TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR

Transkript

1 TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR FİHRİST Önsöz A- Tedavi Giderleri 1) Tedavi Harcamaları Zorunlu Mali Sorumluluk sigortası olmayanlar açısından & Hüseyin Tuztaş & Tedavi harcamalarının diğer zararlarla talep edilmesi durumu 2- İyileşme Harcamaları a) Tedavi sırasında yapılan harcamaları b) Tedavi sonrasında yapılan dolaylı harcamalar c) İlerde yapılacak tedavi masrafları d)tedavi giderlerinin ispatı sorunu B-Kazanç Kaybı 1- Çalışanlar yönünden 2- Bir işi ve kazancı bulunmayanlar yönünden 3- Kendi ev hizmetlerini yapan ev kadınları yönünden 4- Küçük yaşta sakat bırakılan çocuklar yönünden 6- Estetik zararlar yönünden C-Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar 1- Çalışma Gücünün Azalması (Geçici işgöremezlik durumu) 2- Çalışma Gücünün Yitirilmesi (Sürekli iş göremezlik ) a-kısmi Maluliyet b-sürekli Maluliyet Sürekli maluliyetten doğan zararların belirlenmesinde temel unsurlar: 1- Sürekli İşgöremezlik (Maluliyet) oranı Sağlık Kurulu Raporu zararın belirlenmesinde geçerlimidir? TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 1

2 2- Gelir Durumu 3- Çalışmaya başlama süresi ve muhtemel hayat Süresi 4- Ameliyat veya devamlı tedavi gerekip gerekmediği hususu D- Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zararlar Manevî Zarar Bedensel zararlardan doğan davalar Davanın Niteliği: Davanın Tarafları İşleten Görevli Mahkeme Asliye Hukuk Mahkemelerinin Görevli olması Asliye Ticaret Mahkemelerinin Görevli Olması Tüketici Mahkemesinin Görevli Olması Yetkili Mahkeme Yargılamanın aşamaları Tensip ara kararı ve ön inceleme aşamasına kadar olan bölüm Ön inceleme Tahkikat a) İş göremezlik ve maluliyet raporu b) Kusur tespiti c) Tazminat hesabı Tazminat hesabında esas alınacak kriterler a) Karar tarihine en yakın tarihlerdeki ölçütlerin kullanılması b) Yaşam Tablosu c) Geçici işgöremezlik süresi ve maluliyet oranı d) Kusur oranı e) Zarar görenin geliri f) Bakıcıya ihtiyaç olup olmadığı ve bakıcı giderleri Tazminattan İndirim Sebepleri a) Zarar görene yapılan ödeme b) Müterafik Kusur c) Hatır Taşıması d) SGK tarafından ödenen rücuya tabi ödemeler e) Zorunlu tedaviden kaçınma TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 2

3 Trafik kazalarından doğan zararlarda sorumluluğun niteliği 1- Dış İlişki (Zarar verenlerin zarar görene sorumluluğu) 2- İç ilişki (zarar verenlerin birbirine karşı rücu ilişkisi) TEMERRÜTÜN GERÇEKLEŞME ZAMANI FAİZİN TÜRÜ VE BAŞLANGICI DAVA ZAMANAŞIMI a) İki yıllık kısa süreli zamanaşımı b) 10 yıllık kesin süreli zamanaşımı c) Uzamış(ceza) zamanaşımı ÖNSÖZ Ülkemizde maalesef her yıl binlerce trafik kazası olmakta ve bu kazalarda binlerce insanımız ölmekte ve yaralanmaktadır. Bunun sonucu olarak trafik kazalarından kaynaklanan tazminat davaları hukuk mahkemelerinin esasında önemli bir yer tutmaktadır. Trafik kazası sonucu desteğin ölmesi sonucu oluşan zarara destek zararları ve bundan doğan davalara ise destekten yoksun kalma tazminat davaları trafik kazası sonucu bedensel bütünlüğü ihlali neticesi doğan zararlar ise bedensel(cismani) zararlar bu zararların tazmini davalarına da cismani zararlardan kaynaklanan tazminat davaları yada bedensel zararlardan kaynaklanan tazminat davaları olarak adlandırılmaktadır. Bu makalede trafik kazası nedeniyle vücut bütünlüğü ihlali neticesi meydana gelen bedensel zararlar ile bu zararlara dayalı tazminat davalarını ele alacağız. Konuları ele alırken her zaman ki gibi teorik bilgiler yerine mümkün olduğunca uygulamada ihtiyaç olan bilgileri vermeye çalıştık. Bu nedenle Yargıtay uygulamalarını ön planda tuttuk. Bununla birlikte anlatılan bilgilerle ilgili en yeni tarihli Yargıtay kararlarına yer verdik. Amacımız bu konuda uygulamada oluşacak bilgi eksikliği ve tereddütleri ortadan kaldırmaktır. Her zaman olduğu gibi makalemiz statik değil dinamik bir yapıya sahip olacaktır. Bir başka anlatımla bedensel zararların tazmini davalarında Yargıtay uygulamalarında meydana gelecek değişiklikler, yeni kararlar bu sayfada yer alacaktır. İhtiyaç duyulan yeni konular eklenecektir. Böylece ilgili konularda Yüksek Mahkeme uygulamasının ilk derece mahkemelerin de en kısa süre içinde uygulanmasında bir köprü görevi görülecektir. Her zaman ki gibi tek amacımız yargıya ve meslektaşlarımıza faydalı bir şeyler üretebilmektir. TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 3

4 BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR Vücut bütünlüğünün ihlali neticesi oluşan zararlar 818 Sayılı Borçlar Kanunun 46. Maddesinde Cismani zarar halinde lazım gelen zarar ve ziyan olarak düzenlenmişken, tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu nun 54. Maddesin de Bedensel zarar olarak düzenlenmiştir. Bedensel zararın yasada bir tanımı yapılmamıştır. Sadece bedensel zararların neler olduğu sayılmakla yetinilmiştir. Ancak özellikle şunlardır demekle bedensel zararların 54. maddede sayılanlarla sınırlı olmadığı vurgulanmıştır. Bedensel zarar, zarar görenin malvarlığının trafik kazasından sonraki durumu ile böyle bir olay meydana gelmeseydi göstereceği durum arasındaki fark olarak tanımlayabiliriz. Beden bütünlüğünün ihlâli sonucunda ortaya çıkan maddî zararlar TBK 54. Maddesi gereğince özellikle; 1. Tedavi giderleri, 2. Kazanç kaybı, 3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar, 4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar, Olarak sayılmıştır. Belirttiğimiz gibi maddede bedensel zararlar sınırlı olarak sayılmamıştır. Bu nedenle TBK 56. Maddesindeki Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Düzenlemesi ile vücut bütünlüğünün ihlalinde bedensel zararlar kavramı içine manevi zararlarında dahil olduğu belirtilmiştir. Sadece vücut bütünlüğü ihlal olan kişi değil bu kişinin yakınlarında da manevi zararların oluşacağı TBK 56. Maddesinin ikinci fıkrasında Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir. Şeklinde gösterilmiştir. Böylece bedensel zarar kavramına, "ruhi bütünlüğün ihlali, sinir bozukluğu veya hastalığı", "ruhi ve asabi sağlık bütünlüğü" gibi hallerin de girdiği kabul edilerek, eğer bir kimsenin bedensel zarara maruz kalması sonucunda, onun ana, baba, eşi, çocukları gibi çok yakınlarından birinin de aynı eylem nedeniyle hukuken korunan ruhi ve asabi sağlık bütünlüğü ağır bir şekilde haleldar olmuşsa onlar da manevi tazminat talep edebilecekleri kabul edilmiştir. Şimdi bedensel zararları madde metnine bağlı kalarak sırası ile inceleyelim. TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 4

5 A-Tedavi Giderleri tarihinde yürürlüğe giren 6111 sayılı yasanın 59. Maddesi ile değişik KTK 98. Maddesinde ki düzenlemeye kadar tüm tedavi giderlerinden, sürücü ve işleten yanında zorunlu sigortacıda sorumlu iken KTK 98. Maddesindeki yenilik ile trafik kazası sonucu yaralanan kişinin sağlık kuruluşunda ki tüm tedavi harcamaları Sosyal Güvenlik Kurumu nun sorumluluk alanına girmiştir. Her ne kadar madde metninde vücut bütünlüğü ihlal olan kişinin tedaviye iliştin tüm giderleri tedavi giderleri adı altında tek başlıkta düzenlenmiş ise de KTK 98. Maddesi kapsamında konunun ikili bir ayrıma tabi tutarak incelemekte fayda bulunmaktadır. Bu nedenle trafik kazası sonucu beden bütünlüğü ihlal olan kişi, iyileşip eski sağlığına kavuşuncaya kadar bir sağlık kuruluşunda yaptığı tüm masrafların tıbbi tedavi ile sınırlı bölümüne yani sağlık hizmet bedellerine tedavi harcamaları, bedensel bütünlüğü ihlal olan kişinin sağlık kuruluşundan taburcu olduktan sonra eski sağlığına kavuşup yeniden çalışmaya ve günlük işlerini sürdürebilecek duruma gelinceye kadar yaptığı ve yapacağı tüm masraflar ile sağlık kuruluşunda tedavi gördüğü süre içinde faturalandırılmayan harcamalar, örneğin hastaneye gidiş geliş, refakatçi giderleri gibi harcamaların tamamını iyileşme harcamaları olarak inceleyeceğiz. a) Tedavi Harcamaları Hastane, klinik, sağlık yurdu dispanser gibi hasta bakım yerlerine ödenen paralar; hekim, hemşire, hastabakıcı, iğneci, pansumancı fizyoterapist, psikoterapist gibi tedavi edenlere ve yardımcılarına ödenen ücretler; ilaç, serum, kan, iğne ve çeşitli tahlil giderleri; röntgen, ultrason, tomografi gibi görüntüleme aygıtları ile, elektro ve benzeri denetleme aygıtlarına ve diyaliz makinesine ödenen paralar; her türlü ameliyat, yoğun bakım, ambulans ve ilk yardım giderleri; ortopedik aygıtlar, protez, takma organ bedelleri ve bunların yenilenmesi için yapılan harcamalar; tekerlekli sandalye, havalı yatak, koltuk değneği, baston gibi kullanılması zorunlu nesnelere ödenen paralar ve benzerleri tamamı tedavi harcamalarını oluşturur sayılı yasanın 59. Maddesi ile değişik 2918 sayılı KTK 98. maddesi Trafik kazaları sebebiyle üniversitelere bağlı hastaneler ve diğer bütün resmî ve özel sağlık kurum ve kuruluşlarının sundukları sağlık hizmet bedelleri, kazazedenin sosyal güvencesi olup olmadığına bakılmaksızın Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır. Düzenlemesinden anlaşıldığı üzere trafik kazası sonucu yaralanan kişi, tümüyle iyileşip eski sağlığına kavuşuncaya kadar yaptığı tıbbi tedavi ile sınırlı sağlık hizmet bedelleri SGK tarafından karşılanacaktır. Bir başka anlatımla KTK 98. Maddesinde ki değişikliğin yürürlüğe girmesi ile birlikte zorunlu mali sorumluluk sigortacısının (ZMSS) tedavi harcamaları kapsamında bir sorumluluğu kalmamıştır. Bir noktada SGK, ZMSS yerine geçmiştir. Ancak SGK üzerine aldığı bu sorumluluk karşılıksız değildir. KTK 98. Maddesinin ikinci fıkrasında bu duruma da açıklık getirmiştir. Trafik kazalarına sağlık teminatı sağlayan zorunlu sigortalarda; sigorta şirketlerince yazılan primlerin ve TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 5

6 Güvence Hesabınca tahsil edilen katkı paylarının % 15 ini aşmamak üzere, münhasıran bu teminatın karşılığı olarak Hazine Müsteşarlığınca sigortacılık ilkeleri çerçevesinde maktu veya nispi olarak belirlenen tutarın tamamı sigorta şirketleri ve 3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanununun 14 üncü maddesinde düzenlenen durumlar için Güvence Hesabı tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılır. Söz konusu tutar, ilgili sigorta şirketleri için sigortacılık ilkelerine göre ayrı ayrı belirlenebilir. Aktarım ile sigorta şirketlerinin ve Güvence Hesabının bu teminat kapsamındaki yükümlülükleri sona erer. Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu söz konusu tutarı % 50 sine kadar artırmaya veya azaltmaya yetkilidir. Görüldüğü gibi sigorta şirketleri tahsil ettikleri primlerden % 15 ini geçmemek üzere SGK aktaracaktır. Peki bu aktarımı yapmazsa ne olacak. Üçüncü fıkra Bu madde çerçevesinde sigorta şirketleri ve Güvence Hesabı tarafından ödenecek meblağın süresinde ödenmemesi halinde 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Kanunun 89 uncu maddesinin ikinci fıkrası uygulanır. Yani Kurumun prim ve diğer alacakları süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen kısmı sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için % 3 (% 2) oranında gecikme cezası uygulanarak artırılır. Ayrıca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bittiği tarihten başlamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayrı ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Lirası cinsinden ıskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı hesaplanır. Ancak, ödemenin yapıldığı ay için gecikme zammı günlük hesaplanır. Bakanlar Kurulu, ilk üç ay için uygulanan gecikme cezası oranını iki katına kadar artırmaya veya bu oranı % 1 oranına kadar indirmeye, yeniden kanunî oranına getirmeye ve uygulama tarihini belirlemeye yetkilidir. Dava ve icra takibi açılmış olsa bile, prim ve diğer Kurum alacaklarının ödenmemiş kısmı için gecikme cezası ve gecikme zammı tahsil edilir sayılı yasa yürürlüğe girdikten sonra yapılan tedavi harcamaları SGK tarafından karşılanacak peki yasa yürürlüğe girmeden yani tarihinden önce yapılan tedavi harcamalarını kim karşılayacak? Bu sorumuza da 6111 sayılı yasanın geçici 1. Maddesi şu şekilde cevap vermektedir. Bu Kanunun yayımlandığı tarihten önce meydana gelen trafik kazaları nedeniyle sunulan sağlık hizmet bedelleri Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır. Demek oluyor ki yasanın yürürlüğe girmesinden önce yapılan tedavi harcamalarını da SGK karşılayacaktır. Ancak Söz konusu sağlık hizmet bedelleri için bu Kanunun 59 uncu maddesine göre belirlenen tutarın % 20 sinden fazla olmamak üzere belirlenecek tutarın üç yıl süreyle ayrıca aktarılmasıyla anılan dönem için ilgili sigorta şirketleri ve Güvence Hesabının yükümlülükleri sona erer. Bir başka anlatımla sigorta şirketlerinin 6111 sayılı yasa yürürlüğe girmeden önce yapılan tedavi harcamalarından kaynaklanan sorumluluklarının sona ermesi için üç TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 6

7 yıl süre ile belirlenen primin SGK aktarılması gerekecektir. Nitekim 07/02/2012 tarih 2012/5 sayılı genelge bu durum vurgulanmıştır. Genelgeye göre; a) Trafik kazasının oluş tarihine ve kazazedenin genel sağlık sigortalısı olup olmadığına bakılmaksızın 25/02/2011 tarihinden itibaren Kurumla sözleşmeli üniversitelere bağlı hastaneler ve diğer bütün resmi ve özel sağlık kurum ve kuruluşlarınca verilecek tüm sağlık hizmet bedelleri Sağlık Uygulama Tebliği hüküm ve ekleri esas alınarak Kurumca karşılanacaktır. b) Yasanın geçici 1. maddesi gereği 6111 Sayılı Kanununun yürürlük tarihinden önce verilen hizmetler trafik kazasının oluş tarihine ve kazazedenin genel sağlık sigortalısı olup olmadığına bakılmaksızın 25/02/2011 tarihinden önce üniversitelere bağlı hastaneler ve diğer bütün resmi ve özel sağlık kurum ve kuruluşlarınca verilmiş ancak, Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası kapsamında olmadığından (kusur oranı, araç işletenin tedavisi, tek taraflı kaza vs.) dolayı sigorta şirketlerince ödemesi yapılmayan sağlık hizmet bedelleri Sağlık Uygulama tebliği hüküm ve ekleri esas alınarak Kurumca karşılanacaktır sayılı yasanın Geçici 1. Maddesinde belirtildiği gibi yasanın yürürlüğe girmesinden önce yapılan tedavi harcamalarının SGK tarafından karşılanması için üç yıl süre ile primlerin aktarılması sonucu sigorta şirketleri sorumluluklarından muaf olacaklardır. Sigorta şirketlerinin bu sorumluklarını yerine getirip getirmediklerini nasıl anlayacağız? Elbette bir yazı ile SGK dan bu durumu sorabiliriz. Ancak Yargıtay Hukuk Genel Kurulu önündeki bir dava nedeniyle SGK na sigorta şirketleri tarafından bu primlerin aktarılıp aktarılmadığı sorulmuş verilen cevapta, tüm sigorta şirketlerinin aktarımı gerçekleştirdiği bildirilmiştir. Bu kabul niteliğinde ki cevap sonrası artık sigorta şirketlerinin üç yıl süre ile aktarmak zorunda oldukları primleri aktardığı kabul edilerek 6111 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan trafik kazalarından doğan tedavi giderlerinden sorumlulukları kalmayacak ve bu tedavi harcamaları da SGK tarafından karşılanacaktır. Zorunlu Mali Sorumluluk sigortası olmayanlar açısından Zorunlu Mali Sorumluluk sigortası yaptırmayan sürücü ve işleten SGK tarafından karşılanan tedavi harcamalarından sorumluluğu devam edecektir. Sürücü ve işleten güvence hesabının sorumlu olduğu savunması yapamayacaktır. Ayrıca tedaviyi gerektiren olay işleten ve eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kasti veya ağır kusuru sonucu meydana gelmişse işleten ve sürücünün sorumluluğu devam edecektir. Bu nedenle ZMSS yerine geçen SGK kusurlu tarafa yapmış olduğu ödemeler kapsamında kusuru oranında rücu edebilecektir. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Güvence Hesabı Yönetmeliği'nin 9. maddesi uyarınca üçüncü kişiye ödenen tazminat, yönetmeliğin 16. maddesi gereğince rücuan talep edilebilir. Güvence Hesabının rücu edebileceği tazminat tutarı, sürücünün kusur oranına ve zarar TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 7

8 görenlerin gerçek zararına göre belirlenir. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi Tarih ESAS NO: 2013/12540 KARAR NO: 2014/16523) Tedavi harcamalarının diğer zararlarla talep edilmesi durumu Trafik kazasından kaynaklanan tazminat davalarında, zarar gören tarafından diğer zararlar ile birlikte sürücü, işleten ve zorunlu mali sorumluk sigortacısından tedavi harcamalarını da talep etmesi durumunda, mahkemece yapılacak iş davacının sunduğu belgeler incelenerek, gerekirse bu konuda uzman doktorlardan görüş alınarak bu giderler KTK 98. Maddesinde belirtilen tedavi harcamaları kapsamında olması durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu'nun davaya dahil edilmesi ve bu tedavi harcamaları yönünden Sosyal Güvenlik Kurumu'nun sorumlu tutulması, yasa kapsamı dışında kalan iyileşme harcamalarından ise davalı sürücü, işleten ve sigorta şirketinin sorumlu tutulması gerekmektedir. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Bu durumda dava konusu tedavi giderlerinin 2918 sayılı yasanın 98 maddesi kapsamında bulunması nedeniyle, yargılama sırasında yasal hasım haline gelen Sosyal Güvenlik Kurumu'nun, davaya dahil edilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken 2918 sayılı yasanın 98.maddesi hükümlerinin göz ardı edilmesi suretiyle davalı sigorta şirketinin sorumluluğuna hükmedilmesi doğru değildir. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi 23/03/2015 Tarih ESAS NO: 2013/18737 KARAR NO: 2015/4742) b) İyileşme Harcamaları Trafik kazası neticesi yaralanan ve geçici yada sürekli iş göremez hale gelen kişinin giderleri sadece bir sağlık kuruluşunda yapılan tedavi harcamalarından ibaret değildir. Bir sağlık kurumu tarafından karşılanmayan giderlerde bulunmaktadır. Bu giderlerden ZMSS poliçe limiti, zarar veren olarak kusurlu sürücü ve işleten zararın tamamından sorumludur. Bu harcamaların başlıcası şunlardır: a) Tedavi sırasında yapılan harcamalar Refakatçi, özel bakıcı ve özel beslenme giderleri; hastanın ve yakınlarının hastanelere, sağlık kurumlarına, doktor muayenehanelerine, fizik tedavi yerlerine gidip gelme yol giderleri; hastanın başka bir şehirde veya yurt dışında tedavisi gerekiyorsa, kendisinin ve yakınlarının otomobil, otobüs, tren uçak gibi taşıt ve her türlü yol giderleri; tedavi için gidilen yerde hastanın ve yakınlarının otel, lokanta, ulaşım gibi barınma ve beslenme giderleri; hekimlerce gerekli görülmesi durumunda kaplıca, ılıca, dağ veya deniz kıyısı gibi hava değişim yerlerine ödenen paralardır. b) Tedavi sonrasında yapılan dolaylı harcamalar Hastaneden taburcu olduktan sonra zarar gören bir süre evde bakılması gerekiyorsa buna ilişkin bakıcı veya yardımcı giderleri, bir süre özel beslenme gerekiyorsa buna TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 8

9 ilişkin masraflar, tedavisi sonuçlanmasına karşın, bir süre toplu taşıma araçlarına binemeyecekse veya kendi otomobilini kullanamayacaksa, işe gidiş geliş ücretlerinden, toplu taşıma ücretlerinden oluşan harcamalardır. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Davacı vekili, müvekkilinin kazadan sonra vücudundaki kırıklar nedeniyle 12 ay süresince bakıcı yardımı aldığını ileri sürerek buna ilişkin bakıcılarla yapılmış hizmet bakım sözleşmesini dosyaya sunmuş, bu sözleşmeye göre bakıcılara aylık 1.500,00 TL ödendiğini belirtmiştir. Davacı tarafça sunulan sözleşme her zaman düzenlenmesi mümkün adi yazılı belgedir. Bu nedenle, öncelikle, ortopedi uzmanı bilirkişiden rapor alınarak davacının ne kadar süre bakıcı yardımına ihtiyacı olduğunun belirlenmesi, daha sonra da aylık bakıcı ücretlerinin araştırılması, gerekirse bu hususta bilirkişi görüşü alınması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. (Yargıtay 17.Hukuk Dairesi Tarih ESAS NO: 2013/18710 KARAR NO: 2015/4741) BK'nun 50. maddesi yol gösterici nitelikte olup aynı zamanda zararın gerçek miktarını belirleyecek olan hakime de bir görev yüklemektedir. Bu durumda davacıya hastaneler dışında yapılan masraflarını (Ulaşım v.s. gibi) kanıtlama imkanı tanınmalı, davacının bu giderlerini kanıtlayamaması halinde belgelenemeyen ancak tedaviye bağlı olarak yapılması olanaklı bulunan ulaşım, refakatçi gideri gibi giderleri yönünden davacının tüm tedavi evraklarının getirtilerek yaralanma derecesi ve iyileşme sürecide gözetilerek uzman doktor bilirkişiden alınacak rapor sonucuna göre BK'nun 50. maddesi gereğince olayın özelliği değerlendirilmek suretiyle bu kalem istekler hakkında karar verilmesi gerekirken olumlu yada olumsuz hiç karar verilmemesi de doğru görülmemiştir. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi Tarih ESAS NO: 2014/15291 KARAR NO : 2014/15197) Hükme esas alınan aktüerya raporunda, davacının %100 oranında malul kalması nedeniyle bakıcı gideri hesabı yapılmış, Hakem Heyeti'nce, davacının maluliyet oranı dikkate alındığında yapılan bakıcı hizmetinin tedavi amaçlı olmadığı gerekçesiyle bakıcı giderinin sakatlanma ve ölüm teminatı kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, buna göre davalı sigorta şirketinin anılan teminat limiti olan ,00 TL'yi davacıya ödediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Oysa, bakıcı gideri, tedavi (sağlık) gideri kapsamında olup poliçede sakatlanma ve ölüm teminatı dışında sağlık giderleri teminatı da olduğundan bakıcı giderlerinin bu teminat kapsamı içerisinde kaldığının kabul edilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken hatalı gerekçe ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. ( YARGITAY 17. Hukuk Dairesi Tarih ESAS NO :2014/16719 KARAR NO: 2014/13246) TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 9

10 c) İlerde yapılacak tedavi masrafları İlerde yapılması zorunlu tedaviler ve henüz yapılmayan ameliyat masrafları, yaşam boyu kullanılacak ilâçlar, protez ve benzeri aygıtlar için yapılacak masraflardır. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Zarara uğrayan, yitirdiği sağlığını ve çalışma gücünü tekrar kazanmak için katlanmak zorunda kaldığı ya da kalacağı bütün giderleri isteyebilir. 4.HD , 1979/ /2233 (YKD.1981/4-430) Mağdurun iki ameliyatla iyileşmemiş olması, üçüncü ameliyata gerek duyulması, bu süre içerisinde yeni ve artan masrafların yapılmasının olağan olması karşısında, davanın ispat edilmediği görüşü ile reddedilmesi isabetsizdir. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır. (HGK Tarih E.1995/11-122, K.1995/430) Davacı tarafça, küçük mağdurun dişlerinde meydana gelen kırılma nedeniyle ileride yapılması zorunlu olan tedavi harcamaları da talep edilmiş olup bu hususta mahkemece bir inceleme ve araştırma yapılmamış, sadece dava tarihinden önce yapılan tedavi giderlerinin davalı tarafça karşılandığından bahisle tedavi giderine yönelik talep hususunda karar verilmesine yer olmadığına şeklinde karar verilmiştir. Bu durumda mahkemece, küçüğün dişlerinde meydana gelen kırılma nedeniyle ileride yapılması zorunlu tedavi giderleri olup olmadığı, olacak ise bedelinin hesaplanması konusunda doktor bilirkişiden rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi 03/11/2014 Tarih ESAS NO:2013/11614 KARAR NO: 2014/14988) d)tedavi giderlerinin ispatı sorunu TBK 50 maddesi gereği Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Sağlık kuruluşlarında yapılan tedavi harcamaları rahatlıkla fatura ve benzeri belgeler ile ispatlanabilir. Ancak bazı giderler var ki her zaman belge temin edilmesi mümkün değildir. İşte bu gibi durumlarda TBK 50/2 maddesi gereği Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirleyecektir. Bu nedenle kişinin haksız eylemden zarar gördüğünün ve bedensel zarara uğradığının ispatlaması yeterli olup, ayrıca iyileşme harcamaları için fatura ve makbuz gibi belgeler bulup getirmesi şart değildir. Hiçbir belge sunulmasa bile, hakim, görevlendireceği uzman bilirkişilere tedavi ve tüm iyileşme giderlerini hesaplatmakla ve hüküm altına almakla yükümlüdür. (HGK , E. 1995/ K.1995/430) TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 10

11 B-Kazanç Kaybı 1- Çalışanlar yönünden Çalıştığı ve kazanç elde ettiği sırada, bir kaza veya hukuka aykırı bir eylem sonucu bedensel zarara uğrayan kişi tedavi gördüğü süre içinde ayrıca hayat boyu sakat kalmış ise bu maluliyetinden dolayı bir kazanç kaybına uğrayacaktır. Bu kazanç kaybı belirlenirken, onun olay sırasında ve sonrasında elde ettiği ve ilerde elde etmesi muhtemel gelirler üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Her ne kadar TBK 54. Maddesinde kazanç kaybı demiş ise de bunu sadece elde edilen gelirden yoksunluk olarak dar yorumlamamak gerekir. Günümüzde bu dar yorumdan ayrılanarak, beden gücü eksilen kişinin gelirinde bir eksilme olmasa bile, aynı kazancı elde ederken yaşıtlarına ve aynı işi yapanlara göre daha fazla "güç-efor" harcayacak olması nedeniyle "güç (efor) kaybı tazminatı" isteme hakkı bulunduğunu kabul edilmektedir. Yargıtay da gelir kaybı kriteri yanında efor kaybı kriterini de kazanç kaybında esas almaktadır. 2- Bir işi ve kazancı bulunmayanlar yönünden Özellikle emekliler gibi kişiler çalışmıyor ve kazanç elde etmiyor olsalar bile, günlük yaşamlarını sürdürürlerken sakatlıkları oranında zorlanacaklarından, onların da tazminat isteme hakları bulunmaktadır. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Mahkemece her ne kadar davacının emekli olduğu, başkaca işle uğraşmadığından gelir kaybı olmadığı gerekçesiyle iş gücü kaybı tazminatı talebi konusundaki dava red edilmiş ise de, varılan sonuç doğru görülmemiştir. Dosya kapsamına göre, davacı sağ kolunda meydana gelen parçalı kırık nedeniyle iki kez ameliyat geçirmiştir. Antalya Eğitim ve araştırma hastanesinden verilen tarihli rapora göre, davacının yaralanmasında kaynama gecikmesi oluşmuş, 30 ayda iyileşmemiş, 12 ay çalışamamış ve davacı %4 özürlü kalmıştır. Davacının iş gücü kaybı tazminatına ilişkin talebi, efor kaybı ile ilgilidir. Davacının başkalarına göre daha fazla efor sarf ederek hayatını idame ettireceği ve bu nedenle zarar hesabı yapılacağı Yargıtay'ın yerleşik içtihatları ile kabulündedir. Bu durumda mahkemece, davacının daimi işgücü kaybı nedeniyle tazminat (efor kaybı) talep edebileceği kabul edilerek, sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi Tarih ESAS NO: 2013/17213 KARAR NO: 2015/3818) 3- Kendi ev hizmetlerini yapan ev kadınları yönünden Ev kadınlarını bir işi ve kazancı olmayan kişiler olarak görmemek gerekir. Ev kadınlığı da bir meslektir. Üstelik hayat boyu yapılır. Ev kadını haksız eylem ve kaza sonucu yaralanmışsa, kendi ev hizmetlerini yaparken beden gücündeki eksilme oranında TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 11

12 zorlanacağından, bu güç kaybının tazminat olarak ödeneceği kabul edilmiştir. Kalıcı sakatlık söz konusu olmasa bile, yaralanma nedeniyle bir süre ev hizmetlerinin yerine getirilememesi de geçici iş göremezlik olarak değerlendirilecek ve bunun süresi kadar bir zarar hesabı yapılması gerekecektir. Ev hizmetleri yönünden tazminat hesabı yasal asgari ücretler üzerinden yapılacaktır. Çalışanlar için asgari geçim indirimi ev hanımları açısından pasif dönem yani emekli dönemi için indirim yapılmayacaktır. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Pasif devre zararının hesaplanması sırasında esas alınan ücret, bir çalışmanın karşılığı değil, ekonomik bir değer taşıyan yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesinin karşılığıdır. Hal böyle olunca da ücretle fiilen çalışanlara uygulanmak için getirilen asgari geçim indirimin ücretli bir çalışmanın söz konusu olmadığı pasif dönem (devre) zararının hesaplanmasında dikkate alınamayacağı açıktır. Zira asgari geçim indirimi ücretin eki olmadığından, tazminat alacaklarının hesaplanmasına esas ücrete dahil edilemez. Somut olayda davacı ev hanımı olup aktif dönem geliri asgari ücret üzerinden hesaplanmıştır. Pasif dönem zararının, asgari geçim indirimi olmaksızın asgari ücret üzerinden hesaplanması gerektiğinden ve bu husus hükme esas alınan bilirkişi raporunda açık olmadığından, mahkemece önceki aktüerya uzmanı bilirkişiden bu yönde ek rapor alındıktan sonra varılacak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde hüküm kurulması doğru değildir.(yargitay 17. Hukuk Dairesi Tarih ESAS NO:2014/15291 KARAR NO: 2014/15197) 4- Küçük yaşta sakat bırakılan çocuklar yönünden Trafik kazası sonucu beden gücü eksilen çocuk günlük yaşamını sürdürürken, okula giderken, geleceğini hazırlarken "yaşıtlarına oranla" sakatlığı nedeniyle daha fazla güç (efor) harcayacaktır. Hele sakatlık oranı fazla ise, bu durum, ailesine parasal bir yük de getirebilecek, sakat çocuğa bakıp gözetmekle yükümlü olan kişiler daha fazla zaman ve emek harcamak durumunda kalacaklardır. Bütün bunlar, 18 yaşından önce sakat kalan çocuklar için (18 yaş değil, olay tarihi başlangıç alınarak) güç kaybı tazminatı hesaplanması ve ödenmesi için yeterli nedenler ve hakkaniyet gereğidir. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı Somut olayda, üniversite öğrencisi olan davacı kazanın meydana geldiği tarihte 17 yaşında olup kaza nedeniyle hükme esas alınan Adli Tıp Kurumu raporuna göre % 28,2 oranında sürekli iş gücü kaybına uğramıştır. Yine aynı raporda iyileşme süresinin 4,5 aya kadar uzayacağı ve bu süre zarfında % 100 malul sayılması gerektiği belirtilmiştir. Davacı, meydana gelen iş gücü kaybı nedeniyle normal insanlara göre daha fazla efor sarf etmek zorunda olup günlük aktiviteleri için daha fazla çaba göstermek zorunda kalacaktır. Bu nedenle mahkemece, kaza tarihinden, davacının mezun olup çalışmaya başlayacağı tarihe kadarki geçen süre için asgari ücret üzerinden tazminat hesaplanması hususunda bilirkişiden ek rapor alınıp sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 12

13 verilmesi doğru görülmemiştir. (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi Tarih 2013/13386 Esas 2015/4873 Karar) 6- Estetik zararlar yönünden Kaza sonucu estetik zarara uğrayan, yüz ve bedeninde kalıcı izler olan kişinin mevcut işini yapabilseler dahi aynı işi yapan diğer kişilere göre mesleğini yaparken, mesleğinde ilerlemekte zorluklar yaşayabilecektir. Hatta bazı meslek gruplarından tam bir maluliyeti dahi düşünülebilecektir. Örneğin kazancını mankenlik yaparak kazanan, TV spikeri olarak kazanan kişinin yüzünde elinde oluşacak kalıcı iz mesleğini kaybetmesine sürekli iş göremez hale getirecektir. İşte tüm bu durumlar dikkate alınarak hakim tarafından konusunda uzman bilirkişilere bu zararlar hesaplatılacaktır. C-Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar Beden bütünlüğü ihlâl edilen kişi bu ihlâl nedeniyle tamamen veya kısmen çalışamaz duruma gelmişse, bundan doğan zararının tazminini de talep edebilir. Çalışma gücü, kişinin beden ve fikir gücünün gelir getirici şekilde kullanılmasıdır. Uygulamada çalışma gücünün azalması geçici iş göremezlik, çalışma gücünün kaybı ise sürekli iş görmezlik kavramları kullanılmaktadır. 1- Çalışma Gücünün Azalması (Geçici işgöremezlik durumu) Kaza geçiren kişinin, kalıcı sakatlık durumu olmadan bir süre tedavi görmesi, iyileşinceye kadar çalışamaması ve bu yüzden iş ve kazanç kaybına uğramış bulunması geçici iş göremezlik tir. Sadece meslek sahipleri ve çalışıp kazanç elde etmekte olanlar değil, tedavi ve iyileşme süresince günlük işlerini yapamayanlar, örneğin kaza sonucu yaralanma nedeniyle kendi ev hizmetlerini bir süre yapamayan ev kadınları da geçici iş göremezlik tazminatı isteyebilirler. Hatta, trafik kazasında yaralanıp bir süre okuluna gidemeyen ve bu yüzden yıl kaybına uğrayan öğrenci de, çalışma yaşamına bir yıl geç atılacak olması nedeniyle gelecekteki kazanç kaybını tazminat olarak isteyebilecektir. Geçici iş göremezlik süresi, yalnızca tıbbi tedavi süresi ile sınırlı değildir. Ayrıca iyileşme süresi içinde de söz konusudur ve bu süre tedavi süresinden daha uzun olabilir. Örneğin, hastaneden taburcu olduktan sonra, bir süre evde dinlenme gerekli görülebilir. İyileşme süresi, yapılan işe, mesleğe ve bedensel zararın türüne göre farklı olabilir. Bacağı kırılan bir kimse masa başı işler yapıyorsa onun iyileşme süresi kısa olacaktır. Ancak bedenini kullanarak çalışma durumunda olan kişinin iyileşme TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 13

14 süresi uzayacaktır. Hele ağır işlerde çalışma durumu varsa iyileşme süresi daha da uzun olacaktır. İşte bu sürenin farklı bir yöntemle belirlenmesi, yaralanan kişinin mesleği, yaptığı işin özellikleri, bu işi yaparken daha çok hangi organını kullandığı, işyeri ile evi arasındaki uzaklık ve buna göre gidip gelme zorlukları gibi durumlar yöntemince araştırıldıktan, gerekiyorsa tanık da dinlendikten sonra, uzman bilirkişilerden rapor alınmalıdır. 2- Çalışma Gücünün Yitirilmesi (Sürekli iş göremezlik ) Sürekli işgöremezlik zararları, beden gücü kayıp oranlarına göre ikiye ayrılmakta fayda var. Sürekli kısmi işgöremezlik ve sürekli tam işgöremezlik. Bunu kısmi maluliyet ve tam maluliyet olarak da adlandırabiliriz. a-kısmi Maluliyet Organ eksilmesi veya organ zayıflaması sonucu beden gücünün belli bir oranda azalması durumudur. Bu durumdaki kişi çalışmasını sürdürebilir ise de, yaşıtlarına ve aynı işi yapanlara göre (sakatlığı oranında) daha fazla güç ve çaba harcayacağından, kazançlarında bir azalma olmasa bile (sakatlığı oranında) tazminat isteme hakkı vardır. Yargıtay kararlarında bu güç kaybı-efor kaybı olarak adlandırılmaktadır.. b-sürekli Maluliyet Beden gücünün bütünüyle yitirilmesi durumudur. Bu durumdaki kişi artık çalışamayacak ve kazanç elde edemeyecektir. Bu nedenle tazminatı yüzde yüz oranı üzerinden hesaplanacak, giderek başkasının yardımıyla hayatını sürdürmesi zorunluluğu varsa, ayrıca tazminat tutarına bakıcı giderleri de eklenecektir. Sürekli maluliyetten doğan zararların belirlenmesinde temel unsurlar: Sürekli işgöremezlik zararlarının hesaplanması için bazı unsurların belirlenmesi gerekmektedir. Bunlar: 1- Sürekli işgöremezlik (maluliyet) oranı, 2- Zarar görenin gelir durumu, 3- Çalışmaya başlama süresi ve muhtemel hayat Süresi 4- Ameliyat veya devamlı tedavi gerekip gerekmediği hususu 4- Sürekli İşgöremezlik (Maluliyet) oranı Sürekli işgöremezlikten doğan zararı belirlemede zarar görenin çalışma gücünü ne oranda kaybettiği göz önünde bulundurulması gereken önemli unsurlardandır. Çalışma gücünde meydana gelen eksilmeler hesaplanırken zarar gören organ veya beden kısmının türü göz önünde bulundurularak belirli tıbbi kurallar çerçevesinde değerlendirme yapılmalıdır. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ortaya çıkan zarar tespit edilirken bütün somut durumlar yanında; zarar görenin mesleki durumu da göz önünde bulundurulmalıdır. TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 14

15 Trafik kazası sonucu çalışma gücü kaybının olduğu iddiası ve buna yönelik bir talebinin bulunması halinde, zararın kapsamının belirlenmesi açısından maluliyetin varlığı ve oranının belirlenmesi gerekmektedir. Söz konusu belirlemenin ise Adli Tıp Kurumu İhtisas Dairesi veya Üniversite Hastanelerinin Adli Tıp Anabilim Dalı bölümleri gibi kuruluşların kişinin şikayetleri dikkate alınarak adli tıp uzmanı yada uzmanları tarafından trafik kazasının gerçekleştiği tarihte yürürlükte olan Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü veya Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği hükümlerinden biri dikkate alınarak yapılması gerekmektedir.bilindiği gibi Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği 1/9/2013 tarihinde, Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği tarihinde Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tarihten önce Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü geçerlidir. Konuyla ilgili Yargıtay Kararları Haksız fiil sonucu çalışma gücü kaybının olduğu iddiası ve buna yönelik bir talebinin bulunması halinde, zararın kapsamının belirlenmesi açısından maluliyetin varlığı ve oranının belirlenmesi gerekmektedir. Söz konusu belirlemenin ise Adli Tıp Kurumu İhtisas Dairesi veya Üniversite Hastanelerinin Adli Tıp Anabilim Dalı bölümleri gibi kuruluşların çalışma gücü kaybı olduğu iddia edilen kişide bulunan şikayetler dikkate alınarak oluşturulacak uzman doktor heyetinden, haksız fiilin gerçekleştiği tarihte yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü veya Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği hükümleri dikkate alınarak yapılması gerekmektedir. Mahkemece yukarıdaki yönteme göre, kazada yaralanan, tazminata konu kişinin tüm tıbbı evrak ve belgeleri temin edilerek yukarıdaki yönteme göre maluliyet oranının belirlenmesi.. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi 26/03/2015 Tarih ESAS NO: 2013/18924 KARAR NO: 2015/4895) Sağlık Kurulu Raporu zararın belirlenmesinde geçerlimidir? Trafik kazası sonucu yaralanan kişinin tedavi gördüğü sağlık kuruluşu tarafından taburcu olduğu sırada tedavi gördüğü süre, iyileşme süresi ve varsa sürekli iş görmezlik oranı konusunda bir sağlık kurulu raporu hazırlanmaktadır. Ancak bu raporun tazminat hesaplamada esas alınması Yargıtay 17. Hukuk Dairesi tarafından kabul görmemektedir. Gerekçesi ise raporun adli tıp uzmanı tarafından hazırlanmaması ve en önemlisi raporun hazırlandığı sırada yürürlükte olan Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü yada Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği ve ekleri esas alınarak hazırlanmamış olmasıdır. TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 15

16 Konuyla ilgili Yargıtay Kararları Davacının maluliyet oranı yönünden, davacı vekilince dosyaya sunulan İskenderun Devlet Hastanesi Özürlü Sağlık Kurulu Raporu hükme esas alınarak karar verilmiştir. Bu durumda mahkemece, en yakın üniversiteye bağlı Adli Tıp Ana Bilim Dalında görevli uzmanlardan oluşturulacak heyetten veya Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Dairesi'nden, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği esas alınarak tanzim edilmiş rapor alınarak davacının maluliyet oranının belirlenmesi ve sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken, eksik araştırma ile hüküm kurulması isabetli olmamıştır. (YARGITAY 17.Hukuk Dairesi 16/03/2015 Tarih ESAS NO:2013/18588KARAR NO:2015/4265) Yeri gelmişken bir hususu daha belirtmekte fayda bulunmaktadır. Normal şartlar altında mahkemece adli tıp uzmanından tüzük yada yönetmeliğe uygun bir rapor aldırılmış ise sağlık kurumlarınca verilen raporlar yönetmeliğe uygun olmadığından dikkate alınmamakta adli tıp uzmanının tüzük veya yönetmeliğe uygun raporu hesaplamaya esas alınmaktadır. Ancak bu iki rapor arasında maluliyet oranları yönünden aşırı bir oransızlık varsa bu çelişkinin mutlaka Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulundan hazırlanacak tüzük yada yönetmeliğe uygun uzlaştırıcı bir rapor ile giderilmelidir. Konuyla ilgili Yargıtay Kararları Hemen belirtilmelidir ki, Osmaniye Devlet Hastanesi tarafından düzenlenen tarihli sağlık kurulu raporunda, davacının %10 oranında tüm vücut fonksiyon kaybının olduğu belirtilmiş; daha sonra yargılama aşamasında alınan Adana Adli Tıp Şube Müdürlüğü'nün tarihli raporunda ise, davacının aynı yaralanmaya bağlı olarak %20 oranında tüm vücut fonksiyon kaybı olduğu bildirilmiştir.daimi iş göremezliğe ilişkin alınacak raporun, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü'ne uygun olarak düzenlenmesi gerekir. Her ne kadar Adana Adli Tıp Şube Müdürlüğünün tarihli raporunda ise, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü hükümlerinin esas alındığı belirtilen ve tek hekim tarafından hazırlanan bu raporla Osmaniye Devlet Hastanesi raporu arasında açıkça çelişki bulunmaktadır.yerel mahkemenin bu çelişki giderilmeksizin yazılı şekilde karar vermesi doğru değildir.o halde, mahkemece yapılacak iş; Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulundan, davacının daimi işgöremezlik durumuna ilişkin tüzüğe uygun yeni bir rapor alınarak, çelişki giderildikten sonra sonucuna göre karar verilmesi olmalıdır. (YARGITAY Hukuk Genel Kurulu Tarih ESAS NO: 2013/ KARAR NO: 2015/1661) TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 16

17 5- Gelir Durumu Trafik kazası sonucu sürekli işgöremezlik nedeniyle ortaya çıkan zararın tayininde zarar görenin elde ettiği gelir önem arz eden hususlardandır. Zarar miktarı tespit edilirken göz önünde bulundurulacak olan gelir, zarar verici olayın meydana geldiği andaki gelir olmakla birlikte bu gelire zarar görenin ileriki yıllarda elde edeceği terfileri, ücret ve maaş yükselmeleri gibi gelir artışlarının da eklenmesi gerekmektedir. Kişinin herhangi bir işi yoksa, zarar gören kişinin geliri asgari ücret kabul edilerek bu miktar üzerinden hesaplanacaktır. Hesaplama raporun hazırlandığı tarihteki net asgari ücret üzerinden yapılacaktır. Zarar gören kişi gelirinin asgari ücret üzerinde olduğunu, bir başka anlatımla herhangi bir işyerinde çalıştığı yada bir meslek icra ettiği ve asgari ücret üzerinde bir gelir elde ettiğini iddia ediyorsa bunu ispat etmesi gerekir. Ancak mahkeme bedensel zararların tazmini davalarında zarar görenin zararını resen belirlemek durumundadır. Bu nedenle zarar gören davacı asgari ücret üzerinde bir gelir elde ettiğini iddia etmiş ise çalıştığı iş yerinden trafik kazasının olduğu tarihteki ücret ve tüm gelirlerini gösterir maaş bordrolarını getirtmelidir. Kişi belirli bir iş yerine bağlı olmaksızın, örneğin duvar ustası, sıvacı gibi belirli bir meslek icra eden kişilerden ise ekonomik ve sosyal durumu ile ilgili zabıta araştırması yanında o meslek odasından o mesleği icra edenlerin kaza tarihi itibarı ile ortalama ücretleri sorulmalıdır. Bunun yanın da zarar görenin kaza tarihi itibarı ile yaptığı işi bilen, bildirdiği tanıklar dinlenerek tanıklara davacının o işi yapıp yapmadığı ve ortalama geliri sorulmalıdır. Uygulamada gelir belirlenirken zarar görenin o yıl içinde herhangi bir zamanda çalıştığı iş yerinde ki aldığı ücretin esas alındığı görülmektedir. Bu gelir belirleme usulü son derece yanlıştır. Olması gereken zarar görenin kaza tarihinde çalıştığı iş yerinde aldığı ücretler gelir olarak kabul edilebilir. Bu iş yerinden kaza tarihinden önce ayrılmış ise artık buradan aldığı ücret gelir olarak kabul edilmez. Bu durumda asgari ücret gelir olarak kabul edilmelidir. Ancak Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları değişmiş ve tarihinde yürürlüğe girmiştir Tazminat Hesaplama Esasları yeniden belirlenmiştir tarihinden sonra ki trafik kazalarında uygulama imkanı olacaktır. Bu genel şartlara göre kişinin gelirinin belirlenmesinde ispatlanmak şartı ile vergilendirilmiş geliri esas alınacağı düzenlenmiştir. Zarar gören beyan ettiği gelirinin vergilendirildiğini belgesi ile ispat edemiyorsa tazminat hesabın yapıldığı tarihte geçerli asgari ücret üzerinden hesaplama yapılacaktır. Konuyla ilgili Yargıtay Kararları Hükme esas alınan aktüerya bilirkişi raporunda, davacının kaza tarihinde B.. isimli şirket bünyesinde çalıştığı, işten ayrıldığı 04/03/2008 tarihinde aylık ücretinin TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 17

18 884,00 TL (asgari ücretin 1.7 katı) olduğu, kaza tarihindeki ücretinin bilinmediği, bu nedenle hesaplamanın en son aldığı ücretine göre yapıldığı belirtilmiştir. Oysa, mahkemece yapılması gereken iş, davacının anılan şirkette 04/04/2003 tarihinde işe başladığı, kaza tarihinin ise 11/12/2004 olduğu gözetilerek davacının kaza tarihinden işten ayrıldığı tarihe kadar aldığı aylık ücretlerin sorulması ve bilinen dönem hesabında bu ücretler, işten ayrıldığı tarihten itibaren asgari ücret üzerinden hesaplama yapılması, gerekirken davacının son ücreti esas alınarak hesaplama yapılması doğru görülmemiştir. (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 27/04/2015 Tarih Esas No:2013/18452 Karar NO:2015/6099) Sürekli ve geçici işgöremezlik zararının hesabında davacının gelirinin belirlenmesi tazminatın doğru tespitinde önemli bir yer tutmaktadır. Somut olayda, davacının gelirinin belirlenmesi yönünde yapılan zabıta araştırması tutanağında, davacının ne iş yaptığı belirtilmemiş, aylık gelirinin 5.000,00 TL, giderinin 2.000,00 TL olduğu, evli ve ilkokul mezunu olduğu belirtilmiştir. Davacıya ait vergi beyannamelerinin incelenmesinde (oto komisyonculuğu işi nedeniyle) davacının bu işten aylık asgari ücretin altında gelir elde ettiği anlaşılmıştır. Mahkemece hükme esas alınan aktüerya raporunda, davacının çiftçilik ve oto komisyonculuğu yaptığı belirtilerek takdiren aylık asgari ücretin beş katı tutarında gelir elde ettiği kabul edilerek tazminat hesabı yapılmıştır. Bu durumda mahkemece, davacının çiftçilik yaptığı iddia edildiğine göre, davacı adına kayıtlı taşınmazların tapu kayıtlarının getirtilmesi, arazilerde yapılan tarımın niteliğine, yapılan işin özelliğine göre davacının yerine ikame edilecek kişiye ödenmesi gereken bedelin gerektiğinde bilirkişi marifetiyle belirlenmesi, yine oto komisyonculuğu işinden elde ettiği gelire ilişkin delillerinin istenilmesi ve sonucuna göre davacının aylık gelirinin belirlenmesi, aylık gelirin net asgari ücretten fazla olduğunun ispat edilememesi halinde net asgari ücretin esas alınması ve gerektiğinden aktüer bilirkişiden ek rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde eksik incelemeye dayalı hüküm kurulması doğru görülmemiştir. (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 13/04/2015 Tarih ESAS NO:2015/12 KARAR NO: 2015/5829) Buna göre davacının iddia edilen işletmesine ilişkin bilgileri, işletme defteri ve vergi kayıtları toplanarak yapılan işten sağlanan bir gelirin bulunması halinde bu gelirin elde edilmesinde davacının bedensel ve yönetsel katkısı belirlenip kişinin yerine başkasının çalıştırılması olanağı gözönüne alınarak ona yapılacak ya da yapılması gereken ücret temel esas alınarak bu miktar üzerinden gerçek zararının hesaplanması gereklidir. Bu bakımdan böyle bir davada gerçek zararın belirlenmesi için, davacının gelirinin daha net kriterle ortaya konulması gerekmekte olup açıklanan hususlar gözönüne alınarak davacının iş hacmi, onun yerine geçecek ve onun gibi efor sarfedecek kişiye ödenecek ücretin belirlenmesi ile uzman aktüer bilirkişiden yeniden bilirkişi raporu alınması gerekirken (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi Tarih 09/04/2015 ESAS NO:2013/17865 KARAR NO: 2015/5696) TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 18

19 Sorumluluk hukukunun temel amacı, bir kimsenin malvarlığında iradesi dışında meydana gelen eksilmeleri aynen veya nakden gidererek zarar görenin zarar verici olay sonucunda malvarlığında eksilen değer yerine nitelik veya nicelik yönünden eş bir değer koymaktır. Bu anlamda gerçek zararın belirlenmesi ve giderilmesi önem arzetmektedir. Cismani Zarar Halinde Lazımgelen Zarar ve Ziyan başlıklı 818 sayılı BK 46. maddesinin 2. fıkrası (6098 sayılı TBK m. 75) gereğince gerçek zararın belirlenmesi bakımından karar tarihine en yakın tarihlerdeki ölçütlerin kullanılması gerekmektedir. Buna göre mahkemece hüküm tarihine en yakın tarihte davacının bilinen kazancını ve yine bilinen asgari ücret tutarını belirleyerek bu verilere göre bilirkişiden ek rapor alınması gerekirken eksik araştırma ve inceleme ile yazılı olduğu şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir. (YARGITAY 17. Hukuk Dairesi 17/03/2015 Tarih ESAS NO: 2013/13939 KARAR NO: 2015/4396) 6- Çalışmaya başlama süresi ve muhtemel hayat Süresi Bedensel zararın hesaplanmasında önem arz eden hususlardan biri de zarar görenin çalışma ve muhtemel yaşam süresidir. Beden bütünlüğü ihlâl edilen kişinin kısmen veya tamamen çalışamaması nedeniyle uğradığı zararların tazmin edilmesi gerektiğinden, zarar gören çalışmaya başlamamışsa çalışmaya başlayacağı sürenin, çalışıyorsa çalışmasının devam edeceği sürenin hesaplanması gerekmektedir. Zarar görenin ne kadar süre çalışacağı maddî zararın hesaplanması bakımından önem arz etmektedir. Çalışma süresi hesaplanırken zarar görenin mesleği, sağlık durumu ve yaşı gibi somut verilerin dikkate alınması gerekmektedir. Uygulamada çalışmaya başlama süresi 18 olarak alınmaktadır. Ancak hiçbir işi olmayanlar ve yaşlı kişiler günlük yaşamlarını sürdürürlerken sakatlıkları oranında zorlanıyorlarsa, daha fazla güç (efor) harcıyorlarsa, küçük çocukların da günlük yaşamlarını sürdürürlerken, özellikle okullarına gidip gelirlerken, sakatlıkları oranında zorlanacak olmaları, diğer kişilere göre daha fazla güç (efor) harcamaları nedeniyle, onların tazminatı da, 18 yaşından değil, kaza geçirdikleri tarihteki yaşlarından başlayarak, yaşam sürelerinin sonuna kadar hesaplanması yerinde olur kanaatindeyim. Ülkemizde, yargıda ve sosyal güvenlik kurumlarının gelir bağlama işlemlerinde uzun yıllardan beri PMF-1931 Fransız yaşam (mortalite) tablosu kullanılmakta, yaşam süreleri bu tabloya göre belirlenmektedir. Konuyla ilgili Yargıtay Kararları Mahkemece hükme esas alınan raporda bilirkişi tarafından CSO 1980 yaşam tablosu dikkate alınarak davacıların ve desteğin kaza tarihinden sonraki muhtemel TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 19

20 yaşam süresi belirlenmiş ve %10 artış ve %10 iskonto yapılarak hesaplama yapılmıştır. Ancak karara esas alınan hesaplama, Hukuk Genel Kurulu'nun 1989/4-586 esas,1990/199 sayılı kararı ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına uygun değildir. Bu itibarla, Yargıtay kriterlerine uygun olarak Population Masculine Et Feminine (PMF 1931) Tablosu esas alınarak davacı Murat'ın muhtemel yaşam süresinin belirlenmesi ile sürekli işgücü kaybı zararının hesaplanması gerekirken tazminat esaslarına uygun olmayan yaşam süresine göre hesaplama yapılan bilirkişi raporunun hükme esas alınarak yazılı olduğu biçimde karar verilmiş olması doğru görülmemiştir. Aktüer raporunda aktif devre 65 yaşına kadar kabul edilerek asgari ücret üzerinden sürekli işgöremezlik zararı belirlendiği anlaşılmaktadır.yerleşik Yargıtay uygulamalarına göre 60 yaşına kadar aktif devre kabul edilmekte olup, 60 yaşını tamamladıktan sonra pasif devre zararı hesaplanması gerekirken bu husus göz ardı edilerek düzenlenen rapora göre karar verilmesi de isabetli olmamıştır. (Yargıtay 17. Hukuk dairesi Esas No:2015/1420 Karar No: 2015/6155) Yeni Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları tarihinde değişmiş ve Tazminat Hesaplama Esasları yeniden belirlenmiştir. Genel şartların yürürlük zamanı ise 1 madde ikinci fıkrasında Bütün Genel Şartlar ekleriyle bir bütündür. Bu Genel Şartlar ve sigorta teminat limitleri kaza tarihi itibariyle uygulamaya esas alınır. Şeklinde tarihinden sonraki trafik kazalarında geçerli olduğu belirtilmiştir. Tazminat Hesaplamalarında Uyulacak Esaslar yönünden cismani tazminat hesaplarında TRH 2010 yaşam tablosu esas alınması kabul edilmiştir. 4- Ameliyat veya devamlı tedavi gerekip gerekmediği hususu Trafik kazası neticesi yaralanan kişi sağlık kuruluşunda tedavi görse dahi bu tedavi taburcu olduktan sonra da devam etmesi gerekebilir. Zarar gören kişinin belirli süre ilaç kullanması, bazı ameliyatları olması gerekebilir. İşte kişi süregelen tedaviden ve olması gereken ameliyatlardan kaçınmaması gerekir. Çalışma gücünde eksikliğe sebep olan bedensel zararlarda zarar görenin iyileşmesi için gerekli olan ameliyat veya tedaviden haklı bir sebep olmaksızın kaçınması, zararı azaltma veya artmasına engel olma yükümlülüğüne aykırılık oluşturduğu için zarar görene kusur olarak yüklenebilmektedir. Nitekim zarar gören ameliyat veya tedavi olarak çalışma gücünü artırabileceği halde çalışma gücünden tamamen yoksun kalması nedeniyle tazminat almak kendisine daha kolay geldiği için ameliyat olmaktan kaçınırsa, TBK 52. Maddesi gereği zararı azaltma veya zararın artmasına engel olma yükümlülüğünü ihlâl ettiği için hükmedilecek tazminatta zarara sebep olma oranında indirim yapılması gerekecektir. TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL (CİSMANİ) ZARARLAR & Hüseyin Tuztaş & Sayfa 20