimdilik teşekkür ederim. Mustafa Bilge: Ben proje çizimlerinde kullanılan programlarla ilgili birkaç şey söylemek istiyorum. Bir de örnekle ifade edersem daha iyi anlaşılacak galiba. Üzerinde çalıştığımız bir işte, yaklaşık metre boru, duktil boru kullanılacak ve bu boruların hepsinin fittingsleri ile yurtdışından gelmesi gerekiyor. Proje tabiî ki autocad ile çizilmiş, autocad ile çizimden faydalanarak dönüp malzeme ve fittingleri çıkartmak hakikaten çok zor. Tesadüfen o aralarda duktil kaplinleri de üreten bir firma sunumu vardı. Hazır 3 boyutlu programları var. Bazı tasarımcılarımız benzer programları kullanıyor. Bu programlar, kaplinin, fittingsin, dirseğin ve borunun dökümünü yapabiliyor Yani sizin 200 adam/saatte yapacağınız işi 3 adam/saatte yapabiliyor. Bu hem projecinin adam/saatini hem de müteahhidin adam/saatini kısaltan bir şey hem de çok doğru bir şey çünkü bu kaplinler ve fittingsler yurtdışından geliyor ve gemiyle geliyor. % 3-5 belki tolerans olabilir ama %10-15 toleransa malzemeleri getirirseniz ciddi anlamda zarar edebilirsiniz aksi durumunda iş kaybına neden olursunuz. Bu nedenle, tasarımlarda benzer programlar kullanılması durumunda hem kanalları hem boruları çakıştırıyor ve 3 boyutlu olarak her şeyi söylüyor. En önemli yanı ekipman ve malzeme dökümünü hazırlayabiliyor. Tabii elimizde böyle bir proje olursa bizim de aynı programı hazırlayarak uygulamaya yönelik malzeme listesi çıkartmamız çok kolaylaşacaktır. Önümüzdeki süreçte müteahhit ve projeci olarak yurtdışında işler yapmayı hepimiz düşünüyoruz. Bu programları kullanmasak, bu işleri almakta zorlanacağız gibi gözüküyor. Nasıl autocad e Türkiye olarak çok hızlı girdiysek artık bu 3 boyutlu, programları müteahhitler ve tasarımcılar olarak kullanmamız lazım diye düşünüyorum. İsmail Çetin: Sayın Başkan, değerli üyeler, sevgili meslektaşlarım, öncelikle Seçkin Bey e ve Sayın Başkanıma nazik davranışından dolayı çok teşekkür ediyorum. Proje yönetiminden de bir davetlinin burada bulunuyor olması önemliydi. Gördüğüm kadarıyla Entegreden de bir arkadaşımız var. Konunun teknik şartname olması nedeniyle, proje yönetiminin de burada bir rolü olduğunu varsaymamız gerekir. Proje yönetimleri, bildiğiniz gibi uluslararası kredi sağlayan kuruluşların kullanmak zorunda oldukları bir hizmet şeklidir. Artık Türkiye de, proje yönetimi çok sıklıkla telaffuz edilir duruma geldi. Nedeni de şu: Yapılan tüm yatırımların çoğu, dış kredilerle ve yabancı ortaklarla bu projenin sonuçlanması ve hizmete alınmasıyla alakalıdır. Krediyi sağlayan kuruluşlar kredinin ne şekilde kullanıldığını takip etmek için proje yönetimini şart koşuyor biliyorsunuz. Böyle bir sektörde, bu konu da Türkiye de devreye girmiş durumda. Buna göre, yönetim şirketimiz de bu kuruluşlardan bir tanesi. Ben de kendimi öncelikle tanıtmak isterdim. Proje yönetiminde elektromekanik koordinatörlüğü görevini yürütüyorum. Esas mesleğim elektrik mühendisliği. Mekanik kollarına özellikle yatkınlığım ve sevmem dolayısıyla bu görevi üstlenmiş bulunuyorum. Erdinç Boz ile biz Koray İnşaatta birlikte çalıştık yılları. Teknik şartname konusu biraz önce arkadaşlarım dile getirdiler, özellikle uluslararası boyutlarda hazırlanmış tip projeler ne yazık ki projeciler tarafından İngilizce metin olarak ellerinde hazır bilgileri kullanmayı tercih ediyorlar çünkü doğru bir yöntem. Ve o projenin özelliklerine göre Türkçe metinle o projenin spesifik durumlarını dikkate alarak, tekrar tarayarak özel bir teknik şartname haline getiriyorlar. Bu da son derece doğru bir yöntem. Aksi halde o İngilizce metni, aynen Türkçe olarak koymuş olsalar proje 12

13 yönetimine takılır o teknik şartname ihale öncesi. Ve o teknik şartnameyi biliyor musunuz ki bizler de satır satır okuyup, o projenin özelliğine uygun olup olmadığını irdeliyoruz. Tersi çelişkili bir durum var ise onu projecilere geri gönderiyoruz. Çünkü o projenin özelliğini tasarımcıdan daha başka birisinin bilmesi mümkün değil. Proje tasarımcılar tarafından irdelenir ve şekillenir ve ortaya konulur. Biz sadece varsa bir çelişki onları ortaya çıkarmaya çalışırız ve birlikte bir organizasyonla o projenin en sağlıklı şekilde uygulayıcılara nasıl iletirizi planlarız. Uygulamacı, o teklif şartnameyi aldığı zaman, birçok sorunu kendince yorumlayarak geri döner. Burada ilk karşılaşacakları kısım/bölüm proje yönetimidir. Proje yönetimi olmayan projelerde de direk olarak ya üst yükleniciye veya direk olarak yatırımcı veya işverene başvurulur. Sıkıntılar orada başlıyor zaten. Bizler de sizler gibi masanın öbür tarafından geldik. Dolayısıyla o sıkıntıların hepsini biz de yaşadık. Proje yönetimi olan projeleri yürütmek o kadar kolay ki yeter ki o sistemi algılamak, o konuda bilinç sahibi olmak ve de işbirliği yapmak. Benim bütün projelerimizde dile getirdiğim şey şu: başlangıçta proje yönetimiyle ilgili görevli arkadaşlarımız yükleniciler tarafından özellikle alt yükleniciler tarafından pek sevilmezler ve direnç gösterilir her konuda. Söylenilen her konuda direnç gösterilerek olumsuzluğa yöneltilir. Hâlbuki yanlış. Proje yönetimi işveren adına o projenin en iyi şekilde yapılmasını, uygulanmasını sağlayıcılardır. İşin bitiminde, ne yazık ki alt yüklenici ve üst yüklenicideki bütün kardeşlerimiz proje yönetimiyle son derece saygın bir biçimde hepsi mütebessim, hayatlarından memnun şekilde o projeden ayrılırlar. Bunun birçok örneği var. Bunu özellikle dile getiriyorum. Teknik şartnamelerin yapımının hemen akabinde bizler proje yönetimi olarak işverene yatırımcıya projecinin işin sonuna kadar projenin kontrolünü ve sorumluluğunu yürütmesini öneririz ve bu konuda da ısrarcı oluruz. Bu hakikaten hem işin bir taraftan teknik olarak sağlıklı yürümesini sağlar ve işin sonuna kadar tasarımda oluşabilecek her türlü çelişkiyi çözmede bir etkendir. Amaç ülkemize tasarlanmış en iyi projelerin en iyi şekilde uygulanmasını sağlamak ve hizmet etmek. Bizler mühendisler olarak ülkemizde ancak bu şekilde hizmet vermekteyiz bunun için de hepimizin gurur duyması gerekiyor. Ersin Gökbudak: 1.oturumun süresi doldu gibi. Saat 14.30, yarım saatlik molamız var ondan sonra 2. ve 3. oturumlarımız olacak bugün. Şimdi ara veriyoruz. 13

14 2. Oturum İrfan Çelimli: İkinci oturumu başlatıyorum. Daha önce dağıtılan proğramlarda belirtildiği üzere; ikinci oturumumuz cihazlarla, ürünler, sismik- titreşim konuları ile ilgili Öncelikle birinci bölümle ilgili olarak Serkut Bey arkadaşımız, bir iki eklenti yapmak istiyor. Şimdi söz verelim kendisine, buyurun söz sizin. Serkut Akgün: Merhaba. Öncelikle derneğinize teşekkür etmek istiyorum. Ben burada tabi sizlere göre yaşım otuz iki olması itibarıyla, sizin gibi burada tecrübeli kişilerle bulunmaktan çok şanslı hissediyorum çünkü sonuçta sektörde belli bir tecrübem olsa da, sizin gibi tecrübeli kişilerle olmayı benim için gerçekten şans sayıyorum. Şimdi ben aslında, kısaca bir giriş yapmak istersem bende aynı zamanda makine yüksek mühendisiyim. Teknik Üniversiteden mezun olmakla birlikte mümkün olduğunca lisans hayatımda bu tesisat işlerinden biraz uzak kalmaya çalıştım. Hep otomative kaymaya çalıştım ama ne olursa olsun kader bir şekilde beni buraya yönlendirdi. Bu mekanik müteahhit işlerinin içine yine girdik. Biz yaklaşık otuz beş yıldır Türkiye de hizmet vermekteyiz, hem şu an hani ben burada sizin tarafınızdan hani davet edildiğimiz için derneğin üyesi değiliz ama hem dizayn işi yapan bir proje firmasıyız hem de az önce beyefendinin bahsettiği gibi proje yönetimi yapabiliyoruz ve bunu dışında da hem sizin gibi müteahhit olarak müşterilerimize de hizmet veren bir firmayız. Şu an üzerinde tartıştığımız konularda yorumları olabilecek bir firmada çalışıyorum ben. O nedenle, hani konuyu tek taraflı değil de hem sizin tarafınızdan hem de dizayn yapan proje mühendisleri tarafından da irdeleme şansım oluyor. O nedenle, kendimi biraz da şanslı hissediyorum. Bizim şirketimiz, hani burada projeden bahsediliyor, özellikle petrol, petrokimya, rafineri sektörlerinde hizmet vermekte. Mekanik müteahhitlerle çok temasta olmayan, kendi içine kapanık bir proje mühendislik firması olarak yurt dışına hizmet veriyor. Ben de burada sadece mekanik tesisat değil de elektrik Bunun yerine borulama, sadece borulama için ayrıca bir departman olan sadece yüzeli kişilik olan mühendislik ofisinden bahsediyoruz. Onun için bu teknik şartnameler olsun, diğer şartnameler olsun kendi konusunda oldukça çok detaylı bir veri tabanına, standartlara, standartların takibine oldukça önem veren bir firmayız. O yönden de ben Türkiye de hizmet veren proje firmaları dışında, kendi çalıştığım firmaya birimsel olduğumla birlikte ayrı tutuyorum ve bu teknik şartnamelere de ne kadar önem verdiğini de biliyorum. Ben burada aslında çok kısa yorum yapacağım. Ben burada satın alma departmanında çalıştığım için daha çok teknik şartnameler benim önüme geliyor. Arkadaşlar, şunları bir incele, sizin dediğiniz gibi çelişkiler vesaireler var mı? diye bir kontrol ediyor çünkü o da bizim prosedürlerimiz gereği satın alma departmanının yapması gereken bir şey. Sadece önümüze gelen dokümanları ya işte şunları bakalım atalım değil de içinde en azından keşifler olsun, ön keşifler olsun bu tip şeyleri kontrol etme sorumluluğumuz da var. Departmanın sorumluluklarından biri... O nedenle de, dokümanlara da sizin kadar detaylı dizayn yapacak kadar vakıf olmasam da içeriğini az çok biliyorum. İrfan Çelimli: Sayın konuşmacı sözlerinizi toparlayın lütfen. Serkut Akgün: Genel şartname konusunda sıkıntı olduğunu belirtmişti Ersin bey. Şimdi bu genel şartnameler konusuna ne kadar müdahale edilebilir bilmiyorum ama ben bizim şirketin bakış açısını söyleyeyim. Teknik şartnamede genel şartname ve özel şartname olarak iki tane doküman oluyor sonuçta. Birincisi bu genel adı, az önce bizimkiler spesifikasyon genellikle speks diye tanımlarlar, onun dışında da bir detay şartname olur ve bahsedildiği gibi bu genel şartname içerisi her şeyi kapsar. Oradaki şu an tanımladığınız hat ile ilgili olsun olmasın standartlar vesaire hepsi bunun içerisinde yazar ve bu dokümana pek müdahale edildiğini görmedim bizim tarafımızdan. 14

15 Bizim şirketin hazırladığı şartnameler her zaman iki parçadan oluşur ve bu genel spesifikasyonlar hiçbir zaman değişmez bunlar İtalya da ki merkez tarafından her sene bazı kontrollere göre, özellikle beyefendinin bahsettiği gibi belki işte oradaki mühendislik derneklerinin yada başkalarının ilettiği bilgiler doğrultusunda, her sene çeşitli revizyonlara uğrar ama bunlara pek müdahale etmek mümkün olmaz. Hani sizin burada, oradan oraya müdahale etme ya da geniş kapsamı daraltma gibi düşünceniz bence pek bu mühendislik firmaları tarafından da, dizayn yapan arkadaşlar tarafından da yapılabilir gözükmüyor. Her ne kadar burada detaylı konuşsanız da Ben onu belirtmek istedim. Daha çok belki özel teknik şartnameler içerisinde müdahale edilebilir. Dokümanlar arasındaki çelişkilerden bahsetti, çok net bir şekilde söyledi, sözleşmede zaten sıralama vardır. O sıralamaya göre, öncelik sırasına göre çelişkiler çok rahat çözülebilir çünkü çelişkiler olmaması gibi bir şey söz konusu değil. Ben de biliyorum. Bir kutu kadar doküman olmuyor ve çok farklı insanlar hazırlıyor, bunların içinde çelişkiler olması kaçınılmaz oluyor. Yüksek spesifikasyon konusuyla ilgili bir şeyler söylediniz. Orda ben şeyi tam olarak anlayamıyorum çünkü orda müdahale şansına hani bende satın alma departmanı olarak demem gerekirse, sonuçta burada proje departmanları, müşterileriyle konuşup bir spesifikasyon belirliyor. Orda müteahhidin müdahalesine, hiçbir proje firmasının izin vereceğini zannetmem. Zorunluluklar haricinde çünkü sonuçta ne kadarda olsa proje firması sorumluluğa sahip olduğu için burada mümkün olduğunca paraya değil kaliteye bakar çünkü verdiği hizmetin kalitesiyle sorumludur. İrfan Çelimli: Lütfen toparlayın vaktimiz kısıtlı! Serkut Akgün: Evet, ben başlıklar üzerinden kısaca geçtim eksik tanımlar birde şhop drawingler konusu vardı. Onlar için sonraki oturumda yorum yaparım. Çünkü bundan sonraki konularda pek yorum yapma şansım olmayacak. Ben teknik bir personel olarak gelmediğim için burada mümkün olduğunca faydalı olmaya çalıştım. İrfan Çelimli: Evet değerli arkadaşlar ve saygıdeğer meslektaşlarım, bugünkü ikinci oturumu yeniden başlatıyoruz. Önceki konuşmalar birinci bölüme aitti, Serkut Bey tarafından yapılan. Ben İrfan Çelimli. Bu bölümde; ürünler, vanalar, genel ayrıca sismik koruma konularıyla ilgili bir değerlendirme yapıp ikinci bölüme bu şekilde devam ediyoruz. Öncelikle; sismik korumada, satır başlarıyla hazırladığım bir çalışmalar var. Onlardan bahsetmek istiyorum. Sismik, tabi 99 depreminden sonra, önemi daha iyi anlaşıldığı için, yeni yeni teknik şartnamelerde ve keşif özetlerinde tanımlanıyor. Ancak henüz tam istendiği şekilde ve açıklıkta yer almıyor. Güncel olarak ve teknik anlamda, ülkemizde ulusal yönetmeliklerde yeni yeni yönetmelikler oluşmaktadır. Sismik Tasarımın ve yönetmeliklerin, uzman gruplar tarafından yapılması gerekli olmasına rağmen, henüz özgün tasarımcılar olmayıp, en genel haliyle, tabi statik tasarım grupları, öncelikle görev almaktadır. Biz Elektro-mekanik tesisat gruplar olarak ise yeni yeni bu konuları daha çok üretici ve ithalatçı uzman grup ve kişilerden aldığımız teknik bilgi ve desteklerle yapıyoruz. Önemli olan, her bir yapıya özgün teknik çözümlerin doğru bir şekilde oluşturulmasıdır. Benim gözlemim, sismik önlemlerin şartnamelerde, genel olarak değinilip ve de keşif özetinde çok az bir şekilde veya keşif özetine hiç yer verilmeden, ihale edilmesinde ciddi sıkıntılar olduğunu düşünüyorum. Yani uygulanabilirlik anlamında, öncelikle tanımların ve isteklerin net bir şekilde uzmanlar tarafından yapılması sağlanmalıdır. Onun dışında, sismik tasarımın bütün olarak ele alınması da önemli olup, mekanik, elektrik ve inşaat-statik bölümlerle sistemlerin birbirileri ile olan bağlantılarını tasarlamak gereklidir. Tabi bu konuda, sektörümüzde uzman olan üretici arkadaşlarımızla görüşmeler yaptım, bu değerlendirmeleri almak için. Öncelikle bir yönetmelik seçimi yapmak gereklidir. Özellikle yurtdışı uygulamalarda gördüğümüz, yurtdışı standartların bu konuda çok gelişmiş olduğudur. 15

16 Örneğin, IBC dediğimiz Amerika daki kullanılan yönetmelikler. Yönetmelik seçimi çok önemli Bunun öncelikle seçilmesi, bundan sonra şartnamenin hazırlanması, şartnamenin akabinde de keşif özetinin, daha sonra da sismik kapsamın oluşturulmasıdır. İsterseniz ben slâyt olarak bunları hızlıca sunayım. Tabi gerekli koşullar anlamında yasal yükümlülükler çok önemli. Birinci öncelikle yasal yükümlülükleri yerine getirmek gerekiyor. Sismikte tabi performans seviyeleri, yani neler istendiği gibi Tabi ileriki slaylarda göstermeye çalışacağım, hangi sistemden ne bekleniyor, ne ölçüde ayakta kalması veya işlerin devam etmesi, etrafa zarar vermemesi gibi. Sertifikalı ürün seçimleri bunlar önemli şeyler hızla gelişmekte. Uluslararası yönetmelikler dediğimiz zaman; EN, IBC bu konuda en gelişmiş olanlar diyebiliriz. Ayrıca Amerika da, NFPA de zaten tabi yangın sistemleri ile ilgili gerekli sismik detaylar mevcuttur. Bugüne kadar zaten ASHRAE de de konu ile ilgili önemli bir kaynak olmaktadır. Ek olarak, SMACNA ve FEMA nın elektrik ve diğer konularla ilgili standartları var. Bunun dışında birde ulusal yönetmelikler diyeceğimiz, ben yeni öğrendim, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin yaptığı bir çalışma var. Ancak henüz resmi olarak yayınlanmış değil. Mayıs 2008 taslağı olarak ben elde ettim. Yüksek binalar için oluşturulmakta. Kani Korkmaz: İzmir de var. İrfan Çelimli: Pardon, bunu ben yakalayamadım. Kani Abi diyor ki, İzmir de böyle ayrı bir yönetmelik, İzmir Büyük Şehir Belediyesinin olarak varmış. Mekanik detaylar da var, genel bir yüksek yapı yönetmelik taslağı olarak. Bunu bu hafta içinde elde ettim, daha önce bilmiyordum bu çalışmaları. Tabi bu bizim deprem bölgelerinde yapılacak binalar hakkındaki yönetmelik, daha önce 2006 da çıkmış, 2007 de revize olmuş. Bu bölümleri hızla geçebiliriz. Bu binaların sınıflandırılması ve donanım faktörü bunlar, teknik detaylar. Yani Ip yapı önem faktörü nasıl seçilmesi lazım? Sismik tasarım sınıflandırılması, ben şartname hataları dedim tabi, ama bunlar için bir takım veciz, tuhaf tanımlar yazılabiliyor. Tüm tesisatlar depreme karşı korunmalıdır. Her halde tartışılması gereken önemli konu, hangi yapıda hangi sistemden ne beklediğimizi anlatmamız gerekir. Yoksa genel tanım yapıp, hiçbir şey uygulamamak mümkün, çoğunlukla da olabiliyor. Keşifsiz olarak, sadece teknik şartname vermek ve bazı tanımlar yapmak, kesinlikle çözüm olmuyor diye düşünüyorum. Bunlardan kaçınılması gerekir! Her şartnamede aynı sertifikasyonun istenmesi doğru olmamalı, Hani çok abartarak söylenmesi gerekirse, nükleer santral yapıyoruz, orada yüzde yüz başarı bekliyoruz ama bir de normal konut binası yapıyoruz veya hastane yapıyoruz, bunlarda aynı kriterler gerekmemeli! Hakikaten her işte, sistemin ve işlemin devam etmesi ve seçilen her ürünün, UL,FM onayı veya benzeri uluslararası sertifikaya sahip olması sorgulanmalı diye öneriyorum. Örneğin, halatlar için gerçekten UL/FM onayı gerekir mi? Bence TSE veya benzeri yerel kalite sertifikaları da yeterli olabilir! Eğer bir uluslarası proje için yangın sistemi yapıyorsanız FM gibi bir kalite onayı gerekli olabilir ve bunu yapmaktan kaçamazsınız. Dolayısıyla bunları her ihale şartnamesinin kendi özgün koşulları dikkate alınarak belirtilmesi gerekir. Sismik Koruma Bilgi Formu mutlaka hazırlanmalı, zaten arkadaşlarla konuşurken benzeri bilgi formları, normalde her sistem için olması lazım diye söz ettik. Hangi sistemden neyin istendiğini detaylı olarak belirtilmesi, bir soru formu gibi, bu konuda bizim çalışmalar için üretici firmalar bir şeyler yapmağa çalışıyorlar. Yönetmeliklerde öncelik sıralaması, keşit özeti, fiyatlandırma detayı gibi. Yani burada sorumlu kim, kim kontrol edecek? Bunlar çok önemli diye düşünüyorum. En önemlisi de, örneğin şunu bile düşünmek gerektiğimiz yapılar olabilir; ilgili proje için bire bir simülasyon çalışması yapılması. Zaten başlangıçta söylediğim gibi, bir nükleer santral veya benzeri çok önemli bir yapı yapıyorsanız, bunla için tasarlanan sistemin, birebir %100 emniyetle çalıştığının denetlenmesi gerekir diye düşünüyorum. Sismikle ilgili konu başlıklarında bazı kısa açıklamalar var; örneğin burada bir arkadaşımızın tipik keşif özeti çalışması örnek olarak hazırladım. Bu konuda Serhan SEVİ 16

17 Bey in çeşitli çalışmaları vardı, kendisiyle de sohbet ettim. Bu tip keşif özetleriyle, daha uygulanabilir, daha gerçekçi yaklaşımların olacağını düşünüyorum. Disiplinler arası koordinasyon her şeyde olduğu gibi sismikle ilgili bu konuda da önemli ve bu şekilde geçebiliriz. Diğer ekipmanlar ve borular ile ilgili bir çalışma yaptım, onu da bir kısaca bahsedelim. Önemli bir başlık olarak boru fiting oranları! Birincil olarak, bu uygulama son günlerde her işte tartışılıyor. Her şartnamede farklı bir biçimde yer alabiliyor. Bilemiyorum bu tartışılması gereken bir konu tabi, her yapılan işin özgün koşulları dikkate alınması lazım. Ama ben zaman zaman boru fiting oranlarının, boru metre fiyatına dâhil edilmesinin sorgulanması gerekir gibi geliyor. Şöyle ki ; çok uzun dış hatlar yapıyorsunuz, çok az fitingin gittiği bir sistem söz konusu! Örneğin dış yangın sistemleri gibi veya her hangi bir galeri borulaması keşifte de bunlar madde madde yer almış. Yani galeri borulaması için ayrı bir bölüm, onun için de yüzde otuz ve kazan dairesi için de aynı oranlar dengesizlik yaratıyor. Zaten bildiğiniz üzere, Bayındırlık Bakanlığı da bu konularda farklı yüzdeler veriyor. Benim tecrübelerim doğrultusundaki şahsi önerim, yüklenicilerin teklifleri hazırlarken bu yüzde oranlarını doldurulmasında serbest bırakılması! Dolayısıyla kendi maliyet tahminime bağlı kalması daha gerçekçidir diye düşünüyorum. Zaman zaman tabi bu, burada bulunan uzman meslektaşlarımın dışında birçok kimseyle de bizler muhatap oluyoruz. Konunun uzmanı olmayan İşverenlerle veya temsilcileriyle. Belirli yüzdeleri zorunlu olarak, şuraya yüzde otuz, şuraya yüzde yirmi beş gibi yüzdelerin verilmesi, boru birim fiyatlarının ve maliyetlerinin doğru algılanması zor gibi geliyor bana. Bu yüzdelerin her boru cinsine uygun olarak değerlendirilmesi uygun olacaktır. Boru boyaması yine diğer bir önemli konu! Yani boru boyamasında astarı ile yağlı boya uygulamalarının birlikte verilmesi de sorun yaratabiliyor. Genel olarak şunu söylemek gerekir diye düşünüyorum. Bir işin çok doğru ve iyi değerlendirilebilmesi için, mümkün olduğunca yapılan her işin madde madde olarak ayrı tarif edilmesi, her iki taraf içinde, işveren içinde uygulayıcı için de daha rahatça değerlendirilebileceğini düşünüyorum. Yoksa bir takım genel tanımlar içinde kalması, bu da bunun içinde dâhil olsun dendiğinde, fiyat verirken de, uygularken de bir takım sıkıntılar olabiliyor. Boru konsollarının da boru fiyatı içine dâhil olması ile boru devresi yıkama, temizlik işlerinin de dahil olması çok önemli! Bu konuları zannediyorum şimdi birlikte değerlendireceğiz. Mustafa Bilge ye çok teşekkür ediyorum. Zira Mustafa Bilge arkadaşımız İSKAV öncülüğünde, devreye alma işleri ile ilgili bir kitap tercüme ettiler. Dolayısıyla sektöre kazandırdıkları bu değerli kaynak için de tekrar teşekkürlerimizi iletelim. Devreye alma konusunun önemi, her gün daha da ortaya çıkıyor. Boru temizlik işlerinin yapılması ile ilgili olarak, güncel birkaç ihale şartnamesinde, kimyasal yıkama tanımlarını memnuniyetle gördüm. Bizler genelde bunları, zaman zaman yurtdışında veya yabancı yatırımcı gruplarıyla çalışırken görüyoruz. Kimyasal yıkama işlerini detaylı olarak yeni uygulamalarda da görebiliyoruz. Yabancı ve uluslararası standartlarda olduğu gibi, bizde de yavaş yavaş artık bunun bir keşif özetine dahil edildiğini ve poz poz ne istendiği açıklanan ihaleler oluşmaktadır. Zaten temizlik işi, her işte olduğu gibi verimlilik ve performans açısından önemlidir. Bunun dışında keşif özetlerinde antifriz tartışması da olur. Her zaman için bunların keşif özetlerinde değerlendirilmesi gerekir. Özellikle boru çaplarında oluşan tanım hatalarından örnek vermek istiyorum. Boru hatlarında çok sık karşılaştığım için söyleyeceğim, gömülü HDPE yangın hatları için 6 tanımı yazılır. 6 ın karşılığı PN16, SDR11 için ben ф180/16.4 mm olan et kalınlığını anlıyorum. Çünkü iç çapı doğru tutturabilmek için yani 6 SDR11 dediğiniz zaman, da et kalınlığından gelen farklılıktan dolayı 160 dış çap yerine 180 mm lik dış çap uygun olmaktadır. HDPE boru için 160 mm lik dış çaplar 6 17

18 karşılığı olmamaktadır. Zaten karbon çelik borular nominal çap ve standartlarla belirtilirken, bunun dışında kalan PVC, HDPE, PPR, bakır, paslanmaz gibi çok sık kullanmadığımız borularda, özellikle dış çap ve et kalınlığının kesinlikle belirtilmesi çok daha doğru olacaktır diye düşünüyorum. Tabii ki, çelik boru malzeme seçiminde Baycan SUNAÇ abimin her zaman güzel bir isteği vardır, tavlı boru. Onu şartnamelerinde bahseder. Benim bildiğim ve araştırdığım kadarıyla, Çayırova firması, bütün çaplarda tavlı boruyu standart olarak ürettiğini söylüyor. Borusan biliyorsunuz tavlı boru için fiyat farkı istiyor, ve Borusan bunu sadece ф 80 mm lik çapa kadar yaptığını söylüyor. Bunu da bir bilgi olarak, yani bunun değerlendirilmesi ve dikkat edilmesi gerekir. Bunu bir soru olarak ele alıyorum. Ayrıca 8 karbon çelik boruların et kalınlığı da diğer bir şartname eksiğidir. DIN 2440 dediğimiz boru standartları, 6 çapa kadar olan tanımları veriyor. DIN 2458 de ise çeşitli et kalınlığı olduğu için, istenen talebinin bildirilmesi gerekir. Onun dışında vanalarla ilgili bir kısa sunumdan sonra değerlendirmelere geçelim diye düşünüyorum. Özellikle gövde malzemesi vanalarda istenmesi gereken bir özelliktir. Burada tabi yine PN 16 basınç tanımları gereken GG 25 gri dökümdür. En klasik anlamda üreticilerde bire bir konuştuğunuz zaman, GG 25 diyorlar ama gerçek üretimde kullandıkları GG18 de olabiliyor. Bu konuda bizlerin yapabileceği, üreticilerin bunu garanti etmesi ve kendi sertifikalarını verebilmesi esas olmalıdır. Bunun kontrolü, tamamen piyasa şartlarında olmalıdır. GG 40.3 sfero döküm, daha sonra GS-C 25 çelik döküm gibi diğer ağır sanayi yatırımlarında, yüksek basınç sınıflarında kullanılan tipler de vardır. Tabi en yaygın kullandığımız GG25 malzemelerdir. Normalde şartnamelerde malzeme sertifikasının istenmesi gerekli olup, yabancı yatırımcılar, zaman zaman boru için istemektedirler. Aynı işteki vanalar için benzeri talepleri olmadı. Ancak zaman zaman, öyle değerlendirmeler duyuyorum ki, özellikle bazı üreticilerimiz ürettikleri vanaların birebir sertifikalarını verebiliyorlar. Yani istenildiğinde kod, numuneler, üzerinde seri numaralarının verilebildiği durumlar olabiliyor. Vanalar için test sertifikası DIN 3230 e göre yapılıyor. Sızdırmazlık testlerinde aynı çalışma basıncı, gövde mukavemet testlerinde ise % 50 basınç arttırılıyor. Üretim yeri şartları önemli. ISO 9000 sertifikası olmalı. Vanalar, basınçlı kap standardında olduğu için, her bir vananın CE belgesi olması gerekli. Özellikle 32 mm den büyük çaplar için. Diğer bir önemli konu, iyi bir vanada; vana milinin, paslanmaz çelik olması uyarısını aldım. Daha önce, ben dikkat etmemiştim, bazı üreticilerin transmisyon çeliği kullandıkları ve bunların da sorun yarattığı belirtildi. Dolayısıyla paslanmaz çelik milin, tüm vanalarda olması gereken bir özellik diye uyarı verdi bir üreticimiz. Sızdırmazlık elemanlarında da, asbest-amyant v.b. sağlığa zararlı ürünlerin kullanımı, günümüz yasalarına göre yasak olduğu belirtildi. Son olarak vana seçim kriterlerini de kısaca söyleyip açıklamayı tamamlayım. Vana seçim kriteri, sıcaklık* basınç bağlantısıyla ilgilidir. Bunun için DIN 2401 seçim tablosu veya bu tabloya eşdeğer ilgili vana seçim eğrisi kullanılır. Eğer elinizde bir PN16 lık vana varsa, bu vananın maksimum hangi basınç ve sıcaklıkta kullanılabileceği bu tablodan bulanabilir. Buradaki örnekte, yani 300 derecede kaç basınca dayanabileceğini 20 bar a mı 15 bar a mı bulunabilir. Dolayısıyla standart bir vananın hangi şartlara kadar kullanabileceğini vana eğrisinden öğrenebiliriz veya tersinden giderek elimizdeki standart şart için hangi normda vana seçeceğiz? PN16 mı yoksa PN25 mi seçeceğiz gibi. Vana tipleri, contalar konusunda fazla detaya girmeden, sözü size bırakıyorum. Bu arada ürünlerle ilgili olarak, hava kanalları ve yalıtımla ilgili değerlendirmeler 3. oturumumuzda ele alınacağını biliyorsunuz. Bu devrelerle tanımlarla ilgili söz almak isteyenler? Buyrun Ersin Bey. 18

19 Ersin Gökbudak: Teşekkür ederim. İrfan ın da belirttiği üzere bu bölümde teknik şartnamenin ikinci ana kısmı olan ürünler ele alınmakta. Ancak İrfan ın da belirttiği üzere, Ekipman lar ile ilgili tanımlamalardan burada bahsetmeyeceğiz. Ancak örneğin vanalar, bu konuda karşılaştığımız önemli sorunlar var. Karşılaştığımız temel sorunlardan biri, teknik şartnamede yapılan tanımlama ile, kullanılması uygun görülen, yani marka listesi nde bizlere kullanmamız önerilen ürünün arasındaki çelişkiler. Örneğin, ihale dosyasındaki önerilen markalar arasında A markası var. Ancak A markasının üretiminin teknik özellikleri, teknik şartnameye uymuyor. Gövde için teknik şartnamede, GG 40 döküm malzeme olarak belirtiliyor. Ancak A markası üreticisi, bizim vana gövdesi GG 25, farklı bir üretim yapmıyoruz, diyor. Sonra da bizlere akıl veriyorlar, hangi basınç ve sıcaklıkta kullanacaksınız, GG 25 zaten sizin kullanımınıza uygundur vs. Aynı sorunları mil vb. kalemlerde de yaşıyoruz. Tasarımcı arkadaşların işletme şartları esaslarında tanımlar vermesini bekliyoruz. Zaten kullanımının uygunluğu konusunda marka belirtiyorlar. Buna bir itirazımız yok. Ancak, belirttikleri markanın üretiminin teknik özelliklerini esas alarak, teknik tanımlamaları yapsınlar. Ayrıca çalışma şartları neyi gerektiyor ise, o paralelde tanımlar ve malzemeler yazılmalı. Pek çok şartnamede, 6-8 barg basınç, C sıcaklık, işletme şartları için çok rahatlıkla yetebilecek. PN 16 basınç sınıfı üretimine esas olabilecek GG 25 döküm gövdeli kelebek vana tanımı yerine, gövde GG 40 olarak tanımlanmakta, üstelik o üretimi yapmayan bir marka da belirtilerek sıkıntılar doğurulmaktadır. İşveren ısrar edebiliyor, kontrollük konuyu anlayarak kabul etse dahi rahatsızlık hissediyor. Yani gereksiz ve çok basit bir konu içinden çıkılamayan bir hal alıyor. Tasarımcı arkadaşlarda, daha iyi ise onu tanımlayalım, gibi bir eğilim var. Yani yeterli olan değil, daha iyisi. Ancak işveren yeterli ve uygun fiyatlı olanı istiyor, üretici çalışma şartları için uygun ve ekonomik olanı üretiyor. Kitaplarda kalan konular ise çözülmek üzere maalesef sorun olarak bize geliyor. Diğer bir benzer örnek, boruların tanımlanmasında, malumunuz su ve gaz boruları EN A 1, normu ile tanımlanıyor. Bu normda boru et kalınlıkları eskiden üç farklı kalınlıkta verilmekte idi. Şimdi ise sadece orta ve kalın etli borular tanımlanmakta. Çok genel kullanım ve üretim orta seri olarak yapılmakta. Tabi ki kalın etli seri de kullanılacaktır. Aksi durum düşünülemez. Değilse böyle bir tanımlama niye standartlara girsin. Ancak, bu özel bir durum olmalı. Yani tasarımcı, bu boru daha kalın, daha uzun ömürlüdür, daha iyidir diye, yaklaşmamalıdır. Gerek fiyat, gerekse temin şatlarını çok daha zor olduğunun bilincinde olmalıdır. Boru konusunda bir diğer konu, malumunuz EN de, 6 çapa kadar su ve gaz boruları tanımlanmış, o çapın üzeri ise EN de belirtilmekte. 8 ve üzeri borular için talep edilen et kalınlıklarının belirtilmesi gerekmekte. Bu konuda sıkıntı oluşturan bir husus olabilmekte. Benim özellikle vana ve borularla ilgili söyleyeceklerim bunlar. Bir de borularda son zamanlarda çok rastladığımız, boruların şantiyeye bir kat astar boyalı olarak sevk edilmesi talepleri var. Ülkemizde uygulamalara bakınca, bu uygulamanın oldukça faydalı olduğunu düşündük ve bizlerde bu uygulamayı teşvik ettik. Gerçekten malzemelerin şantiyelerde muhafaza koşulları genelde kötü oluyor. Bazen borular çok kötü şartlarda aylarca bekliyor. Tüm bu faktörleri göz önüne aldığımızda, boruların bir kat astar boyalı olarak gelmesi gerçekten çok faydalı olabiliyor. Ancak bu durumda tanımları daha dikkatli ve amacına uygun olarak yapmak önemli olmakta. Genelde astar boyalı olarak sevkiyatın yapılması durumunda, ikinci kat astar boyanın montaj sonrası yapılması uygun olmaktadır. Boya uygulaması ile ilgili olarak, boya üretim firmalarının vermiş olduğu yaş ve kuru boya kalınlıkları önerileri esas alınmalıdır. Bazen şartnamelerde kat kat boya uygulamaları tanımları yapılmakta, hiçbir kalınlık belirtmeden üst üste boya uygulamaları bazen fayda yerine zarar verir hale gelmektedir. İrfan Çelimli: Teşekkürler Ersin Bey. Bu 8 boru üstünde zannediyorum DIN 2458 mi, yoksa DIN 1629 mu kullanılıyor? Tereddüt oluştu 19

20 1629 un alt açılımı Özellikle et kalınlığının belirtilmesi gerekiyor. Evet, bu genel konuda görüşler bekliyoruz Serdar Bey buyurun. Serdar Uzgur: Vanalar konusunda çok doğru bir tespit var. Vanalar, sıcaklık ve basıncın eğrisi ile anılır. Ama vanaların üzerinde basınç olmadığı zamanda vanaların kaçırdığını biliyor muyuz? Bazı malzemeler seçilirken, özellikle depo çıkışlarında vana vakumda çalışıyorsa o vananın sızdırmazlığını asla normal vana kullanarak sağlayamazsınız. PN16 da kullansanız sağlayamazsınız PN24 de kullansanız, daha yüksek sınıflarda 40 a kadar da kullansanız sağlamanız mümkün değil. Çünkü birçok çeşit vanalar 0,3 mss. nin altındaki basınçlarda, bu vananın çeşidine göre kısmen değişiyor olsa bile sızdırmazlığı tartışılır. Özel sızdırmazlık elemanıyla takip edilmek zorunda. Şimdiye kadar hangi müteahhit arkadaş buna dikkat etti? Hadi projeci olarak biz yazmıyoruz. Hangi müteahhit bunu yaptı? İrfan Çelimli: Sızdırmazlık için tabii ki müteahhitlerimizi hedef aldık. Serdar Bey ama biz hepimiz dikkat ederiz. Özellikle sızdırmazlığa. Serdar Uzgur: Peki! Böyle bir sızdırmazlık malzemesi olarak seçtiğiniz sınıflarla hiç alakası yok onu söylüyorum. GGG bilmem ne demeye başladığınız zaman aslında o konularla alakalı olmadığını ben biliyorum ama özel kodlar eklemeye başlıyorsunuz malzemelerin üzerine. Bu normalde suyun hangi su olduğuyla ilintili, suyun cinsiyle ilgili. Seçilen malzemenin döküm mü kullanacaksınız yoksa dövme çelik mi kullanacaksınız bunlarla ilgili. Borular konusunda da özellikle belirtmek istiyorum. Şartnamelerde bütün arkadaşlar şunu yazarız biz. Doğru istiflenecektir. Şu anda Afganistan a kamyon dolusu malzeme götürdüm, yarısını ayırdım ve kullanamıyorum. Çünkü kamyona yükleme şekli, borular uygun olmadığı için malzemelerin kimi bel vermiş kimi kendi üzerinde dönmüş. Bunlarla şantiyede karşılaşmayan arkadaşımız var mı? Tasarımcının kontrol zorunluluğu yok bunlarda ama bunları neyle geçmeye çalışıyorsunuz? Yuvarlak laflarla geçmeye çalışıyoruz. Ama öyle kötü depolanıyor ki o malzeme, ona bir kat değil iki kat astar boya daha vurmak zorunda kalabiliyorsunuz. Bırakın siyah borudaki astar boyayı, galvaniz boruya bile astar boya vurduğumuz yerler oluyor bizim. Depolama, kalite kontrolün bir parçası olarak, müteahhit veya sahadaki diğer kontrolörlük teşkilatı tarafından da onun nasıl depolandığı, nasıl nakledildiği, nasıl indirildiği veya yatay düşey taşıma yapıldığı tarif edilmesi lazım. Sismik konuya ise, bunun çok net bir şekilde özel bir konu olduğu ısrarında başlıyorum ben. Binanın yapısı, binanın kendi içinde iç dirençlerine bağlı olarak, rezistans değerlerine bağlı olarak, birde kullandığımız ekipmanın kritik değerlerine bağlı olarak, risk değerine bağlı olarak seçilmesi gereken bir şey. Böyle bir tasarım yapmak demek, bir tasarım bürosu tarafından ciddi uzmanlık isteyen bir konudur. Ne böyle bir bedel vardır tasarımın içerisinde ne de onun nereye asılacağı ve ne şekilde monte edileceği bilgisine aktarmak mümkün değildir. Dolayısıyla siz ona taşıyıcı elemanları tarif ederken de imtina etmeye çalışıyorsunuz. Yani normalde SMACNA size bir şeylerle astırır ama deprem bölgesinde mi değil mi ona bakmak lazım, İstanbul da yaptığınızla Antalya da yaptığınız aynı şey olmayacaktır veya Ankara da yaptığınız. Dolayısıyla bir takım talepleri yazarken alt alta koyarken problemlerin çözümü için optimum yaklaşımları tarif etmek lazım. Yani şu anda GG25 dahi geçerli değil bildiğim kadarıyla, GG25 terimi dökme demir içindeki oranları tarif ediyor. Şimdi onları da değiştirmeye başladılar, imalat normlarını değiştirmeye başladılar, dolayısıyla hep aynı noktaya geri gitmiş oluyoruz. Biz taleplerimizde öyle problemlerle karşılaşıyoruz ki hangi projeyle, hangi tip vananın doğru seçilmediği ve nasıl seçileceğinin bilinmediği. Yani her malzeme her yere kullanılmakta, dolayısıyla ilk nokta projenin nasıl kontrol edileceğinin tarifi, şartnamelerle nasıl örtüştürüleceği, tasarım 20