Honlama ve Lepleme Teknikleri

Transkript

1 Honlama ve Lepleme Teknikleri Haz.: Doç. Dr. Ahmet DEMİRER Honlama Teknikleri 1

2 Honlama Teknikleri Honlama ve lepleme tekniklerinin amacı; tornalama veya taşlama işlemi uygulanan yüzeylerin üzerinde bulunan pürüzleri gidermek, yüzeylerin kalitesini düzeltmek, istenen ölçü tamlığını elde etmek ve birlikte çalışacak olan iki yüzeyi birbirine alıştırmaktır. Honlama Teknikleri Birlikte çalışacak olan makine parçalarının, birbirinin üzerinde kolaylıkla kaymasını sağlamak için ve çeşitli yüzeylerde sızdırmazlık elde etmek amacıyla honlama ve lepleme teknikleri uygulanmaktadır. 2

3 Honlama ve lepleme teknikleri; çeşitli aşındırıcı malzemeler kullanarak, metal veya metal olmayan malzemelerin yüzeyinden, düşük hızla yapılan talaş kaldırma işlemidir. Bu teknikler daha çok silindirik iç, dış ve düzlem ve küresel olan yüzeylere uygulanırlar. Honlama ve lepleme teknikleri özel tezgahlarda, torna, freze, matkap gibi tezgahlarda veya elle uygulanmaktadır. Bu tekniklerin motor yenileme işlerinde çok yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bitirme işlemi olmaları nedeniyle, genellikle maliyet artışına neden olan işlemlerdir. Düzgün yüzey kalitesi ve ölçü tamlığı elde etmek için uygulanan bir tekniktir. Honlama Tekniği: Honlama tekniği daha çok silindirik 3

4 Silindir Honlama Kafası ve Honlama Taşı Honlama Yüzeyi Honlama Tekniği: 4

5 Honlama Taşları ve Taş Bileme Elması 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 10

11 Kaynak: KISA Mehmet, Özel Üretim Teknikleri, Furkan Ofset, Bursa, LEPLEME TEKNİĞİ (İng: Lapping Alm: Läppen) 11

12 Lepleme, sertleştirilmiş ve taşlanmış iş parçası yüzeylerinde büyük parlaklık ve tamlık elde etmek için yapılan bir işlemdir. Taşlanmış yüzeylerde çok küçük hataları düzeltmek, çok iyi bir yüzey kalitesi elde etmek ve birlikte çalışacak iki yüzeyin alıştırılmasını sağlamak amacıyla yapılır. 12

13 Taşın-takımın hareket yönü Alıştırma bileşiği LEPLEME TEKNİKLERİ Lepleme elle veya mekanik olarak yapılabilir. Elle leplemede toz halinde serbest abrazif tanecikleri; mekanik leplemede birbirine taş şeklinde bağlanmış abrazif tanecikler kullanılır. Bu bakımdan mekanik lepleme, taşlama veya honlama ile karıştırılabilir. Ancak, taşlamadan farklı olarak lepleme, çok düşük hızda, honlamaya göre farklı takım tipleri ile yapılır. 13

14 Lepleme işlemi münferit parçalara veya birbiriyle temas halinde bulunan parçalara uygulanabilir. Münferit parça leplemesinde abrazif tanecikleri, lepleme çarkı denilen bir disk ile parça üzerine bastırılır ve meydana gelen sürtünme ile talaş kaldırılır, işlem sırasında çarklar birbirine göre zıt yönde dönerler, parça ise öteleme hareketi yapar. Lepleme işlemini etkileyen nedenler: 1-Kaba taneciklerin talaş kaldırma verimi yüksektir. 2-İnce taneciklerle daha küçük yüzey pürüzlülüğü elde edilir. 3-Yüksek basınçla çalışıldığında talaş kaldırma hızı arttığı gibi aynı zamanda taneciklerin parçalanma oranı da artar. 14

15 KULLANILAN AŞINDIRICILAR Lepleme işleminde en yaygın olarak kullanılan aşındırıcılar aşağıdaki gibi sıralanabilir: -Elmas, -Bor Nitrür, -Silikon Karbür -Demir Oksit -Krom Oksit -Alüminyum Oksit -Korindon -Lal taşı - Seryum LEPLEME TEZGAHLARI 1-Düzlem yüzey lepleme tezgahı 2-Silindirik yüzey lepleme tezgahı 3-Puntasız lepleme tezgahı 4-Makaralı puntasız lepleme tezg. 5-Özel lepleme tezgahları a-piston sekmanı lepleme tezgahı b-krank mili lepleme tezgahı c-küre lepleme tezgahı d-bilya lepleme tezgahı e-dişli çark lepleme tezgahı 15

16 LEPLEPE TEKNİĞİ NERELERDE KULLANILIR; Yüzey paralelliğinin ve yüzey pürüzlüğünün çok hassas olması istenen yerlerde, Bazı kalıpların yüzeyini parlatmak için, Parlak ve hassas yüzeyler elde etmek için, Tamir amaçlı olarak çizilen hasar gören yüzeylerin revizyonu için, vb amaçlar için uygulanan eski ve hassas bir yöntemdir. Çok avantajlı olmasına rağmen ülkemizde yaygın olarak kullanılan bir yöntem değildir. Lepleme burcu ile işlem, esas elle lepleme yöntemidir. Burada parça çapına uygun ve işlenecek yüzeyin uzunluğundan daha kısa, yumuşak malzemeden yapılan bir burç kullanılır. Parça bir tornanın aynasına veya dönmesini sağlayan bir tertibata tutturulur. Kollu bir madrenin iç kısmına yerleştirilen burç, parça üzerine geçirilir ve aralarına lepleme sıvısı veya macunu konulur. Parçanın dönmesi ile birlikte, manivelanın yardımı ile burca ileri geri bir hareket vererek işlem gerçekleştirilir. 16

17 İki disk arasında lepleme, genellikle bir tezgahta yapılır. Bu amaçla tezgahın ana miline, dönme yönleri zıt olan, birisi üst diğeri alt iki disk bağlanır. Parçalar, alt diskin üst yüzeyinde bulunan ve diskin eksenine göre eksantirik konumda bulunan oluklara yerleştirilir. Şöyle ki, disklerin dönmesi ile parçalar dönmekle beraber ileri geri bir hareket de yapmaktadırlar. Bir çok parçalan aynı anda işleyebilen sistem çok prodüktifdir. Bazı hallerde disklerin yerine lepleme taşları kullanılır. Puntasız leplemede parça, aynı yönde dönen iki lepleme rulosu arasına yerleştirilir. Ruloların dönmesi ile zıt yönde dönen parçaya sağ-sol bir öteleme hareketi de verilir. Yöntem küçük parçalara uygulanır. Yukarıda gösterilen yöntemlerin yanısıra, silindirik yüzeyler başka şekilde de işlenebilirler. 17

18 Lepleme Aletleri Uygun ölçüde ve tamamen düz olarak yapılmış bir lepleme pleyti ile düzlem yüzeyler leplenir. Silindirik malafalarla, delikler ve düz deliği bulunan bileziklerle de, dış silindirik yüzeyler leplenir. Lepleme aletlerini en basiti; elde kullanılmak üzere hazırlanan bakır lamadan yapılmış lepleme eğeleridir. Bunların görevi, gayet küçük farkları gidermek ve ince parlatmaktır. Lepleme Tekerleri Leplemenin verimli olmasi için tekerlerden faydalanılır. Sertleştirilmiş çelik parçaların ön leplemesi için bu tekerlere antimondan yapılmış levhalar yapıştırılır. Bunların üzeri düzeltildikten sonra korund tozu yapıştırılır. Bitirme leplemesi için, sert bakırdan yahut perlitik fonttan tekerler yapılmıştır. Bunlarda da parlatma ve yağlama maddesi olarak daha önce belirtilenler kullanılır. 18

19 Tutucular: Çok sayıdaki küçük parçaların leplenmesi için tutucular yapılmıştır. Leplenecek parçaların biçimlerine göre şekillendirilirler. İş parçaları boşluksuz tatlı bir, şekilde bunlara yerleştirilir. Tutucu, iş parçaları ile beraber, lepleme makinasının tekerleri arasına konur. Tekerlerin ters yönde dönmeleri, iş parçalarının işlenmesini sağlar. İş parçaları, leplemenin istenildiği gibi olmasını sağlamak için, tutucunun eksenine göre 15 lik bir açı altında yerleştirilir. Tutucuların görevi, lepleme makinasının tekerleri arasında iş parçalarını tutmaktır. Aynı zamanda tekerlerin dönmesi esnasında parçaların her noktasının temas etmesini sağlamaktır. YAPILIŞI; İş parçası elle tutulur. Başka bir araç ile tutmak gerekirse, sıkma ile biçiminin bozulmamasına dikkat edilir. Parça, malafa boyunca ileri-geri hareket ettirilerek ilk durumuna göre üç kat bir serbestlik elde edildikten sonra, daha çok aşındırıcı madde kullanılır. Delik ağızlarının genişlemesini önlemek için, aşındırıcı madde konduğu ile yağ, malafa üzerindeki yarığın içine konmalıdır. Böylece iş parçası ileri-geri hareket ettirilince, lepleme maddesi merkezden dağıtılmış olur. Ancak lepleme malafasında yeter miktarda aşındırıcı madde bulunmalı ve sık geçme konumu muhafaza edilmelidir. Aşındırıcı maddeci konduğu halde malafa gevşek ise, genişletilmelidir, iş parçasını ölçmeye başlamadan önce, çevre sıcaklığında bulunan gaz yağı içinde temizlemeli ve soğutmalıdır. 19

20 Silindirik iş parçalarının leplenmesi için, lepleme bileziklerinden yararlanılır. Bunlar, iş parçasına mümkün olduğu kadar iyi bir şekilde alıştırılmalıdır. Aksi halde, boşluklar nedeniyle lepleme bileziğinin kenarları parçanın biçimini bozar. Silindirik parçaların leplenmesi, deliklerin leplenmesine benzer. 8.LEPLEMENIN UYGULANDIĞI YERLER Hassas, olarak taşlanmış çeşitli düzlem yüzeyler ve yuvarlak iş parçaları, konik ve profilli parçalar, kontrol aletlerinin kontrol yüzeyleri (çatal ve tampon mastarları, Johanson mastarları vb.) leplenir. Yumuşak malzemelerin leplenmesinde çok düzgün yüzey meydana getirilemez. Çünkü, lepleme esnasında ince çizgiler meydana gelir. Seramik ve cam da leplenir. Yalnız plastik malzemeler leplenemez. Dişli çarklar, sonsuz vida ve çarkı, hassas vida ve somunlar vb. leplenir. Dişli çarklar leplenmeden önce, diş profillerini dikkatlice kontrol etmek gerekir 20

21 Kaynaklar 1)KISA Mehmet, Özel Üretim Teknikleri,Furkan Ofset, Bursa, ) Web Görseller 3)İTÜ Ders notları Lepleme Tekniği İle İlgili Çeşitli Videolar