AGAÇ, ÇİÇEK VE YEŞİL MEDENİYET DEMEKTİR. M. KEMAL ATATÜRK

Transkript

1 i

2 AGAÇ, ÇİÇEK VE YEŞİL MEDENİYET DEMEKTİR. M. KEMAL ATATÜRK ii

3 ULUSAL ÇEVRE ANDI Şimdiki ve Gelecek Kuşakların Temiz ve Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı Olduğu, Gerçeğinden Hareketle Çevreye Duyarlı Bir Kalkınman Yana Olduğunu Vurgulayarak; Doğal Kaynakların Ekonomik Kalkınmanın Hem Kaynağını Hem Sınırını Oluşturduğunu Bilerek, Çevrenin Korunması ve Geliştirilmesinden Bireysel Katkı ve Katılımın Gereğine ve Önemine İnanarak; Çevresel Değerlere Sahip Çıkıp Zarar Verenleri Uyaracağıma Doğal Kaynaklardan Faydalanırken Tutumlu Davranacağıma, Sürdürülebilir Kalkınma İlkeleri Doğrultusunda Hareket Edeceğime, Bu Yönde İşbirliği ve Dayanışma Anlayışı İçerisinde Hareket Ederek, Çevre Konusunda Herkese Örnek Olacağıma, Söz Veririm iii

4 HAZIRLAYANLAR İL ÇEVRE ve ORMAN MÜDÜRÜ ÇED ve PLANLAMA ŞUBE MÜDÜRÜ ÇEVRE MÜHENDİSİ : ŞEFİK KARA : MUHİTTİN KARABULUT : DERYA DEMİRDAĞ iv

5 İçindekiler Tablolar Listesi Şekiller Listesi İÇİNDEKİLER A. COĞRAFİ KAPSAM 1 Sayfa V XVII XX A.1. Giriş 1 A.2. İl ve İlçe Sınırları 5 A.3. İlin Coğrafi Durumu 5 A.4. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu 6 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 12 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma 16 A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya 17 B. DOĞAL KAYNAKLAR 20 B.1. Enerji Kaynakları 20 B.1.1. Güneş 20 B.1.2. Su Gücü 20 B.1.3. Kömür 20 B.1.4. Doğalgaz 20 B.1.5. Rüzgar 21 B.1.6. Biyokütle 21 B.1.7. Petrol 21 B.1.8. Jeotermal Sahalar 21 B.2. Biyolojik Çeşitlilik 21 B.2.1. Ormanlar 21 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 24 B.2.2. Çayır ve Mera 24 B.2.3. Sulak Alanlar 24 B.2.4. Flora 25 B.2.5. Fauna 26 B.2.6. Milli Parklar,Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 27 B.3. Toprak 27 B.4. Su Kaynakları 29 B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 29 B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları 33 B.4.3. Akarsular 33 B.4.4. Göller ve Göletler 35 B.5. Mineral Kaynaklar 35 B.5.1. Sanayi Madenleri 35 B.5.2. Metalik Madenler 36 B.5.3. Enerji Madenleri 45 B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 45 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) 50 C.1. İklim ve Hava 50 v

6 C.1.1. Doğal Değişkenler 50 C Rüzgar 50 C Basınç 51 C Nem 51 C Sıcaklık 51 C Buharlaşma 52 C Yağışlar 53 C Yağmur 53 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 53 C Seller 54 C Kuraklık 54 C Mikroklima 55 C.1.2. Yapay Etmenler 56 C Plansız Kentleşme 56 C Yeşil Alanlar 56 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 57 C Endüstriyel Emisyonlar 59 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 60 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları 60 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 60 C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları 61 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları 61 C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları 61 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 61 C.3. Atmosferik Kirlilik 61 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 61 C.3.2. Asit Yağışlarının Etkileri 61 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 61 C.4.1. Doğal Çevreye Etkileri 61 C Su Üzerindeki Etkileri 62 C Toprak Üzerine Etkileri 62 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 62 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 62 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri 62 D. SU 64 D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı 64 D.1.1. Yeraltı Suları 64 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 66 D.1.3. Akarsular 67 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 69 D.1.5. Denizler 82 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 82 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 83 D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik 83 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 83 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 84 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 86 vi

7 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 86 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 86 D.5.1. Tuzluluk 87 D.5.2. Zehirli Gazlar 87 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 87 D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler 87 D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler 87 D Siyanürler 87 D Petrol ve Türevleri 87 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 87 D Pestisitler ve Su Kirliliği 87 D Gübreler ve Su Kirliliği 87 D Deterjanlar ve Su Kirliliği 87 D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler 87 D.5.7. Patojenler 87 D.5.8. Askıda Katı Maddeler 87 D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 87 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI 88 E.1. Genel Toprak Yapısı 88 E.2. Toprak Kirliliği 88 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 89 E Atmosferik Kirlenme 89 E Atıklardan Kirlenme 89 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 89 E.3. Arazi 90 E.3.1. Arazi Varlığı 90 E Arazi Sınıfları 90 E Kullanma Durumu 91 E.3.2. Arazi Problemleri 95 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 97 F.1. Ekosistem Tipleri 97 F.1.1. Ormanlar 97 F Ormanların Ekolojik Yapısı 97 F İlin Orman Envanteri 97 F Orman Varlığının Yararları 98 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 99 F.1.2. Çayır ve Meralar 106 F.1.3. Sulak Alanlar 106 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) 107 F.2. Flora 107 F.2.1. Habitat ve Toplulukları 107 F.2.2. Türler ve Populasyonları 107 F.3. Fauna 109 F.3.1. Habitat ve Toplulukları 109 F.3.2. Türler ve Populasyonları 109 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 110 vii

8 F Evcil Hayvanlar 110 F Sahipli Hayvanlar 110 F Sahipsiz Hayvanlar 111 F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar 111 F Hayvan Hakları İhlalleri 111 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği 112 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar 112 F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 112 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat 112 Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban 112 Hayvanı Yerleştirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür 116 ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları 122 F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde 123 Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan 123 Edilen Alanlar F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 124 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 124 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 124 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar 124 F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 124 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması 124 Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 125 viii

9 F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar 138 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları 142 F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan 143 Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, ix

10 Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar G. TURİZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri 147 G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 150 G Konum 151 G Fiziki Özellikler 152 G.1.2. Kültürel Değerler 153 G.2. Turizm Çeşitleri 155 G.3. Turistik Altyapı 155 G.4. Turist Sayısı 157 G.5. Turizm Ekonomisi 157 G.6. Turizm-Çevre İlişkisi 159 H. TARIM VE HAYVANCILIK 160 H.1. Genel Tarımsal Yapı 160 H.2. Tarımsal Üretim 160 H.2.1. Bitkisel Üretim 161 H Tarla Bitkileri 161 H Buğdaygiller 161 H Baklagiller 162 H Yem Bitkileri 165 H Endüstriyel Bitkiler 168 H Bahçe Bitkileri 169 H Meyve Üretimi 170 H Sebze Üretimi 184 H Süs Bitkileri 190 H.2.2. Hayvansal Üretim 192 H Büyükbaş Hayvancılık 192 H Küçükbaş Hayvancılık 196 H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) 198 H Su Ürünleri 198 H Kürk Hayvancılığı 200 H Arıcılık ve İpekböcekçiliği 200 H.3. Organik Tarım 200 H.4. Tarımsal İşletmeler 200 H.4.1. Kamu İşletmeleri 202 H.4.2. Özel İşletmeler 202 H.5. Tarımsal Faaliyetler 202 H.5.1. Pestisit Kullanımı 203 H.5.2. Gübre Kullanımı 204 H.5.3. Toprak Kullanımı x

11 I. MADENCİLİK 213 I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler 213 I.1.1. Sanayi Madenleri 213 I.1.2. Metalik Madenler 215 I.1.3. Enerji Madenleri 229 I.1.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler 229 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 231 I.3. Cevher Zenginleştirme 233 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 237 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 237 J. ENERJİ 239 J.1. Birincil Enerji Kaynakları 239 J.1.1. Taşkömürü 239 J.1.2. Linyit 239 J.1.3. Asfaltit 239 J.1.4. Bitümlü Şist 239 J.1.5. Hampetrol 239 J.1.6. Doğalgaz 239 J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 239 J.1.8. Orman 239 J.1.9. Hidrolik 239 J Jeotermal 239 J Güneş 240 J Rüzgar 240 J Biyokütle 240 J.2. İkincil Enerji Kaynaları 240 J.2.1. Termik Enerji 240 J.2.2. Hidrolik Enerji 240 J.2.3. Nükleer Enerji 242 J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 242 J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 242 J.4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 243 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ 245 K.1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 245 K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 246 K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 249 K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumu 249 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 251 K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 252 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 252 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 252 K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 254 K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 255 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 255 xi

12 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 255 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 257 L.1. Altyapı 257 L.1.1. Temiz Su Sistemi 257 L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 257 L.1.3. Yeşil Alanlar 259 L.1.4. Elektrik İletim Hatları 259 L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları 263 L.2. Ulaşım 263 L.2.1. Karayolları 263 L Karayolları Genel 263 L Ulaşım Planlaması 264 L Toplu Taşım Sistemleri 265 L Kent İçi Yollar 265 L Araç Sayıları 266 L.2.2. Demiryolları 266 L Kullanılan Raylı Sistemler 266 L Taşımacılıkta Demiryolları 266 L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı 267 L Limanlar 267 L Taşımacılık 267 L.2.4. Havayolları 267 L.3. Haberleşme 267 L.4. İlin Plan Durumu 269 L.5. İldeki Baz İstasyonları 273 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 274 M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama 274 M.1.1. Kentsel Alanlar 274 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 274 M Kentsel Büyüme Deseni 279 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları 280 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 280 M Kentsel Yenileme Alanları 281 M Endüstri Alanları Yer Seçimi 281 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 281 M.1.2. Kırsal Alanlar 282 M Kırsal Yerleşme Deseni 282 M Arazi Mülkiyeti 287 M.2. Altyapı 287 M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 287 M.3.1. Kamu Binaları 287 M.3.2. Okullar 289 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 308 M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 311 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 313 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 313 xii

13 M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 313 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 314 M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma 316 M.3.10.Yerel Mimari Özellikler 316 M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 317 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 317 M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik 317 M.4.2. Göçler 318 M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik) 318 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 318 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 319 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 319 M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 319 M.5.1. Görüntü Kirliliği 319 M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu 319 M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 319 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 319 M.5.5. Kentsel Atıklar 319 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 320 M.6. Nüfus 321 M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 321 M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 323 M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 327 M.6.4. Nüfus Değişim Oranı 330 N. ATIKLAR 332 N.1. Evsel Katı Atıklar 332 N.2. Tehlikeli Atıklar 332 N.3. Özel Atıklar 332 N.3.1. Tıbbi Atıklar 332 N.3.2. Atık Yağlar 335 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 335 N.3.4. Pil ve Aküler 335 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 335 N.3.6. Tarama Çamurları 335 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 335 N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 335 N.4. Diğer Atıklar 335 N.4.1. Ambalaj Atıkları 335 N.4.2. Hayvan Kadavraları 336 N.4.3. Mezbaha Atıkları 336 N.5. Atık Yönetimi 336 N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 336 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri 336 N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 336 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 336 N.8.2. Atıkların Yakılması 336 xiii

14 N.8.3. Kompost 336 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 336 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 337 O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 338 O.1. Gürültü 338 O.1.1. Gürültü Kaynakları 338 O Trafik Gürültüsü 338 O Endüstri Gürültüsü 339 O İnşaat Gürültüsü 339 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 339 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü 340 O.1.2. Gürültü ile Mücadele 340 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 341 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 341 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 341 O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri 341 O Fiziksel Etkileri 341 O Fizyolojik Etkileri 341 O Psikolojik Etkileri 341 O Performans Üzerine Etkileri 342 O.2. Titreşim 342 P. AFETLER 344 P.1. Doğal Afetler 344 P.1.1. Depremler 344 P.1.2. Heyelan ve Çığlar 349 P.1.3. Seller 354 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 354 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 355 P.1.6. Fırtınalar 355 P.2. Diğer Afetler 355 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 355 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 356 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 356 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 356 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 359 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 359 P.3.3. İlkyardım Servisleri 359 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 362 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler 362 P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 362 R. SAĞLIK VE ÇEVRE 363 R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 363 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 363 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar 366 xiv

15 R İçme, Kullanma ve Sulama Suları 368 R Denizler 371 R Zoonoz Hastalıklar 371 R.1.3. Gıda Hijyeni 372 R.1.4. Aşılama Çalışmaları 373 R.1.5. Bebek Ölümleri 375 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 375 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları 376 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 376 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 376 R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 376 R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 376 R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 376 R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 376 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma 376 R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 376 S. ÇEVRE EĞİTİMİ 377 S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri 377 S.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 377 S.2.1. Çevre Vakıfları 377 S.2.2. Çevre Dernekleri 379 S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar 381 T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA 382 T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 382 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi 382 T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması 382 T.4. Çevrenin İnsan- Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 383 T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 383 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 383 xv

16 TABLOLAR LİSTESİ Tablo-B.1 İlimizdeki Akarsuların Akım ve Debileri 20 Tablo B.2 Elazığ Merkez İşletme Şefliği Amenejman Verilerine Göre Orman Varlığı 22 Tablo-B.3 Yukarı Fırat Havzasında Bugün Bilinen Geofitlerin Familyalara ve Cinslere Göre Dağılışı 26 Tablo B.4 Keban Baraj Gölü nün Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri 30 Tablo B.5 Hazar Gölünün Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 32 Tablo B.6 Kepektaş Göletinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 32 Tablo B.7 Işıktepe Göletinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 33 Tablo B.8 Tadım Göletinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 33 Tablo - B.9 Kum-Çakıl Ocakları ( 1-A Grubu Maden) ( ) 46 Tablo B.10 Elazığ İli Kamu Kurumları Hammadde İzin Sahası ( ) 47 Tablo B.11 Elazığ İli- Kamu Kurumları Hammadde İzin Sahası 48 Tablo - C.1 Elazığ ilindeki Aylık ve Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m-sec) 50 Tablo - C.2 Elazığ İlindeki Maksimum Rüzgarın Yönü ve Hızı (m-sec) 50 Tablo - C.3 Elazığ İlindeki Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 50 Tablo - C.4 Elazığ İlindeki Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 51 Tablo - C.5 Elazığ İlindeki En Yüksek, En Düşük ve Ortalama Yerel Basınç (hpa) 51 Tablo-C.6 Elazığ İlindeki Bağıl Nem (%) Değerleri 51 Tablo-C.7 Elazığ İlindeki 2009 Yılındaki Ortalama En Düşük, En Yüksek ve Ortalama Sıcaklık Değerleri 52 Tablo-C.8 Elazığ İlinde 2009 Yılında En Düşük,En Yüksek Sıcaklık (C) Günleri ve Sıcaklık 52 Tablo - C.9 Elazığ İlindeki Ortalama Buharlaşma ve Günlük Buharlaşma Miktarı (mm) 52 Tablo-C.10 Elazığ İlininde Toplam Yağış Ortalaması (mm) ve maksimum yağış miktarı(mm) 53 Tablo-C.11 Elazığ İlinde 2009 Yılında Kar Ölçüm Değerleri 53 Tablo C.12 Elazığ İlinde 2009 Yılı Fevk Hadiseleri 54 Tablo - C.13 Aralık ayı itibariyle 1, 3, 6, 9, 12 ve 24 aylık periyotlarda NYİ (SPI) indis değerleri 55 Tablo - C.14 SPI indeks değerleri 55 Tablo -C.15 İlimizde doğalgaz kullanım bilgileri (Ocak 2010 itibariyle) 58 Tablo C.16 Elazığ İl Sınırları İçinde, Isınma Amaçlı Yerli Kömür Kullanan Kaloriferli veya Sobalı Konutlar ya da İşyerlerinde Kullanılacak Yerli Kömürlerin Özellikleri 58 Tablo C.17 Elazığ İl Sınırları İçinde, Isınma Amaçlı İthal Kömür Kullanan Kaloriferli veya Sobalı Konutlar ya da İşyerlerinde Kullanılacak İthal Kömürlerin Özellikleri 58 Tablo D.1 Barajlar, Akarsular, Kullanım Amaçları ve Debileri 68 Tablo D.2 Elazığ İline Ait Su Kalitesi Örnekleme Noktaları 84 Tablo E.1 Elazığ İli Tarımsal Arazi Varlığı 92 Elazığ İli 5403 Sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu Tablo E.2 Kapsamında Yapılan Tarım Dışı Kullanım Başvurularına Ait 2009 Yılı 93 1.Dönem Raporu Tablo E.3 Elazığ İli 5403 Sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu Kapsamında Yapılan Tarım Dışı Kullanım Başvurularına Ait 2009 Yılı 2.Dönem Raporu 94 Tablo-F.1 Elazığ Merkez İşletme Şefliği Amenejman Verilerine Göre Orman Varlığı 97 Tablo F Yılına Ait Orman Sayılmayan Yerlerden Sahiplerinin Faydalanmaları İle Alakalı Yürütülen İşlem Adedi ve Elde Edilen Emval Miktarlarının Cetveldir 99 Tablo F.3 Elazığ İlinde Orman Kadastro Yapılan Köyler 100 Tablo F Yıllarında Üretim Yapılan Bölmelerin Durumu ve Elde Edilen Hasılanın Cinsi ve Miktarları 102 Tablo - F.5 Tescil Edilen Orman ve 2/B Alanları 103 Tablo - F.6 Orman Arazilerinin Tarım Alanına Dönüştürülmesi 105 Tablo-F.7 Yukarı Fırat Havzasında Bugün Bilinen Geofitlerin Familyalara ve Cinslere Dağılışı Verilmiştir 109 Tablo F.8 Elazığ Merkez Sit Alanları 121 Sayfa xvi

17 Tablo-H.1 Elazığ İlinde Arazi Dağılımı 160 Tablo - H.2 Tarım Arazisi Nitelik Dağılımı 160 Tablo - H.3 Tarla Ürünleri Üretimi 161 Tablo - H.4 Elazığ 2009 yılı Yem Bitkileri Üretimi Üretimi 165 Tablo - H.5 Meyve Üretimi 170 Tablo - H.6 Sebze Üretimi 184 Tablo - H.7 Irka Göre Güncel Hayvan Sayısı İşletme İstatistiği 192 Tablo H.8 Yaşa Göre Sığır Cinsi Hayvan Sayısı İstatistiği İlimizdeki Hayvancılık İşletme Sayıları 193 Tablo H.9 Hayvancılık Yapılan Bölgeler ve İşletme Kapasiteleri 193 Tablo H.10 Hayvancılık Yapılan Bölgeler ve İşletme Kapasiteleri 196 Tablo H.11 İlimizdeki Su Ürünleri İşletmeleri 199 Tablo H.12 Tarımda İşletme Büyüklüğü ve Arazi Edinim Biçimi 201 Tablo H.13 Pestisitlerin Toprakta Kalıcılık Durumları 203 Tablo - H.14 Elazığ İli 2009 Yılı Pestisit Kullanım Miktarları 204 Tablo H.15 Elazığ İl Sınırları İçinde Kullanılan Gübre Miktarları 205 Tablo-H Sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu Kapsamında Yapılan Tarım Dışı Kullanım Başvurularına Ait 2009 Yılı 1.Dönem (Ocak-Şubat-Mart- 211 Nisan-Mayıs-Haziran Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim-Kasım-Aralık) Raporu Tablo I.1 Kum-Çakıl Ocakları ( 1-A GRUBU MADEN) ( ) 230 Tablo I.2 Elazığ İli Kamu Kurumları Hammadde İzin Sahası ( ) 230 Tablo I.3 Ergani (Maden) Bakır İşletmesinin Yıllarında Üretilen Ham Cevher, Blister Bakır ve Sülfürik Asit Miktarı ile İşletmedeki İstihdam Durumu 234 Tablo I.4 Ferrokrom Tesislerinin Kurnluşundan 1996 Yılı Sonuna Kadar Üretilen Ferrokrom Miktarı 236 Tablo J.1 Hidroelektrik Enerjisi Kaynak Kullanımı ve Gerçekleşme 242 Tablo J.2 Elektrik Enerjisi Tüketiminin Gelişimi 242 Tablo J Sonu Abone Grupları Bazında Abone Sayıları ve Tüketimlerin Toplam Sayı ve Tüketim İçerisindeki Oranları 243 Tablo J Kaçak Takip Çizelgesi 244 Tablo - K.1 Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları (2009) 249 Tablo -K.2 Elazığ'da İşletmede Olan 10+ İşçi Çalıştıran Sanayi Tesisleri 250 Tablo K.3 Atıksu Arıtma Tesisi Durumu 253 Tablo- K.4 Özuğur Tavukçuluk 2 Saatlik Kompozit Numune Analiz Sonuçları 254 Tablo K.5 Karakoçanlılar Gıda Turizm 2 Saatlik Kompozit Numune Analiz Sonuçları 254 Tablo K.6 Sanayi Tesislerinin Yer Seçimi Aşamasında, Kullanılan I., II. ve III. Sınıf Tarım Toprakları Miktarı 255 Tablo L.1 Mevcut İçme Sularının İletimini Yapan Boruların Kalite ve Uzunlukları 257 Tablo - L.2 İlimiz Sınırlarından Geçen Yolların Durumu 264 Tablo L.3 Yük - Ton ve Kişi Bildirim Formu 265 Tablo L.4 İldeki Baz İstasyonları 273 Tablo M.1 Tablo M.1: İlçelere göre il/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu Tablo - M.2 Elazığ İli Şehir-Kır Nüfus Miktar ve Oranları ( ) 283 Tablo- M.3 Elazığ Merkez İlçenin Nüfus Artış Oranları ve Hızları ( ) 286 Tablo M Öğretim Yılı İlköğretim Okulları Derslik, Şube ve Öğrenci Sayıları 289 Tablo- M Öğretim Yılı Genel, Mesleki Ve Teknik Liselerin Okullar Bazında Döküm Tablosu 299 Tablo M.6 İlimiz Merkez Ve İlçelerindeki Yatılı Ve Pansiyonlu Okullar, Yatak Kapasiteleri, Yatılı Öğrenci Sayıları Ve Kapasite Kullanım Oranı 304 Tablo M.7 İlimiz Merkezinde Ve İlçelerimizde Faaliyette Bulunan Özel Öğrenci Yurtları Yatak Kapasiteleri Ve Kalan Öğrenci Sayıları 305 Tablo M.8 Fırat Üniversitesi'nin Öğrenci Sayıları 307 Tablo - M.9 Hastane ve Sağlık Tesislerinin Dağılımı 308 Tablo M.10 Toplum Sağlığı Merkezleri ve Bağlı Olan Aile Sağlığı Merkezleri 309 Tablo- M.11 Elazığ İli Özel Sağlık Kuruluşları 310 Tablo - M.12 Sinema Salonu Kütüphane sayısı, Konferans ve Tiyatro Salonu (2006) 313 Tablo M Yılı İşgücü Durumu 317 Tablo- M.14 Tablo -M.14: Elazığ İl Nüfusu ( ) 321 xvii

18 Tablo- M.15 İl ve İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, Yıllık Nüfus Artış Hızı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu 322 Tablo -M.16 İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusları (2009) 322 Tablo M.17 Yaş, Yaş Grubu, Okuryazarlık, Eğitim Durumu ve Cinsiyete Göre Nüfus, İL TOPLAM, [6 ve daha yukarı yaştaki nüfus, T - Toplam E - Erkek K Kadın] 324 DİE, 2000 GENEL NÜFUS SAYIM] Tablo M.18 Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus (2009) 325 Tablo M.19 Okuma Yazma Durumu Ve Cinsiyete Göre Nüfus ( 6 +Yaş ) Tablo- M.20 Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus ( 6 +yaş ) Tablo M.21 Bitirilen Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Nüfus (6+ yaş) Tablo- M.22 Elazığ İli Nüfus Artış Oranları ve Hızları ( ) 330 Tablo- N.1 Elazığ İli Sağlık Kuruluşları Yönetmelik Uygulamaları 333 Tablo N.2 Elazığ İli Belediye Yönetmelik Uygulamaları 333 Tablo O Yılı İlk 11 Ay Elazığ İli Merkez Şehiriçi Gürültü Ölçümleri 338 Tablo O İlk 11 Ay, Sanayi Bölgesindeki Gürültü Ölçüm Sonuçları 339 Tablo O Yılı İlk 11 Ay Eğlence Yerleri Ölçüm Sonuçları 340 Tablo O.4 Bazı Gürültü Türlerinin Desibel Dereceleri ve Psikolojik Etkileri 342 Tablo P.1 Elazığ ve Yakın Çevresinde Meydana Gelen Tarihi Depremler Aşağıdaki Tabloda Tarih Sırasıyla Verilmiştir 347 Tablo P.2 Elazığ ve Yakın Çevresinde Aletsel Dönemden Günümüze Meydana Gelmiş ve Büyüklüğü M 5.0 Olan Depremlerin Listesi Aşağıdaki Tabloda Verilmiştir 348 Tablo P.3 Elazığ Afet ( Heyelan-Çığ-Su Baskını-Kaya Düşmesi) Envanteri 350 Tablo P.4 Elazığ İli 2009 Yılına Ait Olağanüstü Olay Hadiseleri 355 Tablo R.1 İlimizdeki Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 363 Tablo R.2 Toplum Sağlığı Merkezleri ve Bağlı Olan Aile Sağlığı Merkezleri 364 Tablo R.3 Elazığ İli Özel Sağlık Kuruluşları 365 Tablo R.4 Elazığ İlinde 2009 Yılı İnsanlarda Bulaşıcı Hastalıklar 366 Tablo R.5 Suların özellikleri 368 Tablo R.6 Elazığ İli Zoonoz Hastalıkları 372 Tablo R.7 Aşı Sonuçları Çizelgesi 374 Tablo-R.8 Yıllara Göre Bebek Ölüm Sayıları 375 Tablo R.9 Yıllara Göre Bebek Ölüm Hızları (Binde) 375 Tablo R Yılı Bebek Ölümlerinin Nedenleri 375 Tablo R.11 Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Dağılımı 375 Tablo R.12 Aile Planlaması Personel Eğitimi Çalışmaları 376 Tablo T.1 ÇED GEREKLİDİR/GEREKLİ DEĞİLDİR Kararı Verilen Faaliyetler Listesi 386 xviii

19 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil - A.1 Tarihi Harput Kalesi 1 Şekil A.2 Hazar Gölü 2 Şekil A.3 Hazar Gölü 3 Şekil - A.4 Keban Barajı 3 Şekil - A.5 Buzluk Mağaraları 4 Şekil- A.6 Hazarbaba Kayak Merkezi 4 Şekil A.7 Elazığ İl Haritası 5 Şekil A.8 İlin Morfografya Haritası 8 Şekil A.9 Elazığ ve Çevresinin 1/ Ölçekli Jeolojik Yapısı 12 Şekil A.10 İlin Jeolojik Haritası 13 Şekil A.11 Elazığ ve Çevresinin Stratigrafik Kesiti 15 Şekil A.12 Doğuanadolu Fay Sistemlerinin Sivrice Adıyaman Fay Zonu Boyunca 17 Şekil A.13 Elazığ ve Çevresinin Tektonik Haritası 18 Şekil B.1 Golan Kaplıcaları 21 Şekil B.2 Elazığ İli Orman Alanları 23 Şekil B.3 Orman Arazilerinin İlçeler İtibariyle Dağılımı 23 Şekil B.4 İl Sınırları İçinde Bulunan Çayır ve Meraları Gösterir Grafik 23 Şekil B.5 İlin Toprak Haritası 28 Şekil B.6 İlin Hidrografya Haritası 34 Şekil D.1 Cip Barajı Sulaması 71 Şekil D.2 Karakoçan Sulaması 73 Şekil D.3 Tadım Sulaması 75 Şekil D.4 Işıktepe Göleti ve Sulaması 77 Şekil D.5 Kepektaş Göleti ve Sulaması 79 Şekil D.6 Sivrice Dedeyolu Göleti ve Sulaması 81 Şekil D.7 Elazığ İli Hidrolik Eğim Haritası 82 Şekil G.1 Buzluk Mağaraları 150 Şekil G.2 Hazar Gölü 150 Şekil G.3 Hazar Gölü Günbatımı 151 Şekil H.1 Büyükbaş Hayvanmcılık Yapılan Bölgeler 196 Şekil H.2 Elazığ İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı 201 Şekil-J.1 Cip Sulama Barajı 240 Şekil J.2 Keban Barajı 240 Şekil J.3 Elazığ İli Sınırları İçerisinde Bulunan Çeşitli Kademelerdeki Hidroelektrik Enerji Projeleri ve Kriterleri 241 Şekil K.1 İlimizin Sanayi Gruplama Haritası 246 Şekil K.2 İlimizin Maden Haritası 246 Şekil K.3 Organize Sanayide Bir Mermer Atölyesi 247 Şekil L İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü- TEİAŞ Bölge Haritası 263 Şekil L.2 Karayolları 8. Bölge Müdürlüğü Elazığ Yol Haritası 264 Şekil L.3 Dünyanın En Uzun Demiryolu Köprüsü (Elazığ Malatya) Sınırı 266 Şekil L.4 Elazığ Projesi Master Planı (Elz. Proj. Mevc. Durum Rap.-1) 271 Şekil L.5 Kamu Kurum-Kuruluş Mevcut 272 Şekil M.1 Elazığ İli Deprem Haritası 275 Şekil M.2 Elazığ İlinin Jeolojik Haritası 276 Şekil M.3 Elazığ İlinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesiti (Palutoğlu ve Tanyolu, 2006) 277 Şekil M.4 İlimiz ve yakın çevresindeki önemli faylar (Palutoğlu ve Tanyolu, 2006) 278 Şekil-M.5 Elazığ İli Şehir-Kır Nüfusu ( ) 284 Şekil M.6 Elazığ Şehrinin Nüfus Piramidi (1995) 325 Şekil O.1 Sanayi Gürültüsünü Gösterir Grafik 339 Şekil P.1 Elazığ ve çevresine ait tektonik harita ( Perinçek ve vd., 1987 den değiştirilerek yapılmıştır. ) 344 Şekil P.2 Elazığ Fayı nın sayısallaştırılmış harita görüntüsü ( den alınmıştır. ) değiştirilerek yapılmıştır. 346 Sayfa xix

20 Şekil P.3 Elazığ Deprem Bölgeleme Haritası 347 Şekil R.1 İçme Suları Merkez Analiz Sonuçları 371 Şekil R.2 Merkez Belde ve Köylerdeki Analiz Sonuçları 371 xx