T.C. ANAYASASI MADDE 64: Devlet sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur. TC. ANAYASASI MADDE 27: Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme,

Transkript

1 T.C. ANAYASASI MADDE 64: Devlet sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur. TC. ANAYASASI MADDE 27: Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir.

2 İnsan yaşamının ayrılmaz bir parçası olan müzik, batıda ve doğuda bu kültürlerin temel özelliklerine uygun gelişmeler göstermiştir. Eski Mısır ve Çin gibi en tipik örneklerinde görüleceği üzere doğu kültürlerinin esas amacı insan ile doğa arasında uyum sağlamaktır. Buna karşılık batı ülkeleri eski Yunan dan beri insan gücüyle doğayı yenmeye, doğaya hükmetmeye çalışmışlardır. Doğaya hükmetmek için öncelikle insanın kendi nefsine hakim olması, kendi kendini yenmesi gerekmektedir. Bu tavır batılıyı doğa ile uyum içinde huzurlu olmak yerine, hem kendi içinde, hem de dışındaki doğa ile çatışmaya götürmüştür. Sonuçta doğaya karşı olan bu savaşta, batılılar medeniyet adına parlak zaferler kazanmışlarsa da, bu zaferin bedeli doğayla olan uyumdan doğan huzurun kaybı olmuştur.

3 Batı kültürlerinde Ortaçağ boyunca kiliselerin baskısıyla bin yıllık bir karanlık dönemden sonra Rönesans ile başlayıp Barok dönemi ile gelişen devirde soyluların kolaylıkla çalıp dinleyebileceği hafif orkestra eserleri ve basit operalar olarak gelişen müzik, sanayi devrimi ve milli devletlerin kuruluşuyla, batılıların dünyaya hakim olmaya giriştiği devirde eğlence aracı olmaktan çıkmış, ortak heyecanların ifadesi haline gelmiştir. Batının bu üstün olma, hükmetme kültürü müzikte ancak çok üstün vasıflara sahip, olağanüstü sanatçıların seslendirebileceği eserlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

4 İslâm inancının esasıysa tanrıya bağlılıktır. Bir İslam devleti olan Osmanlı nın klasik sanat anlayışı da temelde tanrıya bağlılıktan kaynaklanır. Tanrı sevgisinde huzur bulma, onun yarattığı her şeyi; insanı, doğayı sevmek bütün İslam sanatları gibi müziğinin de esasını teşkil eder. İnsanın tanrı tarafından yaratılan doğaya hakim olmak yerine ona uyum sağlaması İslam kültürünün temel ilkesidir. Bundan dolayı müzikte fazla zorluk çekmeden, olağanüstü yetenekler ya da insanüstü çalışmalar gerekmeden belli bir terbiye ile herkesin duygularını ifade edebileceği bir beste ve yorum sanatı doğmuştur.

5 Sanayi devriminden sonra dünyayı fethe çıkan, bu yolda da büyük operalarıyla, senfonileriyle, olağanüstü icracılarıyla müziği en büyük manevi silahlarından biri olarak kullanan batının karşısında Osmanlı nın tanrı ve insan sevgisiyle dolu bir huzur ortamı sağlamaya gücü yetmez olunca; Tanzimat devri padişahları ve paşaları batıdan sadece askeri usulleri değil müzik terbiyesi de almaya çalıştılar. Sürekli olarak aşkta huzur arayan Osmanlı musikîsi çok insancıl olabilirdi, ama Osmanlılığı sarsan millet kavramına ermiş güçler karşısında tutunabilmek için gerekli heyecanı sağlayamaz olmuştu.

6 En önemlisi Osmanlılığın bir milletler mozaiği özelliği taşıyan çok uluslu yapısının dünyadaki oluşumlar karşısında çökmüş olması, yerine tek millet esasına dayanan milli bir devletin kurulması zorunluluğunun oluşmasıydı. Türkiye Cumhuriyeti, milli olarak Türk unsurunu, dil olarak Türkçe yi esas kabul eden bir millî devlet olarak ortaya çıkmaktaydı. Bunun müzikteki sonuçlarına bakmadan önce, buradaki Türklük ve millet kavramlarına açıklık getirmek gerekir. Atatürk ne mutlu Türk olana değil, ne mutlu Türk üm diyene sözü durumu en özlü bir biçimde açıklamış olmaktaydı. Yeni devletin Türklük ve milliyet anlayışı, ırkçılık ve etnik köken esasına değil, siyasi birlik ve kültür ortaklığı, özgür vatandaşlık esasına dayanmaktadır.

7 Bu büyük olayı ana hatları içinde göstermeden önce, Türkiye de, cumhuriyetin ilânı sırasındaki müzik kurumlarını gözden geçirmek gerekir.

8 -II- Cumhuriyet ilân edildiğinde Türkiye de iki önemli müzik kurumu bulunmaktaydı: Muzıka-i Humayun ve Darülelhan Her ikisi de İstanbul daydı. 2. Mahmut tarafından 1826 da Vaka-i Hayriye olarak adlandırılan yeniçerilerin lağvedilmesinin ardından mehterin kurulan yeni ordunun ihtiyacını karşılayamaması sonucu; iki yıl sonra, 1828 de Muzıka-i Humayun, yani saray bandosu kurulur. Yönetimine de Donizetti Paşa getirilir.

9 Darülelhan ise bir müzik eğitim kurumuydu yılında Maarif Encümenine bağlı olarak kurulmuştu. Burada Türk ve Batı müziği eğitimleri birlikte sürdürülmekteydi.

10 Türkiye Cumhuriyeti nin gündemine aldığı en önemli sosyal siyaset Atatürk ün deyimiyle muasır medeniyetler seviyesi ne ulaşmak, yani bugünkü deyimiyle çağdaşlaşmaktı.

11 Latin harflerinin kabulü ve Türkçe nin sadeleşmesi esasına dayanan dil devriminin yanı sıra, Atatürk dönemi kültür değişmelerinin en önemlisi müzik alanında gerçekleştirilmiştir. Müzik alanında yapılan bu devrim düşünce alanında yapılan çok önemli bir değişim olmasına rağmen İnkılap tarihi kitaplarında adeta geçiştirilir, oysa

12 Atatürk ün önderliğinde, müzik alanında yapılan çalışmalardan bazıları şunlardır; * Muzıka-i Hümayun Ankara ya taşınarak Riyaset i Musiki Heyeti adını aldı. (Nisan 1924) *Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası

13 * Ankara da Musiki Muallim Mektebi kuruldu (Eylül 1924).

14 * İstanbul Belediye Konservatuvarı kuruldu. (1926). *İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı

15 İstanbul şehir bandosu kurulmuştur. (1927) Bu, pek çok kent ve kasabada belediye ya da dernek bandolarının kurulmasının önünü açtı.

16 İlk opera sahneye kondu. (1934) AHMET ADNAN SAYGUN Not: İkinci operamız Taşbebek de aynen Özsoy gibi konusu dahi Atatürk tarafından Hayri Egeli ye ısmarlanmış, 1938 de Ahmet Adnan Saygun tarafından bestelenerek seslendirilmiştir.

17 * Ankara Devlet Konservatuvarı kuruldu. (1936).

18 * Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Bölümü kuruldu. (1938) *Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi Bölümü

19 * Ankara da Askeri Müzik Okulu öğretime açıldı. (1938)

20 Ek olarak 1948 de çıkarılan harika çocuklar yasasıyla devam edilmesi de çok önemlidir. *Bir diğer önemli girişim: öğretim yılında tüm ülke çapında toplam 160 çok sesli gençlik ve çocuk korosu kurulmuştur. Her koroya öğrenci alınmak üzere ve her koro yılda 8-10 konser vermek üzere planlanır. Bu çalışmalara 15 öğretim üyesi, 130 çocuk ve gençlik korosu şefi ve 30 ilkokul öğretmeni, toplam 175 kişi görevlendirilmiştir. * Ankara Filarmoni dergisi sayı 66. Ocak 1972

21 Millî olmak ve çağdaşlaşmak cumhuriyet devletinin kurucusu Atatürk tarafından konulan birbirini tamamlayan iki kültür ilkesi olduğu halde, Atatürk ün ölümünden sonra, özellikle de çok partili siyasî hayata geçilmesiyle bu iki temel kültür ilkesi, birbirine karşıt hâle getirildi; millî olmak gericilik, çağdaş olmak ilericilik hâline dönüştürüldü. Bu, kültür hayatımızda büyük bir kargaşa ve keşmekeşe yol açtı. Bu durumun en keskin görüntülerine özellikle müzik alanında rastlanmaktadır.

22 Türk Musikîsi- Batı Musikîsi, tek sesli müzikçok sesli müzik gibi uzlaşmasına imkân olmayan karşıtlıklar yaratılmıştır. Bunlar hattâ zaman zaman düşmanlığa varan kültür cepheleri hâline sokuldu. Sonuçta belirli bir millî kültür siyaseti olması gereken devletin yapısı içinde iki karşıt kültür siyaseti güden müzik kurumları ortaya çıktı.

23 Müzikte bu geniş ileri adımlar atılmaktayken, devrimci davranışın sonradan geri tepecek adımları da olmaktaydı. Bunların ilki 1926 da Darülelhan ın İstanbul Belediye Konservatuarı haline getirilirken burada Türk müziği eğitiminin yasaklanmasıydı. Bu davranış tek sesli geleneğe bağlı Türk müzikçileriyle Cumhuriyetin desteklediği çok sesli çalışmalar yapan Türk müzikçileri arasında günümüze kadar süregelen bir uçurumun ortaya çıkmasına sebep oldu.

24 Bu ilk Türk operalarının bizzat Atatürk tarafından telkin ve teşvik edilmeleri, yeni devletin milli kültür ve müzik siyaseti bakımından önemle üzerinde durulması gereken davranışlardır. Atatürk 1 Kasım 1934 günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde müzik üzerine tarihi bir konuşma yaparak cumhuriyet devletinin müzik politikasına açıklık ve kesinlik getirir. Bu konuşmasında Atatürk şunları söyler: Bir ulusun yeni değişikliğinde ölçü, musikîdeki değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir. Bugün dinletilmeye yeltenilen musikî yüz ağartıcı değerde olmaktan uzaktır. Bunu açıkça bilmeliyiz. Ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan, yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir gün önce genel musikî kurallarına göre işlemek gerektir. Ancak bu düzeyde Türk ulusal musikîsi dünyadaki yerini alabilir.

25 Atatürk ün bu sözleri radyodan alaturka denilen geleneksel Türk musikîsi yayınlarının kaldırılması için bir işaret sayılmıştır. Böylece yeniyi yapmadan eskiyi yıkmaya çalışan kolaycı bir anlayışın müzik alanında geri tepen adımlarından biri atılmış oldu. Bu yanlışlıkların geri tepen ve tamiri güç bir başka örneği ise müzikte devrim yapılması için tek sesli müziğin yasaklanması gayretleridir.

26 Necil Kazım Akses Hasan Ferit Alnar Ekrem Zeki Ün Bu karanlık gibi görünen duruma rağmen Türkiye de müzik meselesi aslında hiç de umutsuz bir durumda değildir. Bağımsız, millî, çağdaş Türkiye Cumhuriyeti ni ifade eden bir müzik doğmuştur bile. Cumhuriyet in ilk müzik direktiflerini bizzat Atatürk ten alan Cemâl Reşit Rey, Adnan Adnan Saygun, Ulvi Cemâl Erkin, Necil Kâzım Akses, Hasan Ferit Alnar ve Ekrem Zeki Ün gibi bestecilerin eserleri, ulusal çağdaş Türk müziğinin temel taşlarıdır. Cemal Reşit Rey Ahmet Adnan Saygun Ulvi Cemal Erkin

27 Muammer Sun Cengiz Tanç Kemal Sünder Yalçın Tura Okan Demiriş Çetin Işıközlü Fazıl Say İlhan Mimaroğlu Ali Darmar Betin Güneş Cenan Akın Selman Ada Bu büyük öncülerden sonra gelen besteciler; Bülent Tarcan, İlhan Usmanbaş, Nevit Kodallı, Ferit Tüzün, Muammer Sun, Cengiz Tanç, Kemâl Sünder, Yalçın Tura, Okan Demiriş, Çetin Işıközlü Tuluyhan Uğurlu, Fazıl Say, Ali Darmar, Aydın Esen, Betin Güneş, İlhan Mimaroğlu, Cenan Akın, Selman Ada senfonik eserleri, sahne için müzikleri, konser parçaları vb. ile önemli bir müzik birikimini ortaya çıkarmışlardır. Bu birikim Cumhuriyetin müzik birikimidir.

28 Türk müziği, Türk müzik inkılâbından sonra her yönüyle bir atılım içine girmiştir. Ulusallıktan çağdaşlığa, çağdaşlıktan evrenselliğe ilkesiyle yapılan çalışmalar sonucu, müziğimizde büyük gelişmeler sağlanmıştır. Müzikle ilgili gelişmeler doğrultusunda amaçları gerçekleştirmek için çeşitli müzik kurum ve kuruşları açılmış, burada eğitim gören öğrenciler, Atatürk ün belirlediği ilkeler doğrultusunda yetiştirilmiştir. Atatürk ün belirlediği müzik ilkeleri doğrultusunda yapılan çalışmaları ve sağlanan gelişmeleri şöyle toparlayabiliriz:

29 .Milli musiki ve temsil akademisi yasası çıkarılmıştır.. Atatürk müzik devriminin esaslarını oluşturmaları amacıyla bir kurul meydana getirmiştir.

30 Türk halk ezgileri derlenmiş, notaya alınmış ve yayımlanmıştır. Bu eserleri seslendirmek ve yorumlamak için orkestralar ve korolar kurulmuştur. Müziğimizde yeni bir kavram olan çok seslilik kullanılmaya başlanmıştır. Halk ezgilerinin, batı tekniği ile çok seslendirme çalışmaları yapılmıştır. Ezgilerimiz, çağdaş tekniklerle işlenerek özgün eserler bestelenmiştir. Türkçe operalar yazılmasının önü açılmıştır. İlk Türk operası olan Özsoy Operası Ahmet Adnan Saygun tarafından bestelenip sahneye konmuş; bu diğer bestecilerin önünü açmıştır.

31 .Yarışma sınavları açılarak yurt dışına öğrenciler gönderilmiş, sanatçı ve öğretmen olarak yetişmeleri sağlanmıştır..sanatçılara devlet sanatçısı ünvanı verilmesi uygun görülmüştür.. Çok sesli ve TSM, THM branşlarında ihtisaslaşma olanağıyla şekillendirilmek suretiyle konservatuvarlar açılmıştır..müzik kuramı kitapları yayımlanmıştır.. Halkevlerinde çok sesli çocuk ve gençlik koroları, mandolin takımları kurulmuştur.(ödeneksiz bırakıldıklarından yürütülememiştir). İstanbul şehir bandosunu takiple belediye ve dernek bandoları kurulmuştur.

32 Geleneksel Türk Halk Müziği, Geleneksel Türk Sanat Müziği ve Çağdaş Çoksesli Türk Müziği alanlarında değerli sanatçılar ve öğretmenler yetiştirilmektedir. Çeşitli üniversitelere bağlı fakültelerde müzik bölümleri açılmıştır. Yurt çapında tüm illerde Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri açılmıştır. Çeşitli müzik guruplarımız yurt dışında düzenlenen festivallere katılarak büyük başarılar elde etmiş ve etmektedirler. Ülkemizde, uluslar arası özelliğe sahip birçok müzik festivali düzenlenmektedir.

33