KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ FİZYOPATOLOJİSİ

Transkript

1 KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ FİZYOPATOLOJİSİ Prof. Dr. Aydın ECE 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 PATOGENEZ Böbrekte hasar yapan neden ne olursa olsun bir kere kritik renal fonksiyon bozukluğu eşiği aşıldıktan sonra son dönem böbrek yetmezliğine gidiş kaçınılmazdır 6

7 Tanımlamalar KBY- Kronik Böbrek yetmezliği- Kalıcı Nefron kaybı ve kalıcı böbrek fonksiyon kaybı Eritropoetin- Böbrekte üretilen ve eritrosit yapımını uyaran hormon Filtrat- Nefrona geçen sıvı Filtrasyon- Sıvının glomerül kapiller duvardan nefrona süzülmesi GFR- Bir dakikada glomerülden süzülen miktar 7

8 KBY de yapısal değişiklikler Epitelyal hasar Glomerül ve parietal bazal membran hasarı Arteriol ve kapiller damar duvarı kalınlaşması ve lumen daralması Glomerüllerde, tübülüslerde ve membranlarda skleroz GFR de azalma Nefronların tahribi 8

9 9

10 Tanımlamalar Lizozom- Hücre içinde membran bağlı organeller, hidrolitik enzimler içerir, intra- ve ekstraselüler sindirim yapar Mezanjiyel hücreler Nefron Reabsorpsiyon Sekresyon- Solutlerin nefrona aktif transportu 10

11 11

12 Böbreğin fizyolojik görevleri Sıvı-Elektrolit dengesini kontrol eder Kandan metabolik atıkları uzaklaştırır Eritrosit yapımını düzenler Kan basıncını düzenler Kalsiyum iyon absorpsiyonunda önemli Kan hacmi kompozisyonu ve ph ını kontrol eder (Asit-baz dengesini düzenler) 12

13 Renal Hormon düzenlemesi Sentez- Aktivasyon Aktif D vitamini Eritropoetin RAAS- Renal kan akımını düzenler 13

14 Sıvı-Elektrolit dengesi kontrol mekanizmaları RAAS Renin-Anjiyotensin-Aldosteron sistemi Aldosteron ADH- Anti-diüretik hormon 14

15 15

16 Aldosteron Na (Cl) geri emilimini artırır K + ve H + iyonu sekresyonunu artırır Sonuç: Vücutta sıvı ve Na birikir ve Kan basıncı yükselir Aldosteron fazlalığında metabolik alkaloz gelişir 16

17 KBY Risk Faktörleri Yaş> 60 Irk ve etnik yapı (Siyah, İspanyol, Yerli, Asyalı) Kimyasal madde / Toksin maruziyeti (Sigara, ağır metaller) Kronik böbrek hastalığı aile öyküsü ABY- Ani başlangıç, potansiyel olarak geri dönebilir KBY- 3 ayda ilerler, Nefronların kalıcı-geri dönüşümsüz hasarı 17

18 KBY Patofizyolojisi Nefronların ilerleyici kaybı Azalmış GFR, azalmış tübüler reabsorpsiyon ve eksik renal hormon düzenlemesi Kalan nefronlar kompanse etmeye çalışır Fonksiyonel ve yapısal değişiklikler oluşur İnflamatuar cevap tetiklenir Sağlıklı glomerüller aşırı yüklenince glomerüler skleroz ve nekroz gelişir 18

19 KBY de fonksiyonel değişiklikler Böbrekler aşağıdaki fonksiyonları artık yapamaz: Sıvı-Elektrolit dengesi Sıvı hacmi ve RAAS sistemi dengeleyemez Kan basıncı kontrolu Nitrojen ve diğer artıkların uzaklaştırılması Eritropoetin yapımı Serum kalsiyum ve fosfat düzenlemesi 19

20 20

21 İnflamasyon ve Ang II İnflamatuar mediatörler Artmış damar geçirgenliği Artmış lökosit infiltrasyonu (Monosit ve makrofaj) Hücre proliferasyonu- Hipertrofisi 21

22 İnflamasyon İnflamatuar yanıt; doku hasarı, enfeksiyonlar, toksinler, immun cevaplar ve/veya anjiyotensin ile tetiklenir Akut veya kronik olabilir Piyelonefritte renal pelvis ve interstisyel dokuyu etkileyebilir GN de glomerülleri etkiler 22

23 Böbrek yetmezliği İnflamatuar reaksiyonlar Kronik inflamasyon kötü etkileri şiddetlendirir Azalmış iştah Kas ve yağ kitlesi kaybı Endotel hasarı Ateroskleroz Hipoalbuminemi Artmış kardiyo-vasküler hastalık riski 23

24 KBY de inflamasyon nedenleri Enfeksiyon Anemi Üremi- Protein, lipid ve karbohidratların artmış oksidasyonu Vasküler inflamasyon Malnütrisyon Azalmış antioksidanlar Düşük serum albumini- Azalmış antioksidan 24

25 25

26 KBY nin patofizyolojisi Nitrojen yıkım ürünleri Asidoz GFR de azalma Azalmış bikarbonat geri emilimi Azalmış amonyak sentezi Azalmış net asit atılımı 26

27 Sodyum kaybı Sodyum birikimi Hiperpotasemi İdrar yogunlaştırma defekti Solüt diürez Tübüler hasar Aşırı renin üretimi Anüri-Oligüri Aşırı tuz alımı Azalmış GFR Metabolik asidoz Aşırı K + alımı Solüt diürezi Tübüler hasar 27

28 Renal osteodistrofi Azalmış intestinal Ca ++ emilimi Böbrekte 1-25 dihidroksi vit D eksik yapımı Hipokalsemi ve Hiperfosfatemi Sekonder hiperparatiroidizm Büyüme geriliği Anemi Protein-kalori eksikliği Renal osteodistrofi Metabolik asidoz Anemi GH direnci Azalmış eritropoetin üretimi Hafif hemoliz, Kanama Kısa eritrosit ömrü Demir, folik asit ve B12 eksikliği Eritropoez inhibitörleri 28

29 Gasrointestinal semptomlar Hipertansiyon Hiperlipidemi Perikardit ve kardiyomiyopati Glukoz intoleransı Gastrik asit hipersekresyonu Gastro-özofajiyal reflü Azalmış mide motilitesi Sodyum ve tuz aşırı tutulumu Aşırı renin üretimi Azalmış plazma lipoprotein lipaz aktivitesi Üremik faktörler Sıvı aşırı yüklenmesi Hipertansiyon Doku insulin direnci 29

30 Kanamaya egilim Trombositopeni Defektif trombosit fonksiyonu Enfeksiyon Defektif granülosit fonksiyonu Bozuk hücresel immunite Kateterler Nörolojik (yorgunluk, dikkatini toplayamama, başağrısı, uykuya eğilim, hafıza kaybı, kas zayıflığı, konvülziyon, koma, periferik nöropati) Üremik faktörler Alüminyum toksisitesi Hipertansiyon 30

31 Böbrek disfonksiyonu derecesi Hafif Kronik Böbrek yetersizliği: GFR ml/dk/1.73 m 2 Orta Kronik Böbrek yetersizliği: GFR Kronik Böbrek yetmezliği: GFR Son dönem böbrek yetmezliği: GFR<10 31

32 KBY evreleri Azalmış böbrek rezervi (sessiz)- Semptom yok- GFR >50 ml/dk/1.73 m 2 Böbrek yetersizliği Her iki böbrek fonksiyonları ½ oranında kaybolmuş GFR arası Böbrek yetmezliği GFR arası SDBY GFR < 5-10 ml/dk 32

33 KBY nedenleri Diabetik nefropati Hipertansiyon Vasküler hastalıklar Polikistik böbrek Kronik inflamasyon Tıkanıklıklar Üriner sitemde obstrüksiyon Glomerüler hastalıklar Glomerülonefritler 33

34 KBY etyolojisi Obstrüktif üropati: Reflü nefropatisi, obstrüksiyon sonucu gelişen renal displazi Renal hipoplazi/displazi Glomerulopati/GN (tüm formlar) Herediter hastalıklar: herediter nefrit veya renal kistik hastalık 34

35 Böbrek fonksiyonlarında progresif bozulma nedenleri Devamlı proteinüri Sistemik ve Glomeruler Hipertansiyon glomeruler skleroz Hiperperfüzyon / Hiperfiltrasyon hasarı (başlangıçta böbrek fonksiyonlarını korur) Glomeruler hipertrofi ve hiperplazi (Doğumdan sonra yeni nefron oluşmaz) Artmış intraglomeruler basınç 35

36 Deneysel model: yüksek protein diyeti afferent arteriyoler dilatasyon ve hiper-perfüzyon hasarı Düşük protein diyeti fonksiyonel bozulma hızını yavaşlatır. GFR protein alımıyla orantılıdır 36

37 Deneysel çalışma: Diyette fosfor kısıtlaması KBY de fonksiyonları korur. Mekanizması: kan damarlarına ve interstisyuma Ca-fosfot depolanmasının engellenmesi Hiperlipidemi: oksidan aracılı hasar yapar PTH potansiyel nefrotoksiktir 37

38 38

39 Progresif fonksiyon bozukluğu nedenleri Devam eden immünkompleks depolanması veya glomerulde anti- GBM antikor depolanması: persistan glomerüler inflamasyon skarlaşma 39

40 Sağlam kalan nefronlarda fonksiyonel ve yapısal hipertrofi gelişir. Kısmen artmış glomerüler kan akışı etkendir Artmış kan akımı + aferent arter dilatasyonu + anjiotensin II ile efferent arter vazokontrüksiyonu Kalan nefronlarda hipertrofi 40

41 Renal fonksiyonları korumak için hiperfiltrasyon olur ama sonuçta kapiller duvarda artmış hidrostatik basınç ve kapiller duvardan fazla protein geçişi glomerulerskleroz *ACE inhibitörü eferent arter dilatasyonu yaparak böbrek yetmezliğine gidişi yavaşlatır 41

42 42

43 43

44 44

45 45

46 46

47 KBY de ilaç metabolizma değişiklikleri Gastrointestinal sistemden emilim değişir Vücut kompozisyonu ve protein bağlanma özelliği nedeniyle ilacın vücutta dağılımı değişir İlaçların metabolizması değişir, çünkü böbrek sitokrom P-450 dahil bir çok enzim üretir Azalmış GFR ilaçların atılımını etkiler 47

48 KBY de ilaç kullanımı Digoksin toksisitesi artar İnsulin- Doz azaltımı gerekir Prokainamid- Metabolitleri birikir..toksisite KBY de bozulmuş renal ekskresyon nedeniyle vücutta birikip toksik seviyelere çıkabilen ilaçlar: Diamoks Aminoglikozitler Atenolol Kaptopril Lityum Vankomisin Metformin Topamaks 48

49 KBY de ilaç dozları Böbreklerden atılan ilaçlar için minimal toksik etki ve maksimal klinik etkinlik saglamak için doz ayarı gerekir. GFR ml/dk/1.73 m², doz ayarı degerlerine göre ya dozda azaltmaya, ya ilaç verilme intervallerinde uzatmaya ya da ikisine birden gidilir. 49