Havayolu Yolcu Taşıma İşletmelerinin Finansal Etkinliklerinin Ölçümüne İlişkin Bir Araştırma

Transkript

1 Ulslaaası Alaya İşletme Fakültes Degs Iteatoal Joal of Alaya Faclty of Bsess Yıl:23, C:5, S:2, s Yea:23, Vol:5, No:2, s Haayol Yolc Taşıma İşletmele Fasal Etklkle Ölçümüe İlşk B Aaştıma A Reseach o the Measemet of Facal Effcecy of Passege Ale Compaes Mehmet Akf ÖNCÜ Yd. Doç. D., Düzce Üestes, İşletme Fakültes, (mehmetakfoc@dzce.ed.t) İstem ÇÖMLEKÇİ Yd. Doç. D., Düzce Üestes, İşletme Fakültes, (stemcomlekc@dzce.ed.t) Eha COŞKUN Öğ. Gö., Ada Medees Üestes, Datla Meslek Yüksekokl, (eha_cosk86@hotmal.com) Aahta Kelmele: Haayol İşletmele, Fasal Pefomas, Ve Zaflama Aalz Keywods: Ale Compaes, Facal Pefomace, Data Eelopmet Aalyss ÖZ İşletmele değşe düya e ata ekabet koşllaı kaşısıda kâlılıklaıı südüeblmele ç kayaklaıı etk e eml b şeklde kllaaak, e az gd le e fazla çıktıyı elde etmele geekmekted. B çalışmada yoğ ekabet otamıda faalyet göstee haayol yolc taşıma şletmele etklkle e zaflama aalz pogamı le ölçülmes amaçlamıştı. İşletmele mal tablolaıda elde edle ele DEAP (Data Eelopmet Aalyss Pogam) yadımıyla aalz edlmşt. Aaştıma socda celemeye alıa yed şletmede üçüü etk oldğ bellemşt. Ayıca, etk olmaya fmalaı etk hale geleblmele ç geekl potasyel yleştme oalaı tespt edlmşt. ABSTRACT I the face of ee-chagg wold ad ceased competto codtos, compaes hae the ecessty of sg the esoces effectely ad effcetly ode to achee maxmm otpt wth the least pt to mata poftablty. Ppose of ths stdy s to mease the acttes of the ale taspotg passege compaes that ae opeatg a tese compette eomet wth data eelopmet aalyss. Data obtaed fom facal statemet of compaes hae bee aalyzed wth DEAP (Data Eelopmet Aalyss Pogam). As a eslt of ths eseach, thee of see compaes examed wee detemed to be effecte. Potetal mpoemet ates hae bee detfed fo becomg effecte of acte compaes.. GİRİŞ Düyada he gü mlyolaca sa, bldklaı yelede toplatı, zyaet, ogazasyolaa katılma, tatl b. amaçla ç geçc süel ayılmaktadı. Beze şeklde ülkemzde de tzm haeketlee katılım hızla atış göstemekted. B laşım yoğlğ kaşısıda laştıma şketle de paylaıa düşe almak ç kıyasıya ekabet etmektedle. Haa yol şketle taafıda sla kofo, hzmet e zama tasaf gb edele haayol laşımıa dyla taleb atımaktadı. Süekl ata b talep kaşısıda büyüye haayol taşımacılığı, haayol yolc taşıma şletmele öem atımıştı. Ata talep kaşısıda öeml hale gele haayol yolc taşıma şletmele fasal açıda da güçlü olmalaı geekmekted. İşletmele ygladıklaı fasal statejle başaısı etklk eya pefomas ölçümle le değeledleblmekted. Pefomas ölçümlee bakıldığıda daha çok oa aalzlede yaalaıldığı, fakat pefomas ölçümüde he geçe gü kllaıla tekkle attığı göülmekted. Öeğ, Kapla e Noto (992) gelştdğ çok boytl b ölçek ola Balaced Scoe Cad (Degel Ölçüm Katı) tekğ kllaımı süekl atmaktadı. Bla blkte etklk ölçümü yapa Ve Zaflama Aalz çalışmalaıa da sıklıkla astlamaktadı. B çalışma I. Ulslaaası Tzm e Otelclk Sempozym da (UTOS 2) bld olaak slmşt.

2 ÖNCÜ-ÇÖMLEKÇİ-COŞKUN Çalışmada yoğ ekabet otamıda faalyet göstee haayol yolc taşıma şletmele etklkle e zaflama aalz pogamı le ölçülmes hedeflemşt. Lteatü kısmıda sl haacılık, haayol şletmele, fasal pefomas e Ve Zaflama Aalz e (VZA) ye elmşt. Uyglama bölümüde se haayol şletmele fasal oalaı VZA yadımıyla yapıla aalzlee lşk blgla slmş, çalışmaı soçlaı bölümüde se şletme etklkle tatışılmıştı. 2. SİVİL HAVACILIK VE TÜRKİYE DE SİVİL HAVACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ Ülkemzde 92 yılıda başlaya lk sl haacılık çalışmalaı, 956 yılıda Delet Haa Meydalaı ı klması le hız kazamıştı. 983 tahde Sl Haacılık Ka yüülüğe gmesyle gelşe sl haacılık sektöü, haaalalaıı gelştlmes le hzmet kaltes e güelğ atımayı başamıştı. 99 lı yıllada soa sektöe ye şletmele katılmış e olşa ekabet otamıyla özel sektöde kıyasıya ekabet başlamıştı. Daha soa 23 yılıda bölgesel haacılık poltkası otaya çıkmış e sektö hızlı b büyüme ted yakalamıştı (SHGM, 26:4). EUROCONTROL e IATA (Ulslaaası Haa Taşımacılığı Blğ) gb lslaaası klşlaı 25 yılıda Tük Sl Haacılığı a yöelk ögödükle toplam tafk atışı 25 yılı çesde yakalamıştı. Yüzde 53 lük b büyüme yakalaya b sektö çş emyet, haacılık güelğ e ekabet kallaı çeçeesde ye b otam olştmşt (SHGM, 2). Haayol şketle atması le düzelee sefele e çla oktalada da atışla yaşamıştı. 22 yılıda tek şletme le 2 mekezde 25 oktaya, 29 yılıda se 5 haayol şket le 7 mekezde 44 oktaya sefe yapılmıştı. Ytdışı çş oktalaı 7 te 2 ye çıkaılmıştı (UBAK, 2). Tablo. de haayol şletmes sayısı, haa taks şletme sayısı, haayol şletmes çak sayısı, haa taks şletmes çak sayısı, geel haacılık şletmes sayısı, geel haacılık şletmes çak sayısı, balo şletmes sayısı, haayol koltk kapastes e haayol kago kapastese lşk statstkle slmşt. Tablo. Haayol İşletmele İstatstkle Faalyet Alalaı / Yılla Haayol İşletmes Sayısı Haa Taks İşletmes Sayısı Haayol İşletmes Uçak Sayısı Haa Taks İşl. Uçak Sayısı Geel Haacılık İşletmes Sayısı Ge. Ha. İşletmes Uçak Sayısı Balo İşletmes Sayısı Haayol Koltk kapastes Haayol Kago Kapastes (to) Kayak: UBAK, yılıdak akamlaa göe 2 yılıda haayol şletme sayısı sabt kalıke haa taks şletme sayısı e haayol kago kapastesde düşüş yaşadığı, dğe kalemlede se atış oldğ göülmekted. Sl haacılığı sağladığı sthdama göe 22 yılıda 48 b ola pesoel sayısı 29 yılıda be çıkmıştı. Ülkemz, Asya le Apa aasıda mlyalaca dolalık yük haeket geçş oktasıda ye almakta e düyaı lojstk üssü olablecek b potasyel baıdıması bakımıda büyük öem taşımaktadı (UBAK, 2). Sektöde meydaa gele hızlı büyüme le blkte ata ekabet koşllaı, şletmele fasal açıda güçlü olmalaı ç fasal pefomas kosda geekl hassasyet göstemele geektmekted. 78

3 3. PERFORMANS VE PERFORMANS ÖLÇÜMÜ KAVRAMI ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 5/2 (23) Pefomas, şletmele bell amaçla doğltsda hazılaa e plalamış b etklğ socda elde edle çıktıı cel ya da tel olaak değeledlmes şeklde taımlaabl (Easla e Algü, 25:95). Başka b deyşle pefomas, amaçlaa hedefe yöelk yapıla tüm şle o hedef eesde oldğ, o hedefe laşılıp laşılamadığıı alatılması olaak da taımlamaktadı (Celep, 2:3). Pefomas kaamıı öeml b s ola ölçme tekk alamda, esele, olaylaı e soçlaı gözle göüleble özellkle temsl ede smgele (kaltatf eya kattatf, sabt, ttalı e kaşılaştıılabl özellkle taşıya ölçü bmle) blma süec olaak telemekted (Bay e Özdem, 998:73). Neely (995) çalışmasıda pefomas ölçümüü şletme faalyetle etklk e etkllk açısıda sayısal olaak değeledlmes alamıa geldğ fade edeke, pefomas ölçümüde sayısal soçlaı hedefle e soçla aasıda daha kolay b kıyaslama yapma olaağı sağladığıı beltmekted. 3.. Fasal Pefoması Otaya Çıkışı e Tahsel Gelşm 88 l yıllada tbae güümüze kada şletmele mect dmlaıı ölçeblmek ç çeştl fasal ktele kllamaktadıla. Kllaıla göstegele gözlemledğde e çok kâlılık sa öem eldğ otaya çıkmaktadı (Neely, 2:9-2). Geleeksel pefomas göstegelee bakıldığıda daha çok malyet e mhasebe sstemlee dayalı e kısa döeml oldğ göülmekted (Boe, 25:). 9 yılıı başlaıda pefomas ölçüm tekkle yede gelştlmeye başlamıştı (Neely, 2:24). Güümüzde şletmele taafıda fasal pefomas ölçümüde Oa Aalz, Net Bgükü Değe, İç Kâlılık, İskoto Edlmş Nakt Akımlaı, Atık Ka, Ekoomk Katma Değe, Paza Katma Değe, Ve Zaflama Aalz, The Stakeholde Scoecad (Paydaş Ölçüm Katı), The Pefomace Pyamd System (Pefomas Pamd Sstem), Balaced Scoe Cad (Degel Ölçüm Katı) gb bçok etklk e pefomas ölçüm tekğ blmaktadı (Gbso, 989; Özdem, 997; Bayam, 26; Çam, 26; Ağca e Tçe, 26; Topal, 28, Johes e Y, 28; Akgüç, 29; ). 4. HAVAYOLU YOLCU TAŞIMA İŞLETMELERİNİN FİNANSAL ETKİNLİKLERİNİN ÖLÇÜMÜNE İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA 4.. Aaştımaı Amacı e Yötem B çalışmada haayol yolc taşıma şletmele etklkle e zaflama aalz pogamı le ölçülmes amaçlamıştı. İşletmele mal tablolaıda alıa ele aalze tab ttlmşt. 4.2.Ve Zaflama Aalz Chaes e akadaşlaı taafıda 978 yılıda gelştle e kaa ec bmle göel etklğ ölçmek ç kllaıla Ve Zaflama Aalz tekğ çok popüle b matematksel pogamlama tekğd (Bal d., 2; Mab d., 2). Başlagıçta b emllk aalz aacı olaak gelştle Ve zaflama aalz (VZA) gdeek yaygı b aalz tekğ hale gelmşt. B tekkte gd slaı kllaılaak çıktı slaı elde edlmeye çalışılmaktadı. B sla kaa ec bmle olaak adladıılmaktadı. VZA ayı ada bçok gd e çıktı s kllaablmekted (Sowlat d., 25:28). VZA ı temel özellkle şladı (Özde, 28:69): Çok sayıda gd e çıktı değşke kllamak mümküdü. Doğsal fom dışıda, gd e çıktıla aasıda b foksyoel lşk kmak geekmemekted. Gd e çıktı değşkele ç çok faklı ölçü bmle ayı ada kllaılablmekted (ağılık, adet, paasal eya oasal büyüklük gb). Detemstk b yötem olması edeyle assal hataya ye elmedğde, elede kayaklaa hatala (ölçmede e e toplamada) ayıklaamazsa e aalzde olması geeke değşkele aalz dışı bıakılısa, kaa ec bmle (KVB) göece etklkle yalış hesaplaabl. VZA da etklkle; e y ç değelee göe hesapladıklaıda, b ç değelede etklele. B edele VZA le hesaplaa etklk soçlaı mtlak olaak değl, göecellk çeçeesde değeledlmeld. VZA paametk olmaya b yötem oldğda, soçlaı statstksel olaak test edlmes zod. VZA, statk b aalzd, zamaı tek b dak oktasıdak ele kllaaak aalz yapa. Zama çde etklğ asıl gelştğ celemek ç, zama boyt da çee Malmqst toplam faktö emllğ deks le blkte kllaılabl. 79

4 ÖNCÜ-ÇÖMLEKÇİ-COŞKUN VZA da gd e çıktı değşke sayısı olabldğce az olmalı e KVB le üetm süec, doğ olaak eeblmeld. Çükü çok fazla gd e çıktı değşke kllaılması, göece etk e etk olmaya KVB le ayıştıılmasıı güçleşt. Geelde VZA da az sayıda gd e çok sayıda çıktı değşke olması tech edlmekted. VZA le elde edle soçla, aalzde kllaıla gd e çıktı değşkelee dayamaktadı. Vele gd e çıktı değşkele yadımıyla VZA he kaa ec ç kapsamlı b pefomas ölçümü yapmaktadı (Wage ad Shmshak, 27:57) Ve Zaflama Aalz Süec Ve Zaflama Aalz, kaa oktalaıı seçm, gd e çıktı faktöle seçm, model seçm e soçlaı yomlaması şeklde döt aşamada olşmaktadı. Kaa Noktalaıı Seçm: B aşama Ve Zaflama Aalz soçlaıı geçellğ açısıda çok öemld. Ve Zaflama Aalz kaşılaştımalı b aalz oldğ ç yalış kaa bmle aalze alıacak olsa eğe tüm aalz soçlaı bda etkleecekt. Dçe (28:83), b aşamada dkkat edlmes geeke hsslaı, kaa oktalaıı gd e çıktıla açısıda beze olmalaı, tüm kaa oktalaı ç beze b kayak set olması e tüm kaa oktalaı beze çee şatlaıda çalışıyo olması geektğ fade etmşt. Gd e Çıktı Faktöle Seçm: Seçlecek ola gd çıktı kümes aşağıdak özellkle çemeld (Ulca, 2:87-9); Tüm kaa oktalaı ç otak faktöle olmalıdı. İcelemek stee tüm faalyet seyele e pefomas ölçütle kapsamalıdı. Ölçülebl, fzksel e ekoomk kayaklaı tümüü çemeld. Ve Zaflama Aalzde gd sayısı le çıktı sayısıı çapımı kada boyt olş e e az boyt sayısı kada da etk kaa bm olacaktı. Gd e çıktı sayısı attıkça ayıt edclk özellğ azalı. Aalzde kllaılacak kaa bm sayısı m gd sayısı, s çıktı sayısı ç e az kaa bm sayısı m+s+ şeklded. Ayıca gd e çıktıla aasıda b koelasyo da mect olması geektğ düşüülmekted. Ve Zaflama Aalzde dkkat edlmes geeke b dğe okta se, gdle atmasıı etklkte azalışa, çıktılaı atmasıı etklkte atışa ede olmasıdı. Model Seçm: Ve Zaflama Aalz modelle kllaım alalaıa e asayımlaa göe bçok şeklde klablmekted. VZA da model seçm gd e çıktılaı kotol edlme dma bağlıdı. Gdle kotolü azsa eya gdle kotol edlemyosa çıktı odaklı b model; eğe çıktılaı kotolü azsa gd odaklı b model klmalıdı. Gd eya çıktı odaklılık belleemedğ dmlada toplamsal modelle kllaılması yg göülmekted (Öze d., 2:238). Soçlaı Yomlaması: Dçe, (28:83-832) çalışmasıda Ve Zaflama Aalz modelle çözümü ç yazılmış çok sayıda paket pogam oldğ e e sık kllaılalaı, excel eklets ola DEA-Sole, EMS (Effcecy Measemet System), Uesty of Wawck taafıda hazılaa Wawck DEA, DEAP (ekoometk etklk aalzle de yapa.) oldğ beltmşt. Ve Zaflama Aalzde temel olaak üç yötem kllaılmaktadı. B yötemle; CCR (Chaes-Coope-Rhodes) Yötem BCC (Bake-Chaees-Coope) Yötem Toplamsal Yötemd. hj CCR yötem, ölçeğe göe sabt get asayımıa dayamaktadı. Eğe j. kaa bm etklğ se amaç, b değe maksmze etmekt. B dmda amaç foksyo gd odaklılık asayımı altıda aşağıdak fomüldek gb fade edlebl (Özde, 28:7-7): Kısıtla se aşağıdak fomüldek gb göstelebl. Ebh j m x y 8

5 ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 5/2 (23) 8 m x y Ykaıda da değldğ gb kesl pogamlama set çözümü doğsal pogamlamaya göe güçtü. Ykaıdak fomülle doğsal pogamlama matığı le fade edldğde aşağıdak fomülle elde edlebl. j y Ebh m x, m x y Ykaıdak k fomül gd odaklılık dm ç düzelemşt. Çıktı odaklılık dm ç CCR yötem kllaıldığıda doğsal pogamlama model aşağıdak fomülledek gbd. m j x Ekg y, + m x y BCC yötem, CCR modelde yapıla değşklkle soc elde edle b model, temelde ölçeğe göe değşke get asayımıa dayamaktadı. Bake-Chaes-Coope taafıda gelştle BCC model, tüm kaa bmle ç ölçeğe göe get tp bellemekted (Kaya d., 25:46). Öze d. (2:238) çalışmasıda, BCC model CCR modelde ayıa e öeml fakı, ölçeğe göe değşke get asayımı altıda he b kaa bm ç çözülecek doğsal pogam soc elde edlecek λ (etk olmaya b kaa bm ç etk olası gd çıktı bleşm olştmak ç geeke blgy sağlaya değe) değele toplamıı e eşt olması şeklde beltmekted. BCC model fomülü aşağıdak gbd Amaç foksyo, EkΘ k Kısıtla, N j k jk y j y λ

6 ÖNCÜ-ÇÖMLEKÇİ-COŞKUN Θ k x k N j N j x λ j λ j jk Toplamsal Yötem, gd e çıktı odaklılığı beabe değelede b modeld. B model temel amacı, gd fazlası + ( s ) e çıktı eksklğ ( s ) eş zamalı olaak ele alıp etklk sııı üzede etksz kaa bme laşmaya çalışmaktı. Etkszlk se (-Etklk) le blmaktadı. Kaa bmle etk olp olmadıklaı aylak değşke değelee bakılaak bellemekted. He k aylak değşke değe sıfı olması kaa bm b modele göe etk oldğ göstemekted (Bakıcı e Babaca, 2:28-29) Aaştımaı Ee/Öeklem Aaştımaı amacıa laşması ç şletmele fasal statej kosda bell b blç düzeye laştığı e fasal statejlee htyaç dydğ b sektö ola haayol laşım sektöüde faalyet göstee haa yol yolc taşıma şletmele, aaştımaı ee olaak bellemşt. Ayıca ekabet ö plada oldğ, etklk e emllk kaamlaıı öem az ettğ b sektöde faalyet göstee şletmele kmsallaşma süec tamamlamış olması dğe b tech ede olaak sıalaabl. Aaştımaı ee olşta 3 şletme Tablo 2 de göstelmekted. Tablo 2. Haayol Yolc Taşıma İşletmele No İşletme Adı. Atlas Jet Haacılık A.Ş. 2. Boa Jet Haacılık Taşımacılık Uçak Bakım Oaım Tc. A.Ş. 3. Coedo Ales (Tstk Haa Taşımacılık A.Ş.) 4. Feebd Ales (Hükş Haayol Taşımacılık e Tcaet A.Ş.) 5. İzm Haayollaı A.Ş. 6. O A Taşımacılık A.Ş. 7. Pegass Haa Taşımacılığı A.Ş. 8. Saga Ales (Saga Haa Taşımacılık A.Ş.) 9. Sky Ales (Sık-Ay Haa Taşımacılık A.Ş.). Sexpess (Güeş Ekspess Haacılık A.Ş.). Talwd Ales (Talwd Haayollaı A.Ş.) 2. Tkaz Haayollaı A.Ş. 3. Tük Haa Yollaı Aom Otaklığı Aaştımaı ee olşta 3 şket tamamıda talep edle blaço e gel tablolaıa lşk blgle, yed şletmede tem edlmşt. Aaştıma süecde Tkaz Haayollaı flas etmşt. Boa Jet aaştıma döemde heüz b blaço döem tamamlamadığı ç aaştımada geekl ola mal blglee sahp olmadığı tespt edlmşt. Ayıca, aaştıma döemde Saga Ales ı Fas Müdüü göede ayılmıştı. Coedo Ales, İzm Haayollaı e Sexpess se ş yoğlklaı ede le blg eme taleb kabl etmemşt. Tüm b olmszlkla göz öüde bldlaak b 6 haayol şket aaştıma kapsamıa alıamamıştı. 82

7 4.4. Ve Set ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 5/2 (23) İşletmele 2 yılı mal tablolaıda elde edle ele DEAP (Data Eelopmet Aalyss Pogam) yadımıyla aalz edlmşt. Ve Zaflama aalzde gd e çıktı slaıı bellemes geekmekted. Lteatüde daha öce yapıla çalışmala (Dçe, 28; Che, 28; Sezg, 28; Nees e Loeço, 29; Ata e Yakt, 29; Öze d., 2) ışığıda lkdte oalaı, fasma oalaı e faalyet oalaı gd s, kalılık oalaı se çıktı s olaak bellemşt. Kaa bm sayısı yed oldğ göz öüde bldlaak lkdte oaı olaak ca oa (CO), fasma oaı olaak kısa adel boçla/toplam aktfle oaı (KVB/A) e özkayakla/aktfle oaı (Ö/A), faalyet oaı olaak satıla malla malyet (SMM) gd s olaak bellemşt. Çıktı s olaak se kâlılık oalaıda aktf kâlılık oaı (AK) e et kâ majı (NKM) kllaılmıştı. Gd e çıktı slaı Tablo 3. de göülmekted. Tablo 3. Gd-Çıktı Uslaı G Ca Oa CO G2 Kısa Vadel Boçla/Toplam Aktfle KVB/A G3 Özkayakla/Aktfle Ö/A G4 Satıla Malla Malyet SMM Ç Aktf Kâlılığı AK Ç2 Net Kâ Majı NKM 5. ANALİZ VE BULGULAR Vele DEAP.2. matematksel aalz pogamı le aalz edlmşt. Sabt ölçek asayımı altıda, çıktı yölü, çok aşamalı e zaflama aalz metod kllaılmıştı. Yapıla etklk aalze lşk soçla Tablo 4. de slmşt. Tablo 4. Etklk Skolaı No İşletme Adı Etklk Sko A Haayol İşletmes. 2 B Haayol İşletmes. 3 C Haayol İşletmes. 4 D Haayol İşletmes E Haayol İşletmes.76 6 F Haayol İşletmes.26 7 G Haayol İşletmes.67 2 yılı mal elee göe aalz kapsamıda ye ala Tükye de faalyet göstee haayol yolc taşıma şletmele otalama tekk etklk sko,647 d. Aalz edle yed kaa bmde üçü (A, B e C haayol şletmele) etk blmşt. Etk blamaya kaa bmle aasıda yalızca G haayol şletmes sektöü otalama etklğ üzede b etklk göstemekted. Etklk aalz soc etk olmaya şletmele etk olablmele ç geekl ola potasyel yleştme değele e potasyel yleştme oalaı Tablo 5. de slmşt. 83

8 ÖNCÜ-ÇÖMLEKÇİ-COŞKUN Tablo 5. Potasyel İyleştme e Potasyel İyleştme Oalaı Şket Faktöle Geçekleşe Değe Hedef Değe Potasyel İyleştme Değe Potasyel İyleştme Oaı Gd C. O ,, Gd 2 KVB / A ,9 -,352 D Haayol İşletmes Gd 3 Ö/A ,33 -,254 Gd 4 SM * * * -,875 Çıktı AK..73,63 6,3 Çıktı 2 NKM..24,4,4 Gd C. O ,63 -,34 Gd 2 KVB / A ,78 -, E Haayol İşletmes Gd 3 Ö/A.3.3,, Gd 4 SM * * * -,236 Çıktı AK.4.227,87 4,675 Çıktı 2 NKM..73,63 6,3 Gd C. O..6.6,, Gd 2 KVB / A ,347 -,655 F Haayol İşletmes Gd 3 Ö/A ,6 -,32 Gd 4 SM * * *, Çıktı AK.2.3,83 4,5 Çıktı 2 NKM.2.38,8,9 Gd C. O ,, Gd 2 KVB / A ,, G Haayol İşletmes Gd 3 Ö/A ,36 -,3 Gd 4 SM * * * -,975 Çıktı AK.2.24,4 5,2 Çıktı 2 NKM.34.5,7,5 Tablo 5. de ele geçekleşe değe le hedeflee değe aasıdak fak soc potasyel yleştme değe elde edlmekted. Potasyel yleştme değe geçekleşe değee oalaması soc se potasyel yleştme oalaı elde edlmekted. B değşm oaıda yaalaılaak düşük etklğe sahp kaa bmle e kadalık b yleştme oaı le etklkle atableceğe lşk değeledme yapılabl. 84

9 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 5/2 (23) Ülkemzde haayol yolc taşıma sektöü ata taleple blkte gelşme hızla deam etmekted. B gelşm süekl kılmak steye şletmele mal açıda da etk olmak zodadıla. Haayol yolc taşıma şletmele pefomaslaıa yöelk ola b çalışmada etklğ ölçülmesde Ve Zaflama Aalzde (VZA) yaalaılmıştı. Bde çok gd e çıktı s değeledlebldğ VZA, aaştımacılaa çok yölü aalz mkaı smaktadı. Çalışmada çıktı yölü aalz yapılmış e şletmele temel hedefle kâ maksmzasyo oldğ düşücesyle seçlmş bazı kalılık oalaı çıktı slaı olaak bellemşt. Haayol yolc taşıma şletmele fasal etklkle ölçüldüğü b çalışmada etklk skolaıa bakıldığıda A, B e C haayol şletmele etk oldğ, D, E, F e G haayol şletmele se etk olmadığı göülmekted. A, B e C haayol şletmele opeasyoel e fasal faalyetle temel hedeflee yg b şeklde yöetldğ e b yüzde kâlı oldklaı düşüülmekted. G haayol şletmes büyük e kmsal b şket olmasıa ağme yetece kâlı olamadığıda etk olmadığı düşüülmekted. D haayol şletmes etk olmamasıı ede olaak düşük malyetl haayol şket olma hedefyle sektöde faalyetle südümes şeklde b soç otaya çıkmaktadı. E e F haayol şletmele ç hat sefelede ye olmalaı, çıktı s olaak kâlılığı baz ala b çalışmada etk olmamalaıı temel ede olaak düşüülmekted. Ayıca, çalışma da etk olmaya şletmele etk hale geleblmele ç beltle geekl potasyel yleştme oalaıı dkkate alaak etklkle atımalaı mümkü olablecekt. Lteatüde, bellee gd-çıktı slaıı oalada olşmasıı e zaflama aalze lşk soçlaı, hata payıı yüksek olacağı yöüde göüşle blmaktadı. Çalışmada şletmele taleple doğltsda blaço e gel tablolaıa lşk salt akamlaa ye elmemş olması çalışmaı kısıtı olaak göstelebl. Ayıca, haayol yolc taşıma şletmele çeştl edele le çalışma kapsamıda ye almak stememes çalışmaı b dğe kısıtı olaak fade edlebl. İlede çalışma yapacak aaştımacılaa tzm sektöüü faklı kollaıda faalyet göstee şletmelee yöelk aalzle yapılması öelebl. Ayıca etklk-emllk ölçümü yapa faklı aalz tekkle kllaıldığı aaştımala, geleceğe yöelk yapılablecek çalışmala aasıda ye almaktadı. KAYNAKÇA AKGÜÇ, Ö. (29). Fasal Yöetm, Acıol Basım Yayı, İstabl. ATA, H.A. e YAKUT, E. (29). Fasal Pefomasa Dayalı Etklk Ölçümü: İmalat Sektöü Uyglaması, Kocael Üestes Sosyal Blmle Esttüsü Degs, (8): 8-. BAKIRCI, F. e BABACAN, A. (2). İktsad e İda Blmle Fakültelede Ekoomk Etklk, Atatük Üestes İktsad e İda Blmle Degs, 24 (2): BAL, H., ÖRKÇÜ, H.H. e ÇELEBİOĞLU, S. (2). Impog The Dscmato Powe ad Weghts Dspeso The Data Eelopmet Aalyss, Comptes & Opeatos Reseach, (37): BAY, E. e ÖZDEMİR, A. (998). Daha Etk B Deetm Sstem Gelştleblmes Amacıyla, Mezata Uyglk Deetm Yaı Sıa, Pefomas Ölçümüe Yöelk Deetm Yapılablmes BAYRAM, A. (26). Hastae İşletmelede Fasal Velee Dayalı Pefomas Ölçümü Yayılamamış Yüksek Lsas Tez, Gaz Üestes Sosyal Blmle Esttüsü İşletme Aablm Dalı, Akaa. BOURNE, M. (25). Reseachg Pefomace Measemet System Implemetato: The Dyamcs of Sccess ad Fale, Podcto Plag & Cotol, 6 (2): 3. CELEP, H. (2). Kam Sektöüde Pefomas Ölçümü e Yöetm. Meslek Yetellk Tez, T.C. Malye Bakalığı, Akaa. CHEN, H.H. (28). Stock Selecto Usg Data Eelopmet Aalyss, Idstal Maagemet & Data Systems, 8 (9): ÇAM, M. (26). Statejk B Yöetm Aacı Olaak Ekoomk Katma Değe (EVA) e Faalyet Tabalı Malyet Yötem (FTMY) Blkte Kllaımı, Çkoa Üestes Sosyal Blmle Esttüsü Degs, 5 (2): DİNÇER, S.E. (28). Ve Zaflama Aalzde Malmqst Edeksyle Toplam Faktö Vemllğ Değşm İcelemes e İMKB Üzee B Uyglama, Mamaa Üestes İ.İ.B.F. Degs, 25 (2): ERASLAN, E. e ALGÜN, O. (25). İdeal Pefomas Değeledme Fom Tasaımıda Aaltk Hyeaş Yötem Yaklaşımı, Gaz Üestes Mühedslk Fakültes Degs, 2 (): GIBSON, C.H. (989). Facal Statemet Aalyss Usg Facal Accotg Ifomato, PWS-Ket Pblshg Compay, Bosto. JOHNES, J. e YU, L. (28). Measg The Reseach Pefomace of Chese Hghe Edcato Istttos Usg Data Eelopmet Aalyss, Cha Ecoomc Reew, (9): KAYNAR, O., ZONTUL, M. e BİRCAN, H. (25). Ve Zaflama Aalz le Oecd Ülkele Telekomükasyo Sektöle Etklğ Ölçülmes, C.Ü. İktsad e İda Blmle Degs, 6 (): MARBINI, A.H., EMROUZNEJAD, A. e TAVANA, M. (2). A Taxoomy ad Reew of The Fzzy Data Eelopmet Aalyss Lteate: Two Decades The Makg, Eopea Joal of Opeatoal Reseach,

10 ÖNCÜ-ÇÖMLEKÇİ-COŞKUN NEELY, A.D., MILLS, J.F., GREGORY, M.J. e PLATTS, K.W. (995). Pefomace Measemet System Desg: A Lteate Reew ad Reseach Ageda, Iteatoal Joal of Opeatos ad Podcto Maagemet, 5 (4): 8 6. NEELY, A.D., MILLS, J.F., PLATTS, K., RICHARDS, H., GREGORY, M., BOURNE, M. e KENNERLEY, M. (2). Pefomace Measemet System Desg: Deelopg ad Testg A Pocess-Based Appoach, Iteatoal Joal Of Opeatos Podcto Maagemet, 2 (): NEVES, J.C. e LOURENÇO, S. (29). Usg Data Eelopmet Aalyss to Select Stateges That Impoe The Pefomace of Hotel Compaes, Iteatoal Joal of Cotempoay Hosptalty Maagemet, 2 (6): ÖZDEMİR, M. (997). Fasal Yöetm, Gaz Büo Ktabe, Akaa. ÖZDEN, Ü.H. (28). Ve zaflama aalz (VZA) le Tükye dek Vakıf Üestele Etklğ Ölçülmes, İstabl Üestes İşletme Fakültes Degs, 37 (2): ÖZER, A., ÖZTÜRK, M. e KAYA, A. (2). İşletmelede Etklk e Pefomas Ölçmede VZA, Kümeleme e TOPSIS Aalzle Kllaımı: İMKB İşletmele Üzee B Uyglama, Atatük Üestes Sosyal Blmle Esttüsü Degs, 4 (): SEZGİN, F.H. (28). Potföy Seçmde Ve Zaflama Aalz le Dskmat Aalz Yötemle Kaşılaştımalı Etklğ, Ulslaaası Semaye Haeketle e Gelşmekte Ola Pyasala Sempozym( İCAM 27) Bldle Ktabı, Balıkes. SİVİL HAVACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. (26) Statejk Pla, Akaa, 26. SİVİL HAVACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2). Tahçe SOWLATI, T., PARADI, J.C. e SULD, C. (25). Ifomato Systems Poject Potzato Usg Data Eelopmet Aalyss, Mathematcal ad Compte Modellg, (4): TOPAL, Y. (28). Ekoomk Katma Değe (EVA) e Paza Katma Değe (MVA) Aasıdak İlşk İMKB İmalat İşletmelede Öek, Süleyma Demel Üestes İktsad e İda Blmle Fakültes Degs, 3 (2): ULAŞTIRMA BAKANLIĞI (2). İtatstkle. 5_3355_ html, ULUCAN, A. (2). Şket Pefomaslaıı Ölçülmesde Ve Zaflama Aalz Yaklaşımı: Geel e Sektöel Bazda Değeledmele, Hacettepe Üestes İktsad İda Blmle Fakültes Degs, 8 (): WAGNER, J.M. e SHIMSHAK, D.G. (27). Stepwse Selecto of Vaables Data Eelopmet Aalyss: Pocedes ad Maageal Pespectes, Eopea Joal of Opeatoal Reseach, (8):