MİLLÎ ALÇAK İRTİFA HAVA SAVUNMA FÜZESİ İLK ATIŞI İLK ÖZGÜN TASARIM FÜZE TESLİMATI KASIRGA SİSTEMİ TESLİMATI İLK STINGER MOTORLARININ TESLİMATI

Transkript

1 SAYI 13 TEMMUZ 2018 / ISSN ROKETSAN DÜNYANIN İLK 100 SAVUNMA FİRMASI ARASINDA 2017 İLK ÖZGÜN TASARIM FÜZE TESLİMATI 2012 UMTAS TANKSAVAR FÜZESİ GELİŞTİRME SÖZLEŞMESİ 2005 YILDIRIM FÜZE ve SİLAH SİSTEMİ TESLİMATI 2001 İLK ÖZGÜN ÜRÜN TESLİMATI 1996 KURULUŞ MİLLÎ ALÇAK İRTİFA HAVA SAVUNMA FÜZESİ İLK ATIŞI 2013 BALİSTİK KORUMA MERKEZİ AÇILIŞI 2010 İLK ÖZGÜN ÜRÜN İHRACAT SÖZLEŞMESİ 2003 KASIRGA SİSTEMİ TESLİMATI 1999 İLK STINGER MOTORLARININ TESLİMATI 1992 ROKETSAN GUINNESS REKORLAR KİTABI NDA EFES 2018 DE MİLLÎ ve YERLİ ÜRÜNLERİMİZLE İLGİ ODAĞI OLDUK Roketsan, bir TSKGV kuruluşudur.

2

3 Temmuz 2018 içindekiler 3 TEMMUZ SAYI 13-6 AYDA BİR YAYIMLANIR ISSN Başkan ın Mesajı 4 Roketsan Adına Sahibi Selçuk YAŞAR Yayın Kurulu Dr. Hüdai ÖZDAMAR İclal DURAL Doğan SÜRÜCÜ Mustafa Akın ERDEM Gamze ÖZTÜRK Ali Şimşek TEKEREK Osman ÇELEBİOĞLU Tuğçe ŞENOL Nazlı ÖZDER Tasarım-Grafik Uygulama Etkileşim Grafik Tasarım Halit Ziya Sk. No: 26/3 Çankaya/Ankara Tel: +90 (312) Basım Yeri Ankara Ofset Sanayi 1 Cd. Necatibey İş Hanı 93/44 İskitler/Ankara Tel: +90 (312) Yönetim Yeri Roketsan A.Ş. Kemalpaşa Mah. Şehit Yüzbaşı Adem Kutlu Sk. No: 21, Elmadağ/Ankara Tel: + 90 (312) Faks: + 90 (312) pazarlama@roketsan.com.tr basin@roketsan.com.tr satinalma@roketsan.com.tr insan.kaynaklari@roketsan.com.tr Bu dergide yayımlanan tüm yazıların ve fotoğrafların her türlü kullanım hakkı Roketsan A.Ş. ye aittir. Yazılar ve fotoğraflar referans gösterilmeden ve Roketsan A.Ş. yazılı izni alınmadan kullanılamaz, basılamaz, kopyalanamaz ve paylaşılamaz. Yazılar, yazılarda yer alan düşünce ve önerilerle kullanılan kaynakların doğruluğuna ilişkin her türlü sorumluluk yazar(lar)a aittir. Bu kapsamda Roketsan A.Ş. sorumlu tutulamaz. Dergide yer alan yazı ve makaleler Roketsan A.Ş. ve/veya atıf yapılan diğer kurum ve kuruluşların görüşlerini değil, sadece yazarın kendi kişisel düşüncesini yansıtmaktadır. Genel Müdür ün Mesajı 5 Yayın Kurulu ndan 6 Roketsan da Gündem 8-9 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Fuar ve Organizasyonlar Roketsan dan Haberler Roketsan lı Olmak Misafirlerimiz Basın da Roketsan 68-71

4 Sayı 13 4 Başkan ın Mesajı Prof. Dr. Faruk YİĞİT Yönetim Kurulu Başkanı Değerli Okurlarımız, 30 yıllık başarılı ve gurur verici geçmişi ile ülkemizin roket ve füze sistemleri konusundaki uzman ve lider kuruluşu olan Roketsan; kıymetli, gayretli, vizyon sahibi çalışanlarıyla ve onlar sayesinde ortaya konan çalışmaları ile millî savunma sanayimizde stratejik bir yetenek olmaya devam ediyor. Roketsan Ailesi nin bir ferdi olarak roket ve füze sistemlerimiz ile ülke savunmasına hizmet etmek, ülkemizin teknoloji altyapısına ürünlerimizle katkıda bulunmak misyonumuzu ulusal görevimiz olarak benimseyerek paylaşmaktan gurur duyuyorum. Ülkemizin parlayan bir yıldızı olan Roketsan ın dünyada sa- vunma sanayii alanında lider şirketler arasındaki konumunu güçlendirmek önem taşıyor. Bu kapsamda, savunma sanayiini ulusal egemenliğin bir şartı olarak görmek, teknolojinin millî olarak geliştirilmesini gözetmek, savunma sanayiinin ekonomiye yaptığı doğrudan katkı ve yarattığı istihdamı artırmak öncelikli hedeflerimiz arasındadır. Ülkemizin savunma gücü, silahlı kuvvetlerimiz ve onu destekleyen güçlü bir savunma sanayinin varlığıyla doğru orantılıdır. Savunma sanayiinin gücü ise sahip olduğumuz teknoloji seviyesine bağlıdır. Bu nedenledir ki, ülkemizin teknoloji seviyesini yükseltmek, azami ölçüde millî sanayiiye dayanan silah gücü ve özgün teknolojiler geliştirmek, millî ve yerli üretimi artırmak adına çok çalışmaya devam edeceğiz. Profesyonel ve alanında uzman olan kıymetli kadromuz ile özgün teknoloji edinimlerini ürüne dönüştürme kabiliyetimiz sayesinde bu hedefimize emin adımlarla ilerlerken, kuruluşunun 30 uncu yılı vesilesiyle Türk savunma sanayiine katkılarının her geçen gün daha da büyüyeceğine emin olduğum Roketsan a emek vermiş tüm çalışanlarımızı tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyorum. En derin sevgi ve saygılarımla.

5 Temmuz 2018 Genel Müdür ün Mesajı 5 Selçuk YAŞAR Genel Müdür Sayın Okurlarımız, Kuruluş yılı 1988 den bu yana 30 yıl içinde, ülkemizin savunmasının temelini oluşturan lider kuruluş ve unsurlarından biri olarak dünyanın da savunma alanındaki sayılı firmaları arasına girmeyi başaran Roketsan, ürettiği özgün ve ileri teknoloji ürünlerle ülkemizin ve çocuklarımızın güvenli geleceğinin teminatı olduğunu kanıtlamıştır. Bu başarı hem ülkemiz, hem de ortak enerjisi, heyecanı, emeği ve azmi sayesinde onu mümkün kılan Roketsan Ailesi olarak bizler için çok kıymetli ve gurur vericidir. Roketsanlılar olarak bu başarıları sürdürmek ve çoğaltmak amacıyla, Önce İnsan prensibiyle hareket etmeye, teslimatlarımızı zamanında yapmaya özenle ve gayretle çalışmaktayız. Bu çalışmalarımız ve doğru kurularak uygulanan stratejilerimiz sayesinde vizyonumuza her geçen gün daha da yakın konuma gelmekteyiz. Roketsan olarak bizler bir yandan özgün teknolojilerimizi geliştirerek faaliyet alanlarımızda yeni standartları belirlerken, diğer yandan da başta Türk Silahlı Kuvvetleri olmak üzere, küresel tehditlere karşı mücadele veren tüm müşterilerimize etkin çözümler sunuyoruz. Raytheon tarafından, Patriot Programı Tedarikçi Mükemmeliyet Ödülü ne lâyık görülmemiz, benimsediğimiz bu yaklaşımın bir sonucudur. Roket ve füze sistemlerinde ülkemizin lider markası olmamızın yanında, özgün ürünlerimiz ile dünya savunma firmaları arasında saygın bir konuma sahibiz. Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) tarafından Ar-Ge çalışmalarımızın Teknoloji Geliştirme dalında özel ödül ile taçlandırılmasıyla, bugüne dek ulaştığımız seviyeyle yetinmeyerek hâlâ ilk günkü heyecanımız ve tutkumuzla kendimizi bir adım daha ileriye taşımaya verdiğimiz öneme dikkat çekmiş olduk. Yerli çözüm ortaklarımızla yaptığımız iş birliklerinin sonucu olarak millîlik ve yerlilik oranımız yükselmiş; özellikle yerlilik oranımız, %60 lar seviyesinde olduğu değerlendirilen Türkiye ortalamasının üzerine çıkarak, %87 seviyesine ulaşmıştır. Roketsan olarak yerlilik oranımızı daha da yükseltmek ve ülkemizin yurt dışı bağımlılığını azaltmak amacıyla çalışmalarımızı sürdürerek, sahip olduğumuz teknolojik birikim ve ürün portföyünü kullanarak ortaya yeni, türev ürünler çıkarmaktayız. MAM-L (Mini Akıllı Mühimmat-L) şirket öz kaynakları ile UMTAS tan türetilerek tasarlanan ve İHA larda kullanıma yönelik olarak geliştirilmiş özgün bir ürün olarak bu çalışmalarımız açısından öne çıkan, başarılı bir örnektir. MAM-L ve onun yanı sıra hem L-UMTAS hem de CİRİT, EFES 2018 Birleşik Müşterek Fiilî Atışlı Tatbikatı sırasında uluslararası katılımcıların huzurunda performanslarını sergilemiştir. Dünya çapında katıldığımız diğer fuarlarda da millî ve yerli ileri teknoloji ürünlerimizi tanıtmaya devam ederek gerek teknolojimiz, gerek ürünlerimizin başarısı ile sektörde uluslararası düzeyde adımızdan söz ettirmeye devam ediyoruz. Tek katlı bir ofiste 14 Haziran 1988 de başlayan serüvenimiz, 30 yıl sonra bugün ü aşkın çalışanıyla iki ayrı yerleşkede m² si kapalı olmak üzere toplam 5.7 milyon m² alanlık tesislerimizde, aynı heyecanla devam ediyor. İlk günden beri değişmeyen Roketsan Ailesi ruhu ailemiz genişledikçe gücümüze güç katıyor. Başarıları öncelikli olarak insan gücünün kalitesinden gelen Roketsan ı bugünlere taşıyan, geçmişte Roketsan'a emek vermiş tüm çalışanlarımızı minnetle anıyor; vefat edenlere Allah'tan rahmet, hayatta olanlara sağlıklı uzun ömürler diliyor ve bugün birlikte olduğumuz siz kıymetli çalışma arkadaşlarımı, emekleri ve azimli çalışmaları için kutluyor, birlikte küresel yeniliklere imza atacağımız dolu dolu geçen nice yıl dönümlerini kutlamayı temenni ediyorum. En kalbî selam, sevgi ve saygılarımla.

6 Sayı 13 6 Yayın Kurulu ndan Değerli Okurlarımız, Roketsan Ailesi olarak başarılarla dolu 30 yılımızı kutladık. 30 yıl gibi bir sürede geldiğimiz noktanın verdiği gurur ve mutluluğumuzu, 13 üncü sayımızda ilginizi çekeceğine inandığımız konularla sizlerle de paylaşmak istiyoruz. Geliştirdiğimiz yenilikçi teknolojiler, müşteriye özel tasarım ve ürünlerimiz ile Guinness Rekorlar Kitabı na girerek bir ilke daha imza attık. Ordu araçları kategorisinde, tek seferde 240 adet 122 mm lik roketi iki dakikada atabilen, Jobaria Çok Kundaklı Roketatar Silah Sistemimiz, 2018 Guinness Rekorları nda yer aldı. Geleceğe yön vereceğine inandığımız gençlerimize yönelik çalışmalarımıza devam ediyoruz. Geleceğimizin yapı taşları olacak çocuklara bilimi sevdirmek, alışkanlık kazandırmak ve analitik düşüncelerini geliştirmek amacıyla Nisan ayında düzenlenen Bursa Bilim Şenliği nde atölye çalışmaları gerçekleştirdik. Her yıl olduğu gibi düzenli olarak, bu yıl da, meslek seçim aşamasındaki öğrencilerde farkındalığı artırmak ve mesleki eğitimin önemine yönelik bilgilendirme yapmak, genç adaylarımıza Roketsan ın genel yapısı ile işe alım süreçleri konusunda yol göstermek amacıyla üniversite kariyer fuarlarına katıldık. Yeni sayımızda keyifle okumanız için; savunma sanayindeki gelişmeler, teknolojik çözümler, alanında uzman çalışanlarımız tarafından hazırlanan zengin içerikli makaleler ile çeşitli spor dallarındaki başarılarımız ve sosyal sorumluluk projelerimiz hakkında bilgi paylaşmaya devam ediyoruz. Roketsan Ailesi nin bir parçası olmaktan gurur duyan fertler olarak ulusal ve uluslararası platformlarda başarılarla anılacağımız, yeni hedef ve sorumluluklarımızı yerine getireceğimiz ve her zaman daha iyi olma yolunda öncü olacağımız nice 30 senelere Saygılarımızla, Yayın Kurulu

7 Temmuz 2018 Roketsan da Gündem 7 Dolu Dolu 30 Yıl Her şey 14 Haziran 1988 tarihinde, küçük bir ofiste başladı Denizlerin altından uzaya kadar hem yerli, hem de yabancı şirketler ile roket, füze ve silah sistemleri geliştirme vizyonuyla çalışan ve Türk savunma sanayisinin yanı sıra uluslararası ölçekte de önemli bir noktaya gelen Roketsan ın kuruluşundan bu yana 30 yıl geçti. Roketsan, 1992 yılında Stinger Avrupa Ortak Üretim Projesi kapsamında teknoloji transferi ile lisans altında üretimle başladığı yolculuğunda kısa sürede roket ve füze alanında dünyanın öncü firmalarından biri hâline geldi yıllarında Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ve Millî Savunma Bakanlığı (MSB) ile birlikte pek çok tasarım projesi üzerinde çalışılmaya başlandı. Roketsan, 2003 yılında özgün geliştirilen topçu roketlerinin ilk ihracat sözleşmesini imzalamanın mutluluğunu yaşadı. Roketsan, tasarım ve üretimini gerçekleştirdiği ürünlerde ihracata engel olmayan alt sistemlerin kullanılmasına özellikle dikkat etti yılları arası dönemde tasarım, doğrulama, kalifikasyon, alt sistem geliştirme ve aynı anda birçok proje üzerinde çalışmaları devam etti. Bugün ise özgün seri üretimler Roketsan çatısı altında yapılabilir hâle geldi. Uluslararası projelerde yer almasıyla tanınırlığı küresel çapta gün geçtikçe artan Roketsan, 2017 yılında dünyadaki tüm savunma sanayi şirketleri arasında ilk 100 e girdi yılında ise Roketsan, iki farklı yerleşkede ü aşan kadrosuyla amatör ruhunu koruyarak büyük projelere imza atmaya devam ediyor. Roket ve füze sistemleriyle ülke savunmasına en iyi şekilde hizmet etmeyi amaçlayan Roketsan Ailesi nin tüm fertlerine verdikleri emekler için içtenlikle teşekkür ediyor ve şirketimizin hem ulusal hem de uluslararası ölçekte savunma sanayisinin gelişimine katkılarıyla anılacağı nice yıl dönümlerini kutlamayı diliyoruz n

8 8 Sayı 13 Roketsan da Gündem Kazakistan da İş Birliği Anlaşması Mayıs 2018 tarihleri arasında düzenlenen KADEX Fuarı nda, Kazakistan Savunma, Havacılık, Sanayi Bakanlığı na bağlı Kazakistan Engineering firması ile 122 mm Grad roketleri ve BM-21 ÇNRA sisteminin modernizasyonu konusunda iş birliği anlaşması imzalandı. Törende Kazakistan Engineering firması adına Yönetim Kurulu Başkanı Asset KURMANGALİYEV, Roketsan adına Yönetim Kurulu Başkanımız Ankara Ticaret Odası Ödül Töreni Ödül Töreni, Ankara Ticaret Odası tarafından Başbakan Binali YILDIRIM'ın katılımı ile gerçekleştirildi. Törene Roketsan ı temsilen Genel Müdür Yardımcımız Yavuz AKA iştirak etti. Başbakan Binali YILDIRIM ın savunma sanayiindeki gelişmeleri anlattığı top- Prof. Dr. Faruk YİĞİT anlaşmayı imzalarken, Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR de törene iştirak ettiler n lantıda, Aselsan, TUSAŞ, Baykar Makina, Nurol Makina ve Katmerciler in yanı sıra Roketsan a teşekkür için, üzerinde Vatan Size Minnettar yazılı hatıra madalyonu takdim edildi n

9 Temmuz 2018 Roketsan da Gündem 9 Roketsan Olağan Genel Kurul Toplantısı Gerçekleştirildi Roketsan Olağan Genel Kurul Toplantısı, 15 Mayıs 2018 tarihinde Roketsan tesislerinde gerçekleştirildi. Toplantıda TL ciro ile kapatılan 2017 yılının faaliyetleri görüşülerek ibra edildi. Yönetim Kurulu üye seçimi gündem maddesi kapsamında görevlerini tamamlayan Mehmet Emin ALPMAN ve Prof. Dr. Metin YEREBAKAN ın yerine Savunma Sanayii Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Faruk YİĞİT ve Prof. Dr. Veysel ÜN- VERDİ seçildi. Aynı gün yapılan Yönetim Kurulu toplantısında; Yönetim Kurulu Başkanlığına Prof. Dr. Faruk YİĞİT, Başkan Vekilliğine ise Mustafa AYSAN seçildi. Yönetim Kurulu üyelerinin isimleri aşağıda verilmiştir; Prof. Dr. Faruk YİĞİT Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa AYSAN Yönetim Kurulu Başkanı Vekili Mustafa UZUN Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Veysel ÜNVERDİ Yönetim Kurulu Üyesi Musa ŞAHİN Yönetim Kurulu Üyesi Yunus Emre KARAOSMANOĞLU Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Metin USTA Yönetim Kurulu Üyesi

10

11 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 11 Metal Eklemeli İmalat Teknolojileri: Toz Ham Malzemeden Son Ürüne Hızlı Üretim Döngüsünde Tasarım Kriterleri Sıklıkla ve basitçe 3D Printing olarak adlandırılan Eklemeli İmalat (Additive Manufacturing), parçaların işlevselliğinin optimize edilebilmesi için parça tasarımında neredeyse sınırsız bir özgürlük sağlayan bir üretim teknolojisidir. Endüstri 4.0 ın ana temalarından biri olan eklemeli imalat teknolojisi [1], tasarımcılara ve üreticilere döküm ve işleme gibi konvansiyonel yöntemlerle üretilmesi imkânsız olan şekil ve tasarımların üretilebilmesi olanağı sağlamaktadır (Şekil 1). Eklemeli imalat teknolojisinde parça tasarımı, parça ağırlığının azaltılması, parçalara iç detayların dâhil edilmesi veya ayrı bileşenlerin tek parça hâlinde üretilebilmesi ile optimize edilebilmektedir. Şekil 1: Metal Eklemeli İmalat Teknolojisi ile Üretilmiş Karmaşık Geometriye Sahip Bir Parça Her ne kadar eklemeli imalat ile üretimde büyük bir esneklik mevcutsa da bu üretim esnekliği düşünebildiğimiz herhangi bir şekli tasarlama konusunda bize tam bir özgürlük vermemektedir. Eklemeli imalat teknolojilerinin etkili kullanımı, tasarım anlayışının ve düşünme yönteminin tamamen değiştirilmesini gerektirmektedir. Ancak bu sayede eklemeli imalat teknolojisi etkin olarak kullanılabilecektir. Toz yataklı Lazer Işınlı Ergitme (LBM) ve Elektron Işınlı Ergitme (EBM) eklemeli imalat teknolojilerinin avantajlarından en iyi şekilde yararlanabilmek için tasarımcıların bazı kritik tasarım ilkelerini ve metal eklemeli imalat teknolojisinin sınırlarını çok iyi bilmesi gerekmektedir. 1. Eklemeli İmalat Teknolojisi Tasarım Kuralları Metal Eklemeli İmalat (Additive Manufacturing - AM) yöntemi ile üretim, 3 boyutlu bir tasarım verisi kullanılarak üretimde kullanılacak olan malzemeyi bir yüzey üzerine katman katman biriktirerek gerçekleştirilmektedir. Bu katman katman üretim, karışık 3D geometriyi iki boyutlu üretim adımlarına bölmekte ve bu sayede üretimin sınırlamalarını azaltmaktadır [2, 3]. Bu teknolojinin sağladığı yüksek geometrik özgürlük sayesinde metal eklemeli imalat, konvansiyonel yöntemler ile üretilmesi zor olan parçaların tasarlanmasında oldukça etkin bir rol oynamaktadır. Bu yüksek geometrik özgürlük tasarımcının oldukça karmaşık boşluklu yapılar, kafes yapılar gibi tasarımlar yapmasına da olanak sağlamaktadır. Eklemeli imalat teknolojisinin olanaklarından en ekonomik şekilde yararlanabilmek için tasarımcıların temel tasarım kurallarını öğrenmeleri / uygulamaları gerekmektedir Parça Yerleşimi Parçaların katman katman olarak üretildiği toz yataklı süreçlerde, bu katmanların birbiri ile olan ilişkisi oldukça önemlidir. Her tabaka ergimiş olduğundan hem fiziksel destek oluşturmak hem de ısının uzaklaştırılmasını sağlamak için bir önceki tabakaya ihtiyaç duymaktadır. Lazer/elektron ışını, alt katmanın katı metal olduğu bir alanda metal tozlarını ergittiğinde, ergitme sırasında oluşan ısı, kaynak havuzundan aşağıdaki yapıya doğru akarak bu yapıyı kısmen yeniden ergitir ve güçlü bir yapı oluşturur. Isı etkin bir şekilde iletildiğinden dolayı, lazer kaynağı kaldırıldıktan sonra ergime havuzu hızla katılaşacaktır. Parça çıkıntı (ing. overhang) şeklinde geometriler içeriyorsa, ergime havuzunun altındaki bölgenin en azından bir kısmı ergimiş hâlde olmayan tozdan oluşacaktır. Bu tozun termal iletkenliği katı metale göre daha az olduğundan eriyik havuzu kaynaklı ısı sistemde daha uzun süre muhafaza edilecek ve bu da parça etrafındaki tozların daha fazla sinterlenmesine neden olacaktır. Dolayısıyla, çıkıntı yapan bölgenin alt yüzeyinde ek metal malzeme birikmesi olacak ve sonuç olarak hem deforme olmuş yüzeyler hem de kaba bir yüzey pürüzlülüğüne sahip yüzeyler oluşacaktır. Genel olarak, üretim tablası ile 45 dereceden daha küçük açı yapan çıkıntılar destek gerektirmektedir. Çıkıntılar, aşağı doğru bakan bölgeler, genellikle dikey duvarlardan ve yukarı doğru bakan yüzeylerden daha pürüzlü bir yüzey görünümü sergileyeceklerdir (Şekil 2). Parçalar genellikle birden çok oryantasyonda üretilebilir; ancak en ideal oryantasyon parçanın kendi kendini desteklediği şekilde olmalıdır. a

12 12 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Şekil 2: Aşağı Doğru Bakan Bölgelerin Desteklenmemesi Sonucu Oluşan Pürüzlü Yüzeyler Toz yataklı eklemeli imalat teknolojilerinde üretilecek parçanın üretim tablası üzerindeki yerleşimi, konumu ve oryantasyonu, süreç hızı, süreç kararlılığı ve üretilen parçanın çeşitli özelliklerini doğrudan etkilemektedir. Yetersiz ısı yayılımından dolayı, toz yataklı eklemeli imalat işleminde bükülme etkisi (ing. curl-effect) veya bir başka deyişle kalıntı gerilim kaynaklı çarpılma söz konusu olabilir. Bu yüksek termal gradyanlardan dolayı oluşan kalıntı gerilimler sonucu üretim sırasında parçalar bükülmeye başlamaktadır. Bu tür kritik sıcak bölgeler ve bu bölgeler ile ilgili çarpılmalar, tek bir katman içerisinde geniş alan ergimesini önleyen uygun parça oryantasyonu ve yerleşimi ile azaltılabilmektedir. Uygun ve uygun olmayan örnek parça yerleşimleri Şekil 3 te verilmiştir. Ergime işlemi sırasında, parça yüzeyindeki gevşek ve erimiş tozlar arasında bir kaynaşma oluşmaktadır. Tozlar arasındaki bu kaynaşma yüksek yüzey pürüzlülüğüne yol açmakta ve gerekli yüzey pürüzlülüğünün elde edilebilmesi için frezeleme, taşlama vb. son işlemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Parça yüzeyi ve üretim tablası arasındaki açıya bağlı olarak yüzey pürüzlülüğü fark edilir derecede değişmektedir. Özellikle toz yataklı sistemler için bu etki önemli olduğundan yüzey pürüzlülüğünün azaltılabilmesi için parça yerleşimi büyük önem arz etmektedir. İşlenmemiş yüzeyler (üretildiği gibi), ortalama µm yüzey pürüzlülük değeri göstermektedir. Şekil 4 te parça yüzeyi oryantasyonu ve buna bağlı parça yüzey pürüzlülüğünün değişimi gösterilmektedir Geometrik Unsurlar Eklemeli imalatın katman tabanlı üretim prensibi ve etkili ergime havuzu genişliğini belirleyen lazer/elektron ışın çapı nedeniyle, üretilebilir geometrilerde çeşitli kısıtlamalar mevcuttur Vida Yatakları ve Delikleri Yataklar (ing. bores) tasarım için önemli unsurlardır. Mühendislik parçaları genellikle perçin veya vida şeklinde arayüzler içerdiğinden, bu arayüzler için parça üzerinde yataklara ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, parça içi soğutma kanalları şeklinde boşluklu yapıların üretilmesinin önemli bir potansiyel oluşturduğu görülmüştür. Bu tür yatak ve boşluklar, eklemeli imalat ile üretilen parçanın hacmini küçültmek (dolayısıyla kullanılan ham malzemeyi azaltmak) ile birlikte aynı zamanda üretim ve son işlem maliyetlerini de düşürmektedir. Ancak, bu tür boşlukların üretiminde bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. Küçük çaplı boşluklar, büyük çaplılara göre daha düşük ısı akısına neden olmakta ve delik içlerindeki metal tozlarının sinterlenmesine ve dolayısıyla deliklerin tıkanmasına neden olmaktadır. Üretilebilecek en küçük delik çapı büyük oranda seçilen malzemeye ve üretim konfigürasyonuna bağlıdır. Örneğin, Ti-6Al-4V alaşımı kullanılarak minimum 3 mm çapında delikler sıkıntısız olarak üretilebilmekte olup [4], farklı malzeme ve üretim konfigürasyonu ile 0,4 mm çaplara kadar deliklerin üretilebilmesi mümkün olmaktadır [6] (Şekil 5). Ayrıca, boşluklarda en iyi geometrik doğruluk dikey yönde (üretim ekseni ile aynı yönde - Horizontal) üretim ile elde edilmektedir. Yatay yönde konumlanmış (üretim eksenine dik - Vertical) yatak ve deliklerde, delik üst yüzeyinin kıvrılmasının (deliği destekleyecek bir yapının olmaması) bir sonucu olarak bu tür deliklerin üst taraflarında malzeme sarkmaları görülmektedir (Şekil 6). Şekil 3: Toz Yataklı Eklemeli İmalat Sistemlerinde Bükülme Etkisinin Önlenmesi için Parça Yerleşim Örnekleri Şekil 4: Yüzey Pürüzlülük Değerinin Parça Yüzeyi ile Üretim Tablası Arasındaki Açıya Göre Değişimi

13 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Üretilebilecek Minimum Et Kalınlığı Eklemeli imalat ile üretilebilecek minimum et kalınlığı birçok değişkene bağlıdır. Üretim tablası üzerindeki lazer/elektron ışın odak çapı minimum eriyik havuz genişliğini belirler ve bu da geometrik çözünürlük açısından üretilebilecek minimum et kalınlığını belirler [4]. Bunun yanı sıra, üretilecek duvarlara binen iç ve dış mekanik yükler, duvarların üretim süreçlerini etkilemekte ve dolayısıyla üretilebilecek minimum et kalınlığı da etkilenmektedir. Ayrıca, çok ince duvar kalınlıkları, üretim süresince çok yüksek sıcaklıklardan dolayı önemli ölçüde bozulmalara uğramaktadır. Şekil 5: LBM Teknolojisi Kullanılarak 316L Paslanmaz Çelik Alaşımdan Üretilmiş Düz ve Kavisli Delikler 1.3. Destek Yapıları Üretilen bileşenin bir parçası olmayan destek yapıları, (i) parçanın üretim tablasına sabitlenmesi, (ii) çıkıntıların desteklenmesi (parça yüzeyi ile üretim tablası arası açı 45 den küçükse), (iii) ısı yayılımı ve kalıntı gerilimlerin önlenmesi, (iv) kalıntı gerilim kaynaklı çarpılmanın dengelenmesi için kullanılmaktadır. Katman katman üretim süreci ile birlikte tozun doğrudan ergimiş olmayan bir toz tabakası üzerine kaynaşması, çok kaba ve kesin olmayan yüzeylere yol açacaktır. Bu nedenle, üretim tablası ve parça arasında belirli bir değerin altındaki (malzemeye bağlı olmakla beraber genelde 45 ) açılara sahip çıkıntılar, destek yapılar tarafından desteklenmelidir. Özellikle LBM prosesi için destek yapılar oldukça önemlidir (Şekil 8). Ergime havuzu gevşek tozdan çok daha fazla yoğunluğa sahip olduğundan tozun içerisine çökmektedir. Destek yapıları kullanılarak çökme önlendiği gibi ısı transferi de iyileştirilmektedir. Ancak, homojen olmayan ısı dağılımı nedeniyle oluşan kalıntı gerilimler destek yapılarıyla tamamen engellenememektedir. Şekil 6: Üretim Tablasına Göre Yatay (Solda) ve Dikey (Sağda) Konumlanmış Boşlukların Üretilmesi Şekil 7: Eklemeli İmalat ile Üretilebilen Minimum Et Kalınlıkları EBM ile üretim sürecinde ise çökmeyi önlemek için destek yapılara ihtiyaç duyulmamakta; ancak ısı iletiminin iyileştirilebilmesi ve kalıntı gerilimlerin azaltılabilmesi için destek yapılar kullanılmaktadır. 2. Eklemeli İmalat ile Üretim Süreçleri Lazer Işınlı Ergitme (LBM) prosesi, toz formunda temin edilen ve üretim tablasına katman katman serilen metal malzemenin odaklanmış bir lazer ışını ile ergitilmesi prensibine dayanmaktadır. Seçici (yani lokal) ergime için, lazer ışını hareketli aynalar ve merceklerden oluşan bir tarama sistemi tarafından yönlendirilir ve konumlandırılır. a

14 14 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Şekil 8: LBM Prosesi için Destek Yapıların Kullanımı ile İlgili Kılavuz (Solda) Destek Yapılar ile Üretilmiş Bir Parça (Sağda) Tüm işlem, inert atmosfer (argon veya nitrojen) altında oda sıcaklığında veya 250 C ye kadar önceden ısıtılmış üretim tablası ile gerçekleştirilir. Ergime ve soğuma arasındaki yüksek sıcaklık gradyanları, oldukça ince taneli bir içyapı oluşmasına neden olmakta ve mekanik özelliklerin iyileşmesine neden olmaktadır. Ancak, bu proses sonrasında parçada oldukça yüksek kalıntı gerilimler oluşmakta ve anizotropik mekanik özellikler gözlemlenmektedir. Dış yüzeye bir açıklık sağlandığı sürece ergimemiş olan tozun üretim işleminden sonra kolaylıkla çıkarılabilir olmasından dolayı, LBM prosesi karmaşık içyapılar ve boşlukların üretilmesinde oldukça etkili bir yöntemdir. Birçok metal malzeme LBM prosesinde kullanılmaktadır. Bunlar paslanmaz çelikler, titanyum alaşımları, alüminyum alaşımları, nikel tabanlı süperalaşımlar, krom-kobalt alaşımları olarak sıralanabilir. EBM prosesi, üretim tablası üzerine katman katman biriktirilen metal tozlarını eritebilmek için elektron ışın demeti kullanmaktadır. Seçici (lokal) ergime için, elektron ışın demeti manyetik bir bobin tarafından saptırılır ve konumlandırılır. Bu teknolojide üretim, vakum altında ve 700 C ile 1000 C sıcaklık aralığında yürütülmektedir. Katmanlar elektron ışını ile ergitilmeden önce, metal tozlarının üretim sırasında sıçramasının önlenmesi için elektron ışın demeti ile ön ısıtmaya maruz kalmaktadır. Üretim öncesi yarı sinterlenmiş hâldeki metal tozları hem ısı iletimini artırmakta hem de destek yapılara gerek kalmadan üretim yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Nikel tabanlı süperalaşımlar, titanyum alaşımları ve krom-cobalt alaşımları bu teknoloji ile ürüne dönüştürülebilmektedir. 3. Sonuç Yeni nesil imalat teknolojilerinden olan Eklemeli İmalat (Additive Manufacturing) birçok ince tabakanın üst üste serilerek malzeme eklenmesiyle parça üretiminin yapıldığı bir üretim teknolojisidir. Bu teknoloji ile döküm ve işleme gibi konvansiyonel yöntemlerle üretilmesi imkânsız olan geometrilerin ve tasarımların üretilmesi öne çıkıyor gibi gözükse de aslında eklemeli imalat, atmosfer dışına/başka gezegenlere veya savaş alanına metal malzeme taşımak yerine gidilecek yere üretim teknolojisini taşıyarak ihtiyaç duyulan parçaların üretilebilmesi için en kısa yoldur. Ancak, üretimde bu denli bir özgürlüğü elde edebilmek için eklemeli imalatın avantaj ve dezavantajlarının yanı sıra üretimde gerekli tasarım kriterlerinin de bilinmesi oldukça önemlidir. Ayrıca, bu teknolojiyi etkin bir biçimde kullanabilmek içine tasarım anlayışının ve düşünme yönteminin tamamen değiştirilmesi gerekmektedir n Referanslar [1] E. B. Türeyen, O. U. Önem, Savunma ve Havacılık Sanayiinde Endüstri 4.0, Roketsan Dergisi 11. Sayısı [2] A. Gebhardt, Understanding Additive Manufacturing, Carl Hanser, Munich, 2011, p. 89 [3] I. Gibson, D. Rosen, B. Stucker, Additive Manufacturing Technologies, Springer, New York, 2010 [4] N. Hopkinson, R.J.M. Hague, P.M. Dickens, Rapid Manufacturing-an Industrial Revolution for the Digital Age, Wiley, Chichester, 2006 [5] M. Brandt, Laser Additive Manufacturing: Materials, Design, Technologies and Applications, Elsevier, 2017 [6] T. Schnabel, M. Oettel, B. Mueller, Design for Additive Manufacturing: Guidelines and Case Studies for Metal Applications [7] J. Kranz, D. Herzog, C. Emmelmann, Design guidelines for laser additive manufacturing of lightweight structures in TiAl6V4, Journal of Laser Applications 27 (S1) (February 2015) [8] sitesinden Mayıs 2018 tarihinde alınmıştır. Hüseyin HIZLI İTS İleri Teknolojiler Direktörlüğü Uzman Mühendis Orkun Umur ÖNEM İTS İleri Teknolojiler Direktörlüğü Yönetici Mühendis

15 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 15 Yüksek Namlu Şokuna Maruz Kalan Sistemler için Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği Analiz Teknolojileri Şekil 1: Kanatçık Bölgesinin Mühimmat Üzerindeki Konumu Günümüzde topçu mühimmatının isabet oranını artırmak amacıyla mevcut tapa arayüzleri ile uyumlu güdüm kitleri (GK) kullanılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda Roketsan bünyesinde de GK kavramsal tasarım çalışmaları yürütülmektedir. Kavramsal tasarım çalışmaları kapsamında hesaplamalı akışkanlar dinamiği analizlerinden hızlı cevap alınabilmesi gerekliliği doğmuştur. Bu gerekliliğe istinaden zamana bağlı değişim gösteren analiz (transient analysis) yöntemine özgün bir yaklaşım getirilerek HAD analizlerinden veri elde etme süreçleri hızlandırılmıştır. Şekil 2: Model 1, Model 2 Geometrileri batarya kullanılmadan sağlanmaktadır. İhtiyaç duyulan göreceli dönüş hızını sağlamak amacıyla GK üzerinde bulunan iki adet kanatçığın yerleşim ve geometrik unsurlar açısından en uygun tasarımlarımının yapılması büyük önem arz etmektedir. GK üzerinde bulunan sabit kanatçıkların geometrisi belirlenmeden önce; Şekil 2 de gösterilen topçu mühimmatı ile GK arasında kalan basamaklı yapının aerodinamik açıdan verimliliği düşüreceği değerlendirilmiş ve bu kapsamda tasarım iyileştirme çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmada iki farklı model ile geçişin yumuşatılması amaçlanmıştır. Model 1 ve Model 2 için yapılan HAD analizleri sonucunda Model 1 in sürüklenme katsayısı Model 2 ye kıyasla %2 daha küçük olduğundan kanatçık kesiti belirleme aşamasına Model 1 ile devam edilmiştir. Topçu mühimmatının GK lı modeline uygun sabit kanatçık tipini belirleyebilmek için Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği (HAD) analizleri gerçekleştirilmiştir. GK nın uçuş esnasında şarj olabilmesi için GK nın bulunduğu kısmın dönme hızının merminin dönme hızından belli oranda farklı olması gerekmektedir. Buna bağlı olarak gerçekleştirilen analizlerde, GK nın dönme hızı, merminin dönme hızından tasarım gereksinimi kadar farklı olacak şekilde ayarlanmıştır. a Topçu mühimmatı için kavramsal tasarım çalışmaları yapılan güdüm kitinde, üzerinde kanatçıkların bulunduğu kanatçık bölgesi (Şekil 1), GK ön kısmı ile merminin birbirine bağlandığı şaft üzerinde dönerek göreceli dönüş hızı farkı yaratmaktadır. Bu fark sayesinde GK bütünü içerisinde yer alan aviyonik donanımın çalışması için gerekli enerji Şekil 3: Kanatçık Kesitleri

16 16 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Şekil 4: Kanatçık Kesitleri için Normalileze Edilmiş Sürüklenme Kuvveti Katsayısı Değişimi Şekil 5: Kanatçık Tiplerinin Boyutsuzlaştırılmış Kök Veter, Uç Veter ve Kanat Açıklığı Uzunlukları Şekil 6: Kanatçık Tipleri için Elde Edilen Normalize Edilmiş Eksenel Moment Değişimi Şekil 7: Basınç ve Mach Sayısı Eşdeğer Çizimleri Aerodinamik tasarım yöntemi olarak; GK üzerine düşen eksenel momentin tasarım gereksinimine eşit olduğu duruma yönelik tasarım özyinelemesi yapılması prensibi benimsenmiştir. HAD analizleri 0 km irtifada, 45 derece fırlatma açısında üç farklı fırlatma koşulu için ayrı ayrı gerçekleştirilmiştir. Kanatçık tasarımına, sürüklenme kuvvetini en aza indirgeyecek kanatçık kesitinin belirlenmesiyle başlanmıştır. Kullanılacak kesit belirlendikten sonra kanatçıkları tanımlayan geometrik parametreler üzerinde eniyileme yapılmıştır. Kanatçık kesitini belirleme aşamasında, yaygın olarak kullanılan altı adet kesit tipi üzerinde HAD analizleri gerçekleştirilmiştir. Kanatçık kesitleri ve kanatçık geometrilerini tanımlayan veter uzunluğu, maksimum kalınlık ve kanat açıklığı değerleri analizlerle değerlendirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, mermi üzerinde oluşan sürüklenme kuvveti değerinin Model 1.6 için diğer modellerle kıyaslandığında görece daha az olduğu gözlenmiştir. Şekil 8: GK Takılmış Mühimmat Belirlenen kanatçık tipleri kullanılarak yapılan analizler sonucunda GK üzerinde hesaplanan eksenel momentler, tasarım gereksinimi olan eksenel moment değerine göre oranlanarak normalize edilmiştir. Şekil 6 da görüldüğü üzere Tip 9 istenen momente en yakın sonucu sağlamıştır. Şekil 9: Atışlı Testlerde Kullanılan GK Modeli

17 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 17 Şekil 10: Atışlı Testlerde Hızlı Kamera ile Kaydedilen Mühimmat Çıkış Anı Gerçekleştirilen HAD analizlerinin neticesinde alternatiflerine göre gereksinimleri en iyi karşılayan kanatçık geometrisine ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda GK nın mühimmata göre bağıl dönü hızını uçuşun ilerleyen safhalarında en az etkileyecek cant açısı tespit edilmiştir. Sonuç olarak; İki farklı gövde birleştirme tipi, altı farklı kanatçık kesiti, dokuz farklı kanatçık geometrisi ve birçok cant açısıyla farklı fırlatma koşulları için gerçekleştirilen HAD analizleri neticesinde gereksinimleri sağlayan kanatçık geometrisi belirlenmiştir. Yapılan çalışmaya uygun olarak GK prototipleri üretilmiş ve sistem tanıma amaçlı atışlı test faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Atışlı testlerde GK takılan mühimmatın öncelikle namluyu sağlıklı bir şekilde terk ettiği ve uçuşunu atışlar öncesinde aerodinamik analiz verileri ile desteklenen benzetimler ile öngörülen yörüngelere uygun olarak tamamladığı gözlemlenmiştir n Mehmet BAŞARAN İleri Modelleme ve Benzetim Teknolojileri Müdürlüğü Mühendis Gizem DEMİREL İleri Modelleme ve Benzetim Teknolojileri Müdürlüğü Mühendis Berkan YERLİKAYA İleri Modelleme ve Benzetim Teknolojileri Müdürlüğü Mühendis Levent ÜNLÜSOY İleri Modelleme ve Benzetim Teknolojileri Müdürlüğü Lider Mühendis

18 18 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Anti Tank Roketlerine Karşı Esnek Katmanlı Kafes Zırh Sistemi RPG (Rocket Propelled Grenade) tipi roketler 1940 lardan sonra kullanılmaya başlanmış olup günümüzde asimetrik savaş koşullarının bulunduğu bölgelerde sıklıkla kullanılmaya devam etmektedir. Omuzdan atılabilen tanksavar silahları maliyet, kullanım kolaylığı ve etkinlik anlamında dünyada en yaygın kullanılan silah sistemidir. Bu tip roketler tek kişi tarafından taşınabilir, omuzdan atılabilir ve Şekil 1: EKZS Alt Parçaları geri tepmesiz olması gibi avantajlarından dolayı tercih edilmekte olup çoğu zırhlı araca, yapılara, tahkim edilmiş mevzilere ve binalara karşı kullanılmakta ve büyük zararlar verebilmektedir. Esnek Katmanlı Zırh Sistemi ve Bileşenleri Esnek Katmanlı Zırh Sistemi (EKZS), RPG- 7 tipi roket tehditlerine karşı koruma sağlayan sistemler olarak özellikle tank yapılarına göre göreceli olarak düşük koruma seviyesi ve yüksek hareket kabiliyetine sahip hafif zırhlı araçlar ve personel taşıma araçlarında tercih edilmektedir. Bu tip zırhlı personel taşıyıcılarda RPG-7 tipi tehditlere karşı koruma sağlayabilmek için aracın ağırlığında minimum artış sağlayacak ve aracın hareket kabiliyetini asgari oranda etkileyecek koruma sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. EKZS, RPG-7 tipi tehditlere karşı koruması olmayan zırhlı araçlara, araç dışından hızlı bir şekilde entegre edilebilmektedir. Sistemin temel hedefi, RPG tehdidini; araç gövdesine çarpmadan etkisiz hâle getirmektir. Roketsan tarafından zırhlı araçlara montajı gerçekleştirilen RS-RPG-10 EKZS başlıca Katlanır Kol, Koruma Paneli ve Gövde Arayüz Parçalarından (Braket) oluşmaktadır (Şekil 1). Gövde Arayüz Parçası (Braket) Uygulama yapılacak araca montajı yapılan parça olup, araç üzerinde tüm sistemi taşıyan, farklı tip araçlara göre kendine özgü tasarımı olan, Katlanır Kolların üzerine montajlandığı parçadır. Araç ağırlığına ve taşıyacağı yüke bağlı olarak farklı malzeme ve tiplerde olabilmektedir. Katlanır Kol; Koruma Paneli ile Gövde Arayüz Parçasının arasına montajlanmakta olup, aracın uygulanacak bölgesine göre farklı tip ve kullanımı olan, EKZS nin esnekliğini, katlanabilmesini sağlayan ve Koruma Panelini taşıyan parçadır. Sistemin katlanmasını sağlayan, darbe aldığında zarar görmesini engelleyen ve katlanma özelliği ile araç gabarisinin azaltılmasını sağlayan parçadır. Koruma Paneli Sistemin ana parçası olup, RPG-7 tipi roketlere karşı koruma görevini yapan parçadır.

19 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 19 Şekil 2: RS-RPG-10 Koruma Ağı Uygulaması Yapılmış Araç Görselleri Şekil 3: RS-RPG-10 Sistem Bileşenlerinin Mayına Karşı Korumalı Araç Üzerinde Gösterimi RS-RPG-10 EKZS nin başlıca özellikleri aşağıdaki gibidir: Düşük alansal yoğunluğa sahiptir. Yüksek tehdit etkisizleştirmesi sağlamaktadır. Tüm araç yapılarına monte edilebilmektedir. Katlanabilme özelliği gibi montaj çözümleri ile normal kullanımda araç gabarisine uyum sağlayabilmektedir. Hızlı takılıp sökülebilmesi sayesinde kolay tamir ve hızlı taşınabilme özelliklerini karşılayabilmektedir. Araçlardaki elektrik/elektronik alt sistemlerin işlevlerini Elektromanyetik Uyumluluk/Girişim (EMC/EMI) açısından bozulmaya maruz bırakmamakta ve/veya diğer teçhizatlar üzerinde bozucu etki yaratmamaktadır. Türkiye'nin içinde bulunduğu coğrafi bölge sıcaklık değerlerine göre, her türlü iklim ve arazi koşulunda performansında azalma olmadan kullanılabilmektedir. EKZS Entegrasyon Uygulamaları EKZS entegrasyon çalışmalarının yapıldığı proje kapsamında envanterde bulunan Ana Muharebe Tanklarına, Taktik Tekerlekli Zırhlı Araçlara ve Mayına Karşı Korumalı Araçlara RS-RPG-10 uygulanmıştır. Bunun yanında Zırhlı Yükleyici, Ejder Yalçın, Kobra gibi birçok farklı araç için montaj prototipleri gerçekleştirilmiştir (Şekil 2). Prototip entegrasyonu için tasarım çalışmaları gerçekleştirilirken araç titreşim kapasiteleri, çift gövdeli araçlar için yapıların birbirine göre hareketleri, personel biniş kapılarının rampalı olması durumunda rampa üzerinde sistemin açılabilmesine izin veren katlanır kolların pozisyonlanması, zırhlı araçların tamirine izin verecek şekilde sistemin montaj pozisyonunun belirlenmesi gibi birçok teknik detay üzerinde çalışma gerçekleştirilmiştir. Mayına Karşı Korumalı Araç, envanterde sayıca fazla araç tiplerinden biri olup, bu projede de sayıca en fazla uygulama yapılmış zırhlı araçtır. Entegrasyonu yapılan, RS-RPG-10 uygulanmış Mayına Karşı Korumalı Araçta 23 adet RPG Koruma Paneli, 58 Adet Gövde Arayüz Parçası (Braket) ve 56 adet Katlanır Kol bulunmaktadır. Bu parçaların araç üzerinde gösterimi Şekil 3 teki gibidir. Araç Entegrasyon Aşamalarının Örnek Bir Araç Üzerinde Gösterimi Araç entegrasyonu için gerekli tasarım çalışmaları birbirini takip eden adımlardan oluşmaktadır. İlk aşamada araç üreticisi firmadan zırhlı aracın dış gövdesini temsil eden araç modeli temin edilmektedir. Bu modelin, EKZS montaj çalışmalarında kullanılabilecek şekilde detaylı olması gerekmektedir. Örneğin teker dönüş çapları, yedek lastik hareketli mafsal yapısının çalışma hacmi gibi detaylar sistem montaj tasarımını etkilemekte olduğundan mutlaka bu detayların temin edilen model içinde bulunması gerekmektedir. İkinci aşamada ise sistemin normal çalışma durumunda bulunacağı pozisyonların üç boyutlu katı model üzerinde belirlenmesi sağlanmaktadır. Bu çalışma esnasında araç personelinin bulunduğu hacim, çevresel koruma bölgelerinin belirlenmesi gibi birçok farklı detay göz önünde bulundurulmaktadır. Model üzerindeki yerleşim çalışmasının sonuçları olarak araç üzerine yüklenecek sistemin toplam ağırlığı, kullanıcının ihtiyaç duyduğu esnekliği yaratmasına doğrudan etki etmektedir. Modelleme çalışmalarının tamamlanması sonrasındaki üçüncü hedef ise gerçekleştirilen montaj tasarımının doğrulanması safhasıdır. Bu aşamada gerçek araç üzerinde tasarıma bağlı kalınarak üretilmiş prototip sistemin montaj çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmada hedeflenen esnekliğin ve koruma bölgelerinin oluşturulmasının kontrol edilmesinin yanında model üzerinde görülemeyen araç alt sistemlerinin EKZS ile uyumluluğu belirlenebilmektedir. a

20 20 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Ağırlık ve araç gabarisine olan etki çalışılmıştır. Araç prototip çalışması yapılmıştır (Şekil 7). Bu kapsamda; Araç üzerine braketler ve katlanır kollar ile montajı gerçekleştirilmiş olan EKZS nin tasarım kontrolü yapılmıştır. Hatalı ve düzeltilecek olan parçalar belirlenerek düzeltilmiştir. Sistemin giriş çıkışlara ve bakım onarım faaliyetlerine etkisi incelenmiştir. Balistik testler kapsamında; RPG tipi roketler ile canlı atış testleri gerçekleştirilmiştir. Şekil 4: RS-RPG-10 Sistemi RPG Testi Hızlı Kamera Görüntüleri ve Tehdidin Etkisizleştirilmesi Uygulama aşamasının son safhası ise müşteri ile beraber gerçekleştirilen sistem entegrasyon ve kalifikasyon çalışmalarının tamamlanmasıdır. Bu safhada montaj tasarımının kontrol edilmesine yönelik fonksiyonel testlere ek olarak farklı RPG tiplerinin etkisizleştirilebildiğinin gösterildiği atışlı testler de yapılmaktadır (Şekil 4). Bu testlerde ilgili sistemin koruma kapasitesi gösterilmektedir. Her iki kalifikasyon aşamasından geçen EKZS montaj tasarımı seri üretim montajı için hazır hâle gelmektedir. Seri hâlde üretimleri tamamlanan tüm bileşenler tasarım çalışmaları kapsamında hazırlanan montaj prosedürüne uygun olarak araçlara monte edilmektedir. Aşağıda EKZS uygulaması yapılmış zırhlı bir aracın entegrasyon aşamaları belirtilmiştir. Araç modeli araç üretici firmadan teslim alınmıştır (Şekil 5). Model üzerinde tasarım ve entegrasyon çalışmaları yapılmıştır (Şekil 6). Bu kapsamda; Araç braketleri ve yerleşim çalışması, Personel iniş ve binişine engel olmayacak şekilde yerleşim çalışması, Araç bölgelerinin koruma analizi, Fonksiyonel testler kapsamında; Aracın hareket kabiliyetine etkisi, Silah hareket kabiliyetine etkisi, Sistemin bileşenlerinin sökülüp takılması, EKZS nin tamiri, Görüşe olan etkisi, Personelin araç iniş-binişine olan etkisi, Çarpmaya karşı dayanımı, Aracın gabarisine etkisi ve katlanması, EKZS nin araç üzerinde taşınması, Engellerden geçme kabiliyetine olan etkisi incelenmiştir. Seri üretim kapsamında araç montaj çalışmaları yapılmıştır (Şekil 9). Proje kapsamında bulunan zırhlı araçlardan biri olan Kirpi Mayına Karşı Korumalı Aracı üzerine yapılmış olan EKZS entegrasyon çalışması ile; Şekil 5: Üretici Firmadan Teslim Alınan Araç Şekil 6: Üzerinde Tasarım ve Entegrasyon Çalışmaları Yapılan Araç

21 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 21 Şekil 7: Prototip Çalışması Yapılan Araç Şekil 8: Üzerinde Balistik ve Fonksiyonel Testler Yapılan Araç RS-RPG-10 sayesinde RPG-7 tipi roketlere karşı 360 derece koruma sağlanmıştır. Araç çevresindeki sistemin engellerde takılmaması ve zarar görmemesi için katlanabilir ve esneyebilir kollar ile montajlanmıştır. Araç sürücüsünün görüşünü iyileştirmek maksadıyla ilave ayna uygulanmıştır. Personelin araç iniş ve binişine engel olmayacak şekilde tüm sistem kapılar ile birlikte hareket edebilmekte ve kolayca açılıp kapanabilmektedir. Araçların kara yoluyla taşıyıcı üzerinde ve demir yoluyla vagon üzerinde taşınırken veya intikal ederken Türkiye mevcut karayolları, köprü, alt geçit ve üst geçit standartları ile uyumlu olması maksadıyla koruma panelleri katlanır kollar ile katlanabilmektedir ve araç gabarisi azaltılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Sonuç Roketsan Balistik Koruma Merkezi, farklı tipteki birçok araç için Esnek Katmanlı Zırh Sistemi ne kısa sürede tasarım çalışmaları yaparak 360º koruma sağlayacak şekilde RS-RPG-10 EKZS nin entegrasyon faaliyetlerini gerçekleştirmiştir. Elde edilen sistem entegrasyon tasarım kabiliyeti sayesinde Roketsan, gelecek yıllarda ihtiyaç duyulabilecek her türlü platform üzerinde RPG tehdidine karşı koruma sağlamak üzere EKZS montaj entegrasyonunu sağlayabilecek kapasitede olup TSK nın ihtiyaçlarını ivedi bir şekilde karşılamaya hazırdır n Ali Sercan COŞKUN Balistik Koruma Sistemleri Platform Entegrasyon ve Test Birimi Mühendis Merday DALCI Balistik Koruma Sistemleri Platform Entegrasyon ve Test Birimi Lider Mühendis Ahmet Kaan TOKSOY Balistik Koruma Sistemleri Platform Entegrasyon ve Test Birimi Yönetici Mühendis Şekil 9: Montaj Çalışmaları Yapılan Araç

22 22 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Patlayıcı Tepkimeli Zırh ve Roketsan Uygulamaları Giriş Patlayıcı Tepkimeli Zırh (PTZ), çukur imlalı harp başlığı içeren tehditlere karşı koruma sağlayan etkili bir yöntemdir. Bu zırh tipi, iki metal plakanın arasına patlayıcı bir katmanın yerleştirilmesi ile oluşturulur. Tipik bir reaktif zırh uygulamasında PTZ kasetleri tehdidin geliş doğrultusuna açılı olarak yerleştirilir. Çukur imla jeti reaktif kasetlere çarptığı anda, patlayıcı katman infilak ederek uçan metalik plakaları karşıt yönlere doğru ivmelendirir. Sonuç olarak patlayıcı tepkimeli zırh, uçan plakalar aracılığı ile dinamik plaka kalınlığı, çukur imla jetinin saptırılması ve/veya bozulması ve jetin infilak eden ürünlerle etkileşmesi gibi üç farklı mekanizma ile çalışabilir. Çukur imla jetinin PTZ kaseti ile girdiği etkileşimin şematik gösterimi Şekil 1 de verilmiş olup, anahtar deliği oluşumu ve saptırılmış jet gibi etkileşimin temel olguları da şekil üzerinde gösterilmiştir. PTZ kasetinin verimliliği üç farklı çalışma prensibine dayanmaktadır 2 : 1. Dinamik Plaka Kalınlığı Çukur imla jeti PTZ kasetine çarptığı zaman ön çelik plakayı delip patlayıcı katman ile temas etmektedir. Bu durumda patlayıcı katmanda detonasyon başlamakta ve plakaları birbirine aksi yönlerde patlayıcı katman plaka ağırlığı oranına dayanan (Gurney Denklemleri) bir hızla hızlandırmaktadır 3. Bu sayede, yeni gelen jet parçalarının sürekli yeni plaka malzemesini delmesi gerekmektedir. Sonuç olarak çukur imla jeti, PTZ plakasının kalınlığına oranla çok daha yüksek kalınlıktaki bir plakayı delmiş olur. 2. Jetin Saptırılması Jetin kinetik enerjisinin küçük bir oranı plakaların delinmesi için kullanılır. Buna oranla jetin büyük kısmı uçuş doğrultusundan saptırılır ya da bozulur. Doğrultusundan saptırılmış bir jet parçası bir önceki parçanın oluşturduğu kratere denk gelmeyebilir. Bu şekilde jetin delme kudreti önemli miktarda azalır. 3. Patlama Ürünleri ile Etkileşim Detonasyon/Şok dalgası ve patlama ürünlerinin genleşmesi jet parçaları üzerinde yanal yönlerde hareketlendirme oluşturur. Bu durum özellikle çelik plakalarda açılan küçük deliklerden patlama ürünlerinin sızması sırasında oluşur. Şekil 1: Çukur İmla Jeti - PTZ Kaseti Etkileşiminin Şematik Gösterimi 1 Şekil 2: Reaktif Bir Kasetle Etkileşimden Çıkmış Olan Çukur İmla Jetinin Yapısı: a - Radyograf, b - Şematik Gösterimi 4 PTZ kasetinden geçmiş olan çukur imla jetinin radyografik görüntüleri incelendiği zaman, jetin üç farklı bölümden oluştuğu gözlemlenebilir (Şekil 2): Görece kısa ve az miktarda deformasyona uğramış uç kısım (precursor) (A), yoğun hasara uğramış ve saptırılmış ana kısım (B) ve kasetten etkileşime uğramadan çıkan, hasara uğramamış arka kısım (C). Reaktif bir kasetin verimliliğini artırmak; precursor olarak adlandırılan uç kısmın uzunluğunu düşürmek, ana kısım üzerindeki hasarı artırmak ya da daha fazla saptırmak ve arka kısmın kaset ile etkileşime uğramadan geçip gitmesini engellemek olmak üzere üç problemin çözümüne bağlıdır.

23 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 23 Şekil 3: Çukur İmla Jeti - PTZ Kaseti Etkileşimi Simülasyon Görüntüsü Reaktif kaset tasarım ve optimizasyonuna yönelik Roketsan çalışmaları analitik modelleme, simülasyon ve balistik testler olmak üzere üç aşamada sürdürülmektedir. Roketsan Uygulamaları Roketsan Balistik Koruma Merkezi nce yürütülen PTZ çalışmaları; zırh konfigürasyonlarının tasarımı ve geliştirilmesi ile PTZ üretiminde kullanılabilecek enerjik malzeme tasarımı ve tasarım çalışmalarını destekleyici unsur olarak malzemelerin karakterizasyon çalışmaları olmak üzere birbirine paralel olarak yürütülmektedir. Balistik Koruma Merkezi nde yürütülen çalışmalar neticesinde preslenebilir PTZ patlayıcı granül ve patlayıcı plaka üretim altyapısı oluşturulmuştur (Şekil 4). Altay Tankı İçin Zırh Sistemi Geliştirilmesi Projesi kapsamında gövde yan personel koruma bölgesi için zırh sistemi tasarım ve geliştirme çalışmaları Preslenebilir PTZ patlayıcısı kullanılarak tamamlanmıştır. Üretilen zırh modülleri için alt sistem kalifikasyonu sağlanmıştır. Ayrıca üretim maliyetlerini azaltmak ve üretilebilirliği iyileştirmek adına, Roketsan tarafından geliştirilen özgün PTZ patlayıcısı kullanılarak aynı zırh sistemi tekrar kalifiye edilmiştir. SSB tarafından, tankların, beka yeteneğinin artırılması amacı ile bir proje başlatılmıştır. Bu kapsamda SSB ye teklif edilmiş olan Roketsan İlave Zırh Paketi için fonksiyonel ve balistik testler gerçekleştirilmiş ve sistem kalifikasyonu tamamlanmıştır. Söz konusu zırh sisteminin 2018 yılı başında montajı ve teslimatı gerçekleştirilmiştir. Zırh sistemi tasarım ve geliştirme çalışmalarının yanı sıra, patlayıcı malzemenin çevresel koşullara dayanımına yönelik testler de gerçekleştirilmektedir. PTZ kasetleri, MIL-STD-810F ye uygun olarak çalışma koşulları, depolama ve taşıma koşulları, titreşim ve mekanik şok gibi çevresel testlere tabi tutulmaktadır. Çevresel teste tabi tutulan modüller daha sonra balistik performans ve şarapnel çarpması güvenlik testlerinden geçirilmektedir. PTZ element tasarımı, patlayıcı malzemenin dış etkilere maruz kalmasını engellemektedir. Özel kutu tasarımı ve montaj yöntemi sayesinde üretilen elementler sızdırmazlık özelliği kazanmaktadır. Bu özellik, üretilen her element için özel bir test metodu ile kontrol edilmektedir. PTZ modülleri ayrıca araç üzerinde tamir uygulamaları sırasında ve kazalarda patlama reaksiyonu vermeyecek şekilde duyarsız ve güvenli olarak tasarlanmaktadır. Modüller TOP e uygun olarak güvenlik testlerine tabi tutulmaktadır. Sonuç ve Değerlendirme Anti tank roket ve füzelerine karşı en etkin koruma yöntemi olması nedeniyle PTZ modülleri yeni jenerasyon ana muharebe tank koruma sistemlerinin vazgeçilmez bir parçası hâline gelmiştir. Roketsan Balistik Koruma Merkezi (BKM), her tip ve sınıftaki paletli ve taktik tekerlekli kara araçları için kendi tasarımı PTZ patlayıcıları ile zırh sistemlerinin tasarım, test ve seri üretim faaliyetlerini yürütme kabiliyetine sahiptir n Referanslar 1. M. Mayseless, "Effectiveness of explosive reactive armor," Journal of Applied Mechanics, Sayı: 78, 1-11, M. Held, M. Mayseless ve E. Rototaev, Explosive reactive armor, Proceedings of the 17 th International Symposium on Ballistics, Midrand, Güney Afrika, R. W. Gurney, The initial velocities of fragments from bombs, shells and grenades, BRL Report 405, V. Grigoryan, N. Dorokhov ve I. Kobylkin, Chastnye voprosy konechnoy ballistiki [Hedef balistiğinde bazı problemlerin çözümü], Moscow: BMSTU Publ., Şekil 4: Patlayıcı Granül Üretim Tesisi (Sol), Patlayıcı Plaka Üretim Tesisi (Sağ) Tansel DENİZ Balistik Koruma Ürünleri Tasarım Birimi Kıdemli Uzman Mühendis

24 24 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Roket ve Füze Sistemlerindeki Kritik Teknoloji: Piroteknik Tahrikli Aygıtlar Giriş Piroteknik Tahrikli Aygıt (PTA) lar; yüksek güç kapasitesine, düşük ağırlık değerine, milisaniye mertebesindeki çalışma hızına, yüksek güvenilirlik değerine sahip olmaları ve bakım gerektirmemeleri nedeniyle alternatif mekanizmalara (hidrolik, pnömatik, elektrikli sistemler vb.) kıyasla büyük avantaj sağlarlar. Bu özellikleri nedeniyle PTA lar roket ve füze sistemleri, uydu fırlatma sistemleri, askerî ve sivil havacılık araçlarında ve otomotiv sektöründeki kritik işlevlerde sıklıkla tercih edilen ürünlerdir. Saturn 5 uydu fırlatma sisteminde 218 adet PTA (19 farklı türde) kullanılması bu teknolojinin önemini göstermektedir. PTA lar, piroteknik elektropatlayıcı başlatıcının ateşlenmesi ile ortaya çıkan yanma ürünlerinin oluşturduğu yüksek basıncı kullanarak yüksek hızlarda düzlemsel ya da dönüş ekseninde hareket Şekil 1: PTA Çalışma Prensibi sağlayan, özetle kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye çeviren sistemlerdir. Genellikle elektrikli bir başlatıcı, ikincil bir gaz üreteci piroteknik şarj (ihtiyaç olması hâlinde kullanılır), hareketli bir piston veya pim ve sızdırmaz bir gövdeden oluşmaktadır. Başlatıcının ateşlenmesi akabinde yanma zincirinin başlaması ile, gövde içerisindeki pistonun önünde veya arkasında yer alan boş hacim, yanma ürünü yüksek basınçlı gaz ile çok hızlı bir şekilde dolar ve pistona belirli bir kuvvetin aktarılması sağlanır. Aktarılan kuvvet, pistonun belirlenen limitler içerisinde yüksek hızlarda hareket etmesini sağlar. PTA ların temel çalışma prensibi Şekil 1 de gösterilmiştir. PTA ların çalışma prensiplerinin aynı olmasına karşın ürünler arasındaki farklılık, yüksek hızlı pistonun yaptığı görevin (itme, çekme, kırma, kesme vb.) değişmesidir. Üründen istenilen fonksiyona göre pistonun yapısı değişiklik gösterir. Örneğin, kesme işlevi için pistonun ucu giyotin şeklini alır. PTA lar; patlayan cıvata, ayırma somunu, tel veya kablo kesici, piston veya pim çekici, piston veya pim itici, piroteknik vana ve piroteknik anahtarlama (switch) gibi isimlerle fonksiyonlarına (işlevlerine) göre anılır. PTA lar roket ve füze sistemlerinde; kademe ayırma mekanizmaları, yük çekme ya da itme mekanizmaları, harekete geçişi sağlayan serbest bırakma mekanizmaları, hareketi engelleyen kilitleme mekanizmaları, vana kontrol mekanizmaları, tapa sistemlerinin emniyet kurma mekanizmaları gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Askerî ve sivil havacılık araçlarındaki acil durum mekanizmalarında, koltuk fırlatma sistemlerinde, acil yük bırakma mekanizmalarında, yangın söndürme vana sistemlerinde ve buna benzer uygulamalarda tercih edilmektedir. Her gün kullandığımız otomobillerde acil durumda motor ön kaputunu kaldıran ve kapıları açan piston iticiler ile motor blok tutucu kesicileri, otomotiv alanında en çok kullanılan PTA lardır. Roketsan da Geliştirilen Piroteknik Tahrikli Aygıtlar Roketsan da PTA geliştirme çalışmaları Piroteknik Sistemler Tasarım Birimi tarafından yürütülmektedir. Bu çalışmalar kapsamında, farklı boyut ve performanslardaki ürün tasarımlarına yönelik teorik ve pratik bilgi birikiminin kazanılmasının yanı sıra bu tür aygıtların geliştirilmesine yönelik altyapı da oluşturulmuştur. Kullanılacakları sistemlerin gereksinimlerine göre Roketsan tarafından tasarlanmış ve tanımlamaları RS-Pİ100, RS-Pİ172, RS- Pİ300 RS-PÇ100, RS-PC100, RS-PC110, RS-PC160, RS-KK100 ve RS-AS100 olarak yapılmış dokuz farklı PTA Roketsan ürün yelpazesinde yerini almıştır.

25 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 25 Şekil 2: RS-Pİ100 Pim İtici Prototipi RS-Pİ100 Pim İtici RS-Pİ100 Pim İtici, DiØ2mm - DoØ4mm çapında çelik boruyu kırmak için tasarlanmış bir PTA dır. Roketsan da geliştirilen füze sistemlerinin soğutma mekanizmalarında kritik rol oynamaktadır. Masaüstü prototip doğrulamaları başarı ile tamamlanmıştır. RS-Pİ172 Mikro Piston İtici RS-Pİ172 Mikro Piston İtici, başlangıçta gövde içerisinde bulunan pistonun ileri yönde düzlemsel hareket yapmasını sağlayan PTA dır. Roket ve füze tapa sistemlerinin emniyet kurma mekanizmaları içerisinde görev yapmaktadır. Tasarım doğrulama çalışmaları başarı ile tamamlanmıştır. RS-Pİ300 Pim İtici RS-Pİ300 Pim İtici, içerisinde bulundurduğu piroteknik malzemenin kimyasal tepkimesi sonucu oluşan enerjiyi kullanarak içerisinde bulunan pistonun ileri yönde eksenel hareket yapmasını sağla- Şekil 4: RS-Pİ300 Pim İtici Prototipi yan üründür. RS-Pİ300 Pim İtici tasarımı ve sistem seviyesi doğrulamaları başarı ile tamamlanmıştır. RS-PÇ100 Pim Çekici RS-PÇ100 Pim Çekici belirli bir yanal yük altındaki pistonu istenen miktarda geriye çekebilmektedir. Piston, gövde içerisine çekildikten sonra kilitlenir ve tekrar dışarı çıkamaz. Roketsan da geliştirilen füze sistemlerinin kilit açma mekanizmalarında görev yapmaktadır. RS-PÇ100 Piroteknik Pim Çekici tasarım doğrulama çalışmaları başarı ile tamamlanarak seri üretime geçilmiştir. RS-PC100 Patlayan Cıvata Şekil 6: RS-PC100 Patlayan Cıvata Prototipi RS-PC100 Patlayan Cıvata, ateşlenme öncesinde 2000 N lik eksenel çekme yükünü taşıyabilecek nitelikte tasarlanmış olup, ateşlenmesi ile birlikte ayrılması istenen kademenin bağlı olduğu dişli kısmı ana gövdeden ayıran PTA dır. RS- PC100 işlevini parçacık etkisiz olarak yerine getirmektedir, bu özelliği ile kamera, sensör vb. hassas optik, elektronik ve manyetik komponentlerin yakın çevresinde rahatlıkla kullanılabilmektedir. RS-PC100 de ESD etkilerine karşı dayanıklı ve HERO, EMI/EMC emniyet özelliklerine sahip güç kartuşu kullanmasına karşın patlayan cıvata, istemsiz ateşlenme durumunda ek güvenlik önlemi olarak çalışma etkisini sönümleyen kapak parçası takılı olarak üretilmektedir. Füze sistemlerinin ayırma mekanizmalarında kritik rol oynamaktadır. RS-PC100 patlayan cıvata tasarım doğrulama çalışmaları başarı ile tamamlanarak seri üretime geçilmiştir. RS-PC110 Patlayan Cıvata RS-PC110 Patlayan Cıvata, ateşlenme öncesinde 8000 N lik eksenel çekme yükünü taşıyabilecek nitelikte tasarlanmış olup, ateşlenmesi ile birlikte ayrılması istenen kademenin bağlı olduğu dişli kısmı ana gövdeden ayıran PTA dır. RS- PC110 işlevini parçacık etkisiz olarak yerine getirmektedir.rs-pc110 da ESD etkilerine karşı dayanıklı ve HERO, EMI/EMC emniyet özelliklerine sahip güç kartuşu kullanılmaktadır. Füze sistemlerinin ayırma mekanizmalarında kritik rol oynamaktadır. a Şekil 3: RS-Pİ172 Mikro Piston Itici Prototipi Şekil 5: RS-PÇ100 Pim Çekici Prototipi Şekil 7: RS-PC110 Patlayan Cıvata Prototipi

26 26 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Şekil 9: RS-KK100 Tel Kesici Prototipi Şekil 8: RS-PC160 Patlayan Cıvata Prototipi Patlayan cıvata tasarımı ve masaüstü prototip doğrulamaları başarı ile tamamlanmıştır. RS-PC160 Patlayan Cıvata RS-PC160 Patlayan Cıvata, ateşlenme öncesinde N lik eksenel çekme yükünü taşıyabilecek nitelikte tasarlanmış olup, ateşlenmesi ile birlikte ayrılması istenen kademenin bağlı olduğu dişli kısmı ana gövdeden ayıran PTA dır. RS- PC160 işlevini parçacık etkisiz olarak yerine getirmektedir. RS-PC160 ta ESD etkilerine karşı dayanıklı ve HERO, EMI/EMC emniyet özelliklerine sahip güç kartuşu kullanılmaktadır. Füze sistemlerinin ayırma mekanizmalarında kritik rol oynamaktadır. RS-PC160 patlayan cıvata tasarımı ve sistem seviyesi doğrulamaları başarı ile tamamlanmıştır. RS-KK100 Tel Kesici RS-KK100 Tel Kesici, Ø2mm çapında çelik tel kesebilmek için tasarlanmış bir piroteknik tahrikli aygıttır. RS-KK100 Piroteknik Kablo Kesici tasarım doğrulama çalışmaları başarı ile tamamlanarak seri üretime geçilmiştir. RS-AS100 Ayırma Somunu RS-AS100 Ayırma Somunu ateşlenme öncesinde N lik eksenel çekme yükü altındaki M16 cıvatayı istenildiğinde ayırmak için kullanılan bir piroteknik tahrikli aygıttır. Füze sistemlerinin açma/ayırma mekanizmalarında kritik göreve sahiptir. Masaüstü prototip doğrulamaları başarı ile tamamlanmıştır. Sonuç Piroteknik Tahrikli Aygıtlar; küçük, güçlü, hızlı ve güvenilir yapıları ile her geçen gün ön plana çıkmakta ve önemlerini artırmaktadır. Roketsan, roket ve füze sistemleri başta olmak üzere ihtiyaç duyulan tüm alanlarda kullanılan PTA ların tasarım, geliştirme ve üretimlerini gerçekleştirebilecek yetenekleri kazanmış olup geliştirilmekte olduğu ana sistemlerin ihtiyaçlarına göre PTA ürün yelpazesini her geçen gün genişletmektedir n Arif Serdar İNAN Harp Başlığı ve Piroteknik Sistemler Tasarım Müdürlüğü Tasarım Lideri Şekil 10: RS-AS100 Ayırma Somunu Prototipi Anıl YIRTICI Harp Başlığı ve Piroteknik Sistemler Tasarım Müdürlüğü Tasarım Mühendisi

27 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 27 Roketsan Enerjik Malzeme Sentez ve Geliştirme Altyapısı Roketsan tasarımı füzelerin sevk sistemlerinde kullanılan özel yakıt kimyasallarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar uzun yıllardır yürütülmektedir. Bu malzemelerin sentez ve geliştirme çalışmaları, ihtiyaç duyulan altyapı gereksinimleri değerlendirilerek 2012 yılında Roketsan öz kaynakları ile kurulumu gerçekleştirilen Kritik Kimyasal Sentezleme Merkezi nde sürdürülmektedir. Kritik Kimyasal Sentezleme Merkezi nde gelişmekte olan roket/füze teknolojileri paralelinde gelişen teknolojiler ve değişen müşteri ihtiyaçlarına cevap verebilmek için hem enerjik hem enerjik olmayan kimyasalların sentez ve geliştirme çalışmaları yürütülmektedir. Enerjik malzemelere yönelik çalışmalar, güvenlik önlemleri alınmış laboratuvarlardaki özel alanlarda ve gerektiğinde uzaktan kontrollü sistemler kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmalar kapsamında ihtiyaç duyulan organik, anorganik ve polimerik malzemelerin yerlileştirilmesi ile millîlik ve teknoloji hakimiyeti açısından önemli aşamalar katedilmektedir. Kritik Kimyasal Sentezleme Merkezi Roket/füze sistemlerinde kullanılan özel yakıt kimyasallarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar, kendi kendine yetebilen tasarım ve üretim kabiliyetinin artırılması için çok önemlidir. Özel yakıt kimyasalları, kimyasal yapısına göre enerjik ya da enerjik olmayan malzeme sınıfına dâhildir. Enerjik malzeme, kimyasal yapısı itibarıyla depolanmış kimyasal enerjisi yüksek malzemeler olup bu tür malzemelerin sahip olduğu enerji; ısı, şok veya elektrik akımı gibi dış etkenlerle hızlı ve şiddetli bir şekilde açığa çıkabilmektedir. İhtiyaç duyulan malzemelerin farklı kullanım alanı bulunmaması ve enerjik malzemelerde özel güvenlik önlemleri ile malzeme üretimlerinin yapılabiliyor olması nedeniyle ülkemizde Kimya Sanayii tarafından bu tür çalışmaların yapılması tercih edilmemektedir. Bu kapsamda Roketsan, Üniversite-Sanayi iş birliğini de gözeterek malzeme geliştirme çalışmalarını kendi bünyesinde yürütmektedir. Kimyasal malzeme geliştirme çalışmaları, Roketsan özkaynaklarının yanı sıra TÜBİ- TAK, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve SSB Ar-Ge Daire Başkanlığı ile yürütülen projeler ile de desteklenmektedir. Organik, anorganik ve polimerik malzemelerin yurt içi imkânlarla geliştirilmesi ve karakterizasyonuna yönelik çalışmalar kapsamında malzemelere yönelik Teknoloji Hazırlık Seviyesi artırılarak, ürün ve ürün eldesine yönelik proses knowhow ı oluşturulmaktadır. Bu çalışmalarda malzemelerin sistem isterlerinin belirlenmesi aşamasında detaylı literatür taraması Üniversite-Sanayi iş birliği ile yürütülmekte olup enerji sınıfı üniversite koşullarında çalışmaya uygun malzemelerin miligram ya da gram seviyesindeki laboratuvar ölçekli sentez çalışmaları üniversite laboratuvarlarında gerçekleştirilebilmektedir. Ancak bu tür malzemelerin ölçek büyütme çalışmaları kapsamında pilot ölçekli çalışmaları ve yüksek enerji sınıfına sahip kimyasal malzemelerin laboratuvar ve pilot ölçekli çalışmalarının özel iş güvenliği önlemleri alınmış, gerektiğinde uzaktan kontrollü sistemlerle patlamaya dayanıklı hücrelerde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu tür çalışmaların güvenli ortamda yapılması adına üç tarafı güçlendirilmiş duvar, özel kuvvetlendirilmiş kayar kapı, kamera ve yangın söndürme sistemleri içeren enerjik hücrelere sahip Kritik Kimyasal Sentezleme Merkezi nde, özel enerjik malzemelerin laboratuvar ve pilot ölçekli üretimine olanak sağlayan altyapı oluşturulmuştur (Şekil 2). a Şekil 1: Katı Yakıt Oksitleyici Malzemesine Ait Taramalı Elektron Mikroskobu Analiz Sonuçları

28 28 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz pilot ölçekte geliştirilerek teknik veri paketinin oluşturulmasına yönelik çalışmalar ise KOMPOL Projesi başlığı altında TÜBİ- TAK TEYDEB desteği ile yürütülmüştür. Roketsan özkaynakları ile yürütülen malzeme geliştirme çalışmalarının yanı sıra SSB tarafından yürütülen geliştirme projelerinde Teknoloji Kazanım Yükümlülüğü (TKY) kapsamında Ar-Ge Projeleri yürütülmüştür. Tanksavar TKY Projesi yakıt antioksidan malzemesinin karakterizasyonuna ve eldesine yönelik çalışmalar ve yakıt olgunlaştırma ajanının laboratuvar ölçekli sentezlenmesi ve karakterizasyonu çalışmaları ODTÜ Kimya Bölümü nde öğretim görevlileri ile ayrı projeler hâlinde yürütülerek başarıyla tamamlanmıştır. Şekil 2: Laboratuvar ve Pilot Ölçekli Reaktör Sistemleri Laboratuvar ölçeğinden pilot ölçeğe kadar farklı kapasitelerde reaktör ve saflaştırma ekipmanları gibi kimyasal reaksiyon sistemlerinin bulunduğu merkez ile yurt dışında sayılı ülkelerde bulunan bir tesisin Roketsan bünyesine kazandırılması sağlanmıştır. Merkez bünyesinde farklı ihtiyaçları karşılamak üzere 21 laboratuvarın 10 u özel olarak uzaktan kontrollü sistemler ile enerjik malzemelerin eldesine yönelik tasarlanmıştır (Şekil 3). Bu merkez ile; Roket motoru yakıt ve patlayıcı formülasyonları için gerekli özel kimyasalların millî imkânlarla eldesini mümkün kılan, Enerjik ve enerjik olmayan malzemelere ait sentez çalışmalarına yönelik donanım ve test altyapısını güçlendirmiş, Enerjik malzemeye ait sentez çalışmaları alanında uzmanlaşmış insan gücünü yetiştirmiş, Tasarlanan modern yakıt ve patlayıcılara ait özel kimyasalların yurt içinde üretimi için sanayileşme yapısını kurmuş ve kalifiye etmiş bir yetenek geliştirilmiştir. Yürütülen Ar-Ge Projelerinden Örnekler Roket kompozit katı yakıt olgunlaştırma katalizörü ve yakıt astarı bağlanma artırıcı ajanı malzemelerin geliştirilmesine yönelik çalışmalar TÜBİTAK TEYDEB Projesi olarak başarıyla tamamlanmıştır. Farklı teknik özelliklere sahip katı yakıt polimerinin Üniversite sanayi iş birliğini destekleyen Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı destekli San-Tez Projesi ile farklı özellikte yakıt olgunlaştırma ajanı olan TDI malzemesinin sentezi ve karakterizasyonu ODTÜ Kimya Bölümü ile, HNIW malzemesinin gram seviyesinde laboratuvar ölçekli sentezi ise İTÜ Kimya Bölümü ile gerçekleştirilmiştir. Bu malzeme, bilinen enerjisi en yüksek enerjik malzeme olup ölçek büyütme ve detaylı karakterizasyon verilerinin oluşturulmasına yönelik çalışmalar Roketsan tarafından gerçekleştirilmektedir. Yine bir TKY Projesi kapsamında ise kompozit katı yakıt soğutucu ajan ve stabilizatör malzemelerinin geliştirilmesi iki ayrı proje olarak İzmir Yüksek Teknolojisi Enstitüsü Kimya Bölümü ile yürütülmektedir. Şekil 3: Enerjik Hücrede Bulunan Uzaktan Kontrollü Otomasyon ve Takip Sistemi Şekil 4: Sentez Çalışmalarına Yönelik Reaksiyon Kalorimetre Sistemi

29 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 29 Şekil 5: Laboratuvar Ölçekli Sentez ve Kimyasal Malzeme Karakterizasyon Laboratuvarı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve TÜBİTAK Ar-Ge projelerinin yanı sıra SSB Ar-Ge Daire Başkanlığı ile de farklı malzemelerin laboratuvar ölçeğinde geliştirilmesi ve ölçek büyütme çalışmaları yürütülmüştür. Bu kapsamda Yeni Nesil Kompozit Katı Yakıt Bileşenlerinin Geliştirilmesi ana başlığı altında iki ayrı proje gerçekleştirilmiştir. Bu projelerden ilki dumansız, çevreci katı yakıt sistemlerinde oksitleyici, tek bazlı sıvı yakıt sistemlerinde ise ana bileşen olarak kullanım alanı bulan ADN (Amonyum Dinitramid) malzemesinin geliştirilmesini amaçlamıştır. Proje çalışmaları Roketsan Ana Yükleniciliğinde ve TÜBİTAK MAM Alt Yükleniciliğinde başarıyla tamamlanmıştır. ADN Projesi 2017 yılında Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından Teknoloji Geliştirme dalında Savunma Sanayii Özel Ödülü ne layık görülmüştür (Şekil 7). Yüksek enerjili ve/veya dumansız kompozit katı yakıt sistemlerinde enerjik polimer olarak kullanılabilen Düşük Camsı Geçiş Sıcaklığına Sahip AZP (Azido Polimer) Malzemesinin Geliştirilmesi çalışması ADN Projesi ile benzer proje modelinde kurgulanarak literatürde benzeri bulunmayan yeni bir molekül sentezlenmiştir. Bu proje ile benzer tipte enerjik polimerlere ait başlıca problem olan düşük sıcaklıklarda depolama koşulunun sağlanmasında önemli bir adım atılmıştır. Ayrıca, SSB tarafından yönetilen SAYP Şekil 7: 2017 Yılı Savunma Sanayi Teknoloji Geliştirme Özel Ödülü (Savunma Sanayii Araştırmacı Yetiştirme Programı) kapsamında Enerjik Malzemelerin Kokristalizasyonu ile ilgili bir doktora çalışması başlatılmıştır. Bu çalışma ile hem dünyada hem ülkemizde sınırlı sayıda bilgi birikimi olan kokristalizasyon çalışmaları ile farklı enerjik malzemelerin istenilen özelliklerinin bir arada yönetilebilmesine yönelik deneysel çalışmalar yürütülmektedir n Şekil 6: Pilot Ölçekli Enerjik Malzeme Sentezleme Hattı Dr. Özlem AKIN GÜN Operasyonlar ve Enerjik Sistemler Mühendislik Direktörlüğü Yönetici Mühendis

30 30 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Şirketlerde Değişimin Yönetimi Bilindiği gibi değişim kaçınılmazdır. İnsanlar değişimi ister ve onaylar; ancak gerçekleştirmekte veya sonuçlarına katlanmakta genellikle zorlanır. Değişmek zordur, değişimi yönetmek daha zordur, değişime liderlik etmek ise çok zordur. İşletmeler ve çalışanları da, özellikleri ne olursa olsun çeşitli nedenlerle değişmeye mecbur kalırlar. Örneğin yöneticilerin şirketi yeni bir vizyon ve stratejiye yönlendirmesi, şirketin el değiştirmesi, yeni yöneticilerin atanması gibi nedenlerle değişim sürecine girilebilir. Değişim kaçınılmaz ise yapılabilecek olan, bunun daha planlı şekilde yapılmasıdır. Değişim iyi yönetilemez ise, önceki durum mumla aranır hâle gelebilir. Değişimi yönetmek aslında şirketi değil, insanları yönetmek olarak ele alınmalıdır [1]. Değişim yönetimi, yönetim alanında oldukça ilgi gören bir konudur. Konunun gerekliliği ve sürecin zorlukları üzerine yazılmış binlerce kitap ve oluşturulmuş sayısız uygulama çerçevesi vardır. Değişim yönetimi konusu, araştırmacıların insanların ve örgütlerin değişim ile ilişkilerini incelemesi ile 1900 lü yılların başında literatürde yerini almış ve 1990 lı yıllarda iş çevresinde değişkenliğin artmasına paralel olarak artan ihtiyaç ile bilinirliği artarak bu alanda araştırmalar yoğunlaşmıştır li yıllarda ise resmî olarak iş süreçlerine girmiş, hatta değişim yönetimi ile ilgili profesyonel örgütler kurulmuştur [2]. Bugün değişim yönetimi, şirketlerde kurumsal dönüşüm projeleri ile eşzamanlı olarak ele alınmakta, ayrıca kaynak planlaması yapılmakta, bu alana özel danışmanlık hizmeti alınmakta, değişim yönetimi için özelleşmiş yazılımlar kullanılmaktadır. Danışmanlar ve profesyoneller, sahip oldukları yetenekler arasına değişim yönetimi kavramını da dâhil etmekte, yalnız bu alanda faaliyet gösteren danışmanlık şirketleri dahi bulunmaktadır. Zamanın en büyük danışmanlık şirketlerinden Andersen Consulting (sonradan markasını Accenture olarak değiştirmiştir), yıllık yaklaşık 2 milyar ABD doları ile toplam gelirinin yaklaşık %20 sini değişim yönetimi faaliyetlerinden elde ediyordu [1]. Günümüzde değişim yönetimi konusunun bu kadar ilgi görmesinin ve şirketlerce bu alana önemli derecede kaynak ayrılmasının bir nedeni olması gerektiği Şekil 1: Değişim Aşamaları ile Zaman ve Performans Eksenindeki Etkileri

31 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 31 düşünülerek; konu hakkında farkındalık yaratmak, değişim sürecinde çeşitli grupların yaşadıklarını daha iyi anlamaya yardımcı olmak ve iş hayatı ve özel hayat tecrübelerinin bir de değişim yönetimi kavramları çerçevesinden değerlendirilmesini teşvik etmek amacıyla bu makale derlenmiştir. Bazı Kavramlar Değişim, en basit anlamıyla mevcut durumu terk edip yeni bir duruma geçmektir. Değişim, aslında yönetim kavramına biraz terstir, çünkü yöneticiler statükoyu korur ve varolan hedefe hizmet eder [3]. Mevcut durumun terk edilmesi ise liderliğe ihtiyaç duyar. Değişim lideri, değişimin sorumlusu ve yürütücüsüdür. Bu kavram, mevcut durum yöneticisi nin karşıtıdır. Değişim lideri kendine güvenerek, risk alarak, fırsatları değerlendirerek, sürprizlere hazırlıklı olarak olacakları gerçekleştirir ve değişimi aktif şekilde destekler. Mevcut durum yöneticisi ise değişimi tehdit olarak algılayarak, belirsizlikten sıkıntı duyarak, kestirilebilirliği tercih ederek, mevcut durumun devamını destekleyerek olacakları bekler, değişimden kaçınır ve değişimi engellemeye yönelik bir yaklaşım içinde olur [4]. Değişim, literatüre göre üç ana yaklaşım ile gerçekleştirilir: Yukarıdan Aşağıya: Üst yönetim tarafından başlatılır, Aşağıdan Yukarıya: Örgütte herhangi bir kademeden başlatılabilir. Üst yönetim tarafından imkân verilmesi ve katılıma açık olunması gerekir. Bu yöntem inovasyonu destekler, Karma: Diğer iki yaklaşımın avantajlarını kullanır. Böylece eski alışkanlıklar kırılırken, kurumsal öğrenme ve sürdürülebilirlik sağlanmış olur [4]. Geçiş Dönemi Eğrisi modeli ile tanımlamıştır. Bu model daha sonra farklı şekillerde, yönetim araştırmacıları tarafından değişim sürecini yaşayan kişilere uyarlanmıştır. İş dünyasındaki değişim sürecine uyarlanmış ve geçerli bulunan modellerden biri, Lewis ve Parker ın Değişim Eğrisi dir. Bu model, insanların değişim sürecinde duygusal anlamda hangi aşamalardan geçtiklerini anlayabilmek için anlamlıdır [5]. Şekil 1 de sunulan eğri, çalışan performansının değişimin başladığı andan itibaren, zaman ilerledikçe gelişimini göstermektedir. Buna göre değişim süreci başladığında insanlar önce şok yaşar ve performansı düşer. Sonra savunmaya geçer, değişimin olduğunu kabul etmez, değişim olmamış gibi davranır ve bir süre için eski performansına geri döner. Ancak değişim sürecinin kaçınılmaz olduğu anlaşıldığında hayal kırıklığı baş gösterir ve kişinin performansı tekrar düşmeye başlar. Bu aşamada kişinin performansı, değişim süreci başlamadan önceki durumuna göre daha düşüktür. Kişi durumu bir süre sonra kabullenir, geçmişe dönülemeyeceği fikri ağır basmaya başladığında yeni duruma geçmek için kendini eski alışkanlıklarını ve davranışlarını terk etmeye zorlar. Kişi bir süre sonra yeni durumun yeni gerçek olduğunu kabullenmeye başlar ve bu durum kişiyi yeni gerçekleri denemeye iter. Bu aşamalarda artık kişinin performansı tekrar yükselmeye başlamıştır. Kişi yeni duruma entegre olduğunda artık performansı eski duruma göre artmış, davranışlarını günlük hayata dâhil etmiştir. Tabii ki insanların olaylara verdikleri tepkiler ve modelde tanımlanan aşamalarda geçirdikleri süre farklı olabilir ve bazı kişiler tanımlanan tüm aşamalardan geçmeyebilirler. İnsanların değişim sürecinde geçtikleri aşamaların bilinmesinin yararları vardır. Şekil 1 deki modelden de görüleceği gibi, değişim sürecinde kişilerin performansları bazı dönemlerde değişim öncesi dönemden daha düşük seviyede olacaktır. Bu dönemler, değişim programları için tehlikelidir ve sonuca ulaştırılmayan değişim programları genellikle bu aşamalarda bırakılmaktadır. Değişim sürecini başarılı şekilde sonuçlandırmak, bu bilgiler ışığında değişim stratejileri oluşturmak ve kişileri anlamak ile mümkün olacaktır. Bazı dönemlerde kişilerin desteklenmesi gerektiği, doğru stratejiler ile kişilerin performanslarının eski duruma göre daha yüksek duruma geleceği bilinmelidir. Genel Yaklaşım Değişimi yönetmek için geçerli bir yaklaşımın adımları; Değişim Sürecini Etkileyecek Faktörlerin Analizi, bu Analiz Işığında Değişim Stratejilerinin Seçilmesi ve Uygulama Sürecinin İzlenmesi dir [4]. a Değişim süreci, insanların bazı aşamalardan geçmelerine sebep olur. Psikiyatrist Elizabeth KÜBLER-ROSS, 1960 lı yıllarda ölümcül hastaların geçtikleri aşamaları Şekil 2: Değişim Yönetimi için Geçerli Yaklaşım Adımları

32 32 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Değişim Sürecini Etkileyecek Faktörlerin Analizi adımında; değişime karşı direnç oluşturabilecek gruplar ve kişiler öngörülerek direncin nedenleri, büyüklüğü ve olası etkileri tespit edilmeye çalışılır. Değişim için gerekli bilgi her zaman değişimi başlatanlarda olmayabilir. Gerekli bilginin hangi gruplarda bulunduğu ve iş birliğine ihtiyaç duyulan gruplar da tespit edilmelidir. Değişimi başlatanların diğer gruplara göre güç, güven ve ilişkilerdeki durumları da değerlendirilmelidir. Analiz Işığında Değişim Stratejilerinin Seçilmesi adımında; birinci adımda gerçekleştirilen analiz ile elde edilen bilgilere göre, belirlenen gruplar için spesifik ve tutarlı olmak üzere stratejiler belirlenir. Gerekli değişim hızı, gerekli ön hazırlık miktarı ve diğer grupların sürece dâhil edilme seviyeleri de bu aşamadaki karar değişkenlerindendir. Şekil 3, değişim yönetimi sürecinin stratejik uzanımını göstermektedir: Buna göre değişim süreci, baştan planlama seviyesi ve grupların katılım seviyesine göre hızlı veya yavaş olabilmekte veya tersi yönde, süreçte istenen hıza göre baştan hazırlık seviyesi veya diğer grupların katılım seviyesine karar verilebilmektedir. Değişim sürecinde daha hızlı olmak isteniyorsa direncin üstesinden gelinmesine yönelik yaklaşım benimsenmeli iken, yavaş değişim süreçleri olası direncin en aza indirgenmesine yönelik yaklaşımı daha çok desteklemektedir. Uygulama Sürecinin İzlenmesi adımında ise değişim sürecinin plana uygun ilerleme durumu izlenir, sapmalar veya beklenmeyen durumlar tespit edilir ve birinci ve ikinci adımlarda elde edilen bilgiler ve oluşturulan stratejilere uygun şekilde tepki verilir. Değişim Yönetimi için Stratejiler Literatürde, değişim yönetimi sürecinde izlenebilecek üç örnek strateji bulunur. Her birinin avantajları ve dezavantajları vardır ve bu stratejilerin duruma göre tercih edilmesi uygun olacaktır [3]. Baskı: Bu stratejinin temel düşüncesi, kişiler, çıkarları var ise motive olurlar dır. Otoritenin ödül ve ceza ile uygulanması yoluna gidilir ve mecburiyet söz konusu edilir. Bu yöntemin avantajı, hızlı sonuçlar verebilmesidir ve değişim sürecinin ilk aşamalarında, eski alışkanlıkların kırılmasında işe yarayabileceği düşünülür. Bununla birlikte ödül ve cezaların bulunduğu sürece etkili olur ve bunlar ortadan kalktığında etkisini yitirmesi riski bulunur. İkna: Bu stratejinin temel düşüncesi, kişiler akıl ile hareket eder dir. Kişilere, değişim ile daha iyiye ulaşılacağı mesajı verilir. Bu kapsamda grupların ikna edilebilmesi için bilgi ve veriler kullanılır, olumlu örnekler gösterilir. Baskı stratejisine göre daha yavaş bir değişim süreci olması; ancak gruplar arasında daha yüksek seviyede kabul görmesi beklenir. İkna stratejisi uygulanan değişim programlarının kalıcılığı daha yüksek olacaktır. Güç Paylaşımı: Bu strateji, katılımcılığı esas alır ve değişim sonucu yerleştirilmek istenen yeni değerler iş birliği içerisinde oluşturulur. Güç paylaşımı ile değişim tercih edildiğinde süreç diğer stratejilere göre daha yavaş ilerleyebilir; ancak yüksek bağlılık ve kalıcılık beklenir. Bununla birlikte, katılımcılık seviyesinin yüksek tutulmasına paralel olarak, değişim sürecinin kontrolünün yitirilmesi ve sürecin tasarlanandan farklı bir yönde ilerlemesi ihtimali vardır. Değişimin Zorlukları Değişim programları konusunda tutulan istatistiklere bakıldığında birçok başarısızlık örneğine rastlanır. Literatürde, Amerikan firmalarındaki kapsamlı değişim projelerinin %70 inin başarısız olduğu, Avrupa firmalarında kapsamlı değişim projelerinin yalnız %20 sinin başarılı kabul edildiği veya son yıllardaki değişim programlarının üçte ikisi kadarının başarısız olduğu yönünde araştırmalar oldukça fazladır [1]. Küresel çapta gerçekleştirilen anketler ile başarısız olan değişim programlarında en önemli başarısızlık nedenleri; direnç, programdaki ilerlemenin takip edilmesi amacıyla kilometre taşları ve hedeflerin belirlenme- Şekil 3: Değişim Yönetimi Stratejik Uzanımı

33 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 33 mesi, programa üst yönetim tarafından yeterince ilgi gösterilmemesi, zayıf iletişim ve yetersiz bütçe olarak tespit edilmiştir [6]. Araştırmacılar değişim programlarında başarısızlığın en önemli nedenlerini tespit etmiş ve aşağıdaki adımların sırasıyla atılmasını önermişlerdir: Değişimin gerekliliği konusunda kaçınılmazlık anlayışının yaratılması, Değişimi yönlendirecek güçlü bir ekibin kurulması, Değişim için vizyon ve stratejiler geliştirilmesi, Değişim vizyonu ve beklentiler hakkında iletişim araçlarının tasarlanması ve iletişimin kurulması, Değişimin önündeki engellerin kaldırılması ve çalışanların güçlendirilmesi Hızlı kazanımların planlanması ve gerçekleştirilmesi, Zafer in erken ilan edilmemesi, değişim süreci tamamlanana kadar eforun devam ettirilmesi, Yeni yaklaşımların örgüt kültürüne entegre edilmesi [7]. Değişime Direnç Direnç, insanların değişime karşı geliştirdiği doğal bir savunmadır ve değişim programlarının başarısız olmasının sebepleri arasında önemli bir yere sahiptir. Bu kapsamda direncin yönetilmesi, değişim yönetiminin önemli bir parçası olmalıdır. Değişime direncin sebepleri arasında; bilinmezlik korkusu, yapılagelmiş yöntemlerin sona ermesinin yarattığı üzüntü, yeni iş yapma biçimleri ile ilgili yetersizlik düşüncesi ve kendine güven eksikliği, değişim sürecinin parçası olunmadığı düşüncesinden kaynaklı kontrolü kaybetme hissi, fazla iş yükü veya aşırı hızlı değişim hissinden kaynaklı yanlış zamanlama, değişmesi istenen mevcut süreçleri izleyenlerin yaşadığı itibar kaybı veya değişim için neden görülmemesi, faydalarının anlaşılmaması nedeniyle amaç eksikliği bulunmaktadır. Değişime direncin yönetiminde en önemli nokta farkındalık ve anlayıştır. Yukarıda anlatılan nedenlerin bilinmesi bu noktada yararlı olacaktır. Direncin üstesinden gelinmesine yönelik genel öneriler; İletişime önem verilerek kişilere, gruplara ve tüm firma çalışanlarına değişim programının amaçları ve yararlarının vurgulanması, Süreçte uyumun önemsenmesi, kişilerin eksiklerinin anlaşılması ve desteklenmesi, değişimin mevcut değerler ve iş yapma biçimlerinden fazla uzaklaştırılmaması ve tehdit algısının az olması için kapsamın dar tutulması, Değişim sürecinin mümkün olduğunca basit tutulması, değişim süreci ile ilgili kişilerin geliştirilmesi amacıyla eğitime ve bilgiye kolay erişimin sağlanması, Süreçte ilerlemenin denemeler ve pilot uygulamalar ile gerçekleştirilmesidir. Değerlendirmeler ve Sonuç Değişim yönetimi firmalarda değişime yol açacak olan program ve projelere eşlik etmesi, planlanması, bu süreçler için kaynak ayrılması ve risk yönetimi çalışmalarınca kapsanması gereken bir kavramdır. Belirli bir yaklaşımı vardır. Buna göre değişim yönetimi stratejileri, kişilere ve gruplara yönelik gerçekleştirilecek analizlerin sonuçlarına göre oluşturulmalı ve sonuçları izlenmelidir. Değişim yönetiminin amaçları arasında değişimin yürütülmesi kadar yeni durumun benimsenmesi ve kalıcılığının sağlanması da vardır. Genel olarak söylenebilir ki; insanların alışkanlıklarını değiştirmesi ve yeni bir durumu benimsemesi zaman alır. Buna paralel olarak da değişim programlarında hız ve kalıcılık aynı anda beklenmemeli, değişim süreci duruma uygun şekilde planlanmalıdır. Son olarak, iş çevresinde sürekli artması beklenen değişkenliğin etkisi ile, şirketlerde kaçınılmaz olan değişimin etkili bir şekilde yönetilmesinin öneminin giderek artacağı unutulmamalıdır n Referanslar [1] Değişim Yönetimi, Yalçın, A., Nobel Kitabevi, 2002 [2] The History and Future of Change Management, [ anagement], Prosci web sitesi, alıntılanma tarihi: Mayıs 2018 [3] Lider Yöneticinin El Kitabı, Akgündüz, A., Genç Beyin Yayınevi, 2004 [4] Introduction to Management, Schermerhorn, J.R., John Wiley & Sons, 2010 [5] Warwick University Learning and Development Centre, Managing Change web sitesi [ dership/change/sdl_managing_chang e.pdf], alıntılanma tarihi: Mayıs 2018 [6] Why Change Initiatives Fail?, [ ange-management/insights.aspx], Boston Consulting Group web sitesi, alıntılanma tarihi: Mayıs 2018 [7] Leading Change: Why Transformation Efforts Fail, Kotter, J.P., Harvard Business Review, 1995 Gün GÖKMEN Strateji Yönetimi Müdürlüğü Kıdemli Uzman Mühendis

34 34 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Tasarım Aşamasında Proses Güvenliğinin ve Yatırımlarının Yönetilmesi Global perspektifte bakıldığında büyük endüstriyel kazaların yaşandığı tesislerde yapılan kaza araştırmaları, tehlikeli maddelerin elleçlendiği, depolandığı ve üretildiği tesislerde en etkili proses güvenliğinin yüksek güvenlik standartlarına göre dizayn edilmiş tesisler ile sağlanabileceğini göstermiştir. Özellikle de toksik, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı sıvı ve gazlar ile katı/sıvı patlayıcılar gibi farklı tehlikeli madde gruplarının aynı tesis alanı içinde güvenli operasyonları sağlayarak yönetilebilmesi ancak proses güvenliğine yönelik sistematik etkin tasarım, planlama, uygulama ve değerlendirme faaliyetleriyle mümkündür. Güvenli tesis planlaması aşamasında proses güvenliğine yönelik ulusal ve uluslararası regülasyonların asgari regülasyonlar ile entegre edilmesi ve uyumlaştırılması bu aşamada büyük önem taşımaktadır. İşletme içine kurulması planlanan tesislerin, tesis ve varlık yönetimi politikaları kapsamında yerinin seçimi, tasarım gereksinimlerinin belirlenmesi, tasarlanması, varlıklarının seçilmesi, inşaası, devreye alınması, idamesine yönelik bakım ve kontrolleri, sigortalanması vb. hususlar Roketsan da kurulan sistematik yapının unsurlarıdır. Yeni projelerde Proses Güvenliği kapsa- mında gerçekleştirilen tüm çalışmalar ilgili ünitenin Proses Güvenliği Teknik Raporu olarak dosyalanır. 2. Tasarım Sürecinde Proses Güvenliği Politikası ve Süreci Tasarım sürecinde proses güvenliği politikası, güvenli operasyonlar için güvenli tasarımdır. Politika, proses güvenliğine yönelik tasarım girdilerinin planlanması, belirlenen tasarım girdilerinin efektif değerlendirildiğinin güvence altına alması için gözden geçirme, tasarım girdilerini tasarım çıktılarına dönüştüren tasarım sürecinin uygulanması, değişiklik yönetimi ve tasarımın doğrulanması faaliyetleri için bir çerçeve niteliği taşır. Sonunda tesisleşme bulunan tasarım süreci aşağıdaki aşamalardan oluşur ve Şekil 1: Tasarım Aşamalarında Proses Güvenliği

35 Temmuz 2018 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz 35 her aşamada proses güvenliğine yönelik belirlenmiş girdiler değerlendirilir (Şekil 1): Ar-Ge Çalışmaları Konsept Tasarım Detay Mühendislik İnşaat Devreye Alma 2.1 Proses Tasarımı Tasarım için Regülasyonlar Tesisin tasarımında, tesiste yürütülecek proses ve prosesin şartları göz önünde bulundurularak tasarımın tüm aşamalarına girdi sağlayacak tüm regülasyonların tespiti yapılır. Söz konusu regülasyonlar, ulusal ve uluslararası niteklikteki milletlerarası anlaşmalar, kanunlar ve bu kanunların ikincil mevzuatı olabileceği gibi uyumu zorunluluk niteliği taşımayan standart, spesifikasyon, kod vb. regülasyonlar da olabilir. Tüm bu regülasyonların eksiksiz tespiti, güncel yayımlarının temini ve tasarıma girdi oluşturacak maddelerinin araştırılması proses güvenliğine yönelik tasarım faaliyetinin uygunluk yükümlülüklerinin tespiti ve uyum süreci kapsamındaki ilk adımdır. Söz konusu regülasyonlar Roketsan kalite yönetim sistemini, doküman yönetim prosedürlerine uygun olarak takip etmektedir Tesisin Yeri Proses tasarımında tesisin kurulacağı yerin seçimi, ilk tasarım girdisi olarak ele alınmaktadır. Yer seçimi yapılırken birçok değişken için optimizasyon yapılmaktadır. Bu değişkenler: Tesisin dış sınırlarını belirleyen regülasyonlar (Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu, Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu, İmar Kanunu ve ikincil mevzuatı vb.), Tesis içindeki güvenli yaklaşım mesafelerini belirleyen regülasyonlar (EIGA, ANSI,DOD vb.), Senaryoların tahminlenmesinde kullanılan etki alanı modelleme yazılım (PHAST, ALOHA, CFD vb.) çıktıları, API/NPRA SVA Metodolojisine göre yapılan Güvenlik Zafiyeti Değerlendirmesi sonuçlarıdır Prosesler ve Operasyonları Tasarım, regülasyonlar ışığında temel proses adımlarını ifade eden blok akış diyagramı (BFD) oluşturulması ile başlar. Blok akış diyagramı çerçevesinde proses akış diyagramı (PFD) oluşturulur. Prosesin, BFD ve PFD si oluşturulurken Ar-Ge çalışmalarından elde edilen Pilot Ölçek Çalışma Sonuçları dikkate alınarak ölçek büyütme planlama çalışmalarına yönelik planlama da yapılır. Prosesin güvenli şekilde işletilebilmesi, bütünlüğünün sağlanabilmesi ve her adımda planlanan çıktıyı üretebilmesi için proses enstrümanları seçilir ve izometri ve borulama planlaması yapılarak Proses Enstrüman ve Borulama Diyagramı (P&ID) oluşturulur. Proses Akış Diyagramı hazırlandıktan sonra Borulama ve Enstrümantasyon Diyagramı nın hazırlanabilmesi için önceden belirlenmiş sorular çerçevesinde ön tehlike analizi gerçekleştirilir. Taslak aşamasında olan P&ID dokümanı, ve de bahsedilen aşamalardan geçirilerek nihai hâle getirilir ve dondurulur. Nihai hâle gelmiş olan P&ID için proses teknolojisi, proses ekipmanı ve tehlikeli karakteristikler ile tüm kimyasalların ve ara maddelerin fiziksel özellikleri vb. içeren Proses Teknoloji Bilgileri (PTI) dokümanı, belirlenen sistematik doğrultusunda eşzamanlı olarak oluşturulur. Tasarlanan sistemin bileşenleri için ekipman spesifikasyon kartları hazırlanır. PTI ile tanımlanmış ve ekipman spesifikasyon kartları oluşturulmuş olan ekipmanlar için bakım planlaması yapılır. Tesis devreye alındıktan sonra güvenilirlik ve arıza verilerinin oluşturulması için bakım kayıtları düzenli olarak tutulur ve değerlendirilir Enstrümanlar ve Konfigürasyonu Proses enstrümanlarının tehlike yaratmayacak ve proses bütünlüğünü sağlayacak şekilde konumlandırılması dolayısı ile birbirlerine olan güvenli mesafelerin be- lirlenmesi proses güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Güvenlik mesafelerinin tespiti için birden çok yöntem prosesin karakteristiklerine, tehlikeli maddelerin depolama, elleçleme ve operasyon kriterlerine göre belirlenmektedir. İlk adımda enstrümanlar, üreticiden sağlanan bilgiler, temel proses operasyonları, regülasyonlar (API, ASME, EIGA vb.) göz önünde bulundurularak yerleştirilir. P&ID hazırlandıktan sonra yapılan diğer bir çalışma patlayıcı ortamların tahmin edilmesi ve patlayıcı ortam sınıflandırmasıdır. Bu aşamada tesisin yerleşim planı değerlendirilerek patlayıcı ortam oluşabilecek yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler hâlinde sınıflandırılır. Bu sınınflandırmada temel dayanak IEC ve IEC standartlarıdır. Patlayıcı ortam sınıfları dikkate alınarak uygun exproof ekipmanlar ve sistemler belirlenmektedir Proses Tehlike Analizi ve Fonksiyonel Güvenlik Prosese yönelik konsept tasarım tamamlandıktan sonra HAZOP çalışması gerçekleştirilir. HAZOP çalışmasının doğru işletilebilmesi için en az HAZOP Farkındalık Eğitimi almış kişilerden oluşan bir ekip kurulur. HAZOP çalışması IEC Standardı na uygun hazırlanan sistematikte Roketsan HAZOP çalışma sayfası ve risk matrisi ile gerçekleştirilir. Gerçekleştirilen çalışma sonucunda risk seviyesi yüksek olan senaryolar için Güvenlik Enstrümanlı Fonksiyonlar (SIF) belirlenir. Belirlenen her SIF için koruma katmanları analizi (LOPA) yapılarak SIL gereksinimi belirlenmektedir. SIL gereksiniminin belirlenmesi aşamasında kullanılacak koruma katmanları hata olasılık değerleri ve koruma katmanları çalışma sayfası Roketsan Proses Güvenliği Sistemi içerisinde belirlenmiştir Alarm Sistemlerinin Tasarımı Alarm sistemleri, proseste bütünlük kaybı oluşma ihtimalini azaltan güvenlik katmanı niteliğindeki uyarı sistemleridir. a

36 36 Sayı 13 Tasarım ve Mühendislik Gücümüz Prosesi kontrol altında tutabilmek için önceden belirlenmiş kritik parametrelerin limit değeri üzerine çıkması durumunda verilen alarmları ve seviyelerini tasarlamak, alarm yönetim sisteminin ilk adımıdır. Alarm sistemi tasarımı, P&ID ile birlikte eş zamanlı olarak tasarlanır. P&ID in donması ile birlikte Proses Güvenliği Bilgi Sistemi (PSI) kapsamında adreslenmekte ve otomasyon sistemi üzerinden takip edilmektedir. Alarm sistemlerinin tasarımları tamamlandıktan sonra tüm proses için Olay Etki Matrisi - CEM hazırlanır. Kritik operatör müdahaleleri için kullanılan alarmlar önceliklendirilir ve bu alarmlarda uygulanacak müdalahe planları talimatlar hâline getirilerek operatörlere eğitimlerde detaylı olarak aktarılır Test, Değerlendirme ve Muayene Tesisin borulama ve enstrümantasyon diyagramının nihai hâle gelmesi ile tasarım donmaktadır. Bu diyagramda yer alan enstümanlar ve borulama için kaynağında muayene, montaj ve devreye alma aşamalarında ihtiyaç duyulan test ve muayeneler aşağıdaki gibi planlanmaktadır: Tehlikeli madde depolama tankları ve borulamaları için ITP dokümanları, IEC standardına uygun ATEX uygunluk değerlendirmesi, SIL verifikasyon süreci, Exproof sistemler için IEC standardına uygun görsel muayene Yangın Algılama, Uyarı ve Yangın Söndürme Sistemlerinin Tasarımı Proses tehlike ve işletilebilirlik analizleri sonucunda belirlenen güvenlik katmanları analizleri ve fonksiyonel güvenlik sistemleri değerlendirmesi sonuçlarına göre tesiste yangın güvenliğini sağlamak için NFPA ve TSE standartlarına uygun yangın algılama ve uyarı sistemleri ile yangın söndürme sistemlerinin tasarımı yapılmaktadır. Ayrıca gerekli görülmesi durumunda gaz algılama sistemi tasarımı da bu başlık altında incelenmektedir. Gaz algılama sistemlerinde konsept tasarımda gerçekleştirilen proses tehlike analizleri göz önüne alınmaktadır. Sızıntı, döküntü ve yayılım olasılığı yüksek olan noktalar öncelikli olacak şekilde dedektör planı hazırlatılmaktadır. 2.2 Güvenli Çalışma Prosedürleri İşletme talimatları; normal işletme, işletmeye alma, planlı ve acil durumlarda devre dışı bırakmada ve tesisin bakımında kullanılabilir. Güvenli çalışma prosedürleri, tesiste çalışanların ve acil durumdan etkilenmesi muhtemel tarafların eğitim, bilinç ve farkındalıkları için kullanılmaktadır. Güvenli çalışma prosedürleri, tesisin işletilmesi, kaza ve olay araştırmaları, bakım, eğitim vb. süreçler ile sürekli etkileşim içinde olan değişim yönetiminin en önemli unsuru olarak kabul edilmektedir. 2.3 Tesis İnşaat Kontrolleri Tesiste inşaat kontrolleri, tesisin tüm unsurları ile tasarlandığının fiziksel gerçekleşme üzerinden doğrulanmasıdır. Beton yapılar, enstrümanlar, borulama, otomasyon ve alarm sistemleri, fonksiyonel güvenlik sistemlerinin projelendirildiği gibi inşaa edildiği kontrol edilir. Kontrol faaliyeti, test, gözle kontrol, muayene vb. aşamaları tek tek veya entegre olarak içerebilir. 2.4 Bakım ve Varlık Yönetimi Tesiste proses güvenliğinin sürdürülebilir olmasının tek şartı varlık ve bakım yönetimi uygulamalarının etkin olarak uygulanmasıdır. Tesisi oluşturan bina ve eklentileri, P&ID de yer alan ekipmanlar, enstrümanlar, borulama, otomasyon sistemi, yangın algılama, uyarı ve söndürme sistemleri, gaz algılama ve uyarı sistemleri varlık yönetimi için kullanılan kurumsal yazılımlara eklenmekte, takibi ve değerlendirilmesi bu envanter sistemi ile yapılmaktadır. Proses güvenliği açısından varlıklar, kritiklik analizi yapılarak sınıflandırılmaktadır. Güvenlik kritik ekipmanlar için proaktif bir yaklaşım ile önleyici bakım, muayene ve testler yapılarak sağlanmaktadır. Önleyici bakım programı için hata modları ve etkileri analizi gerçekleştirilerek arıza kök nedenleri ve arızanın proses güvenliğine etkisi incelenmektedir. 2.5 Devreye Alma Öncesinde Güvenlik Gözden Geçirmesi Devreye Alma Öncesinde Güvenlik Gözden Geçirmesi (PSSR), Başlangıç için hazır mıyız? sorusunun cevaplanmasıdır. PSSR, tesisin işletmeye alınmadan önce, tasarım veya işletim amacına uygun olmasını sağlamak, olası değişikliklerden kaynaklanan olası tehlikeleri yakalamak ve yeniden değerlendirmek için yapılan bir güvenlik incelemesidir. PSSR, güvenliği sağlamak için işletme bakım ve acil durum prosedürlerinin yerinde ve yeterli olduğunu temin etmek ve tesiste çalışan personelin sorumluğundaki aksiyonları yerine getirebileceğinden emin olmak için yapılmaktadır. PSSR, tasarımın son basamağıdır ve tasarımın geçerli kılınması için gerçekleştirilir. Bu sayede PSSR, tasarımı ve kurulumu yapılan sistemin devreye alınması öncesinde tüm aşamaların kontrolünde ve güvenli devreye almada anahtar rolü oynar n Derya ÇALIŞKAN Plan ve Koordinasyon Birimi Yönetici Mühendis

37 Roketsan AFED 2018 Fuarı nda Temmuz 2018 Fuar ve Organizasyonlar 37 Roketsan 25 Şubat - 3 Mart 2018 tarihleri arasında Riyad, Suudi Arabistan da gerçekleştirilen AFED 2018 Fuarı nda yerini aldı. Ziyaretçilerin yoğun ilgi gösterdiği fuarda, Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR ve T.C. Riyad Büyükelçisi Erdoğan KÖK başta olmak üzere Suudi Arabistan, Malezya, Azerbaycan ve Kazakistan dan katılım sağlayan üst düzey delegasyonlar Roketsan standını ziyaret ederek ürün ve projeler hakkında bilgi aldı n AEC Firması Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü nün Standımızı Ziyareti Suudi Arabistan Kara Havacılık Komutanı Tümg. Anas Hassan AL-ALI nin Standımızı Ziyareti Suudi Arabistan Kara Kuvvetleri Topçu Komutanı Tümg. Mohammed M. AL SENANI nin Standımızı Ziyareti Malezya Kara Kuvvetleri Komutanı Zulkiple Bin Hj. KASSIM in Standımızı Ziyareti Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR, Arabistan Büyükelçisi Erdoğan KÖK ve Türk Firmaları T.C. KKK Kurmay Başkanı Korg. Metin GÜRAK ın Standımızı Ziyareti

38 Sayı Fuar ve Organizasyonlar Roketsan DIMDEX 2018 Fuarı nda Roketsan, Mart 2018 tarihleri arasında Doha, Katar da düzenlenen DIMDEX 2018 Fuarı na katılım sağladı. Fuarda, son teknoloji ürün ve sistemlerini sergileyen Roketsan, standında T.C. Millî Savunma Bakanı Nurettin CANİKLİ, Genelkurmay Başkanı Org. Hulusi AKAR, Kamerun Deniz Kuvvetleri Heyeti ve Katar Keşif ve Gözetleme Komutanlığı Heyeti başta olmak üzere çok sayıda üst düzey delegasyonu ağırladı n Millî Savunma Bakanı Nurettin CANİKLİ'nin Standımızı Ziyareti Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hulusi AKAR'ın Standımızı Ziyareti Katar Silahlı Kuvvetleri Keşif Gözetleme Merkezi Komuta Heyetinin Standımızı Ziyareti Kamerun Deniz Kuvvetleri Heyetinin Standımızı Ziyareti MSI Show Daily

39 Temmuz 2018 Fuar ve Organizasyonlar 39 Roketsan Eurasia Airshow da Bu yıl ilk kez, Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlenen Eurasia Airshow da Roketsan son teknoloji ürün ve sistemlerini sergilediği standında katılımcıların yoğun ilgisini topladı. Organizasyon boyunca Roketsan standını ziyaret eden üst düzey delegasyonlar arasında A.B.D, Litvanya, Ukrayna, Slovakya, Belçika, Hollanda, Umman, İran, Romanya, Çekya, Fransa ve Kazakistan heyetleri yer aldı n Hava Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti Hava Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti Bangladeş Heyetinin Standımızı Ziyareti Kazakistan Heyetinin Standımızı Ziyareti Rusya Heyetinin Standımızı Ziyareti Özel Kuvvetler Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti

40 40 Sayı 13 Fuar ve Organizasyonlar Roketsan EFES 2018 de Roketsan, 2-10 Mayıs 2018 tarihleri arasında gerçekleştirilen EFES 2018 Birleşik Müşterek Fiilî Atışlı Tatbikatı nda millî ve yerli, son teknoloji ürünleriyle ziyaretçilerin ilgi odağı oldu. Tatbikatın atışlı safhasında kullanılan L-UMTAS, CİRİT ve MAM-L hedeflere tam isabet kaydederken, Roketsan ulusal ve uluslararası basının ilgisini topladı. Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanı, Kara Kuvvetleri Komutanı, Hava Kuvvetleri Komutanı, Deniz Kuvvetleri Komutanı, Ege Ordu Komutanı, 3. Kol- ordu Komutanı başta olmak üzere; Katar Genelkurmay Başkanı, Azerbaycan Hava Kuvvetleri Komutanı ve birçok uluslararası heyet Roketsan standına ziyarette bulundular n Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hulusi AKAR ve Beraberindeki Delegasyonların Standımızı Ziyareti Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Yaşar GÜLER ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Hasan KÜÇÜKAKYÜZ'ün Standımızı Ziyareti

41 Temmuz 2018 Fuar ve Organizasyonlar 41 Roketsan KADEX Fuarı nda Roketsan Mayıs 2018 tarihleri arasında Kazakistan'ın başkenti Astana'da düzenlenen KADEX 2018 Fuarı na üst üste üçüncü kez katıldı. Savunma Sanayii Başkanı, Kazakistan Başbakanı ve Kazakistan Genelkurmay Başkanı başta olmak üzere çok sayıda ül- keden gelen heyetler Roketsan standını ziyaret edip en son teknoloji ve ürünler hakkında bilgi aldı n Kazakistan Engineering Firması ile Yapılan İş Birliği Anlaşması İmza Töreni Kazakistan Genelkurmay Başkanı nın Standımızı Ziyareti Kazakistan Başbakan Yardımcısı ile Savunma ve Havacılık Sanayii Bakanı'nın Standımızı Ziyareti Show Daily

42 42 Sayı 13 Fuar ve Organizasyonlar Roketsan Eurosatory 2018 de Roketsan Haziran 2018 tarihleri arasında Paris te düzenlenen dünyanın en prestijli savunma sanayii fuarlarından biri olan Eurosatory 2018 e katılım sağladı. Fuar dünyadan ve Türkiye den yüksek profilli savunma sanayii şirketleri ile 80 civarında ülkenin resmî heyetlerine ev sahipliği yaptı. Başta Çekya ve Kazakistan olmak üzere 10 dan fazla resmî heyet Roketsan standını ziyaret ederek ürün ve yetenekler ile ilgili bilgi aldı n Ege Ordu Komutanı Orgeneral Abdullah RECEP'in Standımızı Ziyareti Paris Büyükelçimiz İsmail Hakkı MUSA ve Ege Ordusu Komutanı Orgeneral Abdullah RECEP in Roketsan Standı Ziyareti Brezilya Heyetinin Standımızı Ziyareti MSI

43 Temmuz 2018 Fuar ve Organizasyonlar 43 Mars ta Hayat Roketsan ın sponsor olduğu ve Çanakkale Kent Konseyi İzciliği Geliştirme ve Yaygınlaştırma Çalışma Grubu tarafından Aralık 2017 tarihlerinde Kamp Mars 2017 Uzay İzcileri Bilim Kampı Ulupınar da gerçekleştirildi. Minik izcilerimize, Mars, Mars ta hayat, güneş sistemi, yıldızlar, hava olayları, meteoroloji ve klimatoloji ile astro felsefe konularında eğitimler verildi n

44 44 Sayı 13 Fuar ve Organizasyonlar Sanayi ve Teknoloji Zirvesi Başbakan Binali YILDIRIM ın açılışını gerçekleştirdiği Gebze Teknik Üniversitesi Sanayi ve Teknoloji Zirvesi Nisan 2018 Geleceğin Mühendisleri Roketsan Standında Roketsan ın sponsorları arasında bulunduğu, Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlenen Bursa Bilim Şenliği nde standımız tarihleri arasında gerçekleştirildi. Üniversite ve lise öğrencilerinin yoğun ilgi gösterdiği zirveye, Roketsan adına Kurumsal İletişim Müdürlüğü nden Bengisu YALAVAÇ, İK Müdürlüğü nden Selin USLU ve Tedarik Müdürlüğü nden Cihan GÖKÇAY katılım sağladı n küçük misafirlerimiz tarafından yoğun ilgi gördü. Roketsan çalışanları tarafından gerçekleştirilen, Magdeburg Küreleri, Bernoulli Üfleyicisi ve Vakumda Zil atölye çalışmaları, minik ziyaretçilerimize bilimi sevdirmek, alışkanlık kazandırmak ve analitik düşünce yapısına sahip geleceğin bilim insanlarının yetişmesi konusunda yardımcı oldu n İTÜ Savtek Günleri Roketsan ın Altın Sponsorluk kapsamında yer aldığı, 7-8 Mayıs 2018 tarihlerinde düzenlenen İTÜ Savunma Teknolojileri Günleri, sektörün öncü firmalarının temsilcilerinin katılımı ve konuşmaları ile başlamıştır. Kurumsal İletişim ve Tanıtım Müdürlüğünden Erinç ÖZER in Roketsan tanıtım sunumuyla yer aldığı organizasyonda, İK Müdürlüğünden Gökçe GÜVEN üniversite öğrencilerine staj ve iş başvurusu hakkında bilgi paylaşımında bulundu n

45 Temmuz 2018 Fuar ve Organizasyonlar 45 Roketsan Kariyer Fuarlarında Bilkent Üniversitesi Orta Doğu Teknik Üniversitesi Roketsan her sene olduğu gibi bu sene de üniversite kariyer fuarlarında öğrencilerle buluştu. dürü İklim KESKİNTAŞ Konya Selçuk Üniversitesi nde, Roketsan genel yapısı ve işe alım süreçleri hakkında sunum gerçekleştirdi n Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, TED Üniversitesi ve Konya Selçuk Üniversitesi nde düzenlenen kariyer fuarlarında öğrencilere Roketsan, aday mühendislik ve staj imkânları hakkında bilgi verildi. İnsan Kaynakları Mü- Konya Selçuk Üniversitesi Tasarım Aşamasında Proses Güvenliği ve Yatırımlarının Yönetilmesi Roketsan, Mayıs 2018 tarihleri arasında Kocaeli Sanayi Odası tarafından yılda bir kez düzenlenen Proses Emniyeti Sempozyumu na katılım sağlamıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve AFAD, yerel yönetimler, üniversiteler, endüstri tesisleri, danışmanlık firmaları, ekipman ve ürün üreticileri ile belgelendirme kuruluşlarının katılım sağladığı sempozyumda, Roketsan adına Derya ÇALIŞKAN Tasarım Aşamasında Proses Güvenliği ve Yatırımlarının Yönetilmesi konusunda mevzuat ve uygulamalara yönelik sunum yapmıştır n

46 46 Sayı 13 Roketsan dan Haberler Roketsan-Raytheon İş Birliği Mükemmeliyet Ödülü ile Devam Ediyor Roketsan ve Raytheon, Patriot Programı kapsamında başarı ile tamamlanan üç farklı projenin ardından, 16 Mayıs 2018 tarihinde Patriot GEM-T Hava Savunma Füzesi Kontrol Bölümü Üretimi için imzaladıkları yeni sözleşme ile 2009 yılından beri sürdürdüğü stratejik ortaklıklarına devam edecektir. Raytheon tarafından 2009 yılından beri sekiz yıl üst üste Tedarikçi Mükemmeliyet Ödülü ile ödüllendirilen Roketsan, 2017 yılı içerisinde gösterdiği performans nedeniyle Raytheon tarafından dokuzuncu defa aynı ödüle layık görülerek, ikinci defa 4 Yıldız kategorisinde ödül almıştır. Raytheon firması, müşteri ihtiyaçlarını aşan üstün hizmet ve çözüm ortaklığı sağlayan tedarikçileri belirlemek için her sene Tedarikçi Mükemmeliyet Ödülü programını yürütmektedir. Bu kapsamda ödül adayları, genel kalite ve za- manında teslimat dâhil olmak üzere belirli kriterlere göre değerlendirilmektedir. Roketsan, Raytheon firması tarafından yapılan değerlendirme sonucunda 4 yıldız Mükemmeliyet Ödülünü almaya hak kazanan 55 firmadan birisidir Tedarikçi Mükemmeliyet Ödülü 17 Mayıs 2018 de ABD Boston da yapılan bir törenle Raytheon IDS Başkan Yardımcıları Steve MURPHY ve John BERGE- RON tarafından Roketsan Genel Müdür Yardımcısı ve OES Grup Başkanı Hayri TORUN ve Patriot CSA Programı Proje Lideri Anıl KARAÇAY a takdim edilmiştir. Raytheon firması tarafından verilen bu prestijli ödüle dokuzuncu kez layık görülmek, Roketsan ın müşterisine istenilen kalitede ve zamanında ürün teslim etme yükümlülüklerini yerine getirmesinin ve uluslararası projelerde gerçekleştirdiği başarının önemli bir göstergesidir. Patriot GEM-T Hava Savunma Füzesi Kontrol Bölümü Üretimi için dünyada onaylı tek kaynak olan Roketsan, ayrıca Raytheon Öncelikli Patriot Tedarikçisi durumundadır n

47 Temmuz 2018 Roketsan dan Haberler 47 Roketsan Guinness Rekorlar Kitabı nda Dünya üzerindeki benzerlerinden farklı olmak adına sürekli yenilikçilik arayışını sürdüren Roketsan, oluşturmuş olduğu teknolojik birikim ve ürün portföyü ile bir ilke daha imza attı yılında yayımlanan Guinness Rekorlar Kitabı nda, ordu araçları kategorisinde, tek seferde 240 adet 122 mm lik roketi 2 dakika içerisinde atabilen, Jobaria Çok Kundaklı Roketatar Silah Sistemi ile Roketsan kendine yer buldu n

48 48 Sayı 13 Roketsan dan Haberler Çözüm Ortaklığı Faaliyetleri Millî Savunma Bakanlığı nın bilgisi, Savunma Sanayii Başkanlığı mızın desteği ve Yönetim Kurulu muzun talimatı ile 2015 yılından itibaren; Ülkemizde devlet politika ve millî hedeflerine uygun çözüm ortaklığı çalışması başlatılmış ve bu maksatla Roketsan tarafından tespit edilen, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Sanayi Odaları, Bölgesel Savunma Sanayii Havacılık ve Uzay Sanayisi kümelenmelerinden alınan bilgiler kapsamında hâlen çalışılan ve çalışılabileceği değerlendirilen 187 firma tespit edilerek yerinde incelenmiştir. Yerli ve millî üst teknoloji ve ürün elde edilebilecek firmalar ile bugüne kadar en üst seviyede iki toplantı ve bir çalıştay yapılarak görüş alınmış, dünyadaki çözüm ortaklığı örnekleri incelenmiş, üniversitelerdeki bilimsel araştırmalar dikkate alınmış ve Seçim Kriterleri belirlenmiştir. Bu iş kolları ve seçim kriterleri; Ürün ve Süreç Kalitesi Direktörlüğü tarafından değerlendirilmiş ve ilk aşamada 45 firma çözüm ortağı olarak tespit edilmiştir. Çözüm Ortaklığı nın yasal olarak uygulanabilmesi için hazırlanan Çözüm Ortaklığı Protokolü, 45 firma ile 14 Şubat 2018 tarihinde gerçekleşen Çözüm Ortaklığı İmza Töreni nde imzalanmıştır. Çözüm Ortakları ile çalışmanın sağlayacağı kazanımlar aşağıda sunulmuştur: 1. İş birliği yapılacak Çözüm Ortağı firmanın bu konudaki kabiliyet ve tecrübesinin belirli ölçüde kanıtlanmış olması sayesinde; ileriye dönük risklerin minimize edilmesi, teknik ve ticari belirsizliklerin asgari seviyeye indirilmesi, 2. Roketsan ın kendi iş kolu dışındaki alanlarda arayışa girmeden / yatırım yapmadan / insan gücü ayırmadan çözüme ulaşabilmesi, 3. Kritik konular ile ilgili; bilginin ve gizliliğin korunacağından emin olunması, sağlam ve güvenilir bir kurumsal yapıyla çalışılması, 4. Hızlı, maliyet etkin ve kalifiye çözüme ulaşabilmesi, 5. Millî Sanayiinin gelişimine katkı sağlayarak dışa bağımlılığın önlenmesi, 6. Gereksiz iş gücü kayıplarının önlenmesi, 7. İhtiyacın ortak akıl ve ileri teknoloji ile zamanında karşılanması n

49 Temmuz 2018 Roketsan dan Haberler 49 Metalurji ve Malzeme Günleri nde Deneyimlerimizi Paylaştık Farklı sektörlerden temsilcilerin çalışma alanlarını ve deneyimlerini öğrenciler ile paylaşmaları ve öğrencilerin akademik olarak öğrendikleri bilgilerin iş hayatındaki kullanımını gözlemleyebilmeleri adına; Şubat 2018 tarihleri arasında Sakarya Üniversitesi Malzeme Bilimi Topluluğu tarafından 10 uncu Ulusal Metalurji ve Malzeme Günleri ve Mart 2018 tarihleri arasında İstanbul Teknik Üniversitesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Kulübü tarafından 5 inci Metalurji ve Malzeme Günleri gerçekleştirildi. İlgili etkinliklere, Roketsan ı temsilen OES Grup Başkanlığı bünyesinde Yapısal Malzeme Teknolojileri Birim Yöneticisi olarak görev yapan Fatih GÜNER konuşmacı olarak katılım göstererek deneyimlerini öğrenciler ile paylaştı n Savunma Sanayii (Kayseri) Çalıştayı ORAN Kayseri Yatırım Destek Ofisi tarafından hazırlanan "İl Yatırım Destek ve Tanıtım Stratejisi 2018 Eylem Planı" ve TR72 Bölge Planı hedef ve öncelikleri doğrultusunda, Erciyes Teknopark ve Orta Anadolu Kalkınma Ajansı iş birliği içerisinde 11 Nisan 2018 tarihinde Kayseri de gerçekleştirilen Savunma Sanayii Kayseri Çalıştayı na Kayseri, Sivas ve Yozgat illerinin Valileri, Üniversite Rektörleri, ilgili akademisyenler, sanayiciler ve girişimcilerin yanı sıra, Türkiye'nin birçok ilinden Kalkınma Ajansları, akademisyenler ve firmalar katılım gösterdi. Çalıştayın öğleden sonraki oturumunda; Askerî Sistemlerde Yazılım-Bilişim ve Simülasyon Sistemleri Vizyon Paneli, Askerî İleri Malzemeler Vizyon Paneli ve İnsansız Askerî Araç Sistemleri Vizyon Paneli olmak üzere üç farklı panel düzenlendi. Panellerde Savunma Sanayii Başkanlığı, TÜBİTAK, Aselsan, Havelsan, TAI, TEI, Aspilsan, BMC, Baykar Makina ve Solid Electron gibi birçok kurum ve kuruluştan üst düzey katılımcıların konuşmaları ile birlikte; Roketsan ı temsilen OES Grup Başkanlığı bünyesinde Yapısal Malzeme Teknolojileri Birim Yöneticisi olarak görev yapan Fatih GÜNER panelist olarak sunum gerçekleştirdi n

50 50 Sayı 13 Roketsan dan Haberler Gazi Üniversitesi Savunma Sanayii Toplantısı Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Otomotiv Mühendisliği bünyesinde faaliyet gösteren Otomotiv Bilim ve Teknoloji Topluluğu nun, Jandarma Özel Asayiş Komutanlığı nın desteğiyle düzenlediği Savunma Sanayii Toplantısı 14 Mart 2018 tarihinde Gazi Üniversitesi nde gerçekleştirildi. Türk savunma sanayiindeki gelişmelerin tartışıldığı toplantıda System Analysis and Program Development (SAP) Tek- noloji Geliştirme Lideri Serhan YILMAZ ın moderatörlüğünde Türk Savunma Sanayii konulu bir panel düzenlendi. Panelde Roketsan adına Pazar Geliştirme ve Tanıtım Direktörü Hüdai ÖZDAMAR konuşmacı olarak yer aldı. Bunun yanı sıra MKE, Aselsan, Katmerciler, Havelsan ve TAI den de panele katılım sağlandı n mtrs* Yönetici Yetiştirme Programımız Ödül ile Tescillendi! Türkiye Eğitim ve Gelişim Platformu (TEGEP) tarafından; Kurumların gerçekleştirdikleri eğitim ve gelişim alanındaki çalışmaların desteklenmesi, yaratılan değerlerin paylaşılarak görünür kılınması ve bu çalışmaların başarılı uygulamalar olarak ödüllendirilmesi amacıyla düzenlenen TEGEP Öğrenme ve Gelişim Ödülleri 2018 töreni 30 Mayıs 2018 tarihinde İstanbul da düzenlendi. Türkiye nin önde gelen kurum ve kuruluşlarının farklı eğitim ve gelişim kategorileri için yarıştıkları ödül töreninde; hızlı büyüme ve ileri teknoloji üretimini, çevik ve vizyoner bir anlayışla yönetebilecek potansiyel adayların geliştirilmesi ve yönetici olarak yetiştirilmesi amacıyla yürüttüğümüz mtrs Yönetici Yetiştirme Programı ile Liderlik ve Yönetim Geliştirme Programı Kategorisi nde ödül almanın gurur ve mutluluğunu yaşıyoruz. Bu kıymetli süreçte bize destek veren Roketsan Üst Yönetimimize ve yolu mtrs Yönetici Yetiştirme Programı ndan geçerek ilham yaratan tüm yönetici ve adaylarımıza teşekkür eder; TEGEP Öğrenme ve Gelişim Ödülleri 2018 de ödül alan tüm kurum ve kuruluşları tebrik ederiz n *mtrs: more than Rocket Science ve Roketsan ın Management Trainee leri anlamlarını taşımaktadır.

51

52 52 Sayı 13 Roketsan dan Haberler Toplum 5.0: Fütüristik Bir Ütopya İnsan Odaklı Ekonomi; çalışanlarını geliştirerek büyüyen şirketlerin kalıcı olabileceği bir pazar anlamına geliyor. Dolayısıyla meslekler için inovasyon, günümüzde tüm toplumlar için bir zorunluluk hâline geldi. Mesleki inovasyon ekosistemi, insanın değerini artırma ve bu yolla değer üretme konusunda günümüzün iş odaklı ekonomisine göre çok daha başarılı olacaktır. Siz de yaşamlarınızın özellikle son 10 yıldır her şeyin bir üst modelini beklemek üzerine kurulu olduğunu düşünmüyor musunuz? Neredeyse hayati bir organımız hâline gelen akıllı telefonlarımız sayesinde her an her yerde -uyku dâhil olmak üzereçevrimiçi olduğumuz yadsınamaz bir gerçek. Dünya hızlı bir şekilde yüksek teknolojiyle şekilleniyor ve bizler kelimenin tam anlamıyla teknolojiyle yatıp kalkıyoruz. Trendleri takip etmekle yetiniyorsak çoktan geç kalmış olabiliriz; çünkü, gücü elinde tutmak ya da güç sahibi olmak isteyenler trendleri belirlemek için sıraya girmiş durumda. Japonya da listeye üst sıralardan hızlı bir giriş yaparak dönüşmek ve varlık göstermek zorunda olduğumuz yeni toplum yapısını takdim etmiş bulunuyor: Toplum 5.0. Almanya nın yapay zekayı ve nesnelerin internetini merkeze alan çevrim içi sanayi projesi Endüstri 4.0, işte bu süper akıllı toplumlarda hayata geçecek. Dijital toplum projesi E-Estonia ya da akıllı ulus Smart Nation Singapore gibi projelerle ülkeler yeni dünya düzenine hazırlanmaya başladılar. Peki Türkiye nin bu hızlı dönüşüm çağındaki rolü ne olacak? Zekiyiz; ama Çalışıyor Muyuz? Bahsettiğimiz bu hızlı dönüşüm çağında ekonomik yapının, tüm insanların değer yaratabileceği ve bu değeri çıktıya dönüştürebileceği İnsan Odaklı Ekonomi ye evrileceği öngörülüyor. Temelde maliyetleri düşürme amacını güden günümüzün iş odaklı ekonomisinde, küresel pazarı insanın değer ürettiği gelişmiş bir hizmet platformuna dönüştürmek ve bu platforma dayalı bir toplumsal altyapı oluşturmak çok mümkün görünmüyor. Bu modelde dönüşmesi gereken en önemli unsurlardan biri insan; yani, aslında meslekler. Yeni mesleklerin doğuşu ilk etapta kazanım gibi görünse de, işsizliğin yüksek olduğu Türkiye gibi toplumlarda daha fazla yıkıma sebep olabilir. Bu durum yeni toplumsal sınıflar doğurabileceği gibi, zaten kaybolan orta sınıfı tamamen ortadan kaldırıp yıkıcı bir sınıf uçurumu yaratabilir. Kırılgan bir ekonomik yapıda daha fazla çalışmak, daha fazla üretmek ya da daha fazla kazanmak gibi niceliksel hedefler yerine; verimli çalışmak, doğru ürünü hızlı üretmek gibi niteliksel hedefler koymak gerekiyor. Küresel pazarın ihtiyaçlarına cevap vermek, hem bugün hem de gelecekte bizi çok fazla ileriye taşıyamayacak bir hedef gibi görünüyor; çünkü, biz bu ihtiyaçları tespit etmek ve karşılamak için uğraşırken, bu ihtiyaçlar başkaları tarafından belirleniyor olacak. Öncelikli sektörlerini hedef alan, bu doğrultuda yatırımlarını artıran ve eğitim yapısını; yaratıcı, bilgili, hızlı ve sonuç odaklı çalışanlar yetiştirecek sistemlere dönüştüren toplumlar, geleceğin ekonomisinde öncü ve belirleyici olma şansını elde edecektir. Teknoloji Teknoloji İçin Midir, Toplum İçin Mi? Değişim söz konusu olduğunda işin sosyolojik boyutunu ele almak kaçınılmaz olacaktır. Özellikle son 10 yılda yaşadığımız bu değişim telaşı, kültür, demografi, etik, hukuk, güvenlik, refah gibi toplumun temelini oluşturan unsurları gözden kaçırmamıza yol açmış olsa da, değişim ihtiyacının aslında bireyler ve bu bireylerin oluşturduğu toplumlar için var olduğunu unutmamak gerekiyor. Akıllı Toplum kavramı, her anlamda bu boşluğu doldurarak, insan doğası nı yeniden denkleme dâhil ediyor ve bireyleri dijital dönüşüme hizmet edecek aracılar olmaktan çıkarıp, değişim çağının liderlerine dönüştürüyor.

53 Temmuz 2018 Roketsan dan Haberler 53 Toplumlarda bütünsellik esastır. Başka bir deyişle, bir toplumun var olabilmesi için geçmişten geleceğe kültürel bağlantıların ve her bireyin toplumsal rollerinin devamlılığı gerekir. Toplumu parçaları insanlardan oluşan bir yap-boz gibi düşünelim. Bu yap-bozun tamamlanabilmesi için tüm parçalar eksiksiz olmalıdır. Başka bir ifade ile, insanların birbirlerine ihtiyaç duydukları ve bu ihtiyaçlara cevap verebildikleri, tıpkı yap-bozun parçaları gibi birbirlerini tamamlayabildikleri bir düzen tam ve bütün olabilir. Akıllı Toplum; ama Nasıl? Peki, akıllı toplum bireylerinin ihtiyaç duyacağı yetenek yönetimi konusunda şirketlere ve insan kaynakları profesyonellerine düşen rol nedir? Ekonomik dönüşümün ana unsurlarından biri olan şirketler, yeni dünyada varlık gösterebilecek iş modellerini ve bu işleri hayata geçirecek insan kaynağını yaratma çabası içindeler. İnsan; yapay zekânın birçok iş sürecinde temel oluşturacağı dijitalleşme çağında, kazanımı en yüksek seviyeye çıkarabilecek tek unsur olacak. Bu anlamda, geleceğin çalışanlarını yaratacak insan kaynakları yönetimi ile bu insanları doğru işlerde kullanacak liderlik modelleri, dönüşüm sürecinde en etkili faktörler olacak. LinkedIn in 2018 Kurumsal Öğrenme Raporu na göre; hem çalışanlar hem de işverenler birincil öncelikli olarak mesleki yetkinlikler yerine sosyal alanlarda gelişimi önemsiyor. Bir diğer öncelik, gelecekte oluşabilecek yetenek boşluklarının doldurulması olarak karşımıza çıkıyor. Öğrenme ve gelişimin dijitalleşmesi ; diğer bir deyişle değişim hızına adapte edilmesi de öncelikler arasında yer alıyor. Son olarak; Öğrenmenin Yaşı Yoktur atasözünün modern bir sürümü olan Sürekli Öğrenme kültürünün, yöneticiler başta olmak üzere tüm kademelerde benimsenmesi, özellikle yeni nesil çalışanların beklentileri arasında bulunuyor. Aynı araştırma raporu, bugünün liderlerinin geleceği şekillendirmede en kritik gördükleri etkenin Yetenek Yönetimi olduğunu söylüyor. Elbette İnsan Odaklı Ekonomi den bahsettiğimiz bir dünyada, bu sonuç çok da şaşırtıcı değil. Teknik ve mesleki gelişim odaklarının ise bulut bilişim, veri madenciliği, özel yazılımlar gibi teknoloji yönetimine yönelik alanlar olduğunu görüyoruz. Bu sonuçlar bize gösteriyor ki, akıllı toplumun çevik, multidisipliner ve entelektüel seviyeleri yüksek bireyleri, aynı anda şirketlerin hem çalışanı hem de müşterileri olacaklar. Yeni ekonomik yapılanmada biz insan kaynakları profesyonellerinin yöneteceği bu yetenekler, başka bir ifadeyle Çalışan Müşteriler çok yönlü, hızlı, dönüşüme fazlasıyla açık ve kuşak değişikliklerinin de etkisiyle çok daha ben merkezli olacak; sadece öğrenmek değil, gerekli olanı şimdi ve hızlı öğrenmek isteyecekler. Hem zaman olarak hem de finansal olarak çok daha sınırlı kaynaklarla sınırsız bilgiye erişim sağlamak, gelecekte yaşamamız muhtemel olan meydan okumaların başında geliyor. Global yatırım ve kariyer danışmanlık şirketi Mercer in 2018 Yetenek Trendleri Araştırması na göre, hızlı değişim, anlam yaratabilmek, sürdürülebilir esneklik, yetenek platformlarına dönüşmek ve tüm alanlarda dijitalleşme geleceğin ilk beş yetenek trendini oluşturuyor yılı itibarıyla çalışanların %75 oranında 2000 ve sonrasında doğan nesil olacağı öngörülüyor. Bahsettiğimiz akıllı toplumun yapı taşları bu dinamik ve çevik nesil olacak, bizler de bu toplumun mimarları olmak istiyorsak aynı hızla dönüşüme ayak uydurmalıyız n Referanslar g-solutions-guides/workplace-learningreport Demet KÜÇÜK Eğitim Müdürlüğü Uzman Yardımcısı

54 54 Sayı 13 Roketsan dan Haberler Kalecik Şehit Mehmet Yıldırım Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Öğrencileri ile Buluştuk 26 Nisan 2018 tarihinde gerçekleştirilen Kalecik İlçesi Mesleki Tanıtım Fuarı kapsamında; Kalecik Şehit Mehmet Yıldırım Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi tarafından, mesleki alanların tanıtımına dair öğretmen ve öğrencilerin birlikte yürüttükleri stant çalışmaları gerçekleştirildi. Bu etkinlik çerçevesinde, mesleki gelişimlerine dair seçim aşamasında olan ortaokul ve lise öğrencilerinin farkındalığını artırmak ve mesleki eğitimin önemi vurgulamak adına Roketsan ı temsilen davet edilen Eğitim Birim Yöneticisi Tuğçe KAYA BALAMAN, Eğitim Lideri Nazlı ÖZDER ve Kıdemli Usta Teknisten Aytullah ÖZEL tarafından sunum ve konuşmalar yapıldı n Okul - İşletme İş Birliğini Geliştirme Çalıştayı 28 Şubat 2018 tarihinde MESS Eğitim Vakfı (MEV) tarafından düzenlenen; TÜSİAD, TİSK, TÜRKONFED, Vehbi Koç Vakfı (VKV) ve Özel Sektör Gönüllüleri Derneği nin (ÖSGD) desteklediği Okul- İşletme İş Birliğini Geliştirme Çalıştayı Ankara da gerçekleştirildi. Mesleki eğitim kurumları yöneticileri ile özel sektör temsilcilerinin bir araya geldiği çalıştayda Roketsan Eğitim Birim Yöneticisi Tuğçe KAYA BALAMAN tarafından Meslek Lisesi Koçları Projesi kapsamında yürütülen çalışmalarımız ve proje deneyimlerimiz hakkında paylaşımda bulunularak, panelist olarak katkılarımız sunuldu n Sektör ve Uygulama Deneyimleri Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi Yüksek Lisans Programı kapsamında; Sektör ve Uygulama Deneyimleri üzerine içeriklerin paylaşıldığı ders için 6 Mart 2018 tarihinde Misafir Eğitmen olarak davet edilen Roketsan Eğitim Birim Yöneticisi Tuğçe KAYA BALAMAN tarafından insan kaynakları, eğitim ve gelişim süreçlerine dair çalışmaları ve tecrübeleri ışığında keyifli bir paylaşım gerçekleştirildi n

55 Temmuz 2018 Roketsan dan Haberler 55 Kavram Buluşmaları ve Dijitalleşen Sosyal Gruplar 18 Nisan 2018 de HR Dergi tarafından gerçekleştirilen yaklaşık 300 kadar İnsan Kaynakları ve Gelişim Profesyonelinin ve Yöneticisinin katılım sağladığı 21 inci Eğitimciler Zirvesi nde; Kavram Buluşmaları ve Dijitalleşen Sosyal Gruplar başlıklı oturumuyla Roketsan Eğitim Birim Yöneticisi Tuğçe KAYA BALAMAN tarafından şirketlerdeki ortak kültür ve biz kavramlarının önemine değinilmiş, çalışanlar arasındaki ilişki ve iletişim ağını güçlendirmek ve kurumsal bağlılığı artırmak için Roketsan olarak farklı platformlarda gerçekleştirdiğimiz uygulamalardan bahsedilmiştir n Kitap Kurtları Kitap Kulübü nde Buluştu Farklı tema, konu ve yazarların, ortak olarak kararlaştırıldığı kulüpte belirlenen kitaplar okunduktan sonra üzerine konuşmak ve değerlendirmelerde bulun- mak için bir araya gelen kitapsever Roketsanlılar, ikincisini gerçekleştirmiş oldukları Kitap Kulübü toplantısında A. J. FINN in yazdığı Penceredeki Kadın isimli psikolojik gerilim romanı ile başladıkları buluşmalarına Yevgeni ZAMYA- TIN in Biz isimli distopik romanı ile devam etti. Kulüp üyeleri, üçüncü buluşmaları için Ursula Le GUIN in Mülksüzler adlı eserini seçtiler n Kadınlar Günü Etkinliğimiz 8 Mart 2018 tarihinde tüm Roketsan çalışanlarının davetli olduğu Kadınlar Günü ne özel Meme Sağlığı Hakkında Her Şey konulu seminerimiz, Prof. Dr. Ercüment Hayri TEKİN (Genel Cerrahi Uzmanı, Meme Cerrahisi), Uzm. Dr. Işıl TUNÇBİLEK (Radyoloji Uzmanı) ve Prof. Dr. Gökhan TUNÇBİLEK in (Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Uzmanı) paylaşımları ile gerçekleşti. Prof. Dr. Ercüment Hayri TEKİN in esprili doğası, Uzm. Dr. Işıl TUNÇBİLEK in sıcak tavrı ve Prof. Dr. Gökhan TUNÇBİLEK in samimi yaklaşımları ile katılımcıların rahatça sorularını yönelttiği, eksik veya yanlış bildiklerini düzeltip yeni doğrularla ayrıldığı verimli bir saat geçirdik. Kısa bir şekilde meme anatomisinin açıklanmasıyla başladığımız seminer, birçok risk faktörünün birleşmesiyle ortaya çıktığı düşünülmekte olan meme kanserinin; kalıtsal, hormonal, yaş, cinsiyet, diyet ve egzersiz gibi genel risk faktörlerine dair nelere dikkat etmemiz gerektiğinin tartışılmasıyla devam etti n

56 56 Sayı 13 Roketsan dan Haberler Roketsan Anne-Baba Okulu Projemiz Anne ve babaları, evliliğe ya da anne-baba olmaya hazırlananları, dahası çevresinde bir çocuğun büyüme serüvenine katılan tüm yetişkinleri davet ettiğimiz Roketsan Anne ve Baba Okulu projemizi 23 Şubat 2018 tarihinde 44 kişilik katılımla başlattık. Çocukların farklı gelişim dönemlerinde desteklenmelerine yardımcı olması ve birey olarak gelişim aşamalarımızı tamamlayıp hayatımızı şekillendirirken yol göstermesi amacıyla ayda bir olmak üzere iki saat gerçekleştirdiğimiz eğitimlerimizin ilk mezunlarını 15 Mayıs 2018 tarihinde verdik. Aile Terapisti Özden BİLGİN danışmanlığında gerçekleştirdiğimiz eğitim başlıkları: Aile İçi Etkileşim: Karı-Koca Rolünden Anne-Babalığa Geçiş Çalışan Anne ve Baba Olmak: Çocukları Kim Büyütecek? Kendini Yöneten Çocuklar Yetiştirmek Ne Çocuk, Ne Erişkin: Bireysel Keşif Olarak Ergenlik n Eğitimde mutlaka sana dokunacak bir şeye denk gelirsin. Kulağına da ne küpe olursa o senin kazancın. Yeni bilgiler ve yeni bakış açısı kazandırdı. Günlük hayatta yapmadığımız bir şekilde çocuklarımızı ve kendimizi aynı potanın içine koyup düşünmeye, kafa yormaya yönlendirdi. Aile içi iletişim kurma yolunda iyi bir başlangıç sağladığını düşünüyorum. Eğitmenin koşmayan, acelesi olmayan ses tonu her buluşmada bir kez daha hayatın nefes almak için ne kadar güzel bir yer olduğuna göz kırptı. Eğitime katılmanızı öneririm, zira çocuğumu öğreneyim derken aslında kendi dehlizlerini farkediyorsun, kendini de görüyorsun. Konu içeriği ve eğitmenin bilgi ve birikimi çok iyiydi.

57 Temmuz 2018 Roketsan dan Haberler 57 Meslek Lisesi Koçları Projesi nin İlham Veren Kapanış Etkinliği 2013 yılından itibaren 111 Roketsan gönüllü koçunun ve 884 öğrencinin farklı çalışma metodları eşliğinde gelişme fırsatı yakaladığı Meslek Lisesi Koçları (MLK) Projemizin Dönemi, 21 Mayıs 2018 tarihinde Elmadağ Şehit Sertaç Uzun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Konferans Salonu nda gerçekleştirilen Kapanış Etkinliği ile tamamlandı. MLK Projesi nin bugünkü başarısında büyük emekleri bulunan Elmadağ Şehit Sertaç Uzun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Okul Müdürü Sakin ÇIPLAK ve Okul Müdür Yardımcısı Kadir ERDİL e teşekkür ederek başladığımız etkinlik, ken- dilerinin ve Roketsan Gönüllü Koçları nın iyi dileklerini paylaştıkları konuşmalar ile devam etti. Ampute Millî Futbol Takımı Kaptanı ve Roketsan Tedarik Direktörlüğü çalışanı Osman ÇAKMAK ın hayat hikayesi ve başarılarına dair katılımcılara ilham veren konuşması ile sonlanan etkinlikte, bir dönemin daha sonuna gelmiş olmanın hem mutluluğu hem de yeni başlayacak dönemlerin heyecanı paylaşıldı n İş te Bir Yılım Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tarafından bu yıl sekizincisi düzenlenen Kariyer Günü etkinliği 8 Mayıs 2018 tarihinde gerçekleştirildi. Etkinliğin Çalışma Hayatında İlk Yılım adlı paneline davet edilen Eğitim Müdürlüğü Kütüphane Uzman Yardımcısı Kardelen AKTAŞ panelde İş te bir yılım... başlıklı sunumuyla kariyer gelişimine yönelik çalışmaların üniversite hayatının en başında yapılmaya başlanmasının önemine değinerek, kendi deneyimlerini bölüm öğrencilerine aktardı n

58 58 Sayı 13 Roketsan lı Olmak Corporate Basketball League (CBL) Basketbol Turnuvası Roketsan Basketbol Takımımız, CBL Ankara Kurumlar Arası Basketbol Turnuvası sezonuna Erkan ÇİMEN antrenörlüğünde, Kemal Güçhan KAR, Mehmet BOYACIOĞLU, Orkun Umur ÖNEM, Can ÇITAK, Mehmet Anıl SEL, Gökhan ÜSTÜNER, Şükrü Emre AYDE- CVL Ankara Kurumlar Arası Voleybol Ligi Bahar Kupası na katılan Voleybol Takımımız gruplarda; T.C. Merkez Bankası, TAI, Türk Telekom Ankara, MAN ve Aselsan ile karşılaştı. Yarı finale yükselen Takımımız, Türk Telekom Ankara Voleybol Takımı na kaybe- MİR, Ahmet KUZUCUOĞLU, Önder TÜRKMEN, Efe KÜÇÜKKESKİN, Mehmet Emin AKDEMİR, Burak KÜTÜK, Yiğit YEL- DAN, Ege Can KOÇ, Yahya Onur ALTIN, Faruk Tolga BAYAZIT, Rüştü Berk GEZER, Cem MORTAŞ, Ömer UYGUN kadrosu ile katıldı. Takımımız turnuvadaki ilk maçını, 3 Aralık 2017 Pazar günü, Yapı Kredi ile oynamış ve kazanmıştı. Yapı Kredi galibiyeti ile başladığımız CBL Ankara Turnuvası nda oynamış olduğumuz sekiz karşılaşmadaki Yapı Kredi, Bilkent Holding, EnerjiSA, Ortana, FNSS ve OYAK galibiyetlerinden sonra CBL Ankara Turnuvası Corporate Volleyball League (CVL) Voleybol Turnuvası derek üçüncülük mücadelesi için Aselsan takımı ile eşleşti ve müsabakadan 3-1 lik galibiyet ile CVL Ankara Kurumlar Arası Voleybol Ligi 3 üncü takımı oldu. Roketsan Voleybol Takımımızdan Muzaffer Zeki ÇINAR, CVL Ankara Turnuvası nda 180 sayı ile en skorer oyuncu, 17 blok ile en iyi ikinci oyuncu ve 11 servis ile en iyi üçüncü oyuncu oldu n Business Cup Futbol Turnuvası Futbol Takımımız; Business Cup Kurumlararası Futbol Turnuvası final öncesi son engeli olan Havelsan Takımı nı oynadığı yarı final karşılaşmasında 2-1 lik skorla eleyerek ilk finalist oldu. Takımımız, Business Cup Ankara Şampiyonluğu için CCN Holding ile 6 Mayıs Çeyrek Final Müsabakası nda Türk Telekom Takımı ile 29 Nisan Pazar günü, Türkiye Basketbol Federasyonu, Ankara Spor Salonu nda (Ankara Arena) karşılaşmıştık. İlk çeyreği önde kapatmış olan takımımız ilk yarıyı da önde kapatmıştı. Üçüncü çeyrekte de oyun disiplinini koruyarak ile CBL Ankara Turnuvası Yarı Final kapısını aralamış olan takımımız, son çeyrekte formdan düştü ve maçı kaybederek çeyrek finalde Türk Telekom Takımı na elenmiş oldu. Basketbol Takımımızı tebrik ediyor ve destek veren tüm taraftarımıza teşekkür ediyoruz n 2018 Pazar günü 100. Yıl Arena da oynadığı final karşılaşmasına şampiyonluğun favorisi olarak çıktı. Oyuncularımız, sahaya adım attığı ilk saniyeden itibaren istekli ve baskılı bir oyun sergiledi. Ankara şampiyonluğunu kazanan takımımız Antalya da düzenlenen Türkiye Şampiyonası na katılma hakkı elde ederek, şirketimizi gururla temsil etti n

59 Temmuz 2018 Roketsan lı Olmak 59 FIFEX Cup Futbol Turnuvası FIFEX Cup B Grubunda yer alan Roketsan Futbol Takımımız, Türkiye Petrolleri, CDK Savunma, Treysan, MAN ve Vezin ile karşılaştı. Gruplarda oynadığı beş maçta dört galibiyet alan takımımız çeyrek finalde Aselsan mağlubiyeti ile turnuvaya veda etti n Kurumlararası Masa Tenisi Turnuvası Roketsan Masa Tenisi Takımımız, Sezonu Ankara Kuruluşlar 2 nci Liginde yer aldı. Toplam 14 kurumun yarıştığı ligde TAI, Havelsan, Çalışma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, DSİ, TRT gibi kurumlar yer alıyordu. Takımımız, 28 haftalık uzun lig maratonunda beş mağlubiyetle sezonu 3 üncü olarak bitirdi. Takım Üyesi Çalışanlarımız; 1. Muammer ÖZKORUL (Kaptan) 2. Sadettin DOĞAN 3. Erkan İNAÇ 4. Zafer TEMİZ 5. Mustafa SÜTÇÜOĞLU 6. Recep AKBAŞ a şirketimizi başarı ve özveriyle temsil ettikleri için teşekkürlerimizi sunuyoruz n Elmadağ Masa Tenisi Turnuvası Tek Kadınlar Kategorisi 2. olan oyuncumuz - Nimet UZ Tek Erkekler Kategorisi 1. olan oyuncumuz Mustafa SÜTÇÜOĞLU 2. olan oyuncumuz Muammer ÖZKORUL 3. olan oyuncumuz Sadettin DOĞAN Elmadağ Gençlik Hizmetleri ve Spor İlçe Müdürlüğü nün düzenlemiş olduğu Masa Tenisi Turnuvası na Roketsan olarak güçlü bir ekiple katıldık. Üç ayrı kategoride mücadele ettiğimiz turnuvada, şirketimizin bayrağını üst sıralarda dalgalandırmayı başardık. Bu üstün başarıdan dolayı bizi gururlandıran oyuncularımızı tebrik eder, oyuncularımıza destek veren yöneticilerimiz, çalışanlarımız ve ailelerine teşekkür ederiz n Çift Erkekler Kategorisi 1. olan oyuncularımız Mustafa SÜTÇÜOĞLU ve Recep AKBAŞ 2. olan oyuncularımız Erkan İNAÇ ve Zafer TEMİZ 3. olan oyuncularımız Ali ŞAHİN ve Fatih Cihat ŞENGÜL

60 60 Sayı 13 Roketsan lı Olmak Roketsan dan Minik Bilgisayar Programcılarına Destek Ortaokul öğrencilerinin kodlama ve bilgisayar teknolojilerine olan ilgisinin ve farkındalığının artırılması amacıyla geçtiğimiz yıl ilki düzenlenen Oyunumu Kodluyorum yarışması bu yıl ülke çapında ikinci kez düzenlendi. 58 ilden 294 okul, 456 eser olmak üzere toplamda 931 öğrencinin katıldığı yarışmada jüri üyesi olarak şirketimizi İskender YİĞİTEL temsil etti. Yarışmanın ödül töreni 12 Nisan 2018 tarihinde, Ankara Valiliği himayesinde ve Cebeci Ortaokulu nun koordinesinde Sheraton Otel de düzenlendi. Törene Ankara Valisi Ercan TOPACA nın yanı sıra Vali Yardımcısı Ali SÖZEN, Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Arif ŞAYIK, Millî Eğitim İl Müdürleri, OES Grup Başkanımız Hayri TORUN, EBA, TÜBİTAK, Havelsan, TAI, ODTÜ, ODTÜ Teknokent, Hacettepe Stem & Maker Lab., Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü ve Ankara Kalkınma Ajansı nın temsilcileri ile öğrenciler katıldı. Vali Ercan TOPACA, dereceye giren öğrencilere ve jüri üyelerine ödüllerini verdi n Roketsan Kurum İçi Bowling Turnuvası Roketsan Sosyal Etkinlikler Topluluğu nun düzenlemiş olduğu Roketsan Kurum İçi Bowling Turnuvası büyük talep görmüş olup, kontenjanların dolması nedeniyle 3 ve 9 Mayıs olmak üzere iki grup olarak oynandı. Turnuvaya 3 Mayıs 2018 Perşembe günü için 20 takım katıldı. Doruk KÜ- ÇÜKÇELEBİ, Kemal Arda ÖZERTEM, Barış NURVER ve Mehmet Ali ÖZDAĞ ın oynadığı KIZIL ve ÖTESİ Takımı günün birincisi olurken, ADI NE OLSUN Takımı ikinci ve KAYNAĞINDA BOWLING Takımı üçüncü oldu. En Skorer Kadın kategorisinde 231 sayı ile Özlem AKIN GÜN ve En Skorer Erkek kategorisinde Doruk KÜ- ÇÜKÇELEBİ 340 sayı atarak kupa almaya hak kazandı. Turnuvanın 9 Mayıs 2018 Çarşamba günü oynanan karşılaşmalarına ise 11 takım katıldı. Okan KÖŞKER, Can TAŞAN, Volkan ŞAHİN ve Fatih AKALIN ın oynadığı ELEKTRONİKÇİ TAYFA Takımı günün birincisi olurken, MİM-MİM Takımı ikinci ve TAKTİK İTKİ Takımı üçüncü oldu. En Skorer Kadın kategorisinde 209 sayı ile Süheyda KÜÇÜKPETEK ve En Skorer Erkek kategorisinde Okan KÖŞKER 388 sayı atarak kupa almaya hak kazandı. 15 Mayıs 2018 Salı günü düzenlenmiş olan Şampiyonlar Şampiyonu Turnuvası na, her iki gün dereceye giren ilk 10 takım katıldı. Emrah GÜLAY, Gökhan ÖZKESER, İskender YİĞİTEL ve Süheyda KÜÇÜKPETEK in yer aldığı MİM-MİM Takımı kupanın sahibi oldu. Turnuvaya katılımcı veya izleyici olarak ilgi gösteren tüm çalışanlarımıza teşekkür eder, dereceye giren tüm oyuncularımızı tebrik ederiz n

61 Temmuz 2018 Roketsan lı Olmak 61 Ankara Yarı Maratonu ve 10K Koşusu Ankara Yarı Maratonu ve 10K Koşusu etkinliği 22 Nisan 2018 Pazar günü Eymir Gölü nde koşuldu. Yarı Maratonda 21 km (21.097,5 m) 10K ise 10 km ( m) olarak koşuldu. Yarışma süresi 2 saat 30 dakika olan koşuda su molası sadece 1, 3, 5 ve 10 uncu km lerde verildi. Türkiye Atletizm Federasyonu ve IAAF yarışma kurallarına uygun olarak yapılan yarışmaya Atletizm Topluluğu üyelerimizden; Alaattin KOÇAK, Bilgehan ERDOĞAN, C. Deniz AKFIRAT, Ergün KIZILASLAN, Koray KUŞDEMİR, Murat ŞAHİN, Mustafa BİLGİN, Onur YAĞMUR ve Zafer DEMİR- SAL katıldı n Gordion Yarı Maratonu 6 Mayıs 2018, Pazar günü Gordion Antik Kenti nde koşulan Uluslararası Polatlı Gordion Maratonu na Roketsan Takımı olarak katıldık. Katılan çalışanlarımızdan Ergün KIZIL- ASLAN, Mustafa BİLGİN, Koray KUŞDE- MİR 21 km koşarken; Cemile Deniz AKFIRAT, Ahmet BEYCAN, Onur YAĞMUR ve Zafer DEMİRSAL 10 km koştular. Çalışanlarımız maratonun ardından, kentin tarihî mekânlarına ve müzelerine düzenlenen gezilere de katılma fırsatı buldular. Roketsan Atletizm Topluluğumuzu ve katılan tüm çalışanlarımızı kutluyoruz n Okçuluk Takımımız İlk Yarışına Katıldı Türkiye Okçuluk Fedarasyonu tarafından Samsun da düzenlenen Salon Okçuluk Fedarasyon Kupası na 50 ilden 23 bin sporcu katıldı. Okçuluk takımımızdan Zafer İLHAN, Osman ÜNLÜ ve Levent AKPINAR katıldıkları ilk müsabakalarında klasik yay dalında şirketimizi başarıyla temsil ettiler n

62 62 Sayı 13 Roketsan lı Olmak Roketsan Geleneksel İftar Yemeği Her Ramazan geleneksel olarak düzenlenen iftar yemeğimiz bu sene 7 Haziran 2018 tarihinde Yönetim Kurulu Başkanımız Prof. Dr. Faruk YİĞİT, Yönetim Kurulu Üyeleri, Genel Müdürümüz Selçuk YAŞAR ve Üst Düzey Yöneticilerimizin katılımıyla Elmadağ tesislerimizde gerçekleştirilmiştir n Kurum İçi Turnuvaların Ödülleri Sahiplerini Buldu 2017 yılında düzenlenen Kurum İçi Voleybol, Tenis ve Su Topu Turnuvaları nın Ödülleri 3 Nisan 2018 tarihinde OES Grup Başkanımız Hayri TORUN tarafından verildi. Törende Voleybol Turnuvası Şampiyonu MTB Takımı, İkinci Kara Ok Takımı ve üçüncü Ambargo Takımı kupa ve madalyalarını Hayri TORUN un elinden aldılar. Tenis Turnuvası Kadınlar Karma kategorisinde şampiyonluk kupasını Ecem ULU- TAŞ alırken, Gürler KAYA A Klasman Erkekler ve Fatih Cihat ŞENGÜL ise B Klasmanı Erkekler kategorilerinin şampi- yonluk kupasını aldılar. A. Cevdet HAY- RULLAHOĞLU ve K. Arda ÖZERTEM ise A ve B Klasmanı Erkekler kategorilerinin ikincilik ödüllerini aldılar. Şirketimizde ilk kez düzenlenmiş olan Su Topu Turnuvası nın şampiyonu olan The Marabas takımı, 2. Jawsu Takımı ve Tahrip SK Takımları da törende kupa ve madalyalarına kavuştu n 2018 Kahraman Bagatır İlkbahar Okları Türkiye Kupası Roketsan Okçuluk Takımımız 29 Mart - 1 Nisan 2018 tarihleri arasında Antalya da düzenlenen 2018 Kahraman Bagatır İlkbahar Okları Türkiye Kupası na katıldı. Katıldıkları ilk açık hava yarışmasında şirketimizi Zafer İLHAN, Levent AKPINAR, Cemal GÜVENÇ ve Orhan KARACA temsil etti. Takımımız aynı zamanda 3-5 Nisan 2018 tarihleri arasında yine Antalya da düzenlenen Türkiye Bedensel Engelliler Türkiye Şampiyonası na da katılım sağladı. Takımımız açısından oldukça verimli geçen yarışlar sporcularımızın bir adım daha ilerlemelerine katkı sağladı n

63 Temmuz 2018 Roketsan lı Olmak 63 Ofisten Sahneye Ofisten Sahneye yarışmasında şirketimizi temsil eden Blast Effect müzik grubumuz, ön elemelerde; En İyi İcra, En İyi Yorum ve En İyi Uyum / Ensemble kategorilerinde Türk Traktör ve MAN gibi şirketlerin müzik gruplarını geride bırakarak birinci olmuş ve Ofisten Sahneye Yarışması Türkiye Finali ne katılmaya hak kazanmıştır. 3 Mayıs 2018 tarihinde IF Performance Hall, Beşiktaş/İstanbul da düzenlenen final gecesinde; yarışmanın sürpriz favorisi olan ve ilk kez katılan Blast Effect müzik gurubumuz, sahneye çıktığı an itibarıyla seyirci coşkusu zirveye ulaştı. Ofisten Korta... Roketsan Tenis Takımı, Ankara da ilk kez düzenlenen ve iş dünyasını tenis kortunda buluşturmayı amaçlayan Ankara Business Tennis Cup da yer aldı. Grup Üyelerimiz; tıldığı turnuvada, zorlu rakiplerle karşılaşarak grubunda birinci olan ancak çeyrek finalde elenen takım üyelerimiz H. Tuğrul TINAZTEPE, Gürler KAYA, Bekir KARAKAYALI (Vokal/Gitar), Emrah DEVECİ (Vokal), Hakan AKTULGA (Bateri), Mehmet GÜRSEL (Gitar), Merih BÜYÜKSEYMEN (Saksafon), Ece ZIRA- MAN (Vokal) ve Saner KARAKUŞ (Bas Gitar) sahnede seyirciyi eğlendirdi ve birçok gruptan daha fazla ilgi topladı. Yarışma puanlaması; seyirci oy adedi ortalama puanlaması ve jüri ortalama puanlarına eklenerek hesaplandı ve nihai toplam puanlar belli olduğunda Blast Effect Grubumuz Türkiye Finali nde ikinci oldu. Grup üyelerimizi özverili çalışmaları ile şirketimizi sahnede en iyi şekilde temsil etmelerinden dolayı kutluyor, teşekkürlerimizi sunuyoruz n Ahmet C. HAYRULLAHOĞLU, Tamer YIL- MAZ, Başak SAVDI, Melda Ecem ULU- TAŞ, Rıfat ÜNAL, Yusuf Emre ASLAN ve Fatih Cihat ŞENGÜL ü tebrik ediyoruz n 24 Mayıs 2018 tarihinde Ankara Tenis Kulübü nde yapılan açılış etkinliğine Başbakan Yardımcısı Mehmet ŞİMŞEK ve Tenis Federasyonu Başkanı Cengiz DURMUŞ da katıldı. Açılış töreninde turnuvanın sosyal sorumluluk projesi kapsamında otizmli çocuklar ile bir gösteri maçı yapıldı. 28 Mayıs - 7 Haziran 2018 tarihleri arasında Merkez Bankası, TRT, Tübitak, Denizbank gibi kuruluşların ka-

64 Sayı Misafirlerimiz 2 Ocak 2018 TSK Astsubay Üst Karargâh Hizmetleri Eğitim Merkezi Komutanlığı Kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 4 Ocak 2018 MSB Bakanı Nurettin CANİKLİ ve beraberindeki Heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 4 Ocak 2018 Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. Genel Müdürü Prof. Dr. İlhan KOCAARSLAN ve beraberindeki Heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 19 Ocak 2018 Kırıkkale Valisi İlker HAKTANKAÇMAZ Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 19 Ocak 2018 Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 25 Ocak 2018 İstanbul Teknik Üniversitesi Savunma Teknolojileri Kulübü (İTÜ SAVTEK) Üyeleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

65 Temmuz 2018 Misafirlerimiz Ocak 2018 Sudan Heyeti Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 15 Şubat 2018 SSB'nin Oryantasyon Programı Kapsamında 66 Kişilik Heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 20 Şubat 2018 Pakistan Savunma Bakanlığı Sekreteri Em.Korg. Zamir Ul Hassa SHAH ve beraberindeki Heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 22 Şubat 2018 Kuveyt Savunma Bakanlığı Mühimmat Direktörü Alb. Zeyad ALQEDHAIBI ve beraberindeki Heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 6 Mart 2018 TSKGV Genel Müdür Vekili Sadık PİYADE ve VBO Genel Müdürleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 9 Mart 2018 Kayseri Türk Gençlik Vakfı Öğrencileri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

66 66 Sayı 13 Misafirlerimiz 16 Mart 2018 İstanbul Teknik Üniversitesi Pars Roket Grubu Üyeleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 28 Mart 2018 Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı 18'inci Dönem Patlayıcı Madde İmha Uzmanlığı Kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 11 Nisan 2018 Bahreyn Silahlı Kuvvetleri Ted. ve Loj. Kom. Yrdc. Tümg. Yousif Ahmed MALALLAH ve beraberindeki Heyet Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 11 Nisan 2018 TSK İstihbarat Okul Komutanlığı Hava İstihbarat Astsubay Temel Eğitimi Kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 8 Mayıs 2018 Kazakistan Savunma ve Havacılık Sanayi Bakanlığı Heyeti Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 9 Mayıs 2018 Kara Havacılık Okul Komutanlığı tarafından icra edilen 9'uncu dönem Uçak, Helikopter Pilot Subay Temel Eğitim Kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

67 Temmuz 2018 Misafirlerimiz Mayıs 2018 TÜMSİAD Sivas Şubesi Heyeti Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 29 Mayıs 2018 Mühimmat Komutanı Tuğg. Selami ARSLAN Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 30 Mayıs 2018 Filipinler Savunma Bakanlığı ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı Heyeti Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 6 Haziran 2018 TSK Astsubay Üst Karargâh Hizmetleri Eğitim Merkezi Komutanlığı Kursiyerleri Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 12 Haziran 2018 Sakarya Üniversitesi Amatör Roket Öğrenci Topluluğ u Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir. 21 Haziran 2018 VBO Yönetim Kurulu Üyeleri Oryantasyon Programı kapsamında Roketsan tesislerini ziyaret etmiştir.

68 Sayı Basın da Roketsan African Security Azeri Defence C4 Defence Defence Turkey

69 Temmuz 2018 Basın da Roketsan 69 Haber Türk Eurasia Diary Global Business Press Milliyet Sabah Jane s 360

70 70 Sayı 13 Basın da Roketsan MSI MSI

71 Temmuz 2018 Basın da Roketsan 71 Akşam Star

72