SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SORUNLARI ARAŞTIRMASI 2009

Transkript

1 SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SORUNLARI ARAŞTIRMASI 2009

2 SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SORUNLARI ARAŞTIRMASI Tüm Sağlık-Sen Yayınları AR-GE Dizisi - 1 Genel Koordinatör Yüksel KILIÇ Genel Teşkilatlandırma Sekreteri Tüm Sağlık-Sen Ar-Ge Grubu Zeynep KILIÇ Ömer ÖZAY Tasarım Zenta Grup Hakan KELEŞ ajans@zenta-grup.com Baskı Bilim Matbaası Tüm Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası Sağlık Mahallesi Süleyman Sırrı cad. No: 16/9-10 Sıhhiye/Ankara Tel : (0312) pbx Fax: (0312) bilgi@tumsagliksen.org.tr

3 ÖNSÖZ Sağlık hizmetleri gerek teknolojik düzey, gerekse hizmet sunma biçim ve anlayışı yönünden sürekli bir değişim ve gelişim içinde olmuştur. Sağlık politikaları ve sağlığın kurumsallaşması, tarih boyunca toplumların politik ve ekonomik koşullarına, toplumsal yapılarına, değer sistemlerine, sağlık koşullarındaki toplumsal değişim ve gereksinimlerine göre şekil almıştır. Türk sağlık politikası ve bunun kurumsallaşması ise, sosyal devlet anlayışının bir unsuru olarak doğup gelişmiştir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sosyal ve ekonomik kalkınmanın temel göstergelerinden olan sağlık hizmetleri, giderek artan bir önem kazanmaktadır. Sağlık hizmetlerinin birinci derecede bir devlet görevi olarak ele alınışı Türkiye Büyük Millet Meclisi nin kuruluşu ile başlamaktadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 2 Mayıs 1920 de kabul ettiği 3 Sayılı Büyük Millet Meclisi İcra Vekillerinin Suret-i İntihabına Dair Kanun u ile Sıhhat ve İctimai Muavenat Vekâleti ni kurarak, sağlık hizmetlerini ayrı bir bakanlıkça yürütülen asli bir devlet görevi haline getirmiştir. Yasanın kabulünden sonra, TBMM Hükümeti nin ilk sağlık bakanı olarak TBMM tarafından seçilen Dr. Adnan Adıvar göreve başladığında, ne yerleşmiş köklü bir örgüt ve alt yapı ne de gereksinimlere yanıt verecek yasal bir düzenleme vardı. Her şeyin yeniden ya da yoktan kurulması gerekiyordu. Bu nedenle, günümüze miras kalan ve tüm ülkeye yayılan sağlık alt yapısının temellerinin bu yıllarda atıldığını söylemek yanlış olmaz tarihinde 2514 sayılı Bazı Sağlık Personelinin Devlet Hizmeti Yükümlülüğüne Dair Kanun kabul edilmiş, plansız, programsız ve altyapısız tıp fakültesi ve sağlık meslek liseleri açılmaya başlanmıştır. Nitelik kaybetme pahasına her türden sağlık personelinin sayısında hızlı bir artış sağlanmıştır. Bu durum, bir yandan sağlık personelinin niteliğini tartışılır hale getirmiş, öte yandan da açık ya da gizli işsizlik nedeni ile özlük haklarında baskı aracı işlevi görmüştür. Sonuçta kamuda çalışan sağlık personelinin benzer düzeydeki personele göre ücret ve diğer özlük haklarında büyük kayıplar ortaya çıkmıştır. Artan sayıya paralel olarak, serbest çalışma koşulları da ağırlaşmış ve bu şekilde çalışanların gelirlerinde de gerileme yaşanmıştır. Uygulamaların tüm bu olumsuzluklarıyla birlikte, sağlık personelinin bölgeler ve kurumlar arasındaki dengesiz dağılımı giderilememiş, özellikle kırsalda gerekli sayıda personel bulunamamıştır. Sağlık çalışanlarının içinde bulunduğu durum her geçen gün ağırlaşması, ücretlerinin eğitim, mesleki risk ve can güvenliği açısından sundukları hizmetlerle doğru orantılı olmaması ve iyi bir iş güvencesine sahip olmamaları motivasyon düşüklüğün en temel sebeplerindendir. Bununla birlikte; insan kaynaklarının yanlış kullanılması, görev tanımlarındaki eksiklikler ve denetimsizlik, hizmetlerin etkili ve verimli sunumunu engelleyen diğer sorunlarıdır. 59. Hükümetin Sağlıkta Dönüşüm uygulamaları ile getirdiği sözleşmeli sistem nedeniyle ücretlerin bir miktar artmış olmasına karşın, iş güvencesinin daha da zayıf bir hale getirilmiş olması önümüzdeki yıllarda huzursuzluğu, motivasyon eksikliğini daha da artıracak niteliktedir. Gelinen ortamın doğal bir sonucu olarak, gerek sağlık personeli arasında ve gerekse ilgili çevrelerde sağlık personeli hakları en çok tartışılan konulardan biri haline gelmiştir. Bu tartışmalarda, sorunların tespiti konusunda genel bir anlaşma vardır. Buna karşılık, konu hakkındaki genel terminoloji, kapsam, sektörün yapılanmasının sağlık çalışanlarının özlük haklarına yansıma biçim ve düzeyleri iyi bilinmemektedir. Buna bir de genel siyasal tercihler eklendiğinde sağlık çalışanlarının çözüm yolları konusunda düşünce birliği yapmaları zorlaşmaktadır. Bu durum sağlık personelinin özlük hakkı mücadelesi yol ve yöntemleri konusunda anlaşamamaları ve birleşememeleri sonucunu doğurmaktadır. Bunun yaşama yansıması ise, meslek odaları ya da sendikalar gibi örgütlerde bütünleşememe ve birleşip belli bir güç haline gelememe şeklinde olmaktadır. Oysa ağır olarak yaşanan statü ve özlük hakkı kaybını durdurmanın tek yolu birleşme ve bütünleşmeden geçmektedir. 3

4 Sağlık Çalışanlarının Sorunları Araştırması, Tüm Sağlık-Sen in toplumsal içerikli ilk araştırması olup, sağlık sektöründe çalışanların sorunları ve sendikalara bakış açılarını değerlendirmektedir. Sağlık ve sosyal hizmet kolunda çalışanların sorunları ve sendikacılık oranlarının irdelendiği bu çalışmanın tüm sağlık meslek kollarına katkı sağlayacağı inancındayız. Sendikamız kısa bir kuruluş geçmişine sahip olmasına rağmen, öncelikli amaçları doğrultusunda sağlık sektöründe çalışanların sorunlarının giderilmesi ve daha verimli çalışmalara imkân verecek politikaların geliştirilmesine destek vermek amacıyla hızla ve özveriyle çalışmalar yapmaktadır. Bu çerçevede, çeşitli alan ve anket araştırmaları yapmış, bunları basılı yayın haline getirmiş, yayınlamış ve sonuçlarını geniş kitlelere ulaştırmaya çalışmıştır. Araştırmanın bilimsel danışmanlığını üstlenen Sayın Ömer ÖZAY a, istatistiksel çalışmaları ve araştırma sürecini yürüten Sayın Zeynep KILIÇ a teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmamızın bu alandaki diğer çalışmalara önemli katkı sağlayacağına inanıyoruz. Tüm sağlık personeli ve diğer kullanıcılar için yararlı olmasını diler, emeği geçenler ve ankete katılanlara gönülden teşekkür ederim. Okay ERÖZGÜN Genel Başkan

5 İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ... 7 GRAFİKLER LİSTESİ... 9 AÇIKLAMA BÖLÜM: SAĞLIK PERSONELİNİN TEMEL BİLGİLERİ BÖLÜM: SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA KOŞULLARI VE YAŞAM STANDARTLARINA AİT GÖRÜŞLER BÖLÜM: SAĞLIK PERSONELİNİN SENDİKAYA ÜYELİK DURUMLARI VE ÜYELİĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER BÖLÜM: SAĞLIK PERSONELİNİN SENDİKALARDAN BEKLENTİLERİ VE SENDİKACILIĞA BAKIŞI BÖLÜM: SAĞLIK PERSONELİNİN SORUNLARI VE KURUMLARINDAN MEMNUNİYET DURUMLARI BÖLÜM: SENDİKALARA ÜYELİK VE ÜYELİĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER BÖLÜM: İSTATİSTİKSEL ANALİZLER SAĞLIK ÇALIŞANLARININ CİNSİYETİ İLE SENDİKA ÜYESİ OLMA DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ YAŞI İLE SENDİKAYA ÜYE OLMA DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MEDENİ DURUMU İLE SENDİKAYA ÜYE OLMA DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ EĞİTİM DURUMU İLE SENDİKAYA ÜYE OLMA DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MESLEĞİ İLE SENDİKAYA ÜYE OLMA DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ CİNSİYETİ İLE ÇALIŞTIĞI KURUMDAN MEMNUNİYET DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ YAŞI İLE ÇALIŞTIĞI KURUMDAN MEMNUNİYET DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MEDENİ DURUMU İLE ÇALIŞTIĞI KURUMDAN MEMNUNİYET DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ EĞİTİM DURUMU İLE ÇALIŞTIĞI KURUMDAN MEMNUNİYET DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MESLEĞİ İLE ÇALIŞTIĞI KURUMDAN MEMNUNİYET DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ SAĞLIK ÇALIŞANLARININ KADRO DURUMU İLE KURUMUNDAN MEMNUNİYET DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ

6

7 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Yaş Tablo 2. Cinsiyet Tablo 3. Medeni Durum Tablo 4. Eğitim Durumu Tablo 5. Meslek Durumu Tablo 6. Çalıştığı Kurum Tablo 7. Kadro Durumu Tablo 8. Hizmet Süresi Tablo 9. Aylık Gelir Tablo 10. Ek Gelir Durumu Tablo 11. Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 12. Aile Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 13. Kurumdan Memnuniyet Durumu Tablo 14. Aile Yaşamlarına İlişkin Görüşler Tablo 15. Yaşam Standartlarına İlişkin Görüşler Tablo 16. Sosyo- kültürel Durum Tablo 17. Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 18. Üye Olan Memurların Üye Olmasına Etki Eden Faktörler Tablo 19. Üye Olmadaki Amaçlar Tablo 20. Sendikaya Üye Olunması Yönünde Baskı Görüp Görmeme Durumu Tablo 21. Sendikaya Üye Olunduğu İçin Yöneticiler Tarafından Herhangi Bir İşlemde Bulunup Bulunulmadığına Yönelik Görüşler Tablo 22. Sendikal Faaliyetlere Katılabilme Durumu Tablo 23. Sendikalardan Memnuniyet Durumu Tablo 24. Sendikadan Yararlanılan Hizmetler Tablo 25. Sendikaların Yeterliliği Durumu Tablo 26. Sendikal Bilinçlenme Durumu Tablo 27. Sağlık Personelinin Sendika Yöneticilerine İlişkin Görüşleri Tablo 28. Sendika Yöneticilerinin Sendika İçi Seçimlerindeki Davranışlarına İlişkin Görüşler Tablo 29. Memur Sendikacılığına Bakış Tablo 30. Toplu Görüşmelere İlişkin Görüşler Tablo 31. Sendikaların Memur Haklarını Koruma Durumu Tablo 32. Sağlık Personelinin Sendikalarda Aradıkları Özelliklere İlişkin Görüşleri Tablo 33. Cinsiyet Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 34. Yaş Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 35. Medeni Durum Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 36. Eğitim Durumu Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 37. Kurum Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 38. Meslek Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 39. Kadro Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Tablo 40. Yaş Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Tablo 41. Cinsiyet Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Tablo 42. Medeni Durum Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu

8 Tablo 43. Eğitim Durumu Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Tablo 44. Çalıştığı Kurum Değişkenine Göre Memnuniyet Durumu Tablo 45. Meslek Değişkenine Göre Memnuniyet Durumu Tablo 46. Kadro Değişkenine Göre Memnuniyet Durumu Tablo 47. Cinsiyet Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 48. Yaş Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 49. Çalıştığı Kurum Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 50. Kadro Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 51. Eğitim Durumu Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 52. Çalışma Süresine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Tablo 53. Üye Olan Personelin Yaş Değişkenine Göre Üye Olmasına Etki Eden Faktörler Tablo 54. Üye Olan Personelin Cinsiyet Değişkenine Göre Üye Olmasına Etki Eden Faktörler Tablo 55. Üye Olan Personelin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Üye Olmasına Etki Eden Faktörler Tablo 56. Üye Olan Personelin Kurum Değişkenine Göre Sendikaya Üye Olmasına Etki Eden Faktörler

9 GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1. Sağlık Personelinin Yaş Dağılımı Grafik 2. Sağlık Personelinin Cinsiyet Dağılımı Grafik 3. Sağlık Personelinin Medeni Durum Dağılımı Grafik 4. Sağlık Personelinin Eğitim Durumu Dağılımı Grafik 5. Sağlık Personelinin Meslek Dağılımı Grafik 6. Sağlık Personelinin Çalıştıkları Kuruma Göre Dağılımı Grafik 7. Sağlık Personelinin Kadro Durumuna Göre Dağılımı Grafik 8. Sağlık Personelinin Hizmet Süresine Göre Dağılımı Grafik 9. Sağlık Personelinin Aylık Gelir Dağılımı Grafik 10. Sağlık Personelinin Ek Gelir Dağılımı Grafik 11. Sağlık Personelinin Çalışma Hayatında Karşılaştıkları Sorunların Dağılımı Grafik 12. Sağlık Personelinin Aile Hayatında Yaşadıkları Sorunlara İlişkin Dağılım Grafik 13. Sağlık Personelinin Çalıştıkları Kurumdan Memnuniyet Durumları Dağılımı Grafik 14. Sağlık Personelinin Aile Yaşamlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 15. Sağlık Personelinin Yaşam Standartlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 16. Sağlık Personelinin Sosyo-kültürel Faaliyetlere Katılabilme Durumları Dağılımı Grafik 17. Sağlık Personelinin Sendikaya Üyelik Durumları Dağılımı Grafik 18. Üye Olan Memurların Üye Olmalarına Etki Eden Faktörlere Göre Dağılımı Grafik 19. Üye Olan Memurların Üye Olmalarındaki Amaçlarına Göre Dağılımı Grafik 20. Üye Olan Memurların Üyelik Sürecinde Baskıya Maruz Kalıp Kalmama Durumlarına Göre Dağılımı Grafik 21. Üye Olan Memurların Sendikaya Üye Oldukları İçin Olumsuz Tavır veya İşleme Maruz Kalıp Kalmama Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 22. Üye Olan Memurların Sendikal Faaliyetlere Katılabilme Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 23. Üye Olan Memurların Sendikalarından Memnuniyet Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 24. Üye Olan Memurların Sendikalarından Yararlandıkları Hizmetlere İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 25. Çalışanların Mevcut Sendikaları Sendikal Mücadele Yönünden Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 26. Çalışanların Sendikal Bilinçlenme Yönündeki Görüşlerinin Dağılımı Grafik 27. Sağlık Personelinin, Sendika Yöneticilerinin Sendikalaşma Oranlarının Artırılması İçin Yeterince Çalışıp Çalışmadıkları Yönündeki Görüşlerine İlişkin Dağılım Grafik 28. Sağlık Personelinin, Sendika Yöneticilerinin Sendika İçi Seçimlerde Demokratik Davranıp Davranmadıkları Yönündeki Görüşlerine İlişkin Dağılım Grafik 29. Sağlık Personelinin Memur Sendikacılığı Bakımından Türkiye deki Gelişmeleri Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 30. Sağlık Personelinin Toplu Görüşmelerde Temsil Edilme Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 31. Sağlık Personelinin Sendikaların Memurların Haklarını Koruyup Korumadığı Yönündeki Görüşlerinin Dağılımı

10 Grafik 32. Sağlık Personelinin Sendikalarda aradıkları Özelliklere İlişkin Görüşlerinin Dağılımı Grafik 33. Sağlık Personelinin Cinsiyet Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 34. Sağlık Personelinin Yaş Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 35. Sağlık Personelinin Medeni Durum Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 36. Sağlık Personelinin Eğitim Durumuna Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 37. Sağlık Personelinin Çalıştığı Kurum Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 38. Sağlık Personelinin Meslek Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 39. Sağlık Personelinin Kadro Değişkenine Göre Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunların Dağılımı Grafik 40. Sağlık Personelinin Yaş Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 41. Sağlık Personelinin Cinsiyet Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 42. Sağlık Personelinin Medeni Durum Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 43. Sağlık Personelinin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 44. Sağlık Personelinin Çalıştığı Kurum Değişkenine Göre Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 45. Sağlık Personelinin Meslek Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 46. Sağlık Personelinin Kadro Değişkenine Göre Çalıştığı Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı Grafik 47. Sağlık Personelinin Cinsiyet Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Dağılımı Grafik 48. Sağlık Personelinin Yaş Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Dağılımı Grafik 49. Sağlık Personelinin Çalıştığı Kurum Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Dağılımı Grafik 50. Sağlık Personelinin Kadro Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Dağılımı Grafik 51. Sağlık Personelinin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Dağılımı Grafik 52. Sağlık Personelinin Çalışma Süresine Göre Sendikaya Üyelik Durumu Dağılımı Grafik 53. Sendikaya Üye Olan Sağlık Personelinin Yaş Değişkenine Göre Üye Olmasına Etki Eden Faktörlerin Dağılımı Grafik 54. Sendikaya Üye Olan Sağlık Personelinin Cinsiyet Değişkenine Göre Üye Olmasına Etki Eden Faktörler

11 Grafik 55. Sendikaya Üye Olan Sağlık Personelinin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Üye Olmasına Etki Eden Faktörlerin Dağılımı Grafik 56. Sendikaya Üye Olan Sağlık Personelinin Kurum Değişkenine Göre Sendikaya Üye Olmasına Etki Eden Faktörlerin Dağılımı

12

13 AÇIKLAMA Sağlık Çalışanlarının Sorunları Araştırması, Tüm Sağlık-Sen Ar-Ge grubu tarafından, sağlık ve sosyal hizmet sektöründe çalışan tüm meslek gruplarının sorunları ve sendikalılık oranlarının irdelenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu araştırma 7 bölümden oluşmaktadır. 1. Bölüm: Sağlık Personelinin Temel Bilgileri Anket çalışmalarının en temel unsurlarından biri olan bu bölümde; deneklerin yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çalıştığı kurum, meslek, aylık gelir, ek gelir, hizmet süresi ve kadro bilgilerine ait veriler ele alınmıştır. 2. Bölüm: Sağlık Personelinin Çalışma Koşulları ve Yaşam Standartlarına Ait Görüşler Sağlık çalışanlarının iş hayatında yaşadıkları sorunlar, kurumlarından memnuniyet düzeyleri, yaşam standartları ve aile yaşamındaki sorunlarına ilişkin bilgiler bu bölümde incelenmiştir. 3. Bölüm: Sağlık Personelinin Sendikaya Üyelik Durumları ve Üyeliğe Etki Eden Faktörler Sağlık personelinin sendikaya üyelik oranlarına ait sorgulamalar bu bölümde yapılmıştır. Ayrıca üye olan personelin üye olmasına etki eden faktörler, sendikaya üyelik amaçları ve mevcut sendikalarından memnuniyet durumları da kapsamlı olarak incelenmiştir. 4. Bölüm: Sağlık Personelinin Sendikalardan Beklentileri ve Sendikacılığa Bakışı Bu bölümde; araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının mevcut sendikalardan beklentileri, sendika yöneticileri ve sendikalaşma oranlarına ilişkin kanaatleri değerlendirilmiştir. 5. Bölüm: Sağlık Personelinin Sorunları ve Kurumlarından Memnuniyet Durumları Ankete katılan deneklerin temel bilgi değişkenlerine göre (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu, çalıştığı kurum, meslek, kadro tipi) iş hayatında yaşadıkları sorunları ve memnuniyet düzeyleri bu bölümde sunulmuştur. 6. Bölüm: Sendikalara Üyelik ve Üyeliğe Etki Eden Faktörler Araştırmaya katılan deneklerin temel bilgi değişkenlerine göre (cinsiyet, yaş, çalıştığı kurum, kadro tipi, eğitim durumu, çalışma süresi) sendikalara üyelik oranları ve değerlendirmeleri, ayrıca üye olan personelin aynı değişkenlere göre sendikalı olmalarına etkili olan sebepler bu bölümde ele alınmıştır. 7. Bölüm: İstatistiksel Analizler Yapılan anket çalışmasından elde edilen sonuçların genellenebilmesi için istatistiksel analizlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bölümde; araştırmaya katılan deneklerin bazı değişkenleri ile çalıştıkları kurumdan memnuniyetleri ve sendikaya üye olma durumları arasında istatistiksel anlamda bir ilişkinin olup olmadığı araştırılmıştır. 13

14 ARAŞTIRMANIN AMACI SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SORUNLARI ARAŞTIRMASI 2009 Sağlık Çalışanlarının Sorunları Araştırması ile ülkemizdeki sağlık ve sosyal hizmet çalışanlarının sorunlarını, çalışma koşullarını, sosyo-ekonomik düzeylerini, sendikalaşma oranlarını, sendikalardan hangi alanda hizmet aldıklarını, mevcut sendikalara olan yaklaşımlarını anlamak ve sendikal haklar açısından karşılaşmış oldukları sorunları tespit etmek amaçlanmaktadır. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE YÖNTEMİ Araştırmada bilgi toplamak amacıyla 32 sorudan oluşan bilgi anketi hazırlanmıştır. Anketin ön denemesi örneklem grubuna benzer bir gruba uygulanarak yapılmıştır. Bunun sonucunda soruların yeterince açık ve anlaşılır olduğu belirlenmiştir. Ayrıca anketin hazırlanmasında konuyla ilgili yayın ve araştırmalar taranmış ve gözlemler yapılmıştır. Uygulanan anket sonucunda elde edilen verilerin frekans dağılımları ve istatistiksel analizleri SPSS (Statistical Package for Social Sciences) programı ile çalışılmış, grafikler Excel programıyla hazırlanmıştır. Bilgilerin analizinde ve hipotezlerin test edilmesinde Ki-kare testi kullanılmıştır. VERİLERİN TOPLANMASI VE TARİHİ Bilgi Anketi, belirlenen örnekleme Ocak, Şubat, Mart ve Nisan 2009 zaman aralığında uygulanmıştır. Anket uygulanan deneklere araştırmanın amacı, nerede kullanılacağı, anketin nasıl doldurulacağı, kişisel bilgi gizliliğine uyulacağı konularında açıklama yapılmıştır. Bu doğrultuda anket uygulanırken ve bilgiler toplanırken gizlilik ilkesine özen gösterilmiştir. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ Araştırmanın evrenini sağlık personeli oluşturmaktadır. Genel evren olarak tüm sağlık çalışanları hedeflenmektedir. Araştırmanın örneklemini; Ankara il merkezindeki sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan 1550 sağlık personeli oluşturmaktadır. KAVRAMSAL AÇIKLAMALAR Memur 1982 Anayasasının 128. maddesi Devletin kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esasına göre yürütmekte yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği sürekli ve asli görevler memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür hükmü ile memuru anayasal açıdan tanımlamıştır. Sendika Çalışanların hak ve çıkarlarını korumak, bunun için faaliyetlerde bulunmak, çalışma koşullarını düzeltmek, yaşam standardını yükseltmek ve mesleki dayanışmayı sağlamak için oluşturdukları demokratik baskı gruplarıdır. Sağlık Sendikası Sağlık ve Sosyal Hizmet kollarında örgütlenmiş olan sendikalardır. Sendikalaşma Sendikalaşma kavramı, bir ülkedeki yasal olarak sendikalaşabilir bağımlı çalışanların sendikalarda örgütlenme eğilimini ve oranını gösterir. 14

15 Memur Sendikacılığı 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu nda, Devlet memurları anayasada ve özel kanunlarda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve üst kuruluşlar kurarlar ve bunlara üye olabilirler şeklinde memur sendikacılığını tanımlamıştır. 15

16

17 SAĞLIK PERSONELİNİN TEMEL BİLGİLERİ 1

18

19 Tablo 1. Yaş Yaşınız Kişi Sayısı Yüzde (%) , , , ,0 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %14,4 ü yaş, %65,2 si yaş, %18,4 ü yaş, %2 si yaş aralığındadır. Frekans dağılımlarından da görüldüğü gibi 1011 kişi ile yaş arasındaki çalışanlar araştırmamızda en çok yer alan gruptur. Son yıllara kadar sağlık işkolunda devam eden erken yaşta emeklilik uygulaması ve sağlık elemanı alımları bu durumun sebebi olarak gösterilebilir. Grafik 1. Sağlık Personelinin Yaş Dağılımı 18% 2% 14% 66%

20 Tablo 2. Cinsiyet Cinsiyetiniz Kişi Sayısı Yüzde (%) Kadın ,3 Erkek ,7 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %42 3 ünü kadınlar, %57,7 sini erkekler oluşturmaktadır. Memur sendikalarında cinsiyet durumu gözetilmeden rasgele seçilen örneklem grubunda kadın ve erkek sayılarının birbirine yakın olduğu görülmektedir. Genel olarak kadın istihdam oranlarının düşük olmasına rağmen sağlık alanında kadın istihdam oranı %67,7 dir. Sağlık alanında hemşirelik ve ebelik gibi meslek alanlarının daha çok kadınlar tarafından yapılması bu durumun nedeni olabilir. Grafik 2. Sağlık Personelinin Cinsiyet Dağılımı 42% 58% Kadın Erkek 20

21 Tablo 3. Medeni Durum Medeni Durumunuz Kişi Sayısı Yüzde (%) Evli ,4 Bekâr ,1 Dul 39 2,5 Cevapsız 16 1,0 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının büyük bir çoğunluğunun evli olduğu görülmektedir. Katılımcıların %64,4 ü evli, %32,1 i bekâr, %2,5 i dul olup, %1 i medeni durumunu belirtmemiştir. Grafik 3. Sağlık Personelinin Medeni Durum Dağılımı 3% 1% 32% 64% E vli Bekâr D ul C eva ps ız 21

22 Tablo 4. Eğitim Durumu Eğitim durumunuz Kişi Sayısı Yüzde (%) İlköğretim 38 2,5 Lise ,0 Önlisans ,5 Lisans ,0 Yüksek Lisans 46 3,0 Doktora 14,9 Cevapsız 49 3,2 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %2,5 i ilköğretim, %40 ı lise, %33,5 i önlisans, %17 si lisans, %3 ü yüksek lisans, %0,9 u doktora mezunu olup, %3,2 si eğitim durumunu belirtmemiştir. Lise ve önlisans mezunlarının diğer eğitim seviyelerine göre yüksek olduğu görülmektedir. Son dönemde sağlık alanında eğitim seviyesinin yükseltilmesinin teşvik edilmesi, branşlaşma çalışmaları ve yüksek öğrenim görenlere sağlanan yüksek ücretlerin eğitim seviyesinin yükselmesine neden olduğunu belirtebiliriz. Grafik 4. Sağlık Personelinin Eğitim Durumu Dağılımı 17% 3% 1% 3% 2% 34% 40% lkö retim Lise Önlisans Lisans Yüksek Lisans Doktora Cevapsız 22

23 Tablo 5. Mesleki Durumu Mesleğiniz Kişi Sayısı Yüzde (%) Doktor 15 1,0 Eczacı 31 2,0 Diş Hekimi 61 3,9 Şube Müdürü 34 2,2 Müdür 52 3,4 Tıbbi Teknolog 62 4,0 Ebe ,0 Hemşire ,2 Sağlık Memuru ,0 Sağlık Teknisyeni 99 6,4 İdari Personel ,2 Hasta Bakıcı 58 3,7 Hizmetli 54 3,5 Diğer 36 2,3 Cevapsız 3,2 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %1 i doktor, %2 si eczacı, %3,9 u diş hekimi, %2,2 si şube müdürü, %3,4 ü müdür, %4 ü tıbbi teknolog, %15 i ebe, %16,2 si hemşire, %19 u sağlık memuru, %6,4 ü sağlık teknisyeni, %17,2 si idari personel, %3,2 si hasta bakıcı, %3,5 i hizmetlidir. %2,3 ü diğer meslek gruplarından (tıbbi sekreter, ayniyat saymanı, mutemet, vb.) olduğu görülmektedir. Katılımcıların %0,2 si mesleğini belirtmemiştir. Grafik 5. Sağlık Personelinin Meslek Dağılımı 4% 3% 2% 1% 2% 4% 2% 3% 4% 18% 15% 6% 20% 16% Doktor Eczacı Di Hekimi ube Müdürü Müdür Tıbbi Teknolog Ebe Hem ire Sa lık Memuru Sa lık Teknisyeni dari Personel Hasta Bakıcı Hizmetli Di er 23

24 Tablo 6. Çalıştığı Kurum Hangi sağlık kurumunda çalışıyorsunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Hizmet Hastanesi ,2 Eğitim Hastanesi ,4 Üniversite Hastanesi ,4 Sağlık Ocağı 115 7,4 Bakanlığa Bağlı İdari Kuruluşlar 93 6,0 Diğer 51 3,3 Cevapsız 5,3 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %29,2 si hizmet hastanesi, %26,4 ü eğitim hastanesi, %27,4 ü üniversite hastanesi, %7,4 ü sağlık ocağı, %6 sı bakanlığa bağlı idari kuruluşlar ve %3,3 ü diğer sağlık kurumlarında (Ana-Çocuk sağlığı ve A.P. Merkezi, Verem-Savaş Dispanseri vb.) çalışmaktadır. %0,3 oranında katılımcı bu soruya cevap vermemiştir. Grafik 6. Sağlık Personelinin Çalıştığı Kuruma Göre Dağılımı 7% 6% 3% 30% 28% 26% Hizmet Hastanesi E itim Hastanesi Üniversite Hastanesi Sa lık Oca ı Bakanlı a Ba lı dari Kurulu lar Di er 24

25 Tablo 7. Kadro Durumu Hangi kadroda çalışmaktasınız? Kişi Sayısı Yüzde (%) 4/b ,1 4/c 20 1, ,7 Sözleşmeli 27 1,7 Cevapsız 34 2,2 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %34,1 i 4/b, %1,3 ü 4/c, %60,7 si 657, %1,7 si sözleşmeli olarak çalışmaktadır. Deneklerin %2,2 si kadro istihdam tipini belirtmemiştir. Grafik 7. Sağlık Personelinin Kadro Durumuna Göre Dağılımı 2% 2% 34% 61% 1% 4/b 4/c 657 Sözle meli Cevapsız 25

26 Tablo 8. Hizmet Süresi Hizmet Süreniz Kişi Sayısı Yüzde (%) 1-5 Yıl , yıl , yıl , yıl , yıl 87 5,6 26 yıl ve üzeri 13,8 Cevapsız 5,3 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının; %21,1 i 1-5 yıl, 27,7 si 6-10 yıl, %30,8 ü yıl, %13,7 si yıl, %5,6 sı yıl, %0,8 si 26 yıl ve üzeri hizmet süresi olduğu görülmektedir. %0,3 oranında katılımcı hizmet süresini belirtmemiştir. Grafik 8. Sağlık Personelinin Hizmet Süresine Göre Dağılımı 14% 6% 1% 0% 21% 30% 28% 1-5 Yıl 6-10 yıl Yıl Yıl Yıl 26 Yıl ve üzeri Cevapsız 26

27 Tablo 9. Aylık Gelir Aylık geliriniz? Kişi Sayısı Yüzde (%) 600 TL ve aşağısı 53 3, TL arası , TL arası , TL arası , TL ve yukarısı 66 4,3 Cevapsız 3,2 Toplam Sağlık çalışanlarının %3,4 ü 600 TL ve aşağısı, %12,6 sı TL arası, %39 u TL arası, %40,5 i TL arası, %4,3 ü 2001 TL ve yukarısı gelire sahiptir. Deneklerin %,3 ü kişi gelir durumu hakkında bilgi vermemiştir. Grafik 9. Sağlık Personelinin Aylık Gelir Dağılımı 4% 3% 13% 41% 39% 600 TL ve a a ısı TL arası TL arası TL arası 2001 TL ve yukarısı 27

28 Tablo 10. Ek Gelir Durumu Hanenizde kendi geliriniz dışında toplam gelire katkı sağlayan kaynaklarınız nelerdir? Kişi Sayısı Yüzde (%) Eşimin geliri , 2 Çocuklarımın geliri 21 1,4 Diğer aile fertlerinin geliri ,2 Kira vb. gelirler 98 6,3 Başka gelirim yok ,9 Cevapsız 1,1 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanları; %46,2 si eşinin geliri, %1,4 ü çocuklarının geliri, %14,2 si diğer aile fertlerinin geliri, %6,3 ü kira vb. geliri olduğunu belirtmiştir. %31,9 unun başka bir geliri olmadığı görülmektedir. 1 kişi bu soruya cevap vermemiştir. Grafik 10. Sağlık Personelinin Ek Gelir Dağılımı 1% 14% 6% 47% 32% E imin Geliri Çocuklarımın Geliri Di er aile fertlerinin geliri Kira vb. gelirler Ba ka gelirim yok 28

29 SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA KOŞULLARI VE YAŞAM STANDARTLARINA AİT GÖRÜŞLER 2

30

31 Tablo 11. Çalışma Hayatında Yaşanan Sorunlar Çalışma hayatınızda karşılaştığınız en önemli sorun nedir? Kişi Sayısı Yüzde (%) Yöneticilerin olumsuz tavır ve davranışları ,9 Görevlendirme ile ilgili adaletsizlikler ,1 Çalışana hak ettiği değerin verilmemesi ,7 Bazı özel durumlarda (hamilelik, doğum, emzirme, çocuk bakımı vb.) yöneticilerin izin konusunda olumsuz tavırları 103 6,6 Herhangi bir sorunla karşılaşmadım ,6 Cevapsız 1,1 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarına çalışma hayatında yaşadıkları sorunlarla ilgili görüşleri sorulduğunda; %32,7 oranında personel çalışana hak ettiği değerin verilmediğini ifade etmiştir. Bununla beraber, %17,9 u yöneticilerin olumsuz tavır ve davranışlarıyla karşılaştıklarını, %25,1 i görevlendirme ile ilgili aksaklıklar yaşadıklarını, %6,6 sı bazı özel durumlarda (hamilelik, doğum, emzirme, çocuk bakımı vb.) izin konusunda sorun yaşadıklarını belirtmiştir. %17,6 sının ise herhangi bir sorunla karşılaşmadığı görülmektedir. Grafik 11. Sağlık Personelinin Çalışma Hayatında Yaşadıkları Sorunların Dağılımı 18% 18% 7% 25% 32% Yöneticilerin olumsuz tavır ve davranı ları Görevlendirme ile ilgili adaletsizlikler Çalı ana hak etti i de erin verilmemesi Bazı özel durumlarda (hamilelik, do um, emzirme, çocuk bakımı vb.) yöneticilerin izin konusunda olumsuz tavırları Herhangi bir sorunla kar ıla madım 31

32 Tablo 12. Aile Hayatında Yaşanan Sorunlar Çalışma koşullarınızdan dolayı aile içinde ve çevrede karşılaştığınız en önemli sorun hangisidir? Kişi Sayısı Yüzde (%) Ailedeki rol ve görevlerimde aksaklıklar olmaktadır ,2 Nöbetlerden dolayı aile ortamında çatışma olmaktadır ,5 Arkadaş ve çevreme yeterli zaman ayıramıyorum ,3 Diğer ,0 Cevapsız 77 5,0 Toplam Sağlık çalışanlarına çalışma koşullarından dolayı aile içinde ve çevrede yaşadıkları en önemli problem sorulduğunda; %35,2 si ailedeki rol ve görevlerimde aksaklıklar olmaktadır, %23,5 i nöbetlerden dolayı aile ortamında çatışma olmaktadır, %13,3 ü arkadaş ve çevreme yeterli zaman ayıramıyorum, %23 ü ise bunlardan daha başka sorunları olduğunu belirmiştir. Diğer sorunların daha çok sosyal hayatlarına ilişkin olduğunu söyleyen katılımcılar bunları; hafta sonları ailemle beraber olamamak, yaz tatillerinde istediğim zaman yıllık izin alamamak, sevdiklerimle ortak zaman paylaşamamak, çocuklarımın dersleriyle ve sorunlarıyla yeterince ilgilenememek, eşimle birlikte zaman geçirememek, sinema, tiyatro ve sportif faaliyetlere çok istediğim halde zaman ayıramamak, çeşitli kurs ve eğitimlere katılamamak vb. şeklinde belirtmiş olup, %5 i herhangi bir sorun yaşadığına ilişkin görüş vermemiştir. Grafik 12. Sağlık Personelinin Aile Hayatında Yaşadıkları Sorunlara İlişkin Dağılım 5% 23% 35% 13% 24% Ailedeki rol ve görevlerimde aksaklıklar olmaktadır Nöbetlerden dolayı aile ortamında çatı ma olmaktadır Arkada ve çevreme yeterli zaman ayıramıyorum Di er Cevapsız 32

33 Tablo 13. Kurumdan Memnuniyet Durumu Çalıştığınız kurumdan memnun musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Çok memnunum 26 1,7 Memnunum ,9 İdare eder ,5 Memnun değilim ,8 Hiç memnun değilim 51 3,3 Cevapsız 13,8 Toplam Araştırmaya katılanlara çalıştıkları kurumdan memnuniyet durumları sorulduğunda; %1,7 si çok memnunum, %26,9 u memnunum, %53,5 i idare eder, %13,8 i memnun değilim, 3,3 ü hiç memnun değilim cevabını vermiştir. Deneklerin %3,3 ü ise kurumdan memnuniyet durumunu belirtmemiştir. Sağlık çalışanlarının genel olarak çalıştıkları kurumlardan yeterince memnun olmadıkları anlaşılmaktadır. Grafik 13. Sağlık Personelinin Çalıştıkları Kurumdan Memnuniyet Durumu Dağılımı 53% 27% 2% 1% 3% 14% Çok memnunum Memnunum dare eder Memnun de ilim Hiç memnun de ilim Cevapsız 33

34 Tablo 14. Aile Yaşamlarına İlişkin Görüşler Kendinize ve ailenize yeterli zaman ayırdığınızı düşünüyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet ,4 Hayır ,6 Kısmen ,2 Cevapsız 28 1,8 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının %47,6 sının kendisine ve ailesine yeterli derecede zaman ayıramadığı görülmektedir. %16,4 ü zaman ayırdığını, %34,2 si ise kısmen zaman ayırdığını belirtmiş olup, %1,8 i soruya cevap vermemiştir. Grafik 14. Sağlık Personelinin Aile Yaşamlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 2% 16% 34% 48% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 34

35 Tablo 15. Yaşam Standartlarına İlişkin Görüşler Yaşam standardınızın yeterince yüksek olduğunu düşünüyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 108 7,0 Hayır ,1 Kısmen ,0 Cevapsız 14,9 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının Yaşam standardınızın yeteri kadar yüksek olduğunu düşünüyor musunuz sorusuna %7 si evet, %59,1 i hayır, %33 ü kısmen cevabını verirken, %0,9 u görüş belirtmemiştir. Deneklerden yarısından fazlasının yaşam standartlarına ilişkin görüşlerinin olumsuz yönde olduğu görülmektedir. Grafik 15. Sağlık Personelinin Yaşam Standartlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 1% 7% 33% 59% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 35

36 Tablo 16. Sosyo- kültürel Durum Sosyo-kültürel faaliyetlere katılabiliyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 74 4,8 Hayır ,0 Kısmen ,7 Cevapsız 8,5 Toplam Yeterli derecede sosyo-kültürel faaliyetlere katılabiliyor musunuz? sorusuna sağlık çalışanlarının %66 sı hayır, %4,8 i evet, %28,7 si ise kısmen olarak belirtmiştir. Deneklerin %,0,5 i cevap vermemiştir. Grafik 16. Sağlık Personelinin Sosyo-kültürel Faaliyetlere Katılabilme Durumları Dağılımı 29% 1% 5% 65% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 36

37 SAĞLIK PERSONELİNİN SENDİKAYA ÜYELİK DURUMLARI VE ÜYELİĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER 3

38

39 Tablo 17. Sendikaya Üyelik Durumu Herhangi bir sendikaya üye misiniz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet ,8 Hayır ,2 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının %55,2 sinin sendikaya üye olmadığı, %44,8 inin üye olduğu görülmektedir. Grafik 17. Sağlık Personelinin Sendikaya Üyelik Durumları Dağılımı 39

40 Tablo 18. Üye Olan Memurların Üye Olmalarına Etki Eden Faktörler Sendikaya üye olmanızda etkili olan nedir? Kişi Sayısı Yüzde (%) Sendika ile ilgili kendi araştırmalarım ,8 Sendika ile ilgili broşürler 35 5,0 Sendikaların yapmış olduğu faaliyetler ,5 Sendikal kazanımlar 70 10,1 Arkadaş, aile ve çevre önerisi ,8 Cevapsız 40 5,8 Toplam Katılımcıların Sendikaya üye olmanızda etkili olan nedir? sorusuna %17,8 i sendika ile ilgili kendi araştırmalarım, %5 i sendika ile ilgili broşürler, %15,5 i sendikaların yapmış olduğu faaliyetler, %10,1 i sendikal kazanımlar, 45,8 i arkadaş, aile ve çevre önerisi şeklinde cevap verirken, %5,8 i bu soruyu cevapsız bırakmıştır. Sağlık çalışanlarının büyük bir kısmı arkadaş, aile ve çevre önerisi ile bir sendikaya üye olduklarını belirtmiştir. Bu durum Türkiye de memurların sendikalara üye olmak yönünde bağımsız karar veremediklerini düşündürmektedir. Grafik 18. Üye Olan Memurların Üye Olmalarına Etki Eden Faktörlere Göre Dağılımı 6% 18% 5% 45% 16% 10% S endika ile ilgili kendi araş tırmalarım S endikaların yapmış olduğu faaliyetler Arkadaş, aile ve çevre önerisi S endika ile ilgili broş ürler S endikal kazanımlar C evaps ız 40

41 Tablo 19. Üye Olmadaki Amaçlar Sendikaya üye olmanızdaki amacınız neydi? Kişi Sayısı Yüzde (%) Hak ve çıkarlarımı korumak ve sendikal mücadeleye katkı sağlamak ,5 Sendikadan avukatlık hizmetleri almak 36 5,2 Kendime sosyal bir ortam oluşturmak 14 2,0 Sosyal ve ekonomik haklarım konusunda bilinçlenip kendimi geliştirmek ,8 Diğer 96 13,8 Cevapsız 39 5,6 Toplam Sendikaya üye olan çalışanlardan %55,5 i ü hak ve çıkarlarını korumak ve sendikal mücadeleye katkı sağlamak için, %5,2 si sendikadan avukatlık hizmetleri almak için, %2 si kendisine sosyal bir ortam oluşturmak için, %17,8 i sosyal ve ekonomik hakları konusunda kendisini geliştirmek amacıyla, %13,8 i ise diğer amaçlarla üye olduklarını belirtmiştir. Deneklerin %5,6 sı bu soruyu cevapsız bırakmıştır. Tablodan da anlaşılacağı üzere sendika üyeleri gerçek sendikal amaçlarla üye olmayı amaçlamışlardır. Bu durumun nitelikli üyelik ve sendikal bilinç açısından da çok önemli olduğunu söylemek mümkündür. Grafik 19. Üye Olan Memurların Üye Olmalarındaki Amaçlarına Göre Dağılımı 14% 6% 18% 55% 2% 5% Hak ve çıkarlarımı korumak ve sendikal mücadeleye katkı sa lamak Sendikadan avukatlık hizmetleri almak Kendime sosyal bir ortam olu turmak Sosyal ve ekonomik haklarım konusunda bilinçlenip kendimi geli tirmek Di er Cevapsız 41

42 Tablo 20. Sendikaya Üye Olunması Yönünde Baskı Görüp Görmeme Durumu Sendikaya üye olmak konusunda her hangi bir baskı gördünüz mü? (Gördünüzse kimden?) Kişi Sayısı Yüzde (%) Baskı görmedim ,8 Yöneticilerden 16 2,3 Arkadaşlardan ,8 Sendika temsilcisinden 36 5,2 Aile fertlerinden 35 5,0 Cevapsız 34 4,9 Toplam Sendikaya üye olan çalışanların 35,8 i sendikaya üye olmaması yönünde herhangi bir baskıya maruz kalmadığını, %2,3 ü yöneticilerden, %46,8 si arkadaşlarından, %5,2 si sendika temsilcisinden, %5 i aile fertlerinden üye olmaları için baskıya maruz kaldığını belirtmiştir. Tablodan da görüldüğü gibi üyelerin toplamda %65 i sendikaya üye olması için baskıya maruz kaldıklarını belirtmiştir. Bu durum sendikal demokrasi açısından önemlidir. Anlaşılacağı üzere ülkemizde sendikal açıdan demokrasinin istenen seviyede olmadığını belirtebiliriz. Grafik 20. Üye Olan Memurların Üyelik Sürecinde Baskıya Maruz Kalıp Kalmama Durumlarına Göre Dağılımı 5% 5% 5% 36% 47% 2% Baskı görmedim Yöneticilerden Arkada lardan Sendika temsilcisinden Aile üyelerinden Cevapsız 42

43 Tablo 21. Sendikaya Üye Olunduğu İçin Yöneticiler Tarafından Herhangi Bir İşlemde Bulunup Bulunulmadığına Yönelik Görüşler Üye olduğunuz için çalıştığınız idarecileriniz veya amirleriniz tarafından hakkınızda işlemde bulunuldu mu? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 17 2,4 Hayır ,9 Cevapsız 39 5,6 Toplam Üyelerin %2,4 ü sendikaya üyelik sürecinde idareciler ve üst yönetimler tarafından kendilerine olumsuz bir tavırda ve işlemde bulunulduğunu, %91,9 u ise her hangi bir olumsuz bir tavır ve işlemde bulunulmadığını belirtmiştir. Deneklerden %5,6 sı soruyu cevapsız bırakmıştır. Grafik 21. Üye Olan Memurların Sendikaya Üye Oldukları İçin Olumsuz Tavır veya İşleme Maruz Kalıp Kalmama Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 6% 2% 92% Evet Hayır Cevapsız 43

44 Tablo 22. Sendikal Faaliyetlere Katılabilme Durumu Sendikal faaliyetlere yeterince katılabildiğinizi düşünüyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 25 3,6 Hayır ,2 Kısmen ,9 Cevapsız 65 9,4 Toplam Çalışanların %3,6 sı sendikal faaliyetlere yeterince katılabildiğini, %67,2 si yeterince katılamadığını, %19,9 u ise kısmen katılabildiğini belirtmiştir. %9,4 oranında üye soruyu cevapsız bırakmıştır. Deneklerin çoğunun sendikal faaliyetlere katılamadığı görülmektedir. Araştırma sırasında yapılan karşılıklı görüşmelerde üyeler, yoğun iş temposu ve zaman kısıtlılığı gibi nedenlerden dolayı sendikal faaliyetlere yeterince zaman ayıramadıklarını ifade etmişlerdir. Grafik 22. Üye Olan Memurların Sendikal Faaliyetlere Katılabilme Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 9% 4% 20% 67% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 44

45 Tablo 23. Sendikalardan Memnuniyet Durumu Üye olduğunuz sendikadan memnun musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet, işverene karşı haklarımı koruyor ,5 Hayır, çalışanın haklarını daha iyi koruyan bir sendika bulursan geçerim ,1 Memnun değilim, ancak diğerlerini de beğenmiyorum ,7 Fikrim yok ,7 Cevapsız 48 6,9 Toplam Üye olan çalışanlardan %16,5 i mevcut sendikalarının işverene karşı haklarını koruduğunu, %19,1 i haklarının korunmadığını ve daha iyi bir sendika bulursa geçmek istediğini, %40,7 si memnun olmadığını ancak diğer sendikaları da beğenmediğini, %16,7 si fikri olmadığını belirtmiştir. %6,9 oranında üye bu soruya cevap vermemiştir. Çalışanların büyük çoğunluğunun sendikalarından memnun olmadıkları görülmektedir. Grafik 23. Üye Olan Memurların Sendikalarından Memnuniyet Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 17% 7% 17% 19% 40% Evet, i verene kar ı haklarımı koruyor. Hayır, çalı anın haklarını daha iyi koruyan bir sendika bulursan geçerim. Memnun de ilim, ancak di erlerin de be enmiyorum Fikrim Yok Cevapsız 45

46 Tablo 24. Sendikadan Yararlanılan Hizmetler Üye olduğunuz sendikadan bugüne kadar yararlandığınız hizmetler nelerdir? Kişi Sayısı Yüzde (%) Eğitim ve geliştirme 28 4,0 Sosyal aktiviteler ,2 Toplu görüşmeler ,7 KİK sonuçları 3,4 Yararlanmadım ,1 Cevapsız ,5 Toplam Üye olan çalışanların sendikalarından bugüne kadar %4 ü eğitim ve geliştirme, %26,2 si sosyal aktiviteler, %14,7 si toplu görüşmeler, %0,4 ü KİK sonuçlarından yararlandıklarını belirtmiştir. %39,1 oranında üyenin sendikaların faaliyetlerinden yararlanmadıkları anlaşılmaktadır. %15,5 i soruyu cevapsız bırakmıştır. Üyelerin genel olarak sendika faaliyetlerinden yeterli düzeyde yararlanmadıkları anlaşılmaktadır. Grafik 24. Üye Olan Memurların Sendikalarından Yararlandıkları Hizmetlere İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 16% 4% 26% 39% 0% 15% E itim ve geli tirme Sosyal aktiviteler Toplu görü meler K K sonuçları Yararlanmadım Cevapsız 46

47 SAĞLIK PERSONELİNİN SENDİKALARDAN BEKLENTİLERİ VE SENDİKACILIĞA BAKIŞI 4

48

49 Tablo 25. Sendikaların Yeterliliği Durumu Mevcut sendikaları sendikal mücadelede yeterli buluyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 25 1,6 Hayır ,7 Kısmen ,1 Cevapsız 25 1,6 Toplam Araştırmaya katılan üyelerin %1,6 sı mevcut sendikaları sendikal mücadele yönünde yeterli bulduğunu, %77,7 si yeterli bulmadığını, %19 1 i kısmen yeterli bulduğunu belirtmiştir. %1,6 sı soruya cevap vermemiştir. Tablodan da anlaşılacağı gibi katılımcıların çok büyük bir kısmı sendikaların sendikal mücadele yönünden yetersiz olduğunu düşünmektedir. Grafik 25. Çalışanların Mevcut Sendikaları Sendikal Mücadele Yönünden Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 19% 2% 2% 77% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 49

50 Tablo 26. Sendikal Bilinçlenme Durumu Sendikal bilincin gelişmiş olduğunu düşünüyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 17 1,1 Hayır ,6 Kısmen ,0 Cevapsız 21 1,4 Toplam Sağlık çalışanlarının sadece %1,1 i Türkiye de sendikal bilincin gelişmiş olduğuna, %86,6 sı gelişmemiş olduğuna, %11 i kısmen gelişmiş olduğuna inanmaktadır. Frekans dağılımından da görüldüğü gibi çok büyük bir denek grubu Türkiye de sendikal bilincin gelişmemiş ya da kısmen gelişmiş olduğu yönünde görüş belirtmiştir. Bu düşünce, sağlık çalışanlarının sendikalara üye olmasının önünde önemli bir sorun olarak düşünülmelidir. Grafik 26. Çalışanların Sendikal Bilinçlenme Yönündeki Görüşlerinin Dağılımı 11% 1% 1% 87% Evet Hayır Fikrim Yok Cevapsız 50

51 Tablo 27. Sağlık Personelinin Sendika Yöneticilerine İlişkin Görüşleri Sendika yöneticilerinin sendikalaşma oranlarının artırılması için yeterince çalıştığına inanıyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 56 3,6 Hayır ,5 Fikrim Yok ,5 Cevapsız 21 1,4 Toplam Araştırmaya katılan deneklerden %3,6 sı sendika yöneticilerinin sendikalaşma oranlarının artırılması için yeterince çalıştıklarına inandığını, %65,5 i inanmadığını, %29,5 i bu konuda fikri olmadığını belirtmiştir. Grafik 27. Sağlık Personelinin, Sendika Yöneticilerinin Sendikalaşma Oranlarının Artırılması İçin Yeterince Çalışıp Çalışmadıkları Yönündeki Görüşlerine İlişkin Dağılım 1% 4% 29% 66% Evet Hayır Fikrim Yok Cevapsız 51

52 Tablo 28. Sendika Yöneticilerinin Sendika İçi Seçimlerindeki Davranışlarına İlişkin Görüşler Sendika yöneticilerinin sendika içi seçimlerde yeterince demokratik davrandıklarını düşünüyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 109 7,0 Hayır ,7 Kısmen ,9 Cevapsız 21 1,4 Toplam Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarından %7 si sendika başkanlarının ve yöneticilerin sendika içi seçimlerde yeterince demokratik davrandıklarını, %35,7 si demokratik davranmadıklarını, %55,9 u kısmen demokratik davrandıklarını düşündüğünü belirtmiş, 21 denek ise soruyu cevapsız bırakmıştır. Grafik 28. Sağlık Personelinin, Sendika Yöneticilerinin Sendika İçi Seçimlerde Demokratik Davranıp Davranmadıkları Yönündeki Görüşlerine İlişkin Dağılım 1% 7% 36% 56% Evet Hayır Fikrim Yok Cevapsız 52

53 Tablo 29. Memur Sendikacılığa Bakış Memur sendikacılığı bakımından Türkiye deki gelişmeleri yeterli buluyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 17 1,1 Hayır ,2 Kısmen ,6 Cevapsız 33 2,1 Toplam Deneklerden %1,1 i memur sendikacılığı bakımından Türkiye deki gelişmeleri yeterli, %71,2 si yetersiz ve %25,6 sı kısmen yeterli bulmaktadır. Deneklerin %2,1 i bu soruyu cevapsız bırakmıştır. Tablodan da anlaşılacağı üzere sendika üyelerin büyük bir çoğunluğu sendikal gelişmeleri yeterli bulmamaktadır. Araştırma esnasındaki gözlemlerimize göre çalışanlar, grev ve toplu sözleşme hakkının olmamasını en önemli yetersizlik olarak görmektedir. Grafik 29. Sağlık Personelinin Memur Sendikacılığı Bakımından Türkiye deki Gelişmeleri Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 2% 1% 26% 71% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 53

54 Tablo 30. Toplu Görüşmelere İlişkin Görüşler Toplu görüşmelerde yeterince temsil edildiğinizi düşünüyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 84 5,4 Hayır ,3 Kısmen ,5 Cevapsız 29 1,9 Toplam Deneklerden %5,4 ü toplu görüşmelerde yeterince temsil edildiğini, 76 3 ü temsil edilmediğini, %16 sı kısmen temsil edildiğini düşünmektedir. %1,92 u bu soruyu cevapsız bırakmıştır. Tablodan da anlaşılacağı üzere sağlık çalışanlarının çok büyük bir kısmı toplu görüşmelerde yeterince temsil edilmediğini düşünmektedir. Grafik 30. Sağlık Personelinin Toplu Görüşmelerde Temsil Edilme Durumlarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 16% 2% 5% 77% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 54

55 Tablo 31. Sendikaların Memur Haklarını Koruma Durumu Sendikaların memurların haklarını koruduğuna inanıyor musunuz? Kişi Sayısı Yüzde (%) Evet 86 5,5 Hayır ,9 Kısmen ,6 Cevapsız 29 1,9 Toplam Sağlık personelinin %5,5 i sendikaların memurların haklarını koruduğuna inandığını, %57,9 u inanmadığını, %34,6 sı kısmen inandığını belirtmiştir. Deneklerin %1,9 u soruyu cevapsız bırakmıştır. Memurların büyük bir çoğunluğunun, sendikalara haklarını koruma yönünden yeterince inanmadıkları anlaşılmaktadır. Bu durumun sağlık çalışanlarının sendikalara üye olma oranlarının düşük olmasına neden olduğunu söylemek mümkündür. Grafik 31. Sağlık Personelinin Sendikaların Memurların Haklarını Koruyup Korumadığı Yönündeki Görüşlerinin Dağılımı 2% 6% 35% 57% Evet Hayır Kısmen Cevapsız 55

56 Tablo 32. Sağlık Personelinin Sendikalarda Aradıkları Özelliklere İlişkin Görüşler Sizce bir sendika nasıl olmalıdır? Kişi Sayısı Yüzde (%) Üyelere sosyal imkânlar sağlamalıdır ,6 Siyasi erkin karşısında dik durmalıdır ,3 Çalışanların sorunlarını bilimsel araştırmalarla tespit ederek, çözülmesi için çalışmalarda bulunmalıdır ,3 Her meslek grubunun sorunlarını ayrı ayrı irdelemeli ve çalışma hayatının genel sorunları dışında mesleki sorunlara da çözüm önerileri getirmelidir ,3 Ülke sağlık sistemi ile ilgili alternatif projeler üretmelidir 222 9,8 Üye ve yakınlarının sosyal, ekonomik ve kültürel ihtiyaçları için çalışmalar yürütmelidir 109 4,8 Sendikanın öncelikleri üyelerin ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir 142 6,3 Cevaplar Toplamı Denek Sayısı 1550 Araştırmaya katılan 1550 üyeye Sizce bir sendika nasıl olmalıdır sorusu için birden fazla seçenek işaretlemeleri söylenmiştir. Deneklerden %28,6 sı siyasi erkin karşısında dik durmalıdır, %19,3 ü üyelere sosyal imkânlar sağlamalıdır, %16,3 ü çalışanların sorunlarını bilimsel araştırmalarla tespit ederek, çözülmesi için çalışmalarda bulunmalıdır, %13,3 ü her meslek grubunun sorunlarını ayrı ayrı irdelemeli ve çalışma hayatının genel sorunları dışında mesleki sorunlara da çözüm önerileri getirmelidir., %9,8 i ülke sağlık sistemi ile ilgili alternatif projeler üretmelidir, %4,8 i üye ve yakınlarının sosyal, ekonomik ve kültürel ihtiyaçları için çalışmalar yürütmelidir, %6,3 i sendikanın öncelikleri üyelerin ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir şeklinde cevap vermiştir. Deneklerin cevaplarına göre sendikalardan beklentilerinin daha çok sosyal imkânların sağlanması yönündedir. Bununla beraber, siyasi erkin karşısında dik durmalıdır seçeneği de dikkat çekecek ölçüde fazla tercih edilmiştir. Buradan sağlık çalışanlarının, sendikaların siyasi parti ve görüşlerine göre örgütlenmesine olumsuz yönde yaklaştığı düşünülmektedir. Sendikaların yapılanmalarında bağımsız ve tarafsız olmasının, sendikalara bakış açısının olumlu yönde geliştireceğini söylemek mümkündür. 56

57 Grafik 32. Sağlık Personelinin Sendikalarda Aradıkları Özelliklere İlişkin Görüşlerinin Dağılımı 10% 5% 6% 29% 13% 17% 20% Üyelere sosyal imkânlar sa lamalıdır Siyasi erkin kar ısında dik durmalıdır Çalı anların sorunlarını bilimsel ara tırmalarla tespit ederek, çözülmesi için çalı malarda bulunmalıdır Her meslek grubunun sorunlarını ayrı ayrı irdelemeli ve çalı ma hayatının genel sorunları dı ında mesleki sorunlara da çözüm önerileri getirmelidir Ülke sa lık sistemi ile ilgili alternatif projeler üretmelidir Üye ve yakınlarının sosyal, ekonomik ve kültürel ihtiyaçları için çalı malar yürütmelidir Sendikanın öncelikleri üyelerin ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir 57

58

59 SAĞLIK PERSONELİNİN SORUNLARI VE KURUMLARINDAN MEMNUNİYET DURUMLARI 5