AMENAJMANININ TEMEL ESASLARI ( GÜZ YARIYILI)

Transkript

1 AMENAJMANININ TEMEL ESASLARI ( GÜZ YARIYILI)

2 DERSİ VEREN ÖĞRETİM ÜYELERİ Prof. Dr. Selahattin KÖSE Prof. Dr. Mehmet MISIR Doktora: Orman İşletmelerinin Planlanmasında Yöneylem Araştırması Tekniklerinden Yararlanma Olanakları Doktora: Çok Aamaçlı Orman Amenajman Planlarının Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Olarak Amaç Programlama Yöntemiyle Düzenlenmesi (Ormanüstü Planlama Birimi Örneği ile) Uzmanlık Alanları -Orman Kaynaklarının Planlanması -Orman Kaynaklarının Planlanması -Fonksiyonel Planlama -Fonksiyonel Planlama -Ormancılıkta Karar Verme -Ormancılıkta Karar Verme -Ormancılıkta Uzaktan Algılama ve CBS -Ormancılıkta Uzaktan Algılama ve CBS -Sera Gazı ve Biyokütle Envanteri

3 DERS İÇERİĞİ Orman Varlığımız ve Ülkemizde Ormancılık Orman Amenajmanı kavramı, tarihçesi, Amacı ve Görevleri Diğer Ormancılık Disiplinleri ile İlişkisi ve Yararlandığı Yöntemler Ormancılıkta Amaçlar ve İlkeler Ormanların Fonksiyonları, Amaç-Fonksiyon İlişkileri Orman Fonksiyonları Ayrım Ölçüt ve Göstergeleri Orman Ekosistem Envanteri Ormancılıkta Planlama kavramı, Planlama sistemleri ve Yaklaşımları Uluslararası Süreçte Ormancılık, Uluslararası Süreçler ve Anlaşmalar Orman Formları, Orman Formu-Fonksiyon İlişkileri, İşletme Şekilleri

4 AMENAJMANIN TEMEL ESASLARI DERSİ KAYNAKLARI Orman Amenajmanı, İsmail ERASLAN, 1982 Orman Amenajmanı, Fikret KAPUCU, 2004 Orman Amenajmanı, İsmail ERASLAN, Hüseyin Cahit ŞAD, 1993 Orman Amenajmanı, Ünal ELER, 2001 Orman İşletmelerinin Planlanması ve Denetimi, İsmail ERASLAN, Ünal ELER, 2003 Orman Amenajmanı Esasları, Ünal ASAN, 2013 Ormancılık Tarihi Kitapları (M.Diker, İ.Bingöl, T.Günay, Y.Çağlar) Türkiye de Doğaya Yakın Yapraklı Orman İşletmeciliği, J.Huss, O.Kahveci, 2009

5 AMENAJMANIN TEMEL ESASLARI DERSİ KAYNAKLARI Uluslararası Sözleşmeler, (Ramsardan günümüze) OGM Stratejik Plan ( ) Onuncu Kalkınma Planı, Kalkınma Bakanlığı, 2013) SOY Kriter ve Göstergeler Ormancılık Şuraları (1993,2005,2013) Amenajman Planları Ulusal Ormancılık Kongreleri (2001, 2003) Ormanın Kara Kitabı (Ertuğrul ACUN) Orman Amenajmanının Kavramsal Açılımlar ve Yeni Hedefler (Evcimen) Sempozyumu, Forest Management (DavisJohnson).

6 Amenajmanın Temel Esasları Dersi Kaynakları Orman Amenajman Yönetmeliği, OGM, 1991, 2008 Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar, (299 Sayılı Tebliğ) OGM, 2015 Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesinin Denetimine Ait Usul ve Esaslar, (301 sayılı Tebliğ) OGM, 2015 Amenajman Planlarının Uygulanmasına Ait Usul ve Esaslar, (295 sayılı Tebliğ) OGM, Sayılı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Envanter ve Planlaması ile Üretim ve Satış Esasları (302 sayılı Tebliğ) OGM, 2016

7

8 Ülkemizde Ormancılık Eğitimi İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Orman Fakültesi Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Orman Fakültesi Bursa Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi

9 Ülkemizde Orman Amenajmanı Eğitimi İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Prof.Dr. İsmail ERASLAN ( ) Prof.Dr. Bekir Sıtkı EVCİMEN ( ) Prof.Dr. Abdülkadir KALIPSIZ ( ) Prof.Dr. Hüseyin Cahit ŞAD ( ) Prof.Dr. Ünal ASAN ( ) Emekli Prof.Dr. Ahmet YEŞİL Doç.Dr. Sinan DESTAN Yrd.Doç.Dr. Ulaş Yunus ÖZKAN Yrd.Doç.Dr. Serhun SAĞLAM

10 Ülkemizde Orman Amenajmanı Eğitimi Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Prof.Dr. Burhan SOYKAN Prof.Dr. Fikret KAPUCU Emekli Prof.Dr. Selahattin KÖSE Prof.Dr. Mehmet MISIR Doç.Dr. Ali İhsan KADIOĞULLARI Yrd.Doç.Dr. Uzay KARAHALİL Prof.Dr. Fahri BATU (Emekli) Prof.Dr. Hakkı YAVUZ Prof.Dr. Nuray MISIR

11 Orman Varlığımız Dünyanın yüzölçümü ne kadardır? Bunun dağılımı Nasıldır? Dünya toplam alanı yaklaşık olarak km²'dir. Karasal alan 148,940,000 km² Su yüzeyleri 361,132,000 km²

12 Dünya Karasal Alanı hektarlık dünya karasal alanının dağılımı Otlak ve Meralar 26% Yerleşim 2% Tundra ve Sulak Alanlar 9% Tarım alanları 11% Çöl 20% Orman 32%

13 Dünya Ormanları Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılımını, başta iklim koşulları olmak üzere, kara parçalarının büyüklüğü, okyanus akıntıları ve sıradağlar belirler. İklim koşulları ise enlem dereceleri ve denizden yüksekliğe göre değişir. Buna bağlı olarak ormanlar da farklı şekillerde sınıflandırılmıştır.

14

15 Ülkemiz Orman Varlığı Türkiye orman varlığını 1963 yılına kadar sağlıklı bir şekilde ortaya koyan bir orman envanteri yapılmamıştı. Ancak, Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ormancılık Enstitüsü şefinin 1936 yılındaki yayınında, Türkiye orman varlığı; - Hamit Sadi ye göre ha, - Orman Umum Müdürlüğüne göre ha, - R.Zon a göre ha, - Alman İstatistik Yıllığına göre ha, - Şevket Süreyya nın Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti tarafından yayınlanan Cihan hayatında Türkiye adlı kitabında ha olarak verildiği bilinmektedir.

16 Ülkemiz Orman Varlığı Ancak, orman tabirinin iyice anlaşılmamış olması nedeniyle, Türkiye orman varlığının gerçekte ha olduğu belirtilmişti (Ali Kemal, 1936) yılında yapılan ziraat kongresi sonucunda hazırlanan Türkiye Ormancılığının vazifeleri ve gayeleri isimli raporda, toplam orman alanı ha olarak kayıtlara geçmiştir (Ziraat vekaleti, 1938). Türkiye nin tek orman fakültesini bünyesinde barındıran, Yüksek Ziraat Enstitüsü direktörü ise Türkiye de orman alanını ha vermektedir (Ali Kemal Yiğitoğlu, 1941).

17 Ülkemiz Orman Varlığı Türkiye nin orman varlığına ilişkin ilk bilgiler, yılları arasında havza bazında düzenlenen amenajman planlarından elde edilmiştir. I.Devre Amenajman Planları olarak isimlendirilen bu planlara göre 10.5 milyon hektardı yılında uygulamada olan kat-i Amenajman Planlarına göre orman varlığı, 1969 yılında 17 milyon hektar olarak belirlenmiştir.

18 2015 Verilerine Göre

19 Ülkemiz Orman Varlığı Yıllar Geçmişten Günümüze Ormanlık Alanın Değişimi İşletme Şekli Normal Kapalı Boşluklu Kapalı Toplam ha % ha % ha % Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam

20 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze Ormanlık Alanın Değişimi Milyon ha

21 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze Ormanlık Alanlardaki Toplam Servetin Değişimi Yıllar İşletme Şekli Normal Kapalı Boşluklu Kapalı Toplam m3 % m3 % m3 % Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam

22 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze Ormanlık Alanlardaki Toplam Servetin Değişimi

23 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze Ormanlık Alanlardaki Cari Artımın Değişimi Yıllar İşletme Şekli Normal Kapalı Boşluklu Kapalı Toplam m3 % m3 % m3 % Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam

24 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze Ormanlık Alanlardaki Cari Artımın Değişimi

25 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze ETA nın Değişimi Yıllar Koru Baltalık Toplam (m 3 ) (m 3 ) (m 3 )

26 Ülkemiz Orman Varlığı Geçmişten Günümüze ETA nın Değişimi

27 Ülkemiz Orman Varlığı Ormanlık Alanların Ana Fonksiyonlara Dağılımı ve Eta Miktarı (OGM, 2015)

28 Ülkemiz Orman Varlığı Ormanların Orman Formuna Göre Dağılımı Normal Kapalı Boşluklu Kapalı Toplam (ha) (ha) (ha) % Aynı Yaşlı Değişik Yaşlı Genel Toplam Aynı Yaşlı 98% Değişik Yaşlı; 2%

29 Asli Ağaç Türlerimizin Alansal Dağılımı OGM, 2015 verilerine göre

30 Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Meteoroloji Genel Müdürlüğü

31 Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat Yapısı Orman Genel Müdürlüğü Merkez Birimleri Taşra Birimleri Danışma ve Denetim Birimleri (4) Ana Hizmet Birimleri (13) Yardımcı Hizmet Birimleri (4) Orman Bölge Müdürlükleri (28) Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri (12)

32 Merkez Birimleri Danışma ve Denetim Birimleri Ana Hizmet Birimleri Yardımcı Hizmet Birimleri Teftiş Kurulu Başkanlığı Daire Başkanlıkları (13) İç Denetim Başkanlığı Hukuk Müşavirliği Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı

33 Daire Başkanlıkları (13) Orman İdaresi Şube Müdürlüğü Etüt Planlama Şube Müdürlüğü Takip ve Kontrol Şube Müdürlüğü Ulusal Orman Envanteri Şube Müdürlüğü Orman Modelleme ve Hasılat Şube Müdürlüğü

34 Orman Genel Müdürlüğü Taşra Teşkilatı Taşra Teşkilatı Orman Bölge Müdürlükleri (28) Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri (12) Orman İşletme Müdürlükleri (243) Başmühendislikler (293) Müdürlükler (5) Orman Fidanlık Müdürlükleri (28) Başmühendislikler(86) Orman İşletme Şeflikleri (1406) Fidanlık Şeflikleri (9) Ağaçlandırma ve Toprak Muhafaza Şeflikleri (175) Diğer Şeflikler (218) Fidanlık Şeflikleri (84) Araştırma Ormanı Müh. (10)

35 Orman Bölge Müdürlükleri

36 İnsanın ormanla olan ilişkisi kendi tarihi kadar eskidir. İlkçağlardan günümüze kadar ormanlardan yararlanmıştır. Ormanı kendine barınak olarak seçmiş, meyvesinden, gövdesinden ve diğer her türlü ürününden yararlanmıştır. Başka bir anlatımla, ormanı, kendini korumak, barınmak ve ısınmak için kullanmıştır.

37 Artan insan ihtiyaçlarının ormanlardan düzensiz ve plansız bir şekilde sağlanması; erozyonla toprakların kaybolması, çevre kirlenmesi, doğal hayatın kaybolması, biyolojik çeşitliliğin azalması, ormanların sağlık durumlarının bozulması ve uzun vadede ekosistem sürecinin sürekliliğinin sağlanamaması gibi pek çok sorunları da beraberinde getirmiştir. Kıtlığı hissedilir boyutlara ulaştığında, sınırsız ve bol sanılan ormanların tükenen kaynaklardan olduğu da anlaşılınca, azalışı önleme, düzenli yararlanma ve yararlanmayı belli sınırlarda tutma gereği duyulmuştur.

38 Bunun sonucu olarak da, ormanlardan yararlanmanın belli bir düzen altına alınmasını, toplumun orman ürünleri gereksiniminin sürekli bir şekilde karşılanması ve ormanların kendi bünyeleri ile sunduğu hidrolojik, klimatik, erozyonu önleme, rekreasyon, toplum sağlığı, estetik, ulusal savunma ve doğayı koruma gibi fonksiyonlardan toplumu sürekli olarak faydalandırmayı gerçekleştirme düşüncesinden diğer ormancılık bilimleri ile birlikte orman amenajmanı doğmuştur (Eraslan, 1982).

39 ...bir orman işletmesini veya onun ayrıldığı alt işletme ünitelerini; -saptanan amaçlara göre planlamak, -planın uygulamasını izlemek ve denetlemek, -belirli aralıklarla yapılan envanter ile işetmede meydana gelen değişmeleri ortaya koymak, -işletmenin ekonomik sonucunu saptamak, -buna göre süresi biten planı yenilemek için gerekli bilgileri veren planlayıcı ve denetleyici bir ormancılık bilim dalıdır (İsmail ERASLAN, 1982).

40 Planlamacının görevi, ekosistem dengesini ile yararlanma çelişkisini en aza indirecek mekansal düzenlemeleri yapmak ve yararlanma düzeyini belirlemektir (Kapucu, 2003). Bu nedenledir ki, orman amenajmanı hem bir fayda ve değer kestirim (Prognos) işlemi, hem de bir sistem tasarlama sanatı olarak algılanmaktadır (Başkent, 2002). Orman amenajmanı bir taraftan orman ekosisteminin sağlığını güvence altına alarak doğal dengeyi sürdürebilmeyi hedeflerken, bir taraftan da yetişme ortamının sağladığı olanaklardan azami derecede faydalanmaya çalışır. Bu didinimlerden ötürü de orman amenajmanı kimi yazarlar tarafından orman dinamiğini anlama ve anlatma sanatı biçiminde tanımlanmaktadır.

41 harita ve talolarla ortaya koyar ve onun geleceği hakkında kararlar alır Orman Amenajmanı; Orman Amenajmanı, sahibi ve sınırları belli olan bir plan ünitesinde saptanan İşletme amaçlarını yetişme ortamı koşullarının elverdiği ölçüde gerçekleştirebilmek için Orman işletmesinin neresinde, ne zaman ve ne yapılacağının kestirilmesidir. Kısaca Orman Amenajmanı, toplumun ekonomik, ekolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere Orman Ekosisteminin mevcut durumunu

42 Denetleme Orman Amenajmanı felsefesi; 3D kurularına dayanmaktadır. İşletme amaçlarına ulaşılabilirlik ve Sürdürülebilirliğin sağlanmasının kontrolüdür. Üretimin ve yararlanmanın düzenlenmesidir Düzenleme (5N 1K kuralı) İçin? erede? e zaman? asıl? e kadar? Orman ekosistemi ile insan arasındaki dengenin kurulmasıdır. Ormanın yapı ve kuruluşu ile ormandan beklenen değerler arasındaki organik bağın oluşmasıdır.