ÇOCUK ODAKLI FİNLANDİYA DA YEREL YÖNETİMLER VE ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ

Transkript

1 DÜNYA ÇOCUK ODAKLI FİNLANDİYA DA YEREL YÖNETİMLER VE ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ Özel okulların veya ödüllü programların olmadığı, merkezi sistemli testlerle öğrencilerin birbirleriyle yarıştırılmadığı bir yapıya sahip olan Finlandiya yıllardır verdiği çabanın sonucu olarak adil erişilebilir ve verimli bir eğitim sistemi kurmuş durumdadır. Finlandiya da yerel yönetimlerin, eğitim hizmetlerine dair geniş bir yetki ve sorumluluğu bulunmaktadır. Ülkede uygulanan eğitim programlarında hedef, çocuğun yarışarak bir şeyleri elde etmesinden ziyade her çocuğun bireysel potansiyelini artırmak olmuştur. Çocukların Finlandiya nın en değerli kaynaklardan biri olarak kabul edildiği oldukça açıktır. Yrd. Doç. Dr. Yasemin Çakırer Özservet Marmara Üniversitesi Yerel Yönetimler Bölümü F inlandiya yerelleşmenin ileri düzeyde olduğu ülkelerden biridir. Kuzey Avrupa ülkeleri arasında karakteristik bir yapıda belediyeler ve bölgeler olmak üzere iki aşamalı yerel yönetimlere sahiptir. Yerel yönetimlerin ülke ekonomisi içerisinde önemli bir yeri bulunur. Yerel yönetim harcamaları yarısından fazlasını sosyal refah ve sağlık harcamaları oluşturmaktadır. 76 Bunu eğitim ve kültür harcamaları izlemektedir (Çelen, 2013). Kuzey ülkelerinin genelinde yerel yönetimlerin, eğitim hizmetlerine dair geniş bir yetki ve sorumluluk alanları vardır (Goldsmith&Klausen 1997).Finlandiya 2010 yılında bütün partilerin onay vererek uygulamaya koyduğu Ulusal Yönetim Programında Çocukların, gençlerin ve ailelerin refahı kısmında üç ana hedef üzerinde durmuştur. İlki çocuk odaklı bir toplum oluşturmak, ikincisi ailelerin refahını sağlamak ve üçüncüsü de sosyal dışlamadan korunmuş bir yapıya kavuşmaktır Çocuklar üzerine oldukça çok projeler üreten bir ülke olan Finlandiya da yerel yönetimler çocukların eğitimini tamamen üstlenmiş durumdadır.yerel yönetimler üzerlerine düşen görevi en iyi şekilde yerine getirmek üzere yoğun çaba sarf etmektedir.

2 FİNLANDİYA DA YEREL YÖNETİMLER VE ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ Finlandiya da 1960 ve 70 li yıllarda ülke çapında merkezi ve yerel otoriteler, ülke bütününde ortak bir eğitim sisteminin oluşmasına yönelik olarak kararlar almışlardır. Erken çocukluk eğitimi, 0-5 yaş aralığını kapsamaktadır ve özel önem verilmektedir. Okul öncesi eğitim 6 yaşa yöneliktir ve ücretsiz herkese sunulmaktadır. Kapsamlı okullar adı verilen ilk kademe zorunlu eğitim 9 yıllıktır ve 7-16 yaş aralığını temsil etmektedir. Daha sonra genel ikinci kademe okullar gelmekte ve 3 yıllık süreyi kapsamaktadır. Aynı dönemde sezonluk başka eğitimler de seçenek olarak sunulmaktadır Okul öncesi, zorunlu eğitim ve ikinci kademe öğretim de dahil ücretsiz ve hep yerel yönetimlerce verilmektedir. Özel okul sayısı oldukça azdır ve özel okulların çoğu da dini içerikli okullardır. Standart ücretsiz eğitim dışında, öğrenciler ücretlerini ödeyerek istediği farklı eğitimleri de çeşitli eğitim kurumlarından alabilmektedirler. Eğitimde kişi başına yapılan harcamalar OECD ülkeleri ortalamasının üstünde seyretmektedir. Ek olarak ebeveynlerin eğitime yüksek oranda katılımı istenmekte ve beklenmektedir. Çocukların okula gidebilmesinde destek, okul yönetimine katılım, okul etkinliklerine destekler gibi alanlarda ebeveynlerin katkısı söz konusudur. Ayrıca diğer ülkelerden farklı olarak, öğrencilerin çok erken yaşta bağımsızlık kazanması ve kendi eğitimiyle ilgili sorumluluk alması Fin Eğitim sisteminin öncelikleri arasındadır Finlandiya Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartını da kabul etmiş ve Anayasa ile yerinden yönetim hakkı, kutsal bir hak olarak kabul edilmiştir. Belediye meclisi, karar alma yetkisini kullanmaktadır. Belediye meclisleri oldukça katılımcı ve her vatandaşı kapsayacak derecede açık işlemektedir. Örneğin, yabancı vatandaşlar, eğer bir Finlandiya beldesinde seçim yılından geriye doğru en az iki yıl ikamet etmişlerse, seçimde oy verme ve aday olma haklarına sahiptirler (Güney, 2014). Belediyenin yetki ve görev alanı içine giren meselelerde, bir danışma referandumu gerçekleştirilebilir ve halkın katılımı sağlanabilir. Karar, meclis tarafından alınır. Ancak, halk tarafından da danışma mahiyetinde bir referandum talebi gelebilir. Talebin meclis tarafından görüşülebilmesi için belediye seçmeninin en az yüzde 5 i tarafından destek görmesi gerekir. Seçmenlerin en az yüzde 5 inin imzaladığı bu girişimler, meclis tarafından altı ay içinde ele alınmak mecburiyetindedir (Güney, 2014) Finlandiya da okullar gibi okul servisi, yemekleri ve tüm okul kırtasiye, ders ve yardımcı kitaplar ücretsiz hizmete sunulmakta ve hepsi yerel yönetimlerin eğitim bütçesinden karşılanmaktadır den itibaren Finlandiya da ilkokullarda okul yemekleri ücretsiz verilmektedir. Turku yerel yönetimi web sayfasında da okul kantinlerini velilerin rahatlıkla ziyaret edebildikleri ve yemeklerin kalite kontrolünü yapabildiklerini belirtmektedir. Hatta ikinci kademe okullarda da vergilerden elde edilen gelirlerle bedava yemek verilebilmektedir. Ancak yerel yönetimlerin, okul yemek giderleri adı altında özel bir vergi dilimleri de bulunmaktadır Eğitimde genel anlamda imkan ve fırsat eşitliği sağlamak yanında en basit talebin bile göz ardı edilmediği bir hassasiyet gösterilmektedir. 77

3 DÜNYA Azınlıklar, Roman toplumu ve dezavantajlı bütün birey veya gruplara birtakım pozitif ayrımcılıklar da sağlanarak eğitim olanaklarından istifade etmeleri sağlanmaktadır. Finlandiya da özellikle ebeveynlerin gelecek nesilleri yetiştirmedeki katkısı göz ardı edilmeden okullar ve veliler işbirliği içerisinde çalışmaktadırlar. İlerleme ve gelişmede ebeveynlerin sahip olduğu yüksek motivasyonu sürekli kılmada yerel eğitim otoriteleri ve sivil toplum kurumları ile okullar önemli bir işlev görmektedirler. Öğrenen bir toplum olarak Finlandiya, kalkınmasını önemli ölçüde beşeri sermayenin gelişmişliğine borçludur. Çocukların hangi okula gideceği adres bilgilerine bağlı olarak yerel yönetim tarafından belirlenir. Okullarda fazladan tatillerle ilgili yerel özerklik söz konusudur. Temel eğitimde sınıf mevcutlarına ilişkin bir standart bulunmamakla birlikte ortalama arasındadır. Ulusal öğretim programı Ulusal Eğitim Kurulu tarafından çekirdek (çerçeve) program olarak belirlenmiştir. Belirlenen bu çerçeve eğitim programı, genel hedefleri ve değerlendirme kriterlerini içermektedir. Bu çerçevede, okullar ve yerel yönetim kendi yerel amaçlarına uygun öğretim programını oluştururlar. Öğretmenler kendi öğretim etkinliklerini ve yöntemlerini belirleme konusunda özgürdürler. Öğrencilerin yüzde 90 ından fazlası temel eğitimin ardından eğitimlerine devam etmektedirler. Bu öğrencilerin yaklaşık yüzde 54 ü genel ortaöğretimi tercih ederken yüzde 36 sı mesleki eğitimi tercih etmektedir (Ekinci ve Öter, 2010).Finlandiya da okul mimarisine özel önem verilmektedir. Çok katlı binalar yerine geniş bahçeler içerisinde tek katlı yapılar tercih edilmektedir. Okul bahçelerindeki oyun ve etkinlik alanları ülkede uzun süren kış mevsimi de göz önünde bulundurularak düzenlenmektedir. Finlandiya okul mimarisinin ayırıcı özelliği okul içindeki düzenlemeleridir. Okulların iç mimari sistemi rahatlık ve açıklık üzerine kurulmuştur (Ekinci ve Öter, 2010). Okul içi her metrekarenin eğitimde kullanılması hedeflenmektedir. Merdiven altında üçgen şeklindeki boşluğun değerlendirilmesi amacıyla bir piyano yerleştirildiğini görmek mümkündür (Ekinci ve Öter, 2010). Bina içinde boş koridorlar ve salonlara rastlanmaz. Ortak çalışma, dinlenme ve yeme içme alanları izole mekânlardan ziyade sınıfların açıldığı geniş alanlarda yer almaktadır. Bu anlamda örneğin kütüphane sessiz ve kapalı bir odadan ziyade sınıfların açıldığı geniş koridorda yer almaktadır. Luostarivuoren okulu örneğinde bunu bir etkinlik için koridorun kullanılması şeklinde görmek mümkündür. Kütüphane ortamları genellikle enformel olarak tasarlanmıştır ve hem bireysel hem de grup halinde çalışmaya uygundur. Öğrenci kendini evinde gibi hissetsin diye yoğun çaba gösterilmektedir. Çocuğun kendini en rahat hissettiği anda öğrenmesinin daha verimli olacağı kesindir. Dolayısıyla koridorda bulunan şöminenin başında oturmuş kitap okuyan öğrencilere rastlamak mümkündür. Rieskalähteen okulunda olduğu gibi koridorda çalışma masası ve etrafında farklı şeylerle uğraşan çocuklar olabilmektedir. Aynı şekilde yemekhane kapalı bir alandan ziyade yine sınıfların açıldığı geniş koridorda yer alabilmektedir. Sınıfların kapıları ise içeride olanları dışarıdan gözlemeyi olanaklı kılmak amacıyla mümkün olduğunca şeffaf olabilmektedir. Ayrıca ortak kullanım alanlarında bulunan LED ekranlarda haftanın önemli olayları öğrencilere duyurularak, okulda olup bitenlerden haberdar olmaları sağlanmaktadır. Öğrenciler standart bir üniforma ile okula gelmek zorunda olmadıkları gibi okul ortamında çorapları ile dolaşabilmekte ve dışarı çıktığında oynamak için farklı kıyafetler giyerek kar üzerinde kayabilmektedirler. 78

4 Bilgisayar kullanımı ve internet erişimi için ayrı bağımsız bilgisayar laboratuarları oluşturma yerine, tüm dersliklerde ve koridorların uygun yerlerinde bilgisayarlar bulundurulmaktadır. Ayrıca taşınabilen dizüstü bilgisayar laboratuarı vasıtasıyla çok sayıda bilgisayar ihtiyaç duyulan dersliklere ulaştırılabilmektedir. Ayrıca dersliklerin arka bölümünde öğretmenin bir odası bulunmaktadır. Öğretmen dersten sonra öğrencileri ile bireysel görüşmek veya ilgilenmek istediğinde ya da çalışmak istediğinde bu bölümü ofis olarak kullanabilmektedir. Öğretmenlerin ayrıca bir arada oturabilecekleri öğretmenler odası ve branş öğretmenlerinin beraber çalışmasını sağlayacak çalışma odaları bulunmaktadır (Ekinci ve Öter, 2010). Ülkede orman alanlarının çokluğu ve ağaç işlemeciliği kültürü dikkate alınarak okullarda marangoz atölyeleri oluşturulmuştur. Bunun dışında başka öğrencilerin becerilerini sergileyebilecekleri çeşitli atölyeler de yapılmaktadır. Oldukça soğuk bir iklime sahip olmasına rağmen, çocukların açık alan faaliyetlerine oldukça fazla önem verilmektedir Turku kenti yerel yönetimi, bebeklerin günlük bakımı (kreş), okul öncesi eğitim ve oyun grupları hizmetleri de vermektedir. Oyun okulları 3-5 yaş arası tüm günlük bakım istemeyen çocuklar için düzenlenmiş bir sistemdir. Macera parkı (Seikkailupuisto), 3-10 yaş arası çocuklar ve de aileleri için düzenlenmiş çeşitli aktiviteleri içermektedir. Bu park 1982 de hizmete açılmıştır. Çocukların kültürünü genişletmek, keşfetme duygusunu geliştirmek, eğlenmeleri için mekan açmak amaçlarıyla açılmıştır OKULLARIN İÇ MİMARİ SİSTEMİ RAHATLIK VE AÇIKLIK ÜZERİNE KURULMUŞTUR. ÇOCUĞUN KENDİNİ EN RAHAT HİSSETTİĞİ ANDA ÖĞRENMESİNİN DAHA VERİMLİ OLACAĞI KESİNDİR. DOLAYISIYLA KORİDORDA BULUNAN ŞÖMİNENİN BAŞINDA OTURMUŞ KİTAP OKUYAN ÖĞRENCİLERE RASTLAMAK MÜMKÜNDÜR. AYRICA ÜLKEDE ORMAN ALANLARININ ÇOKLUĞU VE AĞAÇ İŞLEMECİLİĞİ KÜLTÜRÜ DİKKATE ALINARAK OKULLARDA MARANGOZ ATÖLYELERİ OLUŞTURULMUŞTUR. BUNUN DIŞINDA BAŞKA ÖĞRENCİLERİN BECERİLERİNİ SERGİLEYEBİLECEKLERİ ÇEŞİTLİ ATÖLYELER DE YAPILMAKTADIR. OLDUKÇA SOĞUK BİR İKLİME SAHİP OLMASINA RAĞMEN, ÇOCUKLARIN AÇIK ALAN FAALİYETLERİNE OLDUKÇA FAZLA ÖNEM VERİLMEKTEDİR. BUNUN DIŞINDA BAŞKA ÖĞRENCİLERİN BECERİLERİNİ SERGİLEYEBİLECEKLERİ ÇEŞİTLİ ATÖLYELER DE YAPILMAKTADIR. OLDUKÇA SOĞUK BİR İKLİME SAHİP OLMASINA RAĞMEN, ÇOCUKLARIN AÇIK ALAN FAALİYETLERİNE OLDUKÇA FAZLA ÖNEM VERİLMEKTEDİR 79

5 DÜNYA DEĞERLENDİRME Finlandiya Eğitim Bakanı Krista Kiuru ile Mart 2014 de yapılan bir röportajda, kendisi Fin eğitim sistemini dışarıdan gözleyenlerin kendi içinde çelişkileri olan bir sistem olarak göreceklerini ancak daha çocuk odaklı bir program uyguladıklarını belirtmiştir. Çocukların birçok ülkeye göre daha az eğitim saati ile okulda tutulduklarını ve 7 yaşından önce okulla ilişkinin daha az olduğunu vurgulamıştır. Özel okulların veya ödüllü programların olmadığı, merkezi sistemli testlerle öğrencilerin birbirleriyle yarıştırılmadığı bir yapıya sahip olduklarını vurgulamaktadır. Finlandiya yıllardır verdiği çabanın sonucu olarak adil erişilebilir ve verimli bir eğitim sistemi kurmuş durumdadır (Url 8). Finlandiya da uygulanan eğitim programlarında hedef, çocuğun yarışarak bir şeyleri elde etmesinden ziyade her çocuğun bireysel potansiyelini artırmak olmuştur. Çocukların Finlandiya'nın en değerli kaynaklardan biri olarak kabul 80 edildiği oldukça açıktır. Ülkemizde merkezi eğitim sisteminin yerel yönetimlere devredilmesi zaman zaman tartışılsa da, bu henüz mümkün görünmemektedir. Yerel yönetimlerin öncelikle katılımcılığa açık olması gerekmektedir. Aksi takdirde eğitim alanının yerel yönetimlere devredilmesi demek siyasi partilerin yerle yönetimlerdeki her değişimi eğitim sisteminin sürekli değişimi söz konusu olabilir. Halkın yerinde ve yönetime katılması acilen ele alınmalıdır ve uygulanmalıdır. Bu aşamadan sonra eğitim hizmetini yerel yönetimlerin halka sunması anlam kazanabilir. Yerel yönetim sınırları içerisinde yaşayan her meslek erbabı kendi içlerinde bir araya gelerek ve yerel yönetime temsilci göndererek demokrasiye katılım sağlayabilirse yerel yönetimlerin o bölge halkına uygun eğitim hizmeti sunması ve sürekli geri dönüşüm alabilmesi olası olacaktır. Kentleri spekülatif rantlardan kurtarmak istiyorsak, yerel yönetimlerin ekonomik ve sosyal hayatta önemli işlevler üstlenmesi gerektiğini bilmeliyiz (Tekin ve Günlü, 1992). Yerel yönetimlerin eğitimin temel taşı denebilecek 0-6 yaş grubuna kreş, anaokulu gibi hizmetleri ücretsiz ve herkes tarafından erişilebilir sunması önemlidir. Diğer yandan yerel halkın sanat, kültür ve bilimle olan ilişkisini kuvvetlendirecek, kütüphaneler, sanat merkezleri gibi hizmetlerle de eğitimi desteklemesi yerel yönetimlerden beklenen eğitim adımlarıdır. Engellilerin ücretsiz ve diğerleriyle eşit şekilde hizmetlerden yararlanması, kendine yararlı eğitimlere erişebilmesi de ayrıca önem arz etmektedir. Yerel yönetimlerin güçlü olduğu Kuzey ülkelerinden örnek alacağımız çok fazla konu bulunmaktadır.

6 KAYNAKLAR: 1.Çelen, M. (2013). Finlandiya da Yerel Yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler. Cilt: 22. Sayı:2. s Ekinci, A. ve Öter, Ö. M. (Raportörler). (2010). Finlandiya da Eğitim ve Öğretmen Yetiştirme Sistemi. Çalışma Ziyareti Raporu. ( Erişilme tarihi: Eliçin-Arıkan, Y. (2004). Bütünleşen Avrupa da Yerel Yönetimler. Görüş. Mart sayısı, Kapak Yazısı. s Goldsmith, M.J.F. & Klausen K.K. (eds), (1997) European Integration and Local Government,Cheltenham, UK: Edward Elgar. 5.Güney, Z. Finlandiya da Mahalli İdareler. ( ziyaguney.com/index.php?option=com_weblinks&view =weblink&id=356:finlandiya&catid=48:duenyada-yerelyoenetimler&itemid=211) Erişilme tarihi: John, P. (2000) The Europeanisation of Sub-national Governance. Urban Studies; May2000, Vol. 37 Issue 5/6, p877, 18p. 7.Page, E. and Goldsmith M. (1987) Central and Local Government Relations. Beverley Hills, CA: Sage. 8.Tekin, M. ve Günlü, R. (1992). Kentleşme, Yerel Yönetimler ve Eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. Cilt: 25 Sayı: 1. S DOI: /Egifak_ Url 1. Common objectives and cooperation: The Government Programme 10.Url 2. Education in Finland. ( education-in-finland) Erişilme tarihi: Url 3. System and School Organization. ( org/programs-affiliates/center-on-international-educationbenchmarking/top-performing-countries/finland-overview/ finland-system-and-school-organization/) Erişilme tarihi: Url 4. Parents have the opportunity to visit the school canteen. ( aspx?contentid=534400&nodeid=4656) Erişilme tarihi: Url 5. Luostarivuoren koulu ( Luostarivuorenkoulu?fref=ts) Erişilme tarihi: Url 6. Luostarivuoren koulu ( luostarivuori/) Erişilme tarihi: Url 7. Rie 81