PILONIDAL SİNÜS HASTALIĞI VE CERRAHİ TEDAVİSİ

Transkript

1 Derleme. PILONIDAL SİNÜS HASTALIĞI VE CERRAHİ TEDAVİSİ Op. Dr. M. Öner MENTEŞ Etimesgut Hava Hastanesi Genci Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Mustafa ÖZDEMİR Etimesgut Hava Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Ömer ÖZGÜL Etimesgut Hava Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Pilonidal sinüs hastalığı genellikle interglnteal bölgede ortaya çıkan ağrılı bir hastalıktır. İlk olarak Mayo tarafından 1833 yılında tanımlanmıştır yılında Hodges Latincedeki pilus (kıl yatağı, yuvası) terimiyle ilintili olarak "pilonidal" tanımını kullanmıştır. Bu tanım yapılana kadar hastalığın konjenital ya da kazanılmış olduğu yönünde sürekli olarak tartışmalar yapılmıştır. 20. yüzyıl başında yapılmış olan embriyolojik çalışmalar sonrası hastalığın konjenital olmadığı görüşü ağırlık kazanmıştır. II. Dünya Savasında 78.92a genç asker bu hastalık nedeniyle tedavi olmuşlardır. Bu kadar çok hasta olmasından dolayı genç askerlerin hastanede daha az kalmaları, aktif askerlik görevlerine kısa sürede dönebilmeleri için daha az travmatik olan cerrahi tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. II. Dünya Savaşı sırasında uzun süreli araçta oturmaya bağlı olarak olduğu düşünüldüğü için "jip hastalığfda denilmiştir. Bu bölgedeki kıllar etraftaki kıl köklerinin içine gömülmesi sonucu yabancı cisim reaksiyonu oluşturmakta ve hastalığın başlamasına neden olmaktadır. İlerleyen dönemde abse gelişimi olmakta, ağrı ve akıntı görülmektedir. Karydakis bu hastalıkla ilgili olarak 35 vıl çalışmış, binlerce hastayı tedavi ettikten sonra hastalığın etvolojisinin akkiz olduğu görüşünü savunmuştur ve hastalığın gelişimindeki kıl köklerinin dönmesinde üç faktör tanımlamıştır: 1- Bölgede kıl olması. 2- Kıl köklerinin dönmesi için yeterli kuvvetin olması. 3- Derin natal oluk sayesinde kılların gömülebilmesine zemin hazırlanması. Friksiyon şeklindeki kuvvetlere bağlı olarak kıllar genelde natal oluğun bulunduğu orta hatta gömülmektedir. Bir kılın gömülmesinden sonra diğer kılların gömülmesi daha kolay olmaktadır. İlerleyen dönemde bu kıllara karsı vücutta yabancı cisim reaksiyonu oluşmakta ve enfeksiyona yol açmaktadır. Karydakis ilk sinüs orifisinin kılların giriş deliği olduğunu, ikinci sinüs orifisinin kılların çıkış deliği olduğu tezini savunmaktadır. Bascom ve Notaras kıl faktörünün yanında mesleğin de hastalığın gelişmesinde etkisi olduğunu savunmaktadır. Hastalık genel olarak sakrokoksigeal bölgede gelişmesinin yanışını berberlerde, koyun veya köpek traşı yapanlarda parmak aralarında, umblikusta. göğüs duvarında. 48

2 anal kanalda, kulakta, kafa derisinde görülebilmektedir. Pilonidal sinüs hastalığı %80 oranında erkeklerde görülmektedir yaş arasında insidansında artış olup, 25 yaşından sonra azalma olmaktadır. 45 yaşından sonra görülmesi ise oldukça enderdir. İnsidans tam olarak bilinmemekle birlikte, Norveç'te yapılmış olan çalışmada 25/ olarak bulunmuştur. Koyu tenli, kıl oranı fazla ve kilolu insanlarda daha sık olmaktadır. Hastalık semptomatik olduğunda ilk olarak sakrokoksigeal bölgede çok kısa süre içerisinde gelişen ödem, eritem, şişlik ve ardından apse formasyonu gelişmektedir. Apse başka bir trakttan spontan drene olabileceği gibi cerrahi olarak drenaj yapmak gerekebilmektedir. Hastalar genelde uzun zamandan beri devanı etmekte olan akıntı ile müracaat etmektedir. Yapılan muayenede intergluteal bölgede orta hatta sinüs orifisi görülerek tanı konulabilmektedir. Ciltten uzanan trakt etrafında geniş bir granülasyon dokusu bulunmaktadır. Trakt üzerine bastırıldığı zaman orifisten bazen seropürülan akıntı gelebilmektedir. Tedavi: Pilonidal sinüs hastalığı için tanımlanmış pek çok tedavi yöntemi mevcuttur. Ancak hiç biri tam olarak mükemmel olmayıp, yara iyileşmesindeki yetersizlik ve nüks en önemli problemlerdir. Pilonidal sinüs hastalığında nükse etkisi olan faktörler kıl oranı, derin natal oluk. operasyon sırasında sinüs dokusunun tam olarak çıkarılanla ması, sütur hattında gerginlik olması sayılabilir. Püonidal apsenin başlangıç tedavisi için en uygun olanı drenajdır. Bu işlem için lokal, regional veya genel anesteziye gereksinim olmaktadır. Apse içeriğinin rahat olarak drene olabilmesi için eliptik insizyon kullanılmalıdır. 30 yaş üzerindeki hastaların % 50'sinde drenaj tedavi edici olabilmektedir. Apse drenajından 6 ay sonra halen püonidal sinüs hastalığı varsa o zaman operasyon için yeniden değerlendirilmelidir. Püonidal sinüs hastalığında ideal olan operasyon şekli basit, hastanede uzun süre kalmayı gerektirmeyen ve düşük nüks oranına sahip olanıdır. Aynı zamanda postoperatif ağrı düzeyi az, fazla yara bakımı gerekmeyen, günlük normal aktiviteye dönüşün çabuk olması da istenilmektedir. Bundan dolayı günümüzde tanımlanmış pek çok operasyon yöntemi vardır. Pilonidal Sinüs Cerrahisinde Uygulanan Operasyon Tipleri: 1. Fistulotomi ve Küretaj: Kronik püonidal sinüs hastalığında sinüs traktı çıkarıldıktan sonra kalan dokunun acık yara halinde sekonder iyileşmeye bırakılmasıdır. Bu operasyonun en önemli dezavantajı yaranın kapanması için uzun bir zamana ihtiyaç duyulmasıdır. Operasyon öncesi özel bir hazırlık yapılmasına gerek yoktur. Bu ameliyat lokal, regional veya genel anestezi altında yapılabilmektedir. Ameliyatta ideal pozisyon prone jack-knife pozisyonudur. Sinüs dokusu çıkarıldıktan sonra yara kenarlarının erken dönemde kapanması önlenmelidir. Hastalar operasyon sonrası uygun analjezi ile aynı gün taburcu olabilmektedir. Günlük olarak duş alınması önerilmekte ve duş sonrası kuru gazlı bez ile yara üzeri kapatılmalıdır. Yara dudakları kenarından 3-4 cm mesafedeki kıllar postoperatif dönemde traş edilmelidir. İyileşme süresi 25 gün ile 6 hafta arasındadır. Nüks oranı %1-19 arasındadır. 2. Marsupiyalinizasyon: II. Dünya Savaşı sırasında özellikle doktorlar çok fazla sayıda askerin bu hastalıktan etkilenmesinden dolayı, aktif yaşamlarına erken dönemde dönmelerini sağlayacak bir yöntem bulmaya çalışmışlardır. Marsupiyalinizasyondaki amaç küçük yara ile daha hızlı iyileşme sağlamaktır. Teknik olarak fistulotomi ve küretajda olduğu gibidir. Yara kenarları fibrotik zemin oluşturmak için cerrahi iplik yardımıyla örülmektedir. Buradaki amaç yara boyutunu küçültmek ve erken kapanmayı engellemektir. Postoperatif yara bakımı fistilotomi ve küretajdaki gibidir. Haftada bir veya iki kez yara kürete ve debride edilerek granülasyon dokusu temizlenmelidir. Hastalara yara iyileşmesinden sonra 3 ila 6 DİRİM/E vlül-ekim

3 Derleme ayda bir operasyon bölgesindeki kılları temizlemesi önerilmelidir (Şekil-1). Solla ve Rothenberger 125 hastalık serilerinde bu tekniği kullanmışlar ve nüks oranını %6 olarak bulmuşlardır. Yara iyileşmesi 3 ila 20 hafta (ortalama 4 hafta) olmuştur. %2,4 oranında yaranın iyileşmemesi sorunuyla karşılaşılmıştır. Nüks veya yaranın iyileşmemesi durumunda marsupiyalinizasyon tekrarlanabilir. Başka bir çalışmada ise 79 hastanın 26'sında bu teknik kullanılmış ve iyileşme oranı 3 ila 5 hafta arasında, nüks oranı ise %l-4 arasında bulunmuştur. Hastaların ortalama takip süreleri 1-6 yıldır. 3. Bascom Operasyonu: 1965 yılında Lord ve Miller, pilonidal hastalığın tedavisinde orta hattan yapılan çukur şeklindeki insizyonu kullanmışlardır. Sinüs hastalığını bir yabancı cisme bağlı oluşan doku olarak kabul etmişler ve kılı da yabancı cisim olarak tanımlamışlardır. Eğer kıl kökleri çıkartılırsa ve drenaj sağlanırsa hastalığın iyileşeceğini belirtmişlerdir. Bascom aynı zamanda kıl foliküllerinin pilonidal sinüs oluşumunda temel rolü oynadıklarını belirtmiştir. Orta hattaki kıl folikülleri genişlemekte ve enfeksiyon sonrası kıllar folikül içine gömülmektedir. Enfeksiyon, kist oluşumu ve sinüs trakt gelişimini kolaylaştırmaktadır. Bascom, operasyonu hastalığın her döneminde ve lokal anestezi eşliğinde uygulamıştır. Orta hattaki foliküller minimal bir insizyonla eksize edilmektedir. Yara açıklığı 2 ila 4 mm olacak şekilde 1 ila 10 arasında folikül çıkarılmaktadır. Orta hat çizgisine paralel ve yaklaşık 1-2 cm lateralde olacak şekilde uzun başka bir insizyon yapılmaktadır. Cilt orta hat altında yapılan bir tünel ile kavitedeki kıl ve granülasyon dokusu temizlenmektedir. Lateralde yapılan insizyon sütüre edilmeden bırakılmaktadır. Selülit gelişimi olmadıkça antibiyotik kullanımı önerilmemektedir. Hastanın haftalık kontrolleri sağlanarak operasyon bölgesinde oluşabilecek kıllar temizlenmelidir (Şekil-2). Bascom, 1983 yılında bu yöntemle öpere ettiği 162 olguyu bildirmiştir. Ortalama takip süresini 3,5 yıl ve iyileşme süresini de ortalama 3 hafta olarak belirtmiştir. %16 oranında nüks saptamıştır. Senopati 2000 yılında 218 hastadan oluşan serisini yayımlamış, hastalarını bir yıl takip etmiş ve nüks oranını %10 olarak bulmuştur. 4. Eksizyon - Primer Kapama: Sinüs dokusu eksize olduktan sonra kalan dokunun primer olarak kapatılmasıdır. Ancak operasyon sonrası orta hat derin olarak kalmakta, bu da kılların o bölgede yeniden toplanmasına neden olabilmektedir (Şekil-3). Foss, bu yöntemle 1129 hastayı öpere etmiş, primer iyileşmede yetersizliği %16, nüks oranını da %16 olarak saptamıştır. Menteş ve arkadaşlarının öpere etmiş olduğu 493 olguda ise 18 aylık takip süresinde nüks oranını %5.6 olarak bulmuşlardır. Karydakis. hastalığı önlemedeki en etkili yolun kılların dönmesinin engellenmesi olarak belirtmiştir. Kendi geliştirdiği yöntemde orta hattın medialinde kalın bir flep oluşturarak natal oluğun düzleşmesini sağlamıştır (Şekil-4). Karydakis bu yöntemle 7471 hastayı öpere etmiş ve ortalama takip süresini 2-20 yıl. nüks oranını da %0-1 arasında bulmuştur. Kitcher, Karydakis yöntemini kullanarak 114 hastayı öpere etmiş ve 35 hastada nüks saptamıştır. Flep Yöntemleri: Flep uygulamaları avantaj olarak sinüs dokusu ve enfekte dokunun tam olarak çıkarıldıktan sonra dokunun gerginlik olmaksızın kapatılmasına izin vermesidir. Asimetri sağlayarak intergluteal hattaki natal oluğun kaybolmasına yol açmaktadır. 5. Z-plasti: Natal oluğun oblitere olmasını sağlamaktadır. Orta hattaki sinüs dokusu eksize olduktan sonra her iki uçtan Z şeklinde olacak biçimde insizyon yapıldıktan sonra fasiaya kadar doku hazırlanarak transpozisyon yapılmaktadır. Operasyon sonrası intergluteal hatta düzlük sağlanmaktadır (Şekil-5). Mansoory ve Dickson bu tekniği kullanarak 120 hastayı öpere etmişler, postoperatif dönemde 3 hastada apse ve 2 hastada da hematom saptamışlardır. Takip dönemi 1 ila 9 yıl arasında değişmiş- 50

4 tir. Saptanan nüks oranı da %1.6 dır. Hastalar postoperatif 1. günde taburcu olmuşlar ve ortalama işe dönüş süreleri de 2 hafta olmuştur. Toubanakis bu yöntemle 110 hastayı öpere etmiş ve 1-10 yıllık takip döneminde nüks saptanmamıştır. Şekil-1: Marsupiyalinizasyon operasyonu Şekil-2: Bascom operasyonu 6. V - Y İlerletme Flebi: V - Y ilerletme flebi unilateral veya bilateral olarak uygulanmaktadır. Defekt 8-10 cm boyutlarında ise tek taraflı flep kullanılmalıdır. Flep'te cilt, cilt altı yağ dokusu, gluteal fasia ile birlikte ilerletilmelidir. Bu teknikte nekroze olan doku tamamen alınmakta, natal oluk orta hattan kaydırılmakta ve gerginlik olmadan doku kapatılmaktadır (Şekil-6). Schoeller daha önce öpere olan ve nüks gelişen 24 hastada bu operasyonu uygulamış, 4.5 yıllık takip sonunda nüks ile karşılaşmamıştır. Dylek 23 hastada bilateral V - Y flep operasyonu yapmıştır. Öpere olan 23 hastanın 9'u nüks olan hastalardır. Hastaların hepsi 10 gün içinde hastaneden taburcu olmuşlardır. Ortalama 18 aylık takip sonunda nüks ile karşılaşılmamıştır. Şekil-3: Eksizyon - Primer Kapama 7. Rhomboid Flep: Rhombik insizyon kullanılarak bütün sinüs dokusu presakral fasiaya kadar eksize edilir ve lateral insizyon ile cilt, cilt altı yağ dokusu geçilir, gluteal kasın fasiasına kadar ulaşıldıktan sonra flep güvenli olarak çevrilebilmektedir. Bu flebin avantajı, intergluteal natal oluk için geniş bir alanda düzgünlük sağlamasıdır. İyi kanlanan pedikülü olduğu için gerginlik olmadan sütüre edilebilmektedir. Flebin nekroze olma şansı da oldukça azdır. En sık rastlanılan komplikasyon seroma oluşmasıdır (Şekil-7). Çubukçu ve arkadaşlarının yapmış olduğu 129 hastalık seride 2 yılın sonunda nüks oranı %5 olarak saptanmıştır. Milito ve arkadaşları 67 hastayı tedavi etmişlerdir. Öpere olan 6 hasta daha önceden nüks olan olgulardır. Ortalama hastanede kalış süresi 5.3 gündür. 74 aylık takip sonunda herhangi bir nüks ile karşılaşılmamıştır. Şekil-4: Karydakis operasyonu DİRİM/Eylül-Ekim

5 Derleme Şekil-5: Z plasti >-- Şekil-6: V - Y plasti G Şekil-7: Rhomlxiid flep uygulaması 8. Gluteus Maximus Myokutanöz Flebi: Geniş olarak bir taraflı kalçadan alınan Heptir. Bu operasyonda geniş olan nekroze doku tam olarak alınmakta ve geri kalan ölüboşluk iyi kanlanan doku ile doldurulmaktadır. Geniş olacağı düşünülen defektler bu yöntem ile kapatılabilmektedir (Şekil-8). Natal oluk ortadan kaldırılabilmekte ve gerginlik olmadan sütüre olabilmektedir. Rosen ve Davidson bu yöntemi ortalama 15 yıldır yakınması olan 6 kez öpere olmuş 5 hasta için uygulamışlardır. Operasyon sonrası ortalama 40 ay takip edilen hastalarda nüks saptanmamıştır. Hastanede yatış süresi ortalama 13 gündür. Ancak günümüzde rutin uygulanan yöntem değildir. Primer Kapama ve Flep Uygulamasından Sonra Dren Kullanımı: Operasyon sonrası dren kullanılan olgularda postoperatif dönemde hastanede kalış süresi uzun olmaktadır. Bundan dolayı dren kullanımı çok gerekli değildir. Kaıydakis kendi uygulamalarında penroz dreni yaranın alt ucundan çıkartmakta ve 2 ila 3 gün arasında tutmaktadır. Akıncı ve arkadaşları kapalı vakum drenleri postoperatif dönemde kullanmış hematom ve seroma oluşma oranını %0 olarak bulmuşlardır. Ancak yapılan pekçok çalışmada rhomboid flep. Kaıydakis işlemi, Limberg flebi. diğer işlemlerde dren kullanılması önerilmemektedir. Pilonidal sinüsten kanser oluşumu ise oldukça enderdir. Kronik inflamasyon ve sinüs drenajı sonunda genellikle squamoz cell karsinoma oluşmaktadır. Bu gelişen kanser sonrası nüks oranı fazla ve prognozu da oldukça kötüdür. Şu ana kadar saptanmış 56 vaka vardır. Hastaların ortalama takip dönemi yaklaşık 28 aydır ve hastaların %20'si bu hastalıktan, %10'u da başka nedenlerden dolayı kaybedilmişlerdir. Nüks oranı %39, tekrarlama süresi de ortalama 9 aydır. Tedavide radyoterapi kullanılmaktadır ancak kemoterapinin tedavideki etkinliği tam olarak gösterilememiştir. 52

6 Şekil-8: Myokutanöz flep uygulaması Referanslar: 1. Casheıg YA Infected pilonidal cysts and sinuses. Bull I S Army Med Dept 1949: 9: Bute LA. Jeep desease t pilonidal disease of mechanized warfare). Smith Med J 1944; 37: Karydakis GE. Easy and successful treatment of pilonidal sinus after explanation of its can sat i re process. Aust A ZJ Surg 1992;62: Patey Dll. ScraffRW. Pathology of post- anal pilonidal sinus : ils hearing on treatment. Lancet 1946: //' BascomJ. Pilonidal disease: Long-term results of follicle remoral. Dis Colon Rectum 1983: 26: NotarasMJ. A review of three popular methods of treatment of postanal pilonidal sinus disease. Br J Surg 1970; 57: PatelMR. BassiniL. SashadRet al. Barber's interdigitalpilonidal sinus of the hand: a foreign body hair granuloma. J Hand Stag 1990; 15A: Wilson li. Pailes DC. Killinghack M. Pilonidal sinus of the anal canal: report of a case. Dis Colon Rectum 1971; 14: Guyuron B. Dinner Ml. Dowden AT. Excision and grafting in treatment of recurrent pilonidal sinus disease. Surg Gynecol Obstet 1983: 156: K). Keighley MRB. Pilonidal sinus. In: Keighley MRU Williams A. editors. Suigery of the anus rectum and colon. 2 ml edition. London.- WB Saunders: p Jensen SL. Harling IT Prognosis after simple incision and drainage for a Just-episode acute pilonidal abscess. Br J Surg 1988; 75: Matter IKunin J. Schein Metal. Total excision versus nonresectional methods in the treatment of acute and chronic pilonidal disease. Br J Surg 1995: 82: /.;. McLaren CA. Partial closure and other techniques in pilonidal surgery: cut assessment of 157 cases. Br J Surg 1984; 71: Solla JA. Rothenherger DA. Chronic pilonidal disease.- An assessment of 150 cases. Colon Rectum 1990: 337: Spivak H. Brooks 17.. Xtissbaum M et al. Treatment of chronic pilonidal disease. Colon Rectum 1996: 39: Lord I'll. Millar DM. Pilonidal sinus: a simple treatment. Br J Surg : Senapati A. Cripps NPJ, 'Thompson MR. Bascom's operation in the day-surgery management of symptomatic pilonidal sinus. Br J Surg 2000; 87: Toss MY. Pilonidal sinus-, excision and closure. I'roc R Soc Med 1970;63: BascomJV. Repeat pilonidal operations. Am J Surg 1987; 154: Erdem E. Sungu/tekin E Nessar M. Are post operative drains neccesary with the flap for treatment of pilonidal sinus:-dis Colon Rectum 1998: 41: Akinci OF, Coşkun A. I zunkoy A. Simple and effective surgical treatment of pilonidal sinus.- asymmmetric excision and primary closure using suction drain and subcuticular closure. Dis Colon Rectum 2000; 43: Hodgkin W. Pilonidal sinus disease. J Wound Care 1998: J. Surrel J. Pilonidal disease. Surg Clin X Am 1994; 74: Blumberg XA. Pilonidal sinus treated with phenol: an old problem revisited. Surg Rounds 2001; 24: Abboud B. Ingea II. Recurrent squamous-cell carcinoma arising in sacrococcygeal pilonidal sinus tract: report of a case and review of the literature. Dis Colon Rectum 1999: 42: Jacobs LA. Cbevinsky AH. Carcinoma arising in a pilonidal sinus. Sing Rounds 2001; 24: debree E. Zoetmulder AX el al. Treatment of malignancy arising in pilonidal disease. Anns Sing One 2001: 8(1): Dylek OX. Bekereciodlu M. Role of simple Y-Y advancement flap in the treatment complicated pilonidal sinus. Eur J Surg 1998: 164: Çubukçu A et al. The role of obesity on the recurrence of pilonidal sinus disease patients, who were treated by excision and Limberg flap transposition, hit J Co Dis 2000: 15: Rosen W. Davidson JSD. Gluteus maximus musculocutaneous flap for the treatment recalcitrant pilonidal disease. Ann Blast Surg 1996: 37(3): Menteş ö. Özgül Ö. Bağcı M. Bilgin T. Coşkun İ. Özdemir M. Pilonidal sinüs deneyimimiz.- oblik eksizyon primer kapamalı 493 olgunun değerlendirilmesi. Unsal Cerrahi Kongresi 2004 Özet kitabı DİRİM/Eylül-Ekim