Değişen Sağlık Örüntülerinde Halk Sağlığı Çalışanlarının Rolü: Kronik Hastalıklar ve Yaşlılık Sorunları

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Değişen Sağlık Örüntülerinde Halk Sağlığı Çalışanlarının Rolü: Kronik Hastalıklar ve Yaşlılık Sorunları"

Transkript

1 Ç a ğ r ı l ı Y a z ı / D e r l e m e Değişen Sağlık Örüntülerinde Halk Sağlığı Çalışanlarının Rolü: Kronik Hastalıklar ve Yaşlılık Sorunları Nazmi BİLİR Herkes uzun yaşamak istiyor ama kimse yaşlanmak istemiyor. (J. Swift) Changing Patterns of Health and Role of Public Health Professionals: Chronic Diseases and Problems of the Elderly ÖZET Sağlık hizmetlerinin ve halk sağlığı çalışanlarının ilgi alanı toplumun önde gelen sağlık sorunları olmalıdır. Geçtiğimiz yüzyılın önde gelen sağlık sorunları bulaşıcı hastalıklar ve aşırı doğurganlığın yol açtığı problemlerdi. Bu nedenle halk sağlığı çalışmaları da ağırlıkı olarak bu alanlarda olmuştur. Sağlık hizmetlerinde ve teknolojideki gelişmeler sonucunda enfeksiyon hastalıkları önemli şekilde kontrol altına alınmış, aşırı doğurganlıkta belirgin azalma sağlanmıştır. Bu gelişmelere paralel olarak insan ömrü uzamış, toplumlar yaşlanmaya başlamıştır. Sonuç olarak yaşlıların sağlık ve sosyal sorunları, kronik ve dejeneratif hastalıklar artmaya başlamış, hastalık ve ölümlerin giderek artan bölümü yaşlı nüfusun sağlık sorunları ve kronik ve dejeneratif hastalıklar şeklinde ortaya çıkmaya başlamıştır. Günümüzde bazı ülkelerde beş kişiden birisi 65 yaşın üzerindedir ve bu ülkelerdeki ölümlerin dörtte üçü yaşlılardaki ölümlerdir. Toplumlarda değişen sağlık örüntüsüne paralel olmak üzere halk sağlığı çalışmalarının ilgi alanında bu yönde değişiklik yapılması gereği ortaya çıkmıştır. Bu yazıda toplumların değişen sağlık örüntülerine ve halk sağlığı çalışmalarının ilgi alanındaki değişikliğe işaret edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Yaşlılık, Kronik Hastalıklar, Geriatri, Halk Sağlığı, Sağlık Hizmetleri ABSTRACT Major interest in public health services and public health professionals has been the public health problems of the community. During the last years, communicable diseases and and health problems related to high fertility were the major health problems in most of the countries. In consequence of the developments in medical technology and health services in recent decades, most of the communicable diseases were successfully controlled, and high fertility rates were reduced substantially. Following these developments, longevity was prolonged and proportion of the elderly group increased in most of the communities. Reflection of these changes is increase of the health and social problems of the elderly groups, mostly in the form of chronic and degenerative disorders. In some countries one in every five persons reach to 65 years and over, and nearly three-fourth of the deaths occur among the elderly group. In these changing health patterns, it is necessary for the public health professionals to change their interests to the health problems of the elderly groups. This article deals with the change of interests of the public health professionals based on the changing patterns of health problems in the world. Key Words: Aging, Chronic Diseases, Geriatrics, Public Health, Health Services Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Yazışma Adresi: Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı e-posta: nbilir@hacettepe.edu.tr [Geliş Tarihi: Kabul Tarihi: ]

2 Bilir Giriş Dünyada, özellikle gelişmiş ülkelerde son yıl içinde demografik anlamda gözlenen önemli bir değişim yaşlı nüfusun artması olmuştur. Bunun yanı sıra kronik hastalıkların oluşunda rolü olan çevresel ve sosyal etmenlerin artması sonucunda bütün toplumlarda kronik hastalıklarda artışlar gözlenmiştir. Öte yandan bulaşıcı hastalıklar ve aşırı doğurganlığın kontrolü konularında sağlanan başarılar sonucunda bu sorunların azalmış olması da, kronik hastalıkların göreli olarak öneminin artışına yol açmıştır. Günümüzde bütün ülkelerde ölümlerin başlıca nedenleri kalp-damar hastalıkları ve kanserler gibi kronik ve dejeneratif hastalıklardır (1). Dünyada 2005 yılında meydana gelen 58 milyon ölümün 35 milyonu (%60) kronik hastalıklar nedeni ile olmuştur. Aynı yıl bulaşıcı hastalıklar nedeniyle olan ölümler, kronik hastalıklar nedeniyle olan ölümlerin yarısı kadar olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi nde 2005 yılındaki hastalık yükünün %77 sini kronik hastalıklar oluşturmuştur. Bulaşıcı hastalıklar Avrupa Bölgesi ndeki hastalık yükünün %9 unu oluşturmuştur (2, 3). Görüldüğü gibi kronik hastalıklar günümüzün önde gelen sağlık sorunlarını oluşturmaktadır ve bu hastalıklardan korunma stratejilerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Kronik hastalıklar uzun süreli hastalıklar olduğundan, seyrek görülen hastalıklar da olsa zaman içinde biriken hastalar nedeniyle kronik olan kişilerin sayısı artmaktadır. Kronik olan kişiler ve yaşlılar, çeşitli hastalıklarla birlikte yaşamlarını sürdürmek durumundadır. Günümüzün ve geleceğin sağlık hizmetlerini planlarken bu noktanın dikkate alınması ve bu yönde örgütlenmenin yapılması zorunluluğu vardır. Kronik hastalıkların zaman içinde artmasının nedenleri arasında toplumda yaşlı nüfusun artmasının önemli rolü vardır. Kronik hastalıklar çoğunlukla ileri yaşlardaki kişilerin dır. Bu nedenle toplumda yaşlı nüfus ne kadar fazla olursa kronik hastalığa yakalanabilecek kişi sayısı da o ölçüde fazla demektir. Pek çok ülkede geçen 100 yıllık sürede doğumda beklenen yaşam sürelerinde dikkat çeken artışlar olduğu görülmektedir (2) (Tablo 1). Türkiye de de geçtiğimiz 50 yıl içinde doğumda beklenen yaşam süresi 30 yıl artmış, 41 yıldan 71 yıla yükselmiştir. Bunun sonucu olarak da 65 ve üzeri yaştaki kişilerin toplam nüfustaki payı geçtiğimiz 50 yıl içinde iki katına yakın artış göstermiştir (4) (Tablo 2). Kronik Hastalıkların Toplumsal Önemi Tablo 1. Bazı Ülkelerde Doğumda Beklenen Yaşam Süreleri Ülke Yaşam Süresi (yıl) Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın İsveç 52,8 55,3 69,9 72,6 77,0 82,4 İngiltere 46,4 50,1 66,2 71,1 75,0 80,5 İtalya 42,9 43,2 63,7 67,2 75,9 82,4 Fransa 45,3 48,7 63,7 69,4 74,9 82,9 Mısır ,2 43,6 61,3 65,5 Çin ,3 42,3 69,6 73,3 Hindistan ,4 38,0 61,9 63,1 Japonya 42,8 44,3 59,6 63,1 77,5 84,1 Brezilya ,3 52,8 58,5 67,6 Kaynak (2): WHO, The World Health Report: Shaping the future. World Health Organization, Geneva 2003, p3-40. Tablo 2. Türkiye de Yıllara Göre Nüfusun Yaş Gruplarına Dağılımı (Yüzde) Yaş Grupları Yıllar , ,3 58,4 3, ,2 55,2 3, ,8 53,8 4, ,1 56,1 4, ,0 60,7 4, ,6 64,9 5, ,6 66,6 5,8 Kaynak (4): T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Genel Nüfus Sayımı, 2000; Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, DİE Matbaası, Yayın No: 2759, Ankara, Mart Kronik hastalık ifadesinden hemen daima uzun süren bir hastalık anlaşılır. Gerçekten de kronik hastalıklar uzun süren hastalıklardır. Ancak kronik hastalıkların uzun süreli olmaktan başka nitelikleri de vardır. Kronik hastalık tanımı ABD de kronik hastalıklar komisyonu (CCI; Commission on Chronic Illness) tarafından günümüzden 50 yıl kadar önce yapılmıştır. Komisyon tarafından kronik hastalık genellikle tam iyileşmesi mümkün olmayan, sürekli, yavaş ilerleyen, çoğu kez kalıcı sakatlığa yol açan, oluşmasında sosyo-ekonomik, kişisel ve genetik etkenlerin rol oynadığı, çoğunlukla non-enfeksiyoz karakterde hastalıklar olarak tanımlanmaktadır (1). Hastalıkların kişisel ve toplumsal açıdan önemlerinin farklı olduğuna 1915 yılında Alman sosyal bilim adamı Alfred Grotjahn işaret etmiştir. Seyrek de olsa, kişinin kendi kişisel açıdan önem taşırken, konuya toplumsal açıdan yaklaşıldığında, bir toplumda sık görülen, çok kişiyi öldüren ve çok kişiyi sakat bırakan hastalıklar önemli sağlık sorunu oluştururlar. Bir hastalık toplumda ne kadar çok kişiyi ilgilendiriyorsa o kadar önemlidir. Kronik hastalıklar bu yönden incelendiğinde hem morbidite, hem de mortalite olarak önemli hastalıklar olduğu görülür. Bütün yaşlarda en sık morbidite nedeni solunum yolları enfeksiyonlarıdır. Ancak yetişkin yaş grubunda (45 ve üzeri) morbidite nedenleri arasında 2

3 solunum yolları enfeksiyonlarını hipertansiyon, romatizmal yakınmalar, kronik akciğer hastalıkları, kalp-damar hastalıkları gibi kronik ve dejeneratif hastalıklar izlemektedir. Mortalite yönünden yapılan değerlendirmede ise yetişkin yaş grubunda kalp-damar hastalıkları, kanserler, serebrovasküler hastalıklar, kronik akciğer hastalıkları ve diyabetes mellitusun ilk sıralarda yer aldığı görülür (5). Yaşlı nüfusun çok olduğu ülkelerde bütün ölümler içinde yaşlı ölümleri giderek daha fazla pay almaktadır (Tablo 3). Örneğin Kanada, ABD gibi ülkelerde her 4 ölümden 3 tanesi yaşlılarda olan ölümlerdir (Şekil 1). Bu ölümlerin de büyük bölümünün kronik hastalıklar nedeniyle olduğu bilinmektedir (1,2). Tablo 3. Dünyada 60 ve Üzeri Yaşlarda Ölüm Nedenleri, 2002 Sıra Ölüm Nedenleri Ölümler (000) 1 İskemik kalp hastalıkları Serebrovasküler hastalıklar Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları Alt solunum yolu enfeksiyonları Trakea, bronş, akciğer kanserleri Diyabetes mellitus Hipertansiyona bağlı kalp hastalıkları Mide kanseri Tüberküloz Kolon ve rektum kanserleri 477 Kaynak (2): WHO, The World Health Report: Shaping the future. World Health Organization, Geneva 2003, p3-40. Şekil 1. Bazı Ülkelerde Yaşlı Ölümlerinin Bütün Ölümler İçindeki Payı (%) Kaynak (2): WHO, The World Health Report: Shaping the future. World Health Organization, Geneva 2003, p3-40. Bilir kayıplarını da dikkate alan bir değerlendirme yöntemi hastalık yükü (burden of disease) hesabıdır. Hastalık yükü çalışmalarında kullanılan önemli bir ölçüt sakatlığa uyarlanmış yaşam yılı (DALY: Disability Adjusted Life Years) kavramıdır. DALY hesabında, bir kişinin ölümü veya sakatlığı nedeniyle olan yaşam yılı kayıpları dikkate alınmaktadır. Bu hesaplamalar sonucunda dünyada en fazla yük oluşturan hastalıklar listesinde kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalıklar, kronik akciğer hastalıkları ve Alzheimer ile kanserlerin ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir (Tablo 4). Tablo 4. Dünyada 60 ve Üzeri Yaşlarda Hastalık Yükü, 2002 Sıra Hastalık yükü DALYs (000) 1 İskemik kalp hastalıkları Serebrovasküler hastalıklar Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları Alzheimer ve diğer demans türleri Katarakt Alt solunum yolu enfeksiyonları Yetişkinlikte oluşan işitme kayıpları Trakea, bronş, akciğer kanserleri Diyabetes mellitus Görme bozuklukları, yaşa bağlı olanlar ve diğerleri Kaynak (2): WHO, The World Health Report: Shaping the future. World Health Organization, Geneva 2003, p3-40. Türkiye de 2000 yılında yapılan hastalık yükü araştırmasının sonuçlarına göre 60 ve üzeri yaş grubunda erkeklerde ve kadınlarda en sık ölüm nedeni olan 10 hastalıktan 9 tanesinin kronik hastalıklar olduğu ortaya konmuştur (Tablo 5). Aynı çalışmada DALY olarak en fazla kayba yol açan hastalıklar arasında kalp, serebrovasküler hastalıklar, kronik akciğer hastalıkları, dejeneratif artrit, akciğer kanseri ve diyabetin ilk sıralarda yer aldığı saptanmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre halen her yıl 200 bin dolayında ölümün nedeni olan kalp hastalıklarının 2030 yılında 400 binden fazla kişinin ölümüne yol açacağı hesaplanmaktadır. Benzer şekilde kanser ölümlerinin gelecek 30 yıl içinde 2,5 kat, diyabet nedeniyle olan ölümlerin de 1,5 kat artacağı hesaplanmıştır (6). Kronik hastalıklar uzun süreli hastalıklardır ve zaman içinde hastalarda çeşitli fonksiyonların kaybedilmesine neden olurlar. Romatizmal hastalıklar, osteoporoz, katarakt gibi bazı hastalıklar ise ölüm nedeni olarak önemli olmamakla birlikte, yol açtığı sakatlık nedeniyle ciddi işgücü kaybına neden olur ve yaşam kalitesini de olumsuz etkiler. Hastalıklar nedeniyle meydana gelen işgücü 3

4 Bilir Tablo 5. Türkiye de Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalık (60+ yaşlar, 2000) Sıra No. Erkek Kadın Hastalık Yüzde Hastalık Yüzde 1 İskemik kalp 2 Serebrovasküler hastalık 3 Kronik akciğer 24,4 İskemik kalp 20,3 Serebrovasküler hastalık 13,4 Kronik akciğer 29,6 21,1 4 Akciğer kanseri 5,3 Hipertansif kalp 4,3 5 Hipertansif kalp 4,2 Diyabetes mellitus 3,3 6 İnflamatuar kalp 7 Alt solunum yolu enfeksiyonu 8 Diyabetes mellitus 5,0 2,5 Alt solunum yolu 2,9 enfeksiyonu 2,3 İnflamatuar kalp 2,8 1,9 Meme kanseri 1,9 9 Mide kanseri 1,7 Mide kanseri 1,3 10 Mesane kanseri 1,6 Nefrit ve nefrozlar 1,2 Kaynak (6): TC Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Başkent Üniversitesi. Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkinlik Araştırması, Hastalık Yükü Final Raporu, Ankara, Halk Sağlığı Yaklaşımı Gideceği yönü bilmeyen kaptan için hiçbir rüzgar elverişli değildir. L. Anaeus Seneca (MÖ 2 MS 65) Akut hastalıklar ile kronik hastalıklar arasındaki farklılıklardan önemli bir tanesi n süresi konusudur. Akut hastalıklar başlar ve bir süre sonra biter; hastalık iyileşme veya ölümle sonlanır. Sonuç olarak bu sürenin sonunda hastalık gündemden çıkar. Oysa kronik hastalıklar kısa zamanda bitmez, yıllar boyu sürer. İnsanlar bu hastalıklarla, toplum da bu hastalarla birlikte yaşamak durumundadır. Hastaların sayısı da zaman içinde artış gösterir. Günümüzden yıl öncesinin öncelikli sağlık sorunları bulaşıcı hastalıklar ve aşırı doğurganlığın yol açtığı sağlık sorunları idi. Oysa günümüzde bütün toplumlarda giderek artan sayıda kronik olan hastalar söz konusudur. Geçen sürede bulaşıcı hastalıklar alanında ve aşırı doğurganlığın önlenmesi yönünde önemli başarılar sağlanmıştır. Sonuç olarak toplumların sağlık örüntüsünde değişmeler olmuştur. Bu durumda sağlık hizmetlerinin de toplumların değişen demografik yapısına ve değişen sağlık örüntüsüne göre düzenlenmesi gereği ortaya çıkmaktadır (7). Önceleri bulaşıcı hastalıklar ve aşırı doğurganlık ile mücadele edilirken günümüzde kronik ve dejeneratif hastalıklardan korunma ve bu hastalıkların kontrolü için çaba gösterilmesi gereği ortaya çıkmıştır. Hastalıklardan korunma stratejisi 3 başlık halinde ele alınabilir. Bunlar birincil, ikincil ve üçüncül korunma yaklaşımlarıdır (8,9) Birincil Korunma: Hastalıklardan birincil korunma konusunda hedef kitle genel toplumdur. Bu yaklaşımda sağlıklı olan bireylere yapılan bazı müdahaleler sonucunda bu kişilerin hastalığa yakalanmasının önüne geçilmeye çalışılır. Bulaşıcı hastalıklar alanında-aşılama gibi- daha tipik örnekleri olmakla birlikte birincil korunma yaklaşımları kronik hastalıklar alanında da uygulanabilir. Kronik hastalıkların çoğunda başlıca risk faktörleri olan beslenme hataları, sigara kullanımı ve sedanter yaşam davranışlarının olumlu hale getirilmesi ile kalp hastalıkları, bazı kanserler, kronik akciğer hastalıkları gibi önemli kronik hastalıklar konusunda korunma sağlanabilir. Özetle sağlıklı yaşam davranışları olarak bilinen sağlıklı (yeterli ve dengeli) beslenme, sigara kullanmama ve düzenli olarak fizik egzersiz yapılması şeklindeki uygulamalar kronik hastalıkların birincil korunması bakımından çok yarar sağlar. Kronik hastalıklardan korunma bakımından birincil korunma olanaklı olmakla birlikte, bu yöndeki çalışmalarda başarı sağlanması için uzun zamana gereksinim vardır. Gerçekte sağlıklı beslenme, sigara içmeme ve düzeni egzersiz yapmak suretiyle pek çok kronik hastalıktan başarılı şekilde korunma mümkündür. Bununla birlikte bu yönde davranış değişikliğinin meydana gelmesi kolay olmamaktadır. Zira bu davranışlar kişilerin alışkanlıkları, kültür ve gelenekleri ile ilgili konulardır ve değiştirilmesi kolay değildir. Bununla birlikte dünyada kronik hastalıklardan birincil düzeyde korunma sağlamak amacı ile çeşitli toplumsal müdahale çalışmaları yapılmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Bu çalışmaların başlıca örnekleri arasında 1970 li yıllarda Finlandiya da uygulanmış olan North Karelia Projesi, 1980 li yıllarda Dünya Sağlık Örgütü tarafından sürdürülmüş olan MONICA (Monitoring of Trends and Determinants in Cardiovascular Diseases) Projesi ile 1990 lı yıllarda uygulanmış olan CINDI (Countrywide Integrated Non-Communicable Diseases Intervention) Projesi sayılabilir. İkincil Korunma: İkinci korunma hastalıkların erken tanısı ile sağlanır. Erken tanı, hastalığa ait klinik belirti ve bulguların ortaya çıkmasından önceki bir dönemde n saptanması anlamına gelir (Şekil 2). Akut hastalıklarda erken tanı uygulamalarının çok sınırlı olmasına karşılık kronik hastalıkların kontrolünde erken tanı büyük önem taşır. Hatta 4

5 kronik hastalıkların pek çoğunda kontrol programlarının temeli erken tanı çalışmalarına dayalıdır. Kalp-damar hastalıklarında, kronik akciğer nda bazı kanserlerde, diyabetes mellitusta başarılı erken tanı uygulamaları yapılmaktadır (10). Pre-Klinik Dönem Hastalığın başlangıcı (etkenle karşılaşma) Klinik belirtiler Klinik Dönem Hastalığın sonlanması (iyileşme veya ölüm) Şekil 2. Bir Hastalığın Doğal Seyrinde Pre-Klinik ve Klinik Dönemler Erken tanı programının uygulanabilmesi için n bazı özellikleri taşıması ve erken tanı için de uygun bir yöntemin biliniyor olması gerekir. Hastalığa ait özellikler arasında n seyrinde erken tanı konulabilecek bir latent dönemin var olması önemlidir. Bunun dışında n sık görülüyor olması, hastalar için geçerli bir tedavi yönteminin biliniyor olması ve hastalar erken dönemde saptandığında tedavinin daha başarılı olduğunun kanıtlanmış olması da önem taşır. Öte yandan n erken dönemde tanısının yapılabilmesi bakımından geçerli bir erken tanı yöntemi de var olmalıdır. Bu amaçla tarama çalışmaları yapılır. Tarama, hızla uygulanabilen testler ve muayene yaklaşımları ile bir toplumda bilinmeyen bir ortaya çıkarma çalışmaları olarak tanımlanmaktadır. Erken tanı amacı ile kullanılacak tarama yöntemi ucuz, kolay uygulanabilir ve hastalar tarafından kabul edilebilir olmalı, uygulama sırasında kişileri rahatsız etmemeli, testin duyarlık ve seçiciliği yüksek düzeyde olmalıdır. Erken tanı çalışmalarının sürekli olarak yapılabilmesi de önemlidir. Erken tanı amacı ile yapılacak olan tarama çalışmalarında üzerinde durulması gereken bir nokta da katılımın sağlanması konusudur. Herhangi yakınması olmayan bir kişinin kendiliğinden bu çalışmalara katılması sık görülen bir yaklaşım değildir. Yaşlılar söz konusu olduğunda katılım konusunda başka güçlükler de etkili olur. Yaşlılar muayene sonucunda kendilerinde bir hastalık bulunacağı kaygısı ile veya kooperasyon güçlüğü nedeniyle çalışmalara katılmayabilirler. Bu durumda tarama çalışmasının kişilere ulaştırılması bakımından bu hizmetin kişilere götürülmesi, çalışmalara katılımın artırılması için çaba gösterilmesi gereklidir. Üçüncül Korunma: Bilir Hastalıklardan üçüncül düzeyde korunma, klinik belirti ve bulguları ortaya çıkmış olan hastaların bilinen en iyi şekilde tedavi edilmesi anlamına gelir. Bu yaklaşım aslında hastalıktan değil, n olumsuz sonuçlarından korunma anlamına gelir. Üçüncül korunma çalışmaları hastaların rehabilitasyonu kavramını, yani hastaların kendi hastalıkları ile birlikte yaşamayı öğrenmeleri ve hastalıkları ile uygun olan bir çalışma hayatına uyum sağlamalarını da içerir. Kronik hastalıklar uzun süreli sağlık sorunu olduğundan ve hastalar yaşamları boyunca bu hastalıkla birlikte yaşamak durumunda olduklarından hastalıkları ile birlikte yaşamayı öğrenmelidir. Hastalığın seyri sırasında değişik düzeylerde fiziksel ve fonksiyonel yetersizlikler ortaya çıkacağından hastaların bazı fonksiyonlar bakımından desteklenmesi konusu gündeme gelebilir. Buna yönelik olarak da evde bakım hizmetleri, çeşitli olan hastalara yönelik bakım verecek kurumlara gereksinim olacaktır. SONUÇ Sağlık bilimlerinde ve hizmetlerinde ulaşılan gelişmeler sonucunda bebeklik ve erken çocukluk dönemlerindeki ölümlerde önemli azalmalar sağlanmıştır. Öte yandan etkili aile planlaması uygulamaları sonucunda aşırı doğurganlıkta da azalma sağlanmıştır. Bunların sonucunda toplumların yaş örüntüsü değişmiş, yetişkin ve yaşlı nüfus artmıştır. Bir yandan yaşlı nüfusun artması, diğer taraftan çeşitli bireysel davranış özellikleri ve çevresel faktörlerin etkisi ile kronik ve dejeneratif hastalıklarda artma meydana gelmiştir. Bunun sonucunda günümüz toplumlarının önde gelen sağlık sorunları arasında kronik ve dejeneratif hastalıklar eskiye göre daha fazla önem kazanmıştır (11). Kronik hastalıklar uzun süreli hastalıklar olduğundan, hastalanan bir kişi yıllar boyunca bu ile yaşamak durumundadır. Bu durum, zaman içinde kronik hastalıkların sayıca daha da artacağı anlamına gelmektedir. Kronik hastalıklar yaşamın bir döneminde kişide bazı fonksiyonların kaybedilmesine yol açar. Sonuç olarak hem morbidite, hem mortalite hem de sakatlık bakımından kronik hastalıklar eskiye göre daha fazla önem kazanmıştır. Koşullar bu şekilde sürdüğü takdirde kronik hastalıkların, ileriki yıllarda bugün olduğundan daha fazla önem kazanacağı düşünülebilir. Bu nedenle sağlık hizmetlerinin planlanmasında bu noktanın dikkate alınması, kronik hastalıkların kontrolü çalışmalarının yanı sıra yaşlıların ve kronik nedeniyle fonksiyonel kayıpları olan bireylerin bakımının sağlanması amacı ile düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Dünyanın ve ülkenin değişen sağlık örüntüsünde halk sağlığı çalışanları çeşitli yönlerde etkili olabilirler. Bunlar arasında araştırma öncelikleri bakımından kronik hastalıkların ve yaşlılık sorunlarının sıklığı, topluma ge- 5

6 Bilir tirdiği yük gibi konulara yönelinmesi uygun olur. Kronik hastalıkların nedenlerine yönelik araştırmalar yapılması ve elde edilecek sonuçlara göre koruyucu uygulamaların planlanması gereklidir. Koruyucu çalışmalarda özellikle hasta bulma çalışmaları (tarama çalışmaları) önem taşır. Çeşitli çalışmalar, yetişkin yaş grubundaki her üç kişiden ikisinin bir tür kronik olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışmalar sonucunda bulunacak hastalara ve yaşlılara yönelik hizmetlerin planlanması, bu amaçla gereken insan gücünün yetiştirilmesi konuları da halk sağlığı alanında çalışanların daha fazla yönelmesi gereken konular olmalıdır. KAYNAKLAR 1. Bilir N, Paksoy NS. Bulaşıcı olmayan hastalıkların kontrolü ve yaşlılık sorunları, içinde Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Hacettepe Üniversitesi Yayını, 2006 s WHO, The World Health Report: Shaping the future. World Health Organization, Geneva 2003, p Ebrahim S, Health of elderly people, in Oxford Textbook of Public Health (Eds: Detels R, Mcewen J, Beaglehole R, Heizo T). Oxford University Press, 2002 p T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Genel Nüfus Sayımı, 2000; Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, DİE Matbaası, Yayın No: 2759, Ankara, Mart T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Ölüm İstatistikleri, İl Ve İlçe Merkezlerinde DİE Matbaası, Yayın No:2673, Ankara, Nisan TC Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Başkent Üniversitesi. Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkinlik Araştırması, Hastalık Yükü Final Raporu, Ankara, Yaşlanma 2002 Uluslararası Eylem Planı, Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara (Çev. Dr. G. Koçoğlu, Dr. N. Bilir) 8. Bilir N, Kronik hastalıklar, kalp hastalıkları, Yeni Türkiye Dergisi, Mayıs-Haziran 2001;39: The Power of Prevention, CDC Chronic Disease Prevention, 2003; // Power of Prevention.pdf. Erişim Tarihi: Haziran, Diabetes, action now: an initiative of the World Health Organization and the International Diabetes Federation. World Health Organization, Switzerland, Bilir N, Kronik hastalıklar epidemiyolojisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Yayını No.86/35 Kısa Dizi No. 3, Ankara

Dünya genelinde her 3 4 kişiden biri kronik hastalıklıdır. (Ülkemizde Kronik Hastalıklar Raporu na göre,

Dünya genelinde her 3 4 kişiden biri kronik hastalıklıdır. (Ülkemizde Kronik Hastalıklar Raporu na göre, KRONİK HASTALIKLAR *Genellikle tam iyileştirilmeleri söz konusu olmayan, *Sürekli, *Yavaş ilerleyen, *Çoğu kez kalıcı sakatlıklar bırakan, *Oluşmasında kişisel ve genetik etkenlerin rol oynadığı, *Genellikle

Detaylı

Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)

Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya

Detaylı

Tütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi

Tütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi Tütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi Doç.Dr.Mustafa N.İLHAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı mnilhan@gazi.edu.tr Sağlık Tanımı (DSÖ) Yalnızca sakatlık ve hastalık

Detaylı

TÜRKİYE DE SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ

TÜRKİYE DE SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ İşletme Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü SAĞLIK POLİTİKASI VE PLANLAMASI TÜRKİYE DE SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Bölüm Hedefi *Bu derste; Türkiye de genel

Detaylı

Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi

Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü 10 Ekim 2014 nbilir@hacettepe.edu.tr Sunum Planı Sağlık Hizmetlerinin Gelişmesi

Detaylı

Yaşamsal fonksiyonların sürekli azalması, tüm organizmanın verimliliğinde görülen azalma,çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması

Yaşamsal fonksiyonların sürekli azalması, tüm organizmanın verimliliğinde görülen azalma,çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması Yaşlı sağlığı DSÖ yaşlılığı Yaşamsal fonksiyonların sürekli azalması, tüm organizmanın verimliliğinde görülen azalma,çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması olarak tanımlamıştır 65 yaş

Detaylı

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM Demografik anlamda yaşlılığın sınırı 65 yaş olarak benimsenmektedir. 65-74 arası erken yaşlılık, 75-84 yaş arası yaşlılık, 85 yaş ve üzerindekiler ileri yaşlılık dönemidir. Yaşlanma

Detaylı

Kronik Hastalıklar Epidemiyolojisi (Noncommunicable Diseases) Doç. Dr. Emel ĐRGĐL

Kronik Hastalıklar Epidemiyolojisi (Noncommunicable Diseases) Doç. Dr. Emel ĐRGĐL Kronik Hastalıklar Epidemiyolojisi (Noncommunicable Diseases) Doç. Dr. Emel ĐRGĐL Kronik hastalıkların genellikle, çok belirgin olmayan etyolojileri, çok çeşitli risk faktörleri, çok uzun latent dönemleri

Detaylı

YAŞLANAN TOPLUM Prof. Dr. Nazmi Bilir

YAŞLANAN TOPLUM Prof. Dr. Nazmi Bilir YAŞLANAN TOPLUM ---------------------------------------- Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı-ANKARA ----------------------------------------- Geçtiğimiz

Detaylı

Doç.Dr.Berrin Karadağ Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri

Doç.Dr.Berrin Karadağ Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri Doç.Dr.Berrin Karadağ Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri Hastalıkların tedavisinde kat edilen yol, bulaşıcı hastalıklarla başarılı mücadele, yaşam koşullarında düzelme gibi

Detaylı

KANSER İSTATİSTİKLERİ

KANSER İSTATİSTİKLERİ 1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve

Detaylı

Konu: 8 Yaşlılıkta Sık Görülen Sorunlar- Sağlıklı ve Aktif Yaşlanma

Konu: 8 Yaşlılıkta Sık Görülen Sorunlar- Sağlıklı ve Aktif Yaşlanma Konu: 8 Yaşlılıkta Sık Görülen Sorunlar- Sağlıklı ve Aktif Yaşlanma Bütüncül sağlık yaklaşımının uzun yıllardan bu yana "yaşama yıllar katmak" olarak benimsediği bakış açısı ve felsefesinin son dönemlerde

Detaylı

Nüfus yapısının temel belirleyicisi olan doğurganlık ve mortalite hızlarının düşmesi dünyada ve Türkiye de nüfusun yaşlanmasına yol açmaktadır.

Nüfus yapısının temel belirleyicisi olan doğurganlık ve mortalite hızlarının düşmesi dünyada ve Türkiye de nüfusun yaşlanmasına yol açmaktadır. Yaşlı sağlığı Nüfus yapısının temel belirleyicisi olan doğurganlık ve mortalite hızlarının düşmesi dünyada ve Türkiye de nüfusun yaşlanmasına yol açmaktadır. 1950 lerde dünyada Doğuşta beklenen yaşam süresi

Detaylı

Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış

Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış B i r l i k t e Ö ğ r e n e l i m TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009 Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış Nüket PAKSOY ERBAYDAR

Detaylı

Prof. Dr. Nazmi BİLİR

Prof. Dr. Nazmi BİLİR Yazar Ad 23 Prof. Dr. Nazmi BİLİR Geçtiğimiz 40-50 yıl içinde dünyada, özellikle gelişmiş ülkelerde yaşanan bir olgu, yaşlı nüfusun artışı olmuştur. Benzeri olgu daha az düzeyde olmakla birlikte gelişmekte

Detaylı

Yaşlanma her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süregen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir. Organizmanın molekül, hücre,

Yaşlanma her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süregen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir. Organizmanın molekül, hücre, GERİATRİ 1 Yaşlanma her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süregen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir. Organizmanın molekül, hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın

Detaylı

MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065

MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014 2017) TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ

Detaylı

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Şu anki sunumun yapılmasına imkan tanıyan bu proje, 692188 sayılı anlaşma kapsamındaki AB Horizon 2020 Araştırma

Detaylı

HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR

HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZİ BAŞKANLIĞI HIFZISSIHHA MEKTEBİ MÜDÜRLÜĞÜ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET-ETKİLİLİK PROJESİ HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR ARALIK -

Detaylı

08 Mayıs Haziran 2017

08 Mayıs Haziran 2017 SINIF KURUL HAFTA 08 Mayıs 2017 16 Haziran 2017 TARİH 08.05.2017 09.05.2017 10.05.2017 11.05.2017 12.05.2017 09: 15 GEÇEN DERS KURULUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DERS KURULUNUN TANITIMI Hipertansiyon Ölüm

Detaylı

SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ);

SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); SAĞLIK KAVRAMI SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir. şeklinde tanımlamıştır. SAĞLIK KAVRAMI

Detaylı

6 Epidemiyolojik Geçişler ve Coğrafi Farklılıklar

6 Epidemiyolojik Geçişler ve Coğrafi Farklılıklar Demografik geçiş modelinin sağladığı pek çok avantaja karşın, model, araştırmacıların bir kısmı tarafından modelin sadece Avrupa ülkelerinin deneyimini esas aldığı görüşüyle ciddi şekilde eleştirilmektedir.

Detaylı

KRONOLOJİK YAŞ NEDİR?

KRONOLOJİK YAŞ NEDİR? Yaşlılık YAŞ NEDİR? Yaş;Kronolojik ve Biyolojik yaş olarak iki biçimde açıklanmaktadır. İnsan yaşamının, doğumdan içinde bulunulan ana kadar olan bütün dönemlerini kapsayan süreci kronolojik yaş ; içinde

Detaylı

Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü

Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü Tarih boyunca; İnsan diyeti, Aktivite kalıpları, Beslenme durumu. Paleolithic dönemden beri: Diyet kalıpları, Fiziksel aktivite

Detaylı

YALOVA BELEDİYESİ SAĞLIKLI YAŞAMI DESTEKLEME PROGRAMI. Dr. Metin SABUNCU YALOVA BELEDİYESİ SAĞLIK İŞLERİ MÜDÜRÜ

YALOVA BELEDİYESİ SAĞLIKLI YAŞAMI DESTEKLEME PROGRAMI. Dr. Metin SABUNCU YALOVA BELEDİYESİ SAĞLIK İŞLERİ MÜDÜRÜ YALOVA BELEDİYESİ SAĞLIKLI YAŞAMI DESTEKLEME PROGRAMI Dr. Metin SABUNCU YALOVA BELEDİYESİ SAĞLIK İŞLERİ MÜDÜRÜ Dünyada 13.5 milyon koroner kalp hastası var. Yılda 1.5 milyon insan kalp krizi geçiriyor.

Detaylı

ANKARA'DA ALTINDAĞ SAĞLIK OCAĞI BÖLGESİ'NE MAHALLESİ'NDE YAŞAYAN 65 YAŞ ÜZERİ KİŞİLERİN BAZI SAĞLIK VE SOSYAL DURUMLARININ SAPTANMASI

ANKARA'DA ALTINDAĞ SAĞLIK OCAĞI BÖLGESİ'NE MAHALLESİ'NDE YAŞAYAN 65 YAŞ ÜZERİ KİŞİLERİN BAZI SAĞLIK VE SOSYAL DURUMLARININ SAPTANMASI Geriatri5(3):97-102, 2002 Turkish Journal of Geriatrics Dr. Nazmi BİLİR 1 Dr. Dilek ASLAN 2 Dr. Nur GÜNGÖR 2 Dr. Mustafa AĞAÇ 3 Dr. ZishanSIDDIQUİ 3 Dr. Fatih ULUÇ 3 Dr. Zekeriya ÜLGER 3 Dr. Özge YILMAZ

Detaylı

TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ

TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ 21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN Ondokuz Mayıs Üniversitesi,

Detaylı

Dünya Sağlık Durumu Yılı Verileri Üzerinden Değerlendirmeler

Dünya Sağlık Durumu Yılı Verileri Üzerinden Değerlendirmeler Dünya Sağlık Durumu 2014 Yılı Verileri Üzerinden Değerlendirmeler Dilek ASLAN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 12.1.2015, Ankara Bu sunum kapsamında, uluslararası farklı

Detaylı

SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ. Prof. Dr. Erdal ZORBA

SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ. Prof. Dr. Erdal ZORBA SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ Prof. Dr. Erdal ZORBA GEÇMĐŞTEN GÜNÜMÜZE SAĞLIK Geçmişte sağlığın tanımı; hastalıklardan uzak olma diye ifade edilirdi. 1900 lerin başında ölümlerin büyük bir kısmı bakteri ve

Detaylı

Halk Sağlığı. YDÜ Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Aslı AYKAÇ

Halk Sağlığı. YDÜ Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Aslı AYKAÇ Halk Sağlığı YDÜ Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Aslı AYKAÇ Halk Sağlığı, organize edilmiş toplum çalışmaları sonunda; - çevre sağlığı koşullarını düzelterek - bireylere sağlık bilgisi vererek - bulaşıcı hastalıkları

Detaylı

FARMOKONUTRİSYON İMMUNONUTRİSYON

FARMOKONUTRİSYON İMMUNONUTRİSYON FARMOKONUTRİSYON İMMUNONUTRİSYON TÜRKİYE DE DİYETİSYENLER Bu Gelişmelerin Neresinde? ya dışındasındır çemberin ya da içinde yer alacaksın kendin içindeyken kafan dışındaysa çaresi yok kardeşim mutsuz olacaksın.

Detaylı

TOPLUMU TANIMA TOPLUMUN TANIMI TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ

TOPLUMU TANIMA TOPLUMUN TANIMI TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMUN ÖZELLİKLERİ TOPLUMU TANIMA TOPLUMUN TANIMI Toplum; sosyal gereksinimlerini karşılamak için etkileşen ve ortak bir kültürü paylaşan çok sayıdaki insanın oluşturduğu bir birlikteliktir. 1. Toplumdaki kişiler demografik

Detaylı

Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır.

Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak 2019 Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır. Tüberküloz İle Enfekte Olan Nüfus Dünya nüfusunun %23 ü 1,66 milyar kişi tüberküloz ile enfektedir. Enfekte

Detaylı

Beslenme Sorunlarıyla Mücadele: Gizli Açlık, Hidden Hunger

Beslenme Sorunlarıyla Mücadele: Gizli Açlık, Hidden Hunger Beslenme Sorunlarıyla Mücadele: Gizli Açlık, Hidden Hunger Prof Dr Halit Tanju Besler Doğu Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Gazimağusa, KKTC G İ Z L İ A Ç L

Detaylı

YAŞLILIK VE KANSER. Prof.Dr.A.Önder BERK

YAŞLILIK VE KANSER. Prof.Dr.A.Önder BERK YAŞLILIK VE KANSER Prof.Dr.A.Önder BERK Kanser ve diğer hastalıkların yaşla değişen sıklığı (%) YAŞ HASTALIKLAR 45 45-59 60-74 75+ Kanser 3,8 8,3 14,0 16,0 Kalp Hastalıkları 0,4 14,0 14,0 20,0 Periferik

Detaylı

VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği

VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından

Detaylı

Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri...

Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser Nedir? Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından birisi. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk

Detaylı

Dünya da ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği

Dünya da ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği Dünya da ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği Amaç İstatistikî veriler ve karşılaştırmalarla dünyada ve Türkiye deki İSG durumu hakkında bilgi sahibi olmak. 2 Öğrenim hedefleri ILO İSG verileri, WHO meslek

Detaylı

T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER

T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER PSH 501 - Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Temelleri

Detaylı

HAS İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ

HAS İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ HAS223-26 İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ İSG Kanunu Haziran 2012 MADDE 4- (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; İŞ SAĞLIĞI

Detaylı

Dr. Bekir KESKİNKILIÇ

Dr. Bekir KESKİNKILIÇ Dr. Bekir KESKİNKILIÇ 1 SAĞLIK Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Irk, din, siyasi görüş, ekonomik veya sosyal durum ayrımı yapılmaksızın

Detaylı

SİGARA VE YAŞLANMA. Prof. Dr. Nazmi BİLİR

SİGARA VE YAŞLANMA. Prof. Dr. Nazmi BİLİR Prof. Dr. Nazmi BİLİR SİGARA VE YAŞLANMA Giriş Yaşlanma canlı yaşamının doğal ve kaçınılmaz sonucudur. Bütün canlılar zaman içinde yaşlanır. Yaşlanma ile birlikte organizmada bir takım değişiklikler meydana

Detaylı

DERS X Küresel Sağlık Sorunları

DERS X Küresel Sağlık Sorunları DERS X Küresel Sağlık Sorunları Dünyada gerçekleşen ölümlerin yaklaşık % 23 ü çevresel etkilerle gerçekleşmektedir. Düşük ve orta gelirli ülkelerde çevresel hastalıklar daha fazla görülmektedir. Erkekler,

Detaylı

18.Esri Kullanıcıları Toplantısı 7-8 Ekim 2013 ODTÜ-ANKARA

18.Esri Kullanıcıları Toplantısı 7-8 Ekim 2013 ODTÜ-ANKARA ALZHEIMER ÇOCUKLARı (2012-2075 YıLLARı ARASı ALZHEIMER HASTA SAYıSı DEĞIŞIMI VE DAĞıLıŞı) Feride CESUR Yenimahalle Halide Edip Anadolu Sağlık Meslek Lisesi Coğrafya Öğretmeni İÇERİK Çalışmanın Amacı Alzhemer

Detaylı

Konu:4 Yaşlılıkta Sağlığı Etkileyen Faktörler ve Erken Yaşlanmanın Önlenmesi

Konu:4 Yaşlılıkta Sağlığı Etkileyen Faktörler ve Erken Yaşlanmanın Önlenmesi Konu:4 Yaşlılıkta Sağlığı Etkileyen Faktörler ve Erken Yaşlanmanın Önlenmesi 1-GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yaşlılığı çevresel etkenlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması olarak tanımlamaktadır.

Detaylı

1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur.

1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur. Türkiye de Nüfusun Tarihsel Gelişimi Türkiye de Nüfus Sayımları Dünya nüfusu gibi Türkiye nüfusu da sürekli bir değişim içindedir. Nüfustaki değişim belirli aralıklarla yapılan genel nüfus sayımlarıyla

Detaylı

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi büyüme ve gelişme geriliği diş çürükleri zayıflık ve şişmanlık okul çağı çocuk ve gençlerde demir yetersizliği anemisi 0-5 Yaş Grubu Çocuklarda iyot yetersizliği hastalıkları vitamin yetersizlikleri raşitizm

Detaylı

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011 Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri Sena Aydın 0341110011 PATOFİZYOLOJİ Fizyoloji, hücre ve organların normal işleyişini incelerken patoloji ise bunların normalden sapmasını

Detaylı

FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON YÜKSEK LİSANS PROGRAMI FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON YÜKSEK LİSANS PROGRAMI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI NA GİRİŞ KOŞULLARI : Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokullarının veya Yüksekokul ve Fakültelerin Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Detaylı

Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi

Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi 1 Amaç: Katılımcıların; işyerinde sağlığın geliştirilmesi programlarını hazırlamalarına ve uygulamadaki gerekli temel bilgileri kazandırmalarına yardımcı olmaktır.

Detaylı

Yaşlılarda düzenli fiziksel aktivite

Yaşlılarda düzenli fiziksel aktivite Düzenli fiziksel aktivite ile kazanılmak istenen yaşam kalitesi artışı özellikle yaşlı nüfusta önemli görülmektedir. Bu kısımda yaşlılar için egzersiz programı oluşturulurken nelere dikkat edilmesi gerektiği

Detaylı

Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL SAĞLIĞA BÜTÜNCÜL BAKIŞ SAĞLIĞIN TANIMI ve BELİRLEYİCİLERİ SAĞLIK SORUNLARINA KORUYUCU YAKLAŞIM KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ ÇEVRE SAĞLIĞI İŞ SAĞLIĞI ve MESLEK

Detaylı

Türkiye 2,920,000 6,422,000

Türkiye 2,920,000 6,422,000 Meltem TÜRKER Türk Eczacıları Birliği Araştırma Uzmanı meltem.bayazit@teb.org.tr 1982 yılında Berlin de doğdu. 2001 yılında Çanakkale Süper Lisesi ni, 2006 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji

Detaylı

ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI. Doç. Dr. Suphi VEHİD

ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI. Doç. Dr. Suphi VEHİD ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI Alzheimer hastalığı (AH) ilk kez, yaklaşık 100 yıl önce tanımlanmıştır. İlerleyici zihinsel işlev bozukluğu ve davranış değişikliği yakınmaları ile hastaneye yatırılıp beş yıl

Detaylı

Prof. Dr. Lale TOKGÖZOĞLU

Prof. Dr. Lale TOKGÖZOĞLU Yazar Ad 61 Prof. Dr. Lale TOKGÖZOĞLU Ülkemizde kalp damar hastalıkları erişkinlerde en önemli ölüm ve hastalık nedeni olup kanser veya trafik kazalarına bağlı ölümlerden daha sık görülmektedir. Halkımızda

Detaylı

ASTIM «GINA» Dr. Bengü MUTLU SARIÇİÇEK

ASTIM «GINA» Dr. Bengü MUTLU SARIÇİÇEK ASTIM «GINA» Dr. Bengü MUTLU SARIÇİÇEK ASTIM Dünya genelinde 300 milyon kişiyi etkilediği düşünülmekte Gelişmiş ülkelerde artan prevalansa sahip Hasta veya toplum açısından yüksek maliyetli bir hastalık

Detaylı

TOPLUMU TANIMA VE EKİP ÇALIŞMASI YARD. DOÇ. DR. NALAN AKIŞ

TOPLUMU TANIMA VE EKİP ÇALIŞMASI YARD. DOÇ. DR. NALAN AKIŞ TOPLUMU TANIMA VE EKİP ÇALIŞMASI YARD. DOÇ. DR. NALAN AKIŞ Amaç Bu dersin sonunda öğrenciler, sağlık hizmeti verecekleri toplumu tanımanın önemi konusunda bilgi sahibi olacaklardır. ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bu

Detaylı

K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ. UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi

K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ. UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi Dünya genelinde 4.ölüm nedenidir. Her yıl diyabete bağlı

Detaylı

KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH) TANIMI SINIFLAMASI RİSK FAKTÖRLERİ PATOFİZYOLOJİSİ EPİDEMİYOLOJİSİ

KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH) TANIMI SINIFLAMASI RİSK FAKTÖRLERİ PATOFİZYOLOJİSİ EPİDEMİYOLOJİSİ KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH) TANIMI SINIFLAMASI RİSK FAKTÖRLERİ PATOFİZYOLOJİSİ EPİDEMİYOLOJİSİ ÖĞRENİM HEDEFLERİ KOAH tanımını söyleyebilmeli, KOAH risk faktörlerini sayabilmeli, KOAH patofizyolojisinin

Detaylı

SAĞLIĞI KORUMANIN VE DAHA ĐYĐYE GÖTÜRMENĐN ĐLKELERĐ. DOÇ.DR. EMEL ĐRGĐL Halk Sağlığı Anabilim Dalı

SAĞLIĞI KORUMANIN VE DAHA ĐYĐYE GÖTÜRMENĐN ĐLKELERĐ. DOÇ.DR. EMEL ĐRGĐL Halk Sağlığı Anabilim Dalı SAĞLIĞI KORUMANIN VE DAHA ĐYĐYE GÖTÜRMENĐN ĐLKELERĐ DOÇ.DR. EMEL ĐRGĐL Halk Sağlığı Anabilim Dalı Çevre Kişi Etken Olumlu Olumsuz Sağlık sürer Hastalık Đyileşir Kronikleşir Sakat bırakır Öldürür Hastalığın

Detaylı

TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ DEMOGRAFİK GÖSTERGELER

TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ DEMOGRAFİK GÖSTERGELER g TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ DEMOGRAFİK GÖSTERGELER TABLOLAR Tablo 1. TR63 Bölgesi Doğum Sayısının Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (2011)... 1 Tablo 2. Ölümlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (2011)...

Detaylı

Çocuk Sağlığı İzlemi İlkeleri 6. PUADER Kongresi- Antalya

Çocuk Sağlığı İzlemi İlkeleri 6. PUADER Kongresi- Antalya Çocuk Sağlığı İzlemi İlkeleri 6. PUADER Kongresi- Antalya Dr. Başak TEZEL Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı İzlenmesi Gereken Gruplar 15-49 yaş kadınlar Gebeler Lohusalar 0-5 yaş çocuklar Okul çağı

Detaylı

Yaşlılık Tanımı, Yaşlılık Kavramı, Epidemiyolojik Özellikler

Yaşlılık Tanımı, Yaşlılık Kavramı, Epidemiyolojik Özellikler BÖLÜM 01 Yaşlılık Tanımı, Yaşlılık Kavramı, Epidemiyolojik Özellikler 13 Yaşlılık Tanımı, Yaşlılık Kavramı, Epidemiyolojik Özellikler Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim

Detaylı

Çevremizdeki Sağlık Kuruluşları VE Sağlık Hizmetleri

Çevremizdeki Sağlık Kuruluşları VE Sağlık Hizmetleri Çevremizdeki Sağlık Kuruluşları VE Sağlık Hizmetleri Çevremizde bulunan sağlık kuruluşları, herhangi bir sağlık probleminde müdahalede bulunan ve tedavi amacı güden kuruluşlardır. Yaşadığınız çevrede bulunan

Detaylı

HEPATİTLER (SARILIK HASTALIĞI) VE 0212 5294400 2182 KRONİK BÖBREK HASTALIKLARI VE 0212 5294400 2182

HEPATİTLER (SARILIK HASTALIĞI) VE 0212 5294400 2182 KRONİK BÖBREK HASTALIKLARI VE 0212 5294400 2182 İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ 2013 YILI HASTA OKULU PLANI HASTANE ADI TARİH SAAT KONU EĞİTİM YERİ HASTA OKULU PROGRAMI İÇİN HASTA VE YAKINLARININ İLETİŞİM KURABİLECEKLERİ TELEFON NUMARASI HASEKİ 28/01/2013

Detaylı

Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı

Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı TEPAV Değerlendirme Notu Temmuz 1 19 191 19 193 19 195 19 197 19 199 199 1991 199 1993 199 1995 199 1997

Detaylı

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) Kansere Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) Kansere Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık (2003-2007) e Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi The Determination of the

Detaylı

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (SHZ106U)

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (SHZ106U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (SHZ106U) KISA

Detaylı

SAĞLIĞIN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ. Prof. Dr. Ayfer TEZEL

SAĞLIĞIN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ. Prof. Dr. Ayfer TEZEL SAĞLIĞIN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ Prof. Dr. Ayfer TEZEL Sağlık ölüm döngüsü Mükemm el sağlık Orta düze y Düşü k sağlı k Yaşam sitilinde n kaynakl ı riskler Erken hastalı k Geç hastalı k Ölüm Yaşam boyunca,

Detaylı

İş sağlığı, İş Sağlığı İŞ SAĞLIĞI VE İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ. Uluslararası Çalışma Örgütü ne (ILO) göre; ILO rakamlarına göre;

İş sağlığı, İş Sağlığı İŞ SAĞLIĞI VE İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ. Uluslararası Çalışma Örgütü ne (ILO) göre; ILO rakamlarına göre; İŞ SAĞLIĞI VE İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ İş Sağlığı Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) nün yaptığı tanıma göre iş sağlığı, bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal

Detaylı

YAŞLI HASTALAR, SAĞLIK HİZMETLERİ ve ZORLUKLAR. Uzm. Dr. Mehmet Emin KUYUMCU Hacettepe Üniversitesi İç Hastalıkları ABD, Geriatri BD

YAŞLI HASTALAR, SAĞLIK HİZMETLERİ ve ZORLUKLAR. Uzm. Dr. Mehmet Emin KUYUMCU Hacettepe Üniversitesi İç Hastalıkları ABD, Geriatri BD YAŞLI HASTALAR, SAĞLIK HİZMETLERİ ve ZORLUKLAR Uzm. Dr. Mehmet Emin KUYUMCU Hacettepe Üniversitesi İç Hastalıkları ABD, Geriatri BD Türkiye yaşlanıyor 2010 yılı Türkiye toplam nüfusu 73.722.988 65 yaş

Detaylı

İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ

İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ Dr. Sema ÖZBAŞ Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı Sağlık Bakanlığı Teşkilat Şeması Türkiye Halk

Detaylı

HIV/AIDS epidemisinde neler değişti?

HIV/AIDS epidemisinde neler değişti? HIV/AIDS epidemisinde neler değişti? Dr. Gülşen Mermut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji ABD EKMUD İzmir Toplantıları - 29.12.2015 Sunum Planı Dünya epidemiyolojisi

Detaylı

SAĞLIKLI YAŞLANMA VE KRONİK HASTALIKLAR FARKINDALIK PROJESİ

SAĞLIKLI YAŞLANMA VE KRONİK HASTALIKLAR FARKINDALIK PROJESİ SAĞLIKLI YAŞLANMA VE KRONİK HASTALIKLAR FARKINDALIK PROJESİ Önsöz Bu çalışma, Kanıta Dayalı Tıp Derneği (KDTD) tarafından Türkiye nin sağlık statüsünü yükseltmeye katkıda bulunmak amacıyla Sağlıklı Yaşlanma

Detaylı

SAĞLIK ÖLÇÜTLERİ. Doç. Dr. Zeliha Öcek EÜTF Halk Sağlığı AD

SAĞLIK ÖLÇÜTLERİ. Doç. Dr. Zeliha Öcek EÜTF Halk Sağlığı AD SAĞLIK ÖLÇÜTLERİ Doç. Dr. Zeliha Öcek EÜTF Halk Sağlığı AD 1 8 Ağustos 2001 de Bayer kolestrol düzeyini düşeren bir ilaç olan cerivastatin i ABD ve Avrupa daki 52 ölümle ilişkili bulunması nedeniyle piyasadan

Detaylı

KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU

KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU Türkiye ulusal düzeyde ölüm nedenleri arasında ilk sırayı 205.457 ölümle kardiyovaskülerhastalıklar (tüm ölüm nedenlerinin %47,73 ü) almaktadır. Kardiyovasküler

Detaylı

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi SAĞLIK HARCAMALARI 03.07.2012 MEDULA-1 MEDULA NEDİR? MED(ikal) ULA(k) (Tıbbi haberci-haberleşme)

Detaylı

Demans ve Alzheimer Nedir?

Demans ve Alzheimer Nedir? DEMANS Halk arasında 'bunama' dedigimiz durumdur. Kişinin yaşından beklenen beyin performansını gösterememesidir. Özellikle etkilenen bölgeler; hafıza, dikkat, dil ve problem çözme alanlarıdır. Durumun

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik YB 205 Beslenme İkeleri Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr YAŞLANMA Amerika da yaşlı bireyler eskiye göre

Detaylı

Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Kadın Sağlığına Etkileri. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi

Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Kadın Sağlığına Etkileri. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi Aile İçi Şiddetin Kadın Sağlığına Etkileri 1 Öğrenim Hedefleri Toplumsal cinsiyet ayrımcılığının, yaşam dönemlerine göre kadın sağlığına olan etkilerini açıklar, Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı ile kadına

Detaylı

UÜ-SK AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI HİZMET KAPSAMI

UÜ-SK AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI HİZMET KAPSAMI Rev. No : 03 Rev.Tarihi : 28 Şubat 2012 1 / 5 1 HİZMET KAPSAMI: Aile Hekimliği Anabilim Dalı yaş, cinsiyet, yakınma, hastalık ayrımı yapmaksızın, yaşamın bütün evrelerinde ve süreklilik içinde, sağlığın

Detaylı

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL (ZORUNLU) SAĞLIK BİLİMLERİNDE KURAM VE MODELLER Sağlık

Detaylı

Tıp ve Sağlık Okuryazarlığı

Tıp ve Sağlık Okuryazarlığı Tıp ve Sağlık Okuryazarlığı Mehmet ÜYÜKLÜ Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Sağlık Okuryazarlığı Okuryazarlık kavramı geleneksel olarak kişinin okuma ve yazma becerisi

Detaylı

SEÇMELİ DERS ÖNERİ FORMU

SEÇMELİ DERS ÖNERİ FORMU Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi 2012-2013 Eğitim Öğretim Yılı SEÇMELİ DERS ÖNERİ FORMU Dersin adı Üreme Sağlığı Anabilim dalı Sorumlu öğretim üyesi E-posta adresi Halk Sağlığı Prof.Dr.Haldun SÜMER

Detaylı

Doç.Dr.Gülbiye Y. YAŞAR, Dr.Emirali KARADOĞAN

Doç.Dr.Gülbiye Y. YAŞAR, Dr.Emirali KARADOĞAN Doç.Dr.Gülbiye Y. YAŞAR, Dr.Emirali KARADOĞAN Giriş 3-6 Eylül 2017 de yapılan XXI. Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi nde sunulan EU-OSHA ve ILO nun tahminlerine göre; İş kazası veya meslek hastalığı

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük

Detaylı

İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve PROGRAM PLANLAMA. Prof.Dr.Ayşe Beşer Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ayse.beser@deu.edu.

İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve PROGRAM PLANLAMA. Prof.Dr.Ayşe Beşer Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ayse.beser@deu.edu. İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve PROGRAM PLANLAMA Prof.Dr.Ayşe Beşer Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ayse.beser@deu.edu.tr 1 HEDEFLER.Sağlığı, koruma ve geliştirme kavramlarını bilme İşyerlerinde

Detaylı

Aşağı Öveçler Mah. Kabil Cad. No: 50/9 Çankaya/ANKARA Tel: (0.312) 481 21 00 - (0.312) 481 21 02 Faks: (0.312) 481 21 07 Web:

Aşağı Öveçler Mah. Kabil Cad. No: 50/9 Çankaya/ANKARA Tel: (0.312) 481 21 00 - (0.312) 481 21 02 Faks: (0.312) 481 21 07 Web: Değerli Firma Temsilcileri, Dünyamız her geçen gün yaşlanmakta, yaşlanan dünya ile birlikte beklenen yaşam süresi uzamakta ve yaşlı insanların toplum içindeki oranı giderek artmaktadır. Ülkemizde yaşlanma

Detaylı

Sağlık Göstergeleri II.1. ÜREME SAĞLIĞI II.2. AŞILAMA II.3. MORTALİTE II.4. MORBİDİTE

Sağlık Göstergeleri II.1. ÜREME SAĞLIĞI II.2. AŞILAMA II.3. MORTALİTE II.4. MORBİDİTE 2 Sağlık Göstergeleri II.. ÜREME SAĞLIĞI II.2. AŞILAMA II.. MORTALİTE II.. MORBİDİTE II. Üreme Sağlığı TABLO: TÜRKİYE'DE YERLEŞİM YERLERİNE GÖRE ÜREME SAĞLIĞI (%, 2) ÖZELLİKLER KENT KIR TOPLAM DOĞURGANLIK

Detaylı

LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ

LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ Prof.Dr.Ayşe Kılıç draysekilic@gmeil.com AMAÇ Lokomotor sistemin temel yapılarını ve çocuklarda görülen yakınmalarını, öykü, fizik muayene ve basit tanı yöntemlerini öğrenmek

Detaylı

AÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ

AÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ AÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ BARAN E 1, KOCADAĞ S 1, AKDUR R 1, DEMİR N 2, NUMANOĞLU

Detaylı

OBEZİTE İLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI & TÜRKİYE DİYABET KONTROL PROGRAMI -TGDF-

OBEZİTE İLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI & TÜRKİYE DİYABET KONTROL PROGRAMI -TGDF- OBEZÝTE (ÞÝÞMANLIK) ÝLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI (2010-2014) OBEZİTE İLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI & TÜRKİYE DİYABET KONTROL PROGRAMI -TGDF- Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve

Detaylı

3. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 13-16 NİSAN 2015/ANKARA

3. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 13-16 NİSAN 2015/ANKARA 3. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 13-16 NİSAN 2015/ANKARA DÜNYADA SAĞLIK YÖNETİMİ 13 Nisan 2015 Doç. Dr. S. Haluk ÖZSARI T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Politikaları Kurulu Üyesi haluk.ozsari@saglik.gov.tr 3. SAĞLIK

Detaylı

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi Dr. Ali Ayberk Beşen Başkent Üniversitesi Tıbbi Onkoloji BD Giriş Sitotoksik tedaviler herhangi

Detaylı

24.09.2013. Mobilleşen Dünyada Sağlık Hizmetleri. Hedefler Mega Trendler Paydaşlar Zorluklar Neler Bekleyebiliriz

24.09.2013. Mobilleşen Dünyada Sağlık Hizmetleri. Hedefler Mega Trendler Paydaşlar Zorluklar Neler Bekleyebiliriz Mobilleşen Dünyada Sağlık Hizmetleri 1 Daha fazla kişiye hizmet ulaştırmak Hasta sonuçlarının iyileştirilmesi Sürdürülebilir maliyetler Dünyanın %90 ı mobil iletişim ağları tarafından kapsanıyor (2010)

Detaylı

DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI. Mümkün olduğunca normal bir yaşam. Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg

DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI. Mümkün olduğunca normal bir yaşam. Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI DEDBT01944 Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg Mümkün olduğunca normal bir yaşam www.lilly-pharma.de www.lilly-diabetes.de

Detaylı

AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI /

AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI / AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI / 2017-18 TARİH/MODÜL BAŞLIKLAR (Konular) ÖĞRETİM ÜYESİ MODÜL 1 9 Ekim 2017 Halk Sağlığı tanımı, kavramı ve yaklaşımı Geleneksel ve Çağdaş

Detaylı

1. ADI SOYADI : Meltem SOYLU 2. DOĞUM TARİHİ : 1971 3. ÜNVANI : Yrd. Doç.Dr. 4. ÖĞRENİM DURUMU :

1. ADI SOYADI : Meltem SOYLU 2. DOĞUM TARİHİ : 1971 3. ÜNVANI : Yrd. Doç.Dr. 4. ÖĞRENİM DURUMU : 1. ADI SOYADI : Meltem SOYLU 2. DOĞUM TARİHİ : 1971 3. ÜNVANI : Yrd. Doç.Dr. 4. ÖĞRENİM DURUMU : Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Beslenme ve Diyetetik Hacettepe Üniversitesi 1993 Y.Lisans Beslenme ve

Detaylı

Değişen Yaşam Biçimleri (Bulaşıcı/ Kronik Hastalıklar) Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR İTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Değişen Yaşam Biçimleri (Bulaşıcı/ Kronik Hastalıklar) Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR İTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı Değişen Yaşam Biçimleri (Bulaşıcı/ Kronik Hastalıklar) Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR İTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı Piramitlerin anlattığı hikaye Çin 2000 & 2050 Nüfus = 1.42B Nigeria 2000 & 2050 Nüfus= 307M

Detaylı

Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografik Koroner Anjiyografi Sonrası Uzun Dönem Kalıcı Böbrek Hasarı Sıklığı ve Sağkalım ile İlişkisi

Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografik Koroner Anjiyografi Sonrası Uzun Dönem Kalıcı Böbrek Hasarı Sıklığı ve Sağkalım ile İlişkisi Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografik Koroner Anjiyografi Sonrası Uzun Dönem Kalıcı Böbrek Hasarı Sıklığı ve Sağkalım ile İlişkisi Hamza Sunman 1, Mustafa Arıcı 2, Hikmet Yorgun 3, Uğur Canpolat 3, Metin

Detaylı