Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 58, Kasım 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 58, Kasım 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Taner ATASOY Dumlupınar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Doktora Programı taner61atasoy@gmail.com Kubilay ÇİMEN İstanbul Gelişim Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu kcimen@gelisim.edu.tr YAŞ ARASI ZİHİNSEL ENGELLİ SPORCULARA, AÇIK VE KAPALI ALANLARDA UYGULANAN HAREKET EĞİTİMİ ÇALIŞMA- LARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Öz Bu çalışmanın amacı; yaş arası zihinsel engelli sporcuların açık alan ve kapalı alanlarda uygulanan hareket eğitimi çalışmalarının incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda 15 ile 20 yaş arası eğitilebilir ve öğretilebilir durumdaki zihinsel engelli 12 kadın ve 12 erkek toplamda 24 sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Açık ve kapalı alanda İki ayrı çalışma gurubunu oluşturan bireylerin 6 sını kadın ve 6 sını erkek olmak üzere 12 sporcu teşkil etmektedir. Bu alanda etkin bir uygulama yöntemi olarak kullanılan ve verimli sonuçları tecrübe edilmiş bulunan, mendil kapmaca, kör ebe, yakar top, istop oyunları ayrıca motorik beceriyi ölçmek için ise parkur testi kullanılmıştır. Elde edilen veriler IBMM SPSS paket programı ile istatistiksel analizleri yapılmıştır. Adaylara ilişkin kişisel bilgiler ve envanter toplam puanları ve faktör puanları frekans (f) ve yüzde (%) değerleri tespit edilerek verilmiştir. İstatistikî işlem olarak Mann Whitney U, test istatistiği kullanılmıştır. Sonuç olarak açık ve kapalı alanlardan alınan parkur skorları ve eğitsel oyun skorları cinsiyet ve yaş ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir.bu durumun eğitim süresince algılamayı etkileyen bireysel ve çevresel etmenlerden kaynaklı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu faktörler, ses, ışık, ısı, mekânsal ayrımlar, seyirci baskısı, psikolojik etmenler, sporcuların spor sahalarına özgün hazır bulunurluk düzeyleri başarıyı et-

2 kileyen faktörler arasında sayılabilir. Tüm bu farklılıklar, zihinsel engelli sporcuların almış oldukları eğitimler ve yapılan değerlendirmelerden ortaya çıkan sonuç engelli bireyler için yapılacak olan sportif çalışmalar kapalı alanlarda daha etkin, verimli ve uygulanabilir olduğunu ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: Zihinsel Engelli, Hareket Eğitimi, Açık ve Kapalı Spor Alanları EXAMINE THE MOVEMENT TRAINING EXERCISES OF THE MEN- TALLY RETARDED DISABLED AGED BETWEEN 15 AND 20 YEARS IN OUTDOOR AND INDOOR AREAS. Abstract The purpose of this study is to examine the movement training exercises of the mentally retarded disabled aged between 15 and 20 years in outdoor and indoor areas.in line with these objective, in a total of 24 athletes participated in the study voluntarily of 12 women and 12 men aged 15 to 20 age with mentally disabled who in an educable and teachable state. Individuals who form two separate working groups in the indoor and outdoor areas are composed of 12 athletes, 6 of them are women and 6 of them are men. In this area, handkerchief grabbing, blind midwives, burning balls, stopping games, which are used as effective methods of practice and have experienced fruitful results, were used. Also, a track test was used to measure motor skills.the obtained data were analysed statistically with the IBM SPSS package program. Candidates' personal information, inventory total scores and factor scores were given by determining frequency (f) and percent (%) values. Mann Whitney U test statistic was used as statistical process.as a result, it was determined that the track scores and educational game scores from open and closed areas were related to gender and age.this situation arises from individual and environmental factors that affect perception during training. Sound, light, heat, spatial distinctions, spectator prints, psychological factors and the level of original readiness of the athletes to the sports fields can be considered as factors affecting success. All these differences, trainings of mentally disabled athletes and the result of the evaluations made, demonstrate that sporting activities for disabled people are more effective, efficient and applicable in indoor spaces. Keywords: Mentally Disabled, Movement Training, Outdoor and Indoor Sports Fields Giriş Zihinsel engelli bireylerde spor uygulamalarının bireylerin hem günlük yaşam aktivitelerinde hem de yaşam kaliteleri üzerinde büyük önemi vardır(yılmaz, Şentürk ve Demir, 2015). İyi, Orta, Ağır seviyede zihinsel öğrenme güçlüğü bulunan bireylerin fiziki gelişimlerinin diğer bireylere göre ağır seyrettiği ve fiziki durumlarının daha zayıf ve daha kuvvetsiz oldukları, motorsal yetenekler yönünden ise diğer bireylere göre belirgin farklılıklar olduğu bilinmektedir. Engel, bireyin başka bir kişiye veya herhangi bir medikal cihaza bağımlılığı olarakta tanımlanabilir. Bu tanımlama içerisinde bireyin kime, neye, ne kadar bağımlı olduğu engelli bireyin engelinin derecelendirilmesi veya sınıflandırılmasına olanak sağlayacaktır. Zihinsel engel; bireyin genel zihinsel işlevlerinin normalin altında olması ve bunun yanında iletişim, öz bakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, akademik fonksiyonlar, kendini yönlendirme, sağlık, güvenlik, serbest zamanlar ve iş gibi uyumsal davranışların iki ya da daha fazlasında yetersizlik olarak tanımlan- 540

3 maktadır (Ataman, 2005; Bertoti, 1999; Eripek, 1996; İlhan, 2008; Kerbs, 1995; Masi, 1998). Amerikan Zihinsel Gerilik Birliği (AAMR) zihinsel engelin, bireyin hali hazırda bulunan fonksiyonlarındaki önemli derecede geriliği ifade ettiğini belirtmektedir (Ersoy ve Avcı, 2000). Zekâ, algı, bellek, öğrenme, düşünme, soyutlama, yeni durumlara uyum sağlama gibi birçok zihinsel işlevin birleşimidir (Köknel, 2000).Zihinsel engelliyi diğer engel guruplarından ayıran en önemli özellik kişinin bedeni ve zihinsel dengesi arasındaki farklardır. Şöyle ki kişi anatomik yapı ve biyolojik yaş itibari ile normal seyir gösterebilir, fakat zihinsel fonksiyonlar olarak gelişimleri normal seyreden akranlarından çok geride olabilirler. Zihinsel engelli bireyler, zihinsel ve fiziksel faaliyetleri açısından toplumun beklentileri seviyesinde performans gösteremedikleri için, yaşadıkları çevreye uyumda güçlük çekerler. Sporun normal gelişlim gösteren bireyler üzerinde yaptığı olumlu etkilerin tümünü ve hatta daha fazlasını engelli bireyler üzerinde de gözlemlemek mümkündür. Her spor etkinliği engelliler için en başta toplumsal bir deneyimdir. Bunun yanında spor doğal ortamı içinde bulunan tüm bireyleri farklı şekillerde etkilemekte ve tüm gelişim boyutlarını desteklemektedir (İlhan ve Esentürk, 2015). Günümüzde engelli bireyler, normal gelişim gösteren bireylerin yaptığı spor branşlarının birçoğunu başarıyla yapmaktadır. Sportif etkinliklere katılma bireye, kasların güçlendirilmesi, koordinasyon gelişimi, denge gelişimi, duruş kontrol gelişimi, esneklik gelişimi, solunum ve dolaşım sisteminin gelişimi, spastisiteyi önleme alanlarında büyük yararlar sağlamaktadır (İlhan ve Esentürk, 2015).Zihinsel engelli bireylerin sosyal, duygusal, fiziksel, zihinsel ve hareket gelişimi özellikleri ele alındığında eksik kalan ya da aksayan birçok olumsuzluğun giderilmesi bakımından sportif etkinlikler, gruba ve topluma ait olma duygusunu geliştirmek, olumlu benlik kavramını yüceltmek, zihinsel beceriler kazandırmak, fiziksel ve psikolojik sağlığı desteklemek gibi birçok amaca hizmet etmektedir(ilhan ve Esentürk, 2015). Spor etkinlikleri, zihinsel engelli bireylerdeki olumsuz özelliklerin üstesinden gelecek dinamikleri kendi içerisinde bulunduran ve bu yönüyle adeta bir rehabilitasyon aracı olarak düşünülebilecek etkili bir mekanizmadır. Sosyal etkileşim olanakları ve aktif bir yaşam biçimi içinde olma, yalnızlık kaygısının azaltılmasında da katkıda bulunabilir(ilhan ve Esentürk, 2015). Hutton ve Baumeister (1992) e göre, yüksek farkındalık düzeyinin tutum-davranış ilişkisini güçlendirdiği ifade edilmektedir. Bir toplumda engellilerin varlığı onların toplumla bütünleşme ihtiyacını ve sorununu ortaya çıkarmaktadır. Tüm engel gruplarındaki çocuklar arasında, zihinsel engele sahip çocuklar, zihinsel işlevler noktasında diğer bireylere bağımlı yaşamaktadırlar. Bu sebeple toplumu oluşturan bireylerin sporu ne ölçüde tanıdıkları, çocuklarının fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal gelişimlerini doğrudan ya da dolaylı hangi seviyede etkilediğinin farkında olmaları, zihinsel engelli bireylerin spora yönlendirmeleri bakımından önemli olduğu düşünülmektedir. İkizler (2002) tarafından yapılan bir araştırmada, çocukların spora yönlenmesinde aile ve sosyal çevrenin birinci derecede etkili olduğu ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın amacı; yaş arası zihinsel engelli sporcuların açık alan ve kapalı alanlarda uygulanan hareket eğitimi çalışmalarının incelenmesidir. 541 Materyal Metod Araştırmanın evreni, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğü bünyesinde bulunan yaş arasındaki zihinsel engelli bireyler, örneklemini ise, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğü bünyesinde bulunan Eğitim ve Beceri Kazandırma Merkezleri nde eğitim alan 15 ile 20 yaş arası eğitilebilir ve öğretilebilir durumdaki zihinsel engelli kadın ve erkek 24 zihinsel engelli bireyden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan 24 birey rastgele iki gruba ayrılmıştır. 12 (n=6 bayan, n=6 erkek) birey açık alanda, 12 (n=6 bayan, n=6 erkek) birey ise kapalı

4 alanda aynı sürede, aynı eğitimci ve aynı teknikle ilgili eğitim uygulanmıştır. Çalışma Bayrampaşa Spor Kompleksinde aynı günlerde ve aynı saatlerde gerçekleştirilmiştir. Çalışma öncesi İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğünden gerekli izinler alınmıştır. Çalışmada uygulanacak oyun ve parkurlarla ilgili bilgi hem bireylere hem de antrenörlere detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Araştırmada hareketlilik, dikkat, eyleme göre tepki, algıda seçicilik, empati kurabilme beceri ve koordinasyon, el göz koordinasyonu, sürat, özgüven, sosyalleşme, başarı ve başarısızlığı kabullenmeyi değerlendirme amacıyla, mendil kapmaca, kör ebe, yakar top ve istop eğitsel oyunları oynatılmıştır. Uygulanan Parkur Testleri Temel motor becerileri değerlendirme amacıyla araştırmacı tarafından 4 farklı parkur oluşturulmuştur. 1. Parkur Testi Birey başlangıç çizgisine gelir, eğitmenin talimatını bekler, eğitmenin talimatıyla önünde bulunan 2 renk kukayı diğer 2 renk kukayla renk renge birleştirir, ardından halkanın içerisinde bulunan basketbol topunu alır, basketbol topunu yerden sektirerek 4 direk arasında slalom gerçekleştirir ve önündeki dairenin içerisinde durur ve elindeki basketbol topunu bitiş çizgisinin dışına atar. Test 4 puan üzerinden ölçeklenmiştir. Bireyin başarılı sayılabilmesi için 3 ve üzerinde puan alması gerekmektedir. Birey komutla oyuna başlar ve kukaları birleştirir (Verilen Komutu Anlama ve Yerine Getirme, Algıda Seçicilik-1 Puan), birey yerdeki dairenin içinden topu alır (denge- 1 puan), birey topu yerden sektirerek direkler arasında slalom gerçekleştirir (Beceri ve Koordinasyon -Sürat - 1 Puan), birey yerdeki dairenin içinde durur ve topu bitiş çizgisinin dışına atar ( Denge-Kuvvet - 1 Puan). 2. Parkur Testi Birey başlangıç çizgisine gelir, eğitmenin talimatını bekler, eğitmenin talimatıyla önünde bulunan dairenin içerisinden 3kg lık ağırlık topunu alır, daha sonra önünde bulunan 3 engelin birincisinin altından, ikincisinin üstünden, üçüncüsünün altından geçerek önünde bulunan karışık dizilimdeki halkaların içerisine basarak bitiş çizgisini geçer ve elinde bulunan sağlık topunu halkanın içine bırakır. Test 4 puan üzerinden ölçeklenmiştir. Bireyin başarılı sayılabilmesi için 3 ve üzerinde puan alması gerekmektedir. Birey komutla oyuna başlar ve dairenin içerisinden sağlık topunu alır (verilen komutu anlama ve yerine getirme-1 puan), birey üç engelin altından, üstünden, altından geçer (hareketlilik-esneklik -1 puan), birey karışık dizilimdeki halkaların tamamının içine basar (beceri ve koordinasyon 1 puan ), birey yerdeki dairenin içerisine topu bırakır (kuvvet -1 puan). 3. Parkur Testi Birey elinde 4 tenis topuyla başlangıç çizgisine gelir, eğitmenin talimatını bekler, eğitmenin talimatıyla önünde bulunan 20cm lik çizginin üzerinden yürüyerek numaralı halkalara sıra ile elindeki aynı numaralı tenis toplarını bırakır ve tekrardan çizgiye döner ve çizgi üzerinden diğer daireye yürür bu sıra elindeki tüm tenis toplarını numara sırasında ki dairelere bırakarak devam eder, tüm daireler bitince çizgiden devam ederek parkuru tamamlar. Test 4 puan üzerinden ölçeklenmiştir. Bireyin başarılı sayılabilmesi için 3 ve üzerinde puan alması gerekmektedir. Birey komutla elinde 4 tenis topuyla başlangıç çizgisine gelir (verilen komutu anlama ve yerine getirme 1 puan), birey 20cm çizginin üzerinden yürür (denge - 1 puan), birey karışık dizilimdeki halkaların içerisine sırayla tenis toplarını bırakır (beceri ve koordinasyon -1 puan), birey halkaların içinden çizgiye geri döner (dikkat-esneklik - 1 puan). 542

5 4. Parkur Testi Birey elinde 3 kg ağırlık topuyla başlangıç çizgisine gelir, eğitmenin talimatını bekler, eğitmenin talimatıyla önünde bulunan 20cm çizginin üzerinden yürüyerek yerde bulunan iki çizgi arasında çift ayak zıplar, karışık dizilimdeki renkli slalom direkleri arasından (mavi-sarı-mavi-sarı) sırası ile geçer ve önünde bulunan çizgide durarak sağlık topunu karşısında bulunan hunilere yerden atış gerçekleştirir. Test 4 puan üzerinden ölçeklenmiştir. Bireyin başarılı sayılabilmesi için 3 ve üzerinde puan alması gerekmektedir. Birey komutla elindeki 3 kg sağlık topuyla başlangıç çizgisine gelir (verilen komutu anlama ve yerine getirme -1 puan), birey yerdeki iki çizgi arasından çift ayak zıplar (denge, kuvvet-1 puan), birey karışık dizilimdeki renkli slalom direkleri arasından (mavi-sarı-mavi-sarı) sırası ile geçer (algıda seçicilik, beceri ve koordinasyon, esneklik-1 puan), birey çizginin üzerinde durur ve topu karsısında duran hunilere atar (el göz koordinasyonu, kuvvet, sürat-1 puan). İstatistiksel Analiz no lu yüksek lisans tezinden üretilen bu çalışmadaki veriler IBMM SPSS paket programına kayıt edilerek istatistiksel analizleri yapılmıştır. Adaylara ilişkin kişisel bilgiler ve envanter toplam puanları ve faktör puanları frekans (f) ve yüzde (%) değerleri tespit edilerek verilmiştir. İstatistikî işlem olarak Mann Whitney U, test istatistiği kullanılmıştır. Bulgular Tablo 1 Katılımcıların Değişkenlere Göre Açık ve Parkur Puan Dağılımı 543 Frekans Toplam Puan Bay 6 34 Bayan 6 37 Toplam Bay 6 31 Bayan 6 60 Toplam Yaş Toplam Yaş Toplam Katılımcıların cinsiyet ve yaşlarına göre açık ve kapalı alan parkur puan dağılımları Tablo 1 de incelenmiştir. Açık alanda bayların puanları 34, bayanların puanı 37 ve toplam puanları ise 71 olarak, kapalı alanda, bayların puanları 31, bayanların puanı 60 ve toplam puanları ise 91 olarak tespit edilmiştir. Açık alanda yaş aralığındaki katılımcıların parkur puanı 35, yaş aralığı katılımcıların puanı 45 ve toplam puanları 80 olarak, kapalı alanda yaş aralığında-

6 ki katılımcıların parkur puanı 52, yaş aralığı parkur puanı 50 ve toplam parkur puanı 102 olarak tespit edilmiştir. Tablo 2 Katılımcıların Değişkenlere Göre Eğitsel Oyun Toplam Puanlarının Dağılımı Frekans Toplam Puan Erkek 6 30 Kadın 6 41 Toplam Erkek 6 40 Kadın 6 42 Toplam Yaş Toplam Yaş Toplam Katılımcıların cinsiyet ve yaşlarına göre eğitsel oyun puan dağılımları Tablo 2 de incelenmiştir. lere göre açık alanda bayların puanı 30, bayanların 41, toplam puan 71, kapalı alanda bayların 40, bayanların 42, toplam puan 82 olarak tespit edilmiştir. Yaşlara göre açık alanda yaş aralığı 37, yaş aralığı 25, toplam puan 62, kapalı alanda yaş aralığı 33, yaş aralığı 31, toplam puan 64 olarak tespit edilmiştir. Tablo 3 lere Göre Parkur Puanlarının İstatistiksel Değerlendirilmesi n ortanca min max Z P Erkek 6 11,00 11,00 12,00 Kadın 6 6,00 5,00 9,00-2,918,003 Erkek 6 13,00 11,00 14,00-2,950,004 Kadın 6 7,00 5,00 9,00 Katılımcıların cinsiyetlere göre açık ve kapalı alanlardaki skorları Tablo 3 te incelenmiştir. Açık alanda bayların skoru 6, bayanların skoru 11, kapalı alanda bayların skoru 7, bayanların skoru ise 13 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanlarda cinsiyetlere göre parkur puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Bu farklılığın kadın yönünde olduğu bulgulanmıştır (p<0.05).

7 Tablo 4 Yaşlara Göre Parkur Puanlarının İstatistiksel Değerlendirilmesi n ortanca min max Z P Yaş ,00 11,00 12, ,50 5,00 11,00-2,933, ,50 11,00 14,00-2,913, ,00 7,00 7,00 Katılımcıların yaşlara göre açık ve kapalı alanlardaki parkur puan skorları Tablo 4 te incelenmiştir. Açık alanda yaş aralığı skoru 9, yaş aralığı skoru 12,50, kapalı alanda ise yaş aralığı skoru 12,50, yaş aralığı skoru 9 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanlarda yaşlara göre parkur puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir (p<0.05). Tablo 5 lere Göre Eğitsel Oyunların İstatistiksel Analizi n ortanca min max Z P Erkek 6 7,50 7, ,978,003 Kadın 6 12,00 10,00 13,00 Erkek 6 7,00 5,00 8,00-2,945,003 Kadın 6 13,00 11,00 13, Katılımcıların cinsiyetlere göre açık ve kapalı alanlardaki eğitsel oyun puan skorları Tablo 5 te incelenmiştir. Açık alanda bayların skoru 7,50, bayanların skoru 12,00, kapalı alanda bayların skoru 7,00, bayanların skoru 13,00 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanda cinsiyetlere göre eğitsel oyun skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir (p<0.05). Tablo 6 Yaşlara Göre Eğitsel Oyunların İstatistiksel Analizi n ortanca min max Z P Yaş ,00 10,00 12,00-2,961, ,50 6,00 9, ,50 11,00 13,00-2,923, ,00 6,00 8,00 Katılımcıların yaşlara göre açık ve kapalı alanlardaki eğitsel oyun puan skorları Tablo 6 da incelenmiştir. Açık alanda yaş aralığı skoru 12, yaş aralığı skoru 8,50, kapalı alanda yaş aralığı skoru 12,50, yaş aralığı skoru 7 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanda yaşlara göre eğitsel oyun skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir (p<0.05). Sonuç ve Öneriler Sporun performansını etkileyen faktörleri iç ve dış faktörler olmak üzere iki gruba ayırabiliriz. İç faktörler; sporcunun yaş, cinsiyet, anatomik yapı, gen yapısı, metabolizması gibi bireysel özellikleridir. Dış faktörler ise, sporu dolaylı yoldan etkileyen ve değiştirilerek kontrol edilebi-

8 len faktörlerdir. Sıcaklık, ortam, malzeme, seyirci, açık ve kapalı spor tesislerinin performansı etkileyen dış faktörler olarak nitelendirilebilinir. Bu amaçla doğrultusunda yapılan çalışmada; Katılımcıların cinsiyetlere göre açık ve kapalı alanlardaki skorları Tablo 3 te incelenmiştir. Açık alanda erkeklerin skoru 11, kadınların skoru 6, kapalı alanda erkeklerin skoru 13, kadınların skoru ise 7 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanlarda cinsiyetlere göre parkur puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Bu farklılığın erkekler yönünde olduğu bulgulanmıştır. Literatür incelendiğinde zihinsel engelliler üzerine yapılan çalışmaların varlığı görülürken (Karahan ve ark., 2007; Savucu ve ark., 2006; Yılmaz ve ark., 2006) engellilerin açık ve kapalı alanlardaki hareket eğitimlerine yönelik bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu durumun aynı yaş düzeyinde kadın ve erkek zihinsel engelli bireyler arasındaki fiziksel farklılıklardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu fiziksel farklılıklar bayanlar ve erkeklerin anatomik yapısal farklılıkları (kuvvet, sürat vb.) gibi özelliklerin yanı sıra erkeklerin bu özelliklerini geliştirici gerek sosyo-kültürel gerekse sportif hazır bulunuşluklarının yüksek olması ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Katılımcıların yaşlara göre açık ve kapalı alanlardaki parkur puan skorları Tablo 4 te incelenmiştir. Açık alanda yaş aralığı skoru 9, yaş aralığı skoru 12,50, kapalı alanda ise yaş aralığı skoru 12,50, yaş aralığı skoru 9 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanlarda yaşlara göre parkur puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Parkur puanlarının yaşlara göre değerlendirildiğinde başarı düzeyinin her iki alanda da (açık-kapalı) (15-17) yaş aralığında olduğu tespit edilmiştir. Açık alanda en yüksek skor yaş aralığı kapalı alanda ise en skorun yaş aralığına ait olduğu görülmektedir. Bu durumun farklı yaş düzeyindeki zihinsel engelli bireylerin psikolojik hazır bulunuşluk, ilgi ve beklentilerden kaynaklandığı, yaş gurubunda yapılan faaliyetin beklentiyi karşılamaması, otoriteye itaatsizlik, başaramama korkusu ve çevre baskısını önemsememeden dolayı başarısız olduğu, yaş gurubunda ise yapılacak olan faaliyete katılma azmi, takdir edilme beklentisi, otoriteye itaat, çevre baskısını önemsememe ve cinsel güdü zayıflığı bu yaş gurubunun daha başarılı olmasında etken olduğu düşünülmektedir. Katılımcıların cinsiyetlere göre açık ve kapalı alanlardaki eğitsel oyun puan skorları incelendiğinde; açık alanda bayların skoru 7,50, bayanların skoru 12,00, kapalı alanda bayların skoru 7,00, bayanların skoru 13,00 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanda cinsiyetlere göre eğitsel oyun skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alandaki eğitsel oyunlarda kadınların erkeklere göre her iki alanda da daha başarılı oldukları gözlemlenmiştir. Tespit edilen bu durumun bayan ve erkekler arasındaki oyun hazır bulunuşluğunun, ölçüm aracının yapısal farklılığının, cinsiyetler arası oyundan beklenti düzeyinin farklılık göstermesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu durumun eğitsel oyun ölçüm aracının bayanların hazır bulunuşluk düzeylerine daha uygun olduğu ve bu oyun formunun bireylerin farklılıklarıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Katılımcıların yaşlara göre açık ve kapalı alanlardaki eğitsel oyun puan skorları incelendiğinde; açık alanda yaş aralığı skoru 12, yaş aralığı skoru 8,50, kapalı alanda yaş aralığı skoru 12,50, yaş aralığı skoru 7 olarak tespit edilmiştir. Açık ve kapalı alanda yaşlara göre eğitsel oyun skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Her iki alanda da (15-17) yaş aralığı daha başarılı olduğu görülmektedir. Bu durumun ise yapılan ölçüm araçlarına katılma azmi, takdir edilme beklentisi, otoriteye itaat, çevre baskısını önemsememe, cinsel güdü zayıflığı bu yaş gurubunun eğitsel oyunlarda daha başarılı olmasında etken olduğu düşünülmektedir. 546

9 Sonuç olarak parkur puanlarının cinsiyet ve yaş, eğitsel oyunların cinsiyet ve yaş ile arasında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Bu durumun eğitim süresince algılamayı etkileyen bireysel ve çevresel etmenlerden kaynaklı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu faktörler, ses, ışık, ısı, mekânsal ayrımlar, seyirci baskısı, psikolojik etmenler, sporcuların spor sahalarına özgün hazır bulunurluk düzeyleri başarıyı etkileyen faktörler arasında sayılabilir. Tüm bu farklılıklar, zihinsel engelli sporcuların almış oldukları eğitimler ve yapılan değerlendirmelerden ortaya çıkan sonuç engelli bireyler için yapılacak olan sportif çalışmalar kapalı alanlarda daha etkin, verimli ve uygulanabilir olduğunu ortaya koymuştur. KAYNAKLAR Ataman, Ayşegül, (2005), Özel Gereksinimli Çocuklar. Özel Eğitime Giriş, (Ed. Ayşegül Ataman) Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş, s , Gündüz Yayıncılık, Ankara. Bertoti, Dolores B, (1999), Mental Retardation: Focus on DownSyndrome, Pediatric Physical Therapy, s , Phiadelphia. Eripek, Süleyman, (1996), Zihinsel Engelli Çocuklar, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir. Ersoy, Ö. ; Avcı, N., (2000), Özel Gereksinimi Olan Çocuklar ve Eğitimleri, YA-PA Yayınları, İstanbul. İlhan, Levent, (2008), "Eğitilebilir zihinsel engelli çocuklarda beden eğitimi ve sporun sosyalleşme düzeylerine etkisi" Kastamonu eğitim dergisi, Y.16,1, s Krebs, Patricia L, (1995), Mental Retardation, Adapted Physical Education and Sport. Human Kinetics, Illnois. Köknel, Özcan, (2000), Günlük Hayatta Ruh Sağlığı, Alfa Yayınları, İstanbul. 547 Masi, Gabriele, (1998), Phsychiatric İllness in Mentally Retarded Adolescents, Clinical Features Adolescence, California. İlhan, Ekrem Levent; Esentürk, Oğuz Kaan, ( 2015), Zihinsel Engelli Bireylerde Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalık Ölçeği (ZEBSEYFÖ) Geliştirme Çalışması, CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Y.9(1), s , Manisa. Hutton, Debra G; Baumeıster, Roy F,(1992). Self-awareness and attitude change, Seeing oneself on the central route to persuasion. Personality and Social Psychology Bulletin, Y.18, s İkizler, Hüseyin Can, (2002), Spor, Sağlık ve Motivasyon, Alfa Basımevi, İstanbul. Karahan, M., Demir, R., Şahin, İ., Süel, E, (2007) Eğitilebilir Zihinsel Engelli Erkek Çocukların Bazı Motor Becerilerine Antrenmanın Etkisi, Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Y.1, S.2: s Savucu, Y, Sirmen, B, İnal, S, Karahan, M., Erdemir, İ, (2006), Zihinsel Engelli Bireylerde Basketbol Antrenmanının Fiziksel Uygunluk Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi, F.Ü. Sağlık Bil. Dergisi, Y.20, S.2: s

10 Yılmaz, M, Tank, S, İbiş, S, Yılmaz, B, Kestek, S, (2006), Yaş Grubu Öğretilebilir Zihinsel Engellilerde Makro Dönem Esneklik Antrenman Sonucu Gelişmelerin İncelenmesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Y.8: s.1-4. Yılmaz, A, Şentürk, U, Demir, E, (2015), Zihinsel Engellilerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y.3: S.13: s