TAM PARAGRAF. Sözel Mantık ve Görsel Okuma Soru İlaveli. Bu kitapta neler var? ŞİMDİ PARAGRAF DÜNYASINA KAPI AÇMA ZAMANI

Transkript

1 TAM PARAGRAF Sözel Mantık ve Görsel Okuma Soru İlaveli ŞİMDİ PARAGRAF DÜNYASINA KAPI AÇMA ZAMANI Bu kitapta neler var? Her bölümün başında konu kazanımlarının verildiği eğlenceli konu özetleri >> Haydi Öğrenelim Bölümle ilgili paragraf soru çözümlerinin püf noktaları >> Soru Çözme Teknikleri Kazanımların hatırlatıldığı önemli ip uçları >> Vitaminler Kazanım odaklı, son müfredata uygun, 336 sorudan oluşan sözel mantık, görsel okuma ve paragraf testleri >> Testleri Çözelim AD, SOYAD: Tüm paragraf konularının yer aldığı 476 sorudan oluşan sınavlara hazırlık Tam Paragraf Deneme Testleri >> Deneme Testleri OKUL: SINIF: NUMARA:

2 Son Müfredata Göre Gözden Geçirilmiş, Sözel Mantık ve Görsel Okuma İlaveli TAM PARAGRAF Yazar: Ali ÜNLÜ Editörler: Nur ÖZBALCI Müberra ÜNLÜ Baskı: Olgun-Çelik Ofset Ltd. Şti. Büsan OSB Fevzi Çakmak Mah Sk. No: 26/D Karatay/KONYA Tel: Sertifika No: Baskı Tarihi: Eylül 2018 Yayıncı Sertifika No: ISBN: Büsan Sanayi Sk. KTM İş Merkezi No: 14 Karatay/KONYA Tel: GSM: // Bu kitabın tüm yayın hakları 1ARTIBİR YAYINLARI na aittir. Kitaptaki özgün metin, soru, şekil ve resimlerin tamamının veya bir kısmının Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca yayınevi ve yazarının yazılı izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da başka bir şekilde çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması yasaktır. 2

3 İÇİNDEKİLER İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehrene ey nazlı hilal! Kahraman ırkıma bir gül... Ne bu şiddet, bu celal? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim: Bendimi çiğner, aşarım; Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım. Garb'ın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar; Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, ''Medeniyet!'' dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri ''toprak!'' diyerek geçme, tanı! Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlahi şudur ancak emeli: Değmesin ma'bedimin göğsüne na-mahrem eli; Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedi, yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım; Her cerihamda, İlahi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na'şım! O zaman yükselerek Arş'a değer, belki, başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal. Mehmet Âkif ERSOY 3

4 GENÇLİĞE HİTABE Ey Türk Gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyeti'ni, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr-ü zaruret içinde harap ve bitap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evladı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk İstiklâl ve Cumhuriyeti'ni kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! (1927) 4

5 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER BAŞLARKEN PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ TÜRKÇECİNİM Neler Öğreneceğiz?...10 Neler Yapacağız?...10 Nasıl Yapacağız?...10 Seslerden Paragrafa Benim Güzel Paragrafım Paragraf Niçin Bu Kadar Önemli? Neleri Ezberlemem Gerekiyor? BİRİNCİ BÖLÜM PARÇADA ANLAM ANA DÜŞÜNCE...14 YARDIMCI DÜŞÜNCELER...14 PARÇANIN KONUSU PARÇANIN BAŞLIĞI...16 PARÇADA SORU...16 ANAHTAR KELİMELER...16 VARLIK KADROSU PARÇADA KARAKTER SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ KONU TESTLERİ Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi CEVAP ANAHTARLARI İKİNCİ BÖLÜM PARAGRAFIN YAPISI PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ Giriş Bölümü Gelişme Bölümü Sonuç Bölümü

6 İÇİNDEKİLER PARAGRAF OLUŞTURMA PARAGRAF TAMAMLAMA PARAGRAFI İKİYE BÖLME PARAGRAF AKIŞINI BOZAN CÜMLE CÜMLELERİN YERİNİ DEĞİŞTİRME PARAGRAFA CÜMLE EKLEME SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ KONU TESTLERİ Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi CEVAP ANAHTARLARI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM PARÇANIN ANLATIM VE DİL ÖZELLİKLERİ ANLATIM ÖZELLİKLERİ Özgünlük Açıklık / Duruluk Doğallık Akıcılık Yoğunluk Özlülük Tutarlılık Sürükleyicilik Kalıcılık ANLATICI TÜRLERİ Birinci Kişi Ağzıyla Anlatım Üçüncü Kişi Ağzıyla Anlatım ANLATIMDA DUYULAR ANLATIMDA DUYGULAR SÖZ SANATLARI Abartma (Mübalağa) Benzetme (Teşbih) Kişileştirme (Teşhis) Konuşturma (İntak) SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ KONU TESTLERİ Konu Testi Konu Testi

7 İÇİNDEKİLER Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi CEVAP ANAHTARLARI DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ANLATIM BİÇİMLERİ VE DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI ANLATIM BİÇİMLERİ Betimleme (Tasvir Etme) Öyküleme (Hikâye Etme) Açıklama Tartışma DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Tanımlama Karşılaştırma Örneklendirme Sayısal Verilerden Yararlanma Benzetme Tanık Gösterme SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ KONU TESTLERİ Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi Konu Testi CEVAP ANAHTARLARI BEŞİNCİ BÖLÜM TAM PARAGRAF DENEME TESTLERİ DENEME TESTLERİ Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi

8 İÇİNDEKİLER Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi Deneme Testi CEVAP ANAHTARLARI

9 PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ BAŞLARKEN PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ TÜRKÇECİNİM Neler Öğreneceğiz? Neler Yapacağız? Nasıl Yapacağız? Seslerden Paragrafa Benim Güzel Paragrafım Paragraf Niçin Bu Kadar Önemli? Neleri Ezberlemem Gerekiyor? Parçada Karakter 9

10 BAŞLARKEN PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ TÜRKÇECİNİM Merhaba Benim Akıllı Arkadaşım, Bu satırları okuduğuna göre demek buradasın. Sen burada olursun da ben olmaz mıyım? Tabii ki ben de tüm kitap boyunca bu satırların arasında olacağım ve seni hiç yalnız bırakmayacağım. Burada olmana çok ama çok sevindim. Öğrenmeni istediğim güzel şeyleri kime anlatırdım yoksa! Aaa! Seni biraz heyecanlı ve endişeli görüyorum. Haklısın. Ben de sınava girecek olsam senin gibi heyecanlanırdım. Böyle heyecanlar güzeldir, biliyor musun? Heyecan tamam ama endişelenmene bence hiç gerek yok. Neden mi? Bak anlatayım: Bazı konuları hiç anlamamış veya eksik öğrenmiş olabilirsin. Belki de Türkçe dersine karşı ön yargıların vardır. Konuları öğrenip soruları çözdükçe Türkçenin hiç de zor olmadığını görecek, hatta çok seveceksin. Keşke her ders Türkçe gibi olsa diyeceksin. Hiç merak etme. Yeter ki tüm konuları işleyelim, soruları çözelim ve birlikte tartışalım. Gerisi kolay. Bu arada kendimi tanıtmayı unuttum. Resimde gördüğün kişi benim. Hiç duymadığın bir adım var: Türkçecinim. Bana Türkçecinim, Cinim veya öğretmenim diye hitap edebilirsin. Mahzuru yoksa sana Akıllı Arkadaşım diye hitap etmek istiyorum. Birlikte nasıl tartışabileceğimizi, konuları nasıl çözeceğimizi ileride izah edeceğim. Hazırsan başlayalım mı? Haydi o zaman eğlenceli Türkçe konularına birlikte adım atalım. Neler Öğreneceğiz? Benim Akıllı Arkadaşım, Bu kitapta, Türkçe sekizinci sınıf sorularının önemli bir bölümünü oluşturan paragraf konularını işleyeceğiz. Paragraf genel başlığı altında; parçada anlam, sözel mantık, görsel okuma, paragrafın yapısı, parçanın dil ve anlatım özellikleri, anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yolları ile ilgili konuları, konularla ilgili soru çözme tekniklerini öğrenmiş olacağız. Neler Yapacağız? Benim Akıllı Arkadaşım, Konuyu öğrendikten sonra, konu ile ilgili soru kalıplarını, bir paragraf sorusunun nasıl çözülmesi gerektiğini, soru çözerken nelere dikkat edeceğimizi ve bunun için gerekli olan püf noktaları öğreneceğiz. Bu arada, konular ve testlerle ilgili anlayamadığın her hususu e-posta adresime (turkcecinim@gmail.com) göndereceğin e-posta ile sorabilir, önerilerini iletebilirsin. Bunun için ben Türkçecinim ve e-posta adresim her zaman yanında olacağız. Kitabın dışında, sana bu şekilde de yardımcı olmaktan büyük mutluluk duyacağımı bilmeni isterim. Nasıl Yapacağız? Zamanın senin için ne kadar değerli olduğunu biliyorum. Bu yüzden öğrenmen gereken tüm konuları sade ve anlaşılır bir dille, örneklerle izah etmeye çalıştım. Konulardan sonra verdiğim örnek soruları ve çözümlerini dikkatle incelersen testleri kolaylıkla çözebilirsin. Testleri çözerken ara ara seni ziyarete geleceğim. Küçük ama önemli gördüğüm hususları Bilgi Hazinem başlığı altında izah edeceğim. Korkma, konsantrasyonunu 10

11 PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ bozmam. Sonrasında, kaldığın yerden testleri çözmeye devam edersin. Amacım, derslerimizi mümkün olduğunca eğlenceli hale getirmek. Bunun için elimden geleni yapmaya çalışacağım. Seslerden Paragrafa Benim Akıllı Arkadaşım, ilk önce ses vardı. Sonra seslerin karşılığı olan harfleri bulduk. Harfler birleşti hece oldu, heceler birleşti kelime oldu, kelimeler birleşti cümle oldu, en sonunda cümleler birleşti ve paragraf doğdu. İyi ki de doğdu. Çünkü paragraf olmasa, duygularımızı, düşüncelerimizi, isteklerimizi, bir durumu, bir olayı veya olayın bir yönünü yazı ile başkalarına aktaramazdık. Daha doğrusu bu kadar güzel aktaramazdık. Benim Güzel Paragrafım Paragraf; bir yazının satır başından öteki satır başına kadar olan bölümüdür. Her yazının bir yazılış amacı olduğu gibi paragrafların da yazılış amacı vardır. Bu nedenle her paragrafta sadece bir konu ele alınır. Başka bir konuya geçilecekse yeniden paragraf başı yapılarak yazıya devam edilir. Benim Akıllı Arkadaşım, düzenli kitap okuyarak hem kelime hazineni hem de okuma-anlama becerini geliştirebilirsin. Bunun yanında istersen sen de dilediğin gibi güzel yazılar yazabilirsin. BAŞLARKEN alışkanlık haline getiren öğrencilerin paragraf sorularının çözümünde hiç zorlanmadıkları, hatta büyük keyif aldıkları bilinmektedir. Okuma-anlama becerisinin kazanılması, sadece bu sınav için değil, hayat boyu öğrenmenin olmazsa olmazlarından olduğu için son derece önemlidir. Sayısal hazırlık yapan bazı öğrencilerimin Türkçe dersine gereken önemi vermediklerini görünce çok üzülüyorum. Türkçeyi iyi bilen, kendi diline hâkim olan bir öğrencinin diğer dersleri anlaması çok daha kolay olacaktır. Öğrenmenin ilk şartının okumak ve anlamak olduğunu hepimiz biliyoruz. Eee bunun yolu da Türkçeden geçtiğine göre, haydi o zaman vakit kaybetmeden yola koyulalım. Ancak yola hazırlıksız çıkmak olmaz. Bu yüzden sana ilk vitamini söyleyeyim: 1 Sınav öncesi ve sonrasında düzenli olarak kitap okumanı tavsiye ederim. Kitap okuyarak, sürekli yeni şeyler öğrenir ve kendini geliştirebilirsin. Bu alışkanlığın özellikle sınavda cümle yapılarını tanımanda, anlatım bozukluklarını hemen fark edebilmende çok büyük yarar sağlayacaktır. Düzenli kitap okuyan birçok öğrencimin sınav sorularını hiç zorlanmadan yapabildiklerini biliyorum. Paragraf Niçin Önemli? Herkes anlamak, anlatmak ve anlaşılmak ister. Kalıcılığı ve etkisi bakımından yazının bu konudaki önemi çok büyüktür. Şu anda hazırlığını yaptığın sınav dâhil, diğer tüm Türkçe sınavlarının en temel soru tipi paragraf sorularıdır. Bu sorularla genel olarak okunan metni anlama, yorumlama, çıkarımlarda bulunma ve değerlendirme becerileriniz ölçülmek istenmektedir. Kitap okumayı Düzenli kitap okumanın nasıl fayda sağlayacağı hususunda işte sana iki örnek: (A) (B) (C) (D) Yukarıdaki görsellerden hangisi farklıdır? Niçin? 11

12 BAŞLARKEN Bundan kolay ne var? dediğini duyar gibiyim. Tabii ki (C) seçeneği farklı dersin. Çünkü (A), (B) ve (D) şıklarındaki görsellerin hepsi bir araç, (C) seçeneğinde ise elma görseli var. Bu bir meyve olduğu için doğru cevap (C) şıkkı. Cevabı hemen buldun değil mi? Bunun tek nedeni, sorunun kolay olması değil, görselleri ve onlara ait özelliklerini tanıyor olman. Şayet görsellerden birini hiç görmemiş veya bilmiyor olsaydın, o zaman cevabı bulman bu kadar kolay olmayabilirdi. Benim Akıllı Arkadaşım, şimdi de görseller yerine aşağıya dört tane cümle yazacağım. Ama bu kez soru kökü olmadan sadece şıkları vereceğim. Bakalım cümleleri okuyarak bu soruyu da kolayca çözebilecek misin? Tam bir dakika süren var! A) İşleyen demir ışıldar. B) Emeksiz yemek olmaz. C) Sakla samanı, gelir zamanı. D) Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur. Eveet, süren doldu. Ne yaptın? Çözebildin mi? Cevabın C şıkkı ise süper! Çünkü doğru cevap C şıkkı. Peki, niçin C şıkkı? İstersen birlikte cümleleri irdeleyelim: Şıklara baktığımız zaman, cümlelerin ortak bir özelliği olduğunu görüyoruz. Bu da hepsinin birer atasözü oluşu. Atasözlerini incelediğimizde ise A), B) ve D) şıklarındaki atasözlerinin çalışmayla ilgili; C) şıkkındaki atasözünün ise tutumlulukla ilgili olduğunu görüyoruz. Sakla samanı, gelir zamanı. atasözü anlam bakımından diğer atasözlerinden ayrılıyor ve doğru cevap olarak bize gülümsüyor. Türkçecinim! Böyle soru mu olur? demezsin umarım. Korkma, hiçbir Türkçe sınavında böyle bir soru gelmez. Şayet atasözü kavramını ve atasözlerini tanımamış olsaydın, Aşağıdaki atasözlerinden hangisi anlam bakımından diğerlerinden farklıdır? şeklindeki basit bir soruyu yapamayabilirdin. İşte bu nedenle 1. Vitamin de izah ettiğim gibi düzenli olarak kitap okumaya özen göstermelisin. Ne kadar çok kitap okursan tıpkı biraz önce görsellerde yaptığın gibi, her cümleyi ve her PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ paragrafı kolayca tanıyabilir, soruları rahatça çözebilirsin. Neleri Ezberlemem Gerekiyor? Benim Akıllı Arkadaşım, Türkçe dersinde hiçbir şeyi ezberlemene gerek yok. Ezber yaparak hiçbir sonuca gidemezsin çünkü. Konuları anlaman ve anladığını soru çözümünde uygulayabilmen önemli olan. Konuları güzelce öğrendikten sonra bol bol soru çözerek öğrendiğin konuları pekiştirebilir, eksik gördüğün bölümleri tekrar gözden geçirebilirsin. Bunun dışında soru köklerinde sık sık karşılaştığın belli başlı kavramların anlamlarını öğrenmen gerekiyor. 2 Paragraf soruları, kendi içerisinde anlamaya ve yoruma dayalı sorular olsa da soru köklerinde yer alan "nesnel", "öznel", "genel yargı", "vurgulanmak istenen", "ana fikir" vb. gibi belli başlı temel kavramların anlamlarını mutlaka bilmen gerekir. Aksi durumda, paragrafı anlamış olsan da hata yapma riskin olacaktır. 12

13 HADİ ÖĞRENELİM BİRİNCİ BÖLÜM Parçada Anlam PARÇADA ANLAM Bölüm Haritası HADİ ÖĞRENELİM SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ TESTLERİ ÇÖZELİM CEVAP ANAHTARLARI PARÇADA ANLAM Ana Düşünce Yardımcı Düşünceler Parçanın Konusu Parçanın Başlığı Parçada Soru Anahtar Kelimeler Varlık Kadrosu Parçada Karakter SÖZEL MANTIK GÖRSEL OKUMA SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ KONU TESTLERİ CEVAP ANAHTARLARI 13

14 BİRİNCİ BÖLÜM Parçada Anlam PARÇADA ANLAM ANA DÜŞÜNCE Benim Akıllı Arkadaşım, yazarın okuyucuya vermek istediği mesaj veya parçayı yazma amacı ana düşüncedir. Parçada, yazarın gerçekte ne anlatmak istediğini anladığın zaman, ana düşünceyi (ana fikir) bulmuşsun demektir. Ana düşünceyi bulmak için kendine; Yazar, bu parçada bana ne demek istedi?, Bu parçayı hangi amaçla yazdı? sorularını sorabilirsin. Ana düşünce, parçanın tüm cümlelerine yayılmış olabileceği gibi, genellikle bağlaçlardan sonra paragrafın son cümlesinde bulunur. Her paragrafta sadece bir ana düşünce bulunur. Çok sık karşılaşacağın bu soruları cevaplarken, yazarın görüşlerine katılmasan da kendi düşünceni bir yana bırakıp yazarın ne demek istediğini anlamaya çalışmalı; yani kendini yazarın yerine koymalısın. Ayrıca cevapladığın şıkkın parçanın tümünü kapsayıcı olmasına, ana düşüncenin bir yargı bildirdiğine dikkat etmelisin. Örnek: Kendinize ve kapasitenize inanın. Bir şair olmak ise amacınız, şairliğe giden yolda; bir ressam olmak ise amacınız, ressamlığa giden yolda hiçbir yere sapmadan ilerleyin. Amacınıza doğru yürürken asla korkmayın ve yolculuk sırasında duyduğunuz eleştirilerden etkilenip yolunuzdan ayrılmayın. Olumsuz düşünüp yolunuzdan ayrıldığınız zaman, amacınıza ulaşmak uzak bir hayal olacaktır. Bu parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir? Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? HADİ ÖĞRENELİM Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır? Aşağıda verilenlerden hangisi, parçanın ana düşüncesi ile çelişmektedir? şeklindeki sorular ana düşüncenin bulunmasıyla ilgili soru tipleridir. Örneğe dönecek olursak; A) İnsan, amacını gerçekleştirmek istiyorsa hiçbir zaman olumsuz düşüncelere kapılmamalıdır. B) İnsan kendine ve kapasitesine inanmalı, çok çalışmalıdır. C) İnsan eleştirilerden etkilenmemeli; haklı eleştirilerden ders çıkarmalıdır. D) İnsan, amacını gerçekleştirmek için olumsuzluklar karşısında yılmamalı, hedefinden ayrılmadan kararlı ve azimli bir şekilde hedefine ulaşmaya çalışmalıdır. Şıkları incelediğimizde, A, B ve C şıklarının ana fikri destekleyen yardımcı düşünceler olduğunu görüyoruz. Kesin yargı bildiren ve parçanın tümünü kapsayan doğru şık, D şıkkıdır. YARDIMCI DÜŞÜNCELER Benim Akıllı Arkadaşım, parçada ana düşünceyi desteklemek, daha inandırıcı hale getirmek için verilen farklı düşünce ve görüşler parçanın yardımcı düşünceleridir. Yardımcı düşünceler, ana düşüncenin sınırlarını çizer ve ana düşüncenin anlaşılmasına hizmet eder. Parçada sadece bir tek ana düşünce olduğu halde, yardımcı düşünceler birden fazla olabilir. Bu nedenle soruları çözerken ana düşünce ve yardımcı düşünceleri birbirinden çok iyi ayırt etmelisin. Yardımcı düşünceler, genellikle parçanın gelişme bölümünde yer alır. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? Bu parçada aşağıdakilerden hangisine yer verilmemiştir? 14

15 HADİ ÖĞRENELİM Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? Aşağıdakilerden hangisi bu parçada anlatılanlarla çelişmektedir? Aşağıdakilerden hangisi bu parçanın yardımcı düşüncesi olabilir? Yukarıdaki soru tiplerinde de gördüğün gibi, yardımcı düşünceyle ilgili sorular genellikle olumsuz olarak verilir. Yardımcı düşünceyle ilgili soruları çözerken, parçadaki her cümleyi tek tek şıklarla karşılaştırırsan çok daha kolay ve hızlı bir şekilde doğru cevabı bulabilirsin. Örnek: / Bizans Hükümdarı V. Nicholas, ülkesinin Osmanlı tehdidi altında olmasını önemsemiyordu. / Kendisine bağlı yöneticilerin ve askerlerin yardım taleplerini maddi imkânsızlıkları gerekçe göstererek sürekli reddetmişti. / Oysa Roma da inşa ettirdiği elliden fazla ihtişamlı yapıya büyük bir servet harcamaktan hiç kaçınmamıştı. / Hükümdarın bu tutumu saray erkânı tarafından hiç hoş karşılanmıyordu. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? A) Bizans ın Osmanlı tehdidi altında olduğuna. B) Bizans hükümdarının, askerlerin yardım taleplerini reddettiğine. C) Hükümdarın tutumuna, saray erkanının aldırış etmediğine. D) İnşa edilen yapılara büyük bir servet harcandığına. Bu soruyu, parçadaki cümleleri tek tek ele alarak çözelim. A) şıkkına birinci cümlede, B) şıkkına ikinci cümlede, D) şıkkına ise üçüncü cümlede yer verilmiş. C) şıkkı ise dördüncü cümlede yer verilmiş. Ancak şıkta verilenin aksine, saray erkanı, hükümdarın tutumundan hoşlanmıyor. O halde doğru cevap C şıkkı dır. PARÇANIN KONUSU BİRİNCİ BÖLÜM Parçada Anlam Paragrafta anlatılan, hakkında yazılan düşünce, olay ya da durum konuyu belirler. Konu, parçanın yazımı için bir araç niteliğindedir ve her parçanın sadece bir konusu vardır. Bu parçada neden bahsediliyor? Neyi izah etmek için yazılmış olabilir? sorularının cevabı sana konuyu buldurur. Konu sıklıkla paragrafın ilk cümlesinde veya ikinci cümlesinde yer alır. Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir? Bu parçada neden söz edilmektedir? Bu parçada neden bahsedilmektedir? Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmiştir? Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden yakınılmaktadır? Tarzındaki sorular konuyla ilgili soru tipleridir. Örnek: Korku ve endişe içinde yaşamak büyük bir ıstıraptır. Her türlü korku, sağlıklı düşünmemizi engelleyerek zekâmızı çalışamaz hale getirir. Korkular, gücümüze ve yeteneklerimize vurulmuş bir prangadır. Bu nedenle gerçekten özgür olmak, gücümüzü ortaya çıkarmak istiyorsak, öncelikle bizi esir alan korkularımızdan kurtulmamız gerekir. Bu parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir? A) Sağlık B) Özgürlük C) Korku ve endişe D) Yetenek Parçada yazar, korku ve endişenin insanın zekâsını, kabiliyetlerini hatta özgürlüğünü olumsuz yönde etkilediğinden bahsettiği için konu D şıkkında doğru olarak verilmiştir. 15

16 BİRİNCİ BÖLÜM Parçada Anlam HADİ ÖĞRENELİM PARÇANIN BAŞLIĞI Benim Akıllı Arkadaşım, başlık, parçadaki konuyu en geniş anlamda kapsayan, ana düşünceyi çağrıştıran sözcük grubudur. Bir parçanın başlığını bulurken öncelikli olarak konu ve ana düşünceyi çok iyi anlamalısın. Başlığın, konu ve ana düşünceyle ilgili; parçanın bütününü kapsayıcı özellikte olmasına dikkat etmelisin. Paragrafı okuduktan sonra özellikle ilk ve son cümleyi tekrar okuman, başlık sorularını çözerken yararlı olacaktır. Örnek: Geçen yılın en başarılı resim ve müzik eleştirmeni ödülünü alanların haberini okuduğumda çok şaşırmıştım. Haberde, müzik alanındaki eleştirmenin sağır; resim alanındaki eleştirmenin ise gözlerinin görmediği yazıyordu. Bu iki insan, birbirinden değerli birçok resim ve müzik eleştirmeni arasından birinci seçilmişlerdi. Engelli olmalarına rağmen, bu başarıyı nasıl elde ettiklerini çok merak ediyordum. Herkesin engel olarak gördüğü olumsuz durumların, aslında estetik düşünceyi kavrayabilmeleri için gerekli motivasyonu sağladığını öğrendiğimde ise şaşkınlığım daha da artmıştı. Aşağıdakilerden hangisi bu parçaya başlık olarak konabilir? A) Engel Tanımayanlar B) Özürlü Değil Engelli C) Estetik Düşünce D) Ödül Töreni Bu parçada, kulakları duymayan ve gözleri görmeyen iki insanın yılın resim ve müzik eleştirmeni olarak seçilmelerinden bahsediliyor. O halde parçanın konusunu en geniş anlamda yansıtan seçenek A şıkkında verilmiştir. PARÇADA SORU Benim Akıllı Arkadaşım, Bu sözler aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık söylenmiş olabilir? tarzındaki sorularda, paragrafın yazılış sebebi genellikle giriş cümlesinde bulunduğundan, giriş cümlelerini daha dikkatli okumalısın. Ayrıca işaretlediğin şık ile parçanın giriş cümlesi arasında uyum olup olmadığını kontrol etmelisin. Örnek: Ne bu acele Ayşe! Okullar kapanalı daha bir hafta olmadı. Hele birkaç hafta nefeslenelim bakalım. Sonra ders çalışmaya başlarız. Bu sözler, aşağıdakilerden hangisine karşılık olarak söylenmiş olabilir? A) Ders çalışmaya ne zaman başlayacağız? B) Bu akşam sinemaya gitmeyecek miyiz? C) Okullar açılmadan tatile gidelim mi? D) Önce Türkçeye mi çalışmaya başlayalım? Şıklara baktığımızda, B ve C şıkkının konuyla ilgisinin olmadığını görüyoruz. Kısmen konuyla ilgili olan D şıkkında hangi derse önce başlanacağının cevabı bulunuyor. Parçadaki Birkaç hafta nefeslendikten sonra ders çalışmaya başlarız cümlesi bize ipucunu veriyor. O halde doğru cevap A şıkkıdır. ANAHTAR KELİMELER Benim Akıllı Arkadaşım, parçada bulunan cümle veya bir sözle verilmek istenen mesaj için en büyük ipucunu veren kelime, anahtar kelimedir. Parçayı okurken, anahtar kelimelerin altını çizersen soruları daha kolay çözebilirsin. Örnek: Çoğu zaman bazı şeyleri fazlasıyla dert ederiz. Aslında bunlar büyütülmemesi gereken önemsiz problemlerdir. Örneğin; kendinize ait olan araç parkında başka bir aracı görmek, çileden çıkmanız için yeterli bir sebeptir. Hakkınızın gasp edildiği düşüncesi öf- 16