MUHASEBE DENETİMİ VE GÜVENCE HİZMETLERİ

Transkript

1 MUHASEBE DENETİMİ VE GÜVENCE HİZMETLERİ DERS NOTLARI KAMU GÖZETİMİ MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI KURUMU MESLEK MENSUPLARI İÇİN GEÇİŞ DÖNEMİ EĞİTİM PROGRAMI MUHASEBE DENETİMİ VE GÜVENCE HİZMETLERİ DERS NOTLARI PROF. DR. GÜLÜMSER ÜNKAYA DOÇ. DR. MAHMUT DEMİRBAŞ ŞUBAT 2013

2 BİRİNCİ KISIM DENETİMİN TANIMI, ÇEŞİTLERİ, GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI İLE TARİHİ FİNANSAL BİLGİ VE DİĞER GÜVENCE VE İLGİLİ HİZMETLER SÖZLEŞMELRİNİN DENETİMİ VE GÖZDEN GEÇİRMELERİNİ GERÇEKLEŞTİREN FİRMALAR İÇİN KALİTE KONTROL 1.DENETİMİN TANIMI ve DENETİM STANDARTLARI Denetimin Tanımı ve Unsurları Denetçi Çeşitleri Bağımsız Denetçi Yönetici ve Bağımsız Denetçilerin Taşıması Gereken Nitelikler; Hizmet içi Eğitim ve Refakat Çalışması Tam Zamanlılık İç Denetçiler Kamu Denetçileri Denetim Türleri Bağımsız Denetim (Mal Tabloların Denetimi) Özel Bağımsız Denetime Tabi İşletmeler Bağımsız Denetim Kuruluşları ve Bağımsız Denetçilerin Uyacakları Etik İlkeler Mesleki Şüphecilik Bağımsızlık Bağımsızlığı Ortadan Kaldıran Durumlar Mesleki Özen ve Titizlik Ticaret ve Mesleğe Aykırı Faaliyet Yasağı Uygunluk Denetimi İç Denetim Faaliyet Denetimi Zorunlu ve İhtiyari Denetim Sürekli ve Özel Denetim Sermaye Piyasası Kurulu Düzenlemelerinde Denetim Türleri Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları Genel Standartlar Yeterlilik, Mesleki Eğitim ve Deneyim Bağımsız Davranma Mesleki Özen ve Titizlik Çalışma Alanı Standartları Planlama ve Gözetim İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi Yeterli ve Uygun Kanıt Toplama Raporlama Standartları 12 i

3 Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygunluk Tutarlılık İlkesine Uygunluk Tam Açıklama İlkesine Uygunluk Görüş Bildirme Standardı Genel İlkeler ve Sorumluluklar Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Uluslararası Denetim Standartlarına Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi Bağımsız Denetim Riski ve Önemlilik Bağımsız Denetim İşlerinin Sartları Üzerine Uzlaşılması Bağımsız Denetime Tabii Şirketler Bağımsız Denetim Sözleşmesi, Unsurları, Örneği ve Sözleşme Öncesi Dikkat Edilecek Hususlar, Yürürlüğe Girmesi, Değişikliklerin Kabulü ve Sona Erdirilmesi Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Kalite Kontrol Bağımsız Denetimin Kalitesinin Kontrolünü Sağlamak Üzere Bağımsız Denetim Ekibi ve Sorumlulukları; Bağımsız Denetim Hizmetinin Üstlenilmesi ve Yürütülmesi Bağımsız Denetim Ekibinin Belirlenmesi ve Göreve Başlaması Bağımsız Denetim Faaliyetinin Yürütülmesi ve Gözden Geçirme Sorumluluğu Bağımsız Denetim Faaliyetinin Yürütülmesi Sürecinde Danışma Hizmetinin Alınması ve Görüşteki Farklılıklar Bağımsız Denetim Kalitesinin Kontrolü Gözetim Kuruluşun Kalite Kontrol Sisteminin Gözetimi30 ÇALIŞMASORULARI 30 İKİNCİ KISIM GENEL İLKELER VE SORUMLULUKLAR DENETİM TANIMI İLE BAĞIMSIZ DENETÇİNİN GENEL AMAÇLARI BAĞIMSIZ DENETİMİN ULUSLARARASI DENETİM STANDARTLARINA UYGUN OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLMESİ 1.1.Denetimin Tanımı ve Unsurları Denetçi Çeşitleri Bağımsız Denetçi İç Denetçiler Kamu Denetçileri Denetim Türleri Bağımsız Denetim (Mali Tabloların Denetimi) 36 ii

4 Özel Bağımsız Denetime Tabi İşletmeler Uygunluk Denetimi İç Denetim Faaliyet Denetimi Zorunlu ve İhtiyari Denetim Sürekli ve Özel Denetim Sermaye Piyasası Kurulu Düzenlemelerinde Denetim Türleri Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları Genel Standartlar Yeterlilik, Mesleki Eğitim ve Deneyim Bağımsız Davranma Mesleki Özen ve Titizlik Çalışma Alanı Standartları Planlama ve Gözetim İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi Yeterli ve Uygun Kanıt Toplama Raporlama Standartları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygunluk Tutarlılık İlkesine Uygunluk Tam Açıklama İlkesine Uygunluk Görüş Bildirme Standardı Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Uluslararası Denetim Standartlarına Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi 46 BAĞIMSIZ DENETİM ŞARTLARI ÜZERİNE UZLAŞILMASI 2.1.Bağımsız Denetime Tabi Şirketler Bağımsız Denetim Sözleşmesi, Unsurları, Örneği ve Sözleşme Öncesi Dikkat Edilecek Hususlar, Yürürlüğe Girmesi, Değişikliklerin Kabulü ve Sona Erdirilmesi 50 FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE KALİTE KONTROL 3.1.Bağımsız Denetimin Kalitesinin Kontrolünü Sağlamak Üzere Bağımsız Denetim Ekibi ve Sorumlulukları Bağımsız Denetim Hizmetinin Üstlenilmesi ve Yürütülmesi Bağımsız Denetim Ekibinin Belirlenmesi ve Göreve Başlaması Bağımsız Denetim Faaliyetinin Yürütülmesi ve Gözden Geçirme Sorumluluğu Bağımsız Denetim Faaliyetinin Yürütülmesi Sürecinde Danışma Hizmetinin Alınması ve Görüşteki Farklılıklar Bağımsız Denetim Kalitesinin Kontrolü Gözetim Kuruluşun Kalite Kontrol Sisteminin Gözetimi 61 iii

5 BAĞIMSIZ DENETİMİN BELGELENDİRİLMESİ (ÇALIŞMA KAĞITLARI) 4.1. Çalışma Kâğıtları ve Nitelikleri ile Şekli İçeriği ve Kapsamı Çalışma Kağıtlarının Gereksinimi ve Amaçları Çalışma Kâğıtlarının Niteliği Çalışma Kâğıtlarının Şekli, İçeriği ve Kapsamı Belirli Hesap Kalemleri veya Olay ve Durumlarla İlgili Unsurların Belirlenmesi Amacıyla Çalışma Kâğıtları Hazırlanması Önemli Konularla İlgili Çalışma Kağıtları Belgelendirmede Temel İlke ve Prosedürlerle İlgili İstisnalar Çalışma Kâğıtlarını Hazırlayan ve Gözden Geçiren Bağımsız Denetçilerin Belirlenmesi Çalışma Kâğıtlarının Nihai Bağımsız Denetim Dosyası Olarak Birleştirilmesi ve Bağımsız Denetçinin Rapor Tarihinden Sonra Ortaya Çıkan İstisnai Durumlar Sebebiyle Çalışma Kâğıtlarında Yaptığı Değişiklikler Çalışma Dosyası 67 FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE DENETÇİNİN HİLEYE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI 5.1. Hile (Suistimal) ve Usulsüzlükten Kaynaklanan Önemli Yanlışlık Riskinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Gelir Tahakkuku ile İlgili Hile ve Usulsüzlükten Kaynaklanan Önemli Yanlışlık Riskleri Hile ve Usulsüzlükten Kaynaklanan Önemli Yanlışlık Riski Hakkında Yapılması Gereken İşlemler Hile ve Usulsüzlükten Kaynaklanan Önemli Yanlışlık Risklerine Karşı Uygulanabilecek Bağımsız Denetim Teknikleri Kontrollerin İşletme Yönetimi Tarafından Aşılması Halinde Uygulanabilecek Bağımsız Denetim Teknikleri Bağımsız Denetim Kanıtlarının Değerlendirilmesi ve Hile ve Usulsüzlük Belirtisi Olabilecek Durumlara İlişkin Örnekler Hile ve Usulsüzlük Risk Faktörlerine Örnekler Hileli Finansal Raporlamadan Kaynaklanan Yanlışlıklarla İlgili Risk Faktörleri Varlıkların Kötüye Kullanımı Sonucu Oluşan Hile ve Usulsüzlüğe İlişkin Risk Faktörleri 90 FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİNDE MEVZUATIN GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI 6.1.Kamu Gözetim Kurulu Düzenlemeleri, Sermaye Piyasası Mevzuatı ve İlgili Diğer Mevzuatlara Uyum İşletme Yönetiminin Sermaye Piyasası Mevzuatı ve İlgili Diğer Mevzuata Uyma Sorumluluğu 93 iv

6 6.3. Sermaye Piyasası Mevzuatı ve İlgili Diğer Mevzuata Uyumun Bağımsız Denetçi Tarafından Dikkate Alınması Aykırılıkların Tespit Edilmesi Halinde İzlenecek Usul ve Esaslar Aykırılığın İşletme Yönetimine ve Kurula Raporlanması Aykırılığın Finansal Tablo Kullanıcılarına Raporlanması Aykırılığın İlgili Mercilere Raporlanması Aykırılıklarla İlgili Olarak Bağımsız Denetimin Sona Erdirilmesi Talebi 97 KURUMSAL YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARLA İLETİŞİM 7.1.Denetimden Sorumlu Komiteler Finansal Tablo ve Yıllık Rapor Hazırlanma ve Bildiriminde Sorumluluk İlgili Kişiler ve İletişim İletişim Kurulması Gereken Yönetimi İlgilendiren Bağımsız Denetim Konuları İletişimin Zamanlaması ve Şekli İşletme Yönetimi ve Yönetimden Sorumlu Kişilerle Kurulacak İletişim Makul Değer Hesaplamaları İle İlgili İşletme Yönetiminin Beyanlarının Değerlendirilmesi 104 İÇ KONTROL EKSİKLİKLERİNİN KURUMSAL YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARA VE YÖNETİME İLETİLMESİ 8.1. İç Kontrolün Tanımı ve Finansal Raporlama Sürecinde İç Kontrol Birimlerinin Önemlilik Unsurları İç Kontrol Birimi Açısından Önemlilik Kavramı ve İletişim Bağımsız Denetçinin İşletme Yönetimi veya Yönetimden Sorumlu Olanlarla (Denetim Komitesi) İletişimi İç Kontrolü Birimi ve Faaliyetlerinin Etkinliği Hakkında Raporlanma Süreci Yönetimin Raporu ve Unsurları İşletme Yönetiminin Sorumluluklarını İçeren Teyit Mektupları Denetçinin Yönetim Raporunu Değerlendirmesi ve Unsurları İç Kontrol Birimi ve Faaliyetleri Hakkında Yönetim Raporunun Değerlendirilmesine İlişkin Denetçinin Raporu ve Unsurları 118 DENETİM SÜRECİNDE DENETİM ÇALIŞMASININ PLANLANMASI, ÖNEMLİLİK VE RİSK DEĞERLEMESİ VE DEĞERLENDİRİLMİŞ RİSKLERE VERİLEN KARŞILIKLAR İLE ÖNEMLİLİK, RİSKLER VE ELDE EDİLEBİLİR KANITLARLA DENETİM PLANI ARASINDAKİ İLİŞKİ 9.1. Müşteri Seçimi ve İşin Alınması Planlaması, Uygulanması ve Raporlanarak Tamamlanması Süreci (Denetim Süreci) 127 v

7 9.2. Denetimin Planlanması Müşteri ve Denetim Konusu Hakkında Bilgi Toplamak Denetim Programının Hazırlanması Çalışma Programının Hazırlanması Denetim Programının Uygulanması Uygunluk Testleri Maddi Doğruluk Testleri Denetimin Tamamlanması 142 DENETİMDE ÖNEMLİLİK Önemliliği Etkileyen Faktörler Önemlilik Hakkında İlk Hükmün Belirlenmesi Önemlilik Hakkındaki İlk Hükmün Bölümlere Dağıtılması -Katlanılabilir Hata Hataların Tahmini Ve Karşılaştırılması 151 DENETİMDE RİSK Planlama İçin Denetim Risk Modeli Planlanan Bulgu Riski Doğal Risk (Yapısal Risk) Kontrol Riski Kabul Edilebilir Denetim Riski (Ortaya Çıkaramama Riski) İşletme Riskine Bağlı Olarak Kabul Edilebilir Denetim Riskinin Belirlenmesi Hangi İşletme Dışı Kullanıcıların Finansal Tablolara Ne Oranda Güvendiği Denetim Raporu Yayınlandıktan Sonra Müşterinin Finansal Sorunlarla Karşılaşma Olasılığı Denetçinin Yönetimin Doğruluğunu Değerlendirmesi Planlanan Bulgu Riski İle Planlanan Denetim Kanıtları Arasındaki İlişki 166 vi

8 ÖNEMLİLİK VE RİSK İLE İLGİLİ DİĞER GÖZÖNÜNE ALINMASI GEREKEN KONULAR 12.1.Hesap Grupları İçin Denetim Riski Katlanılabilir Hata ve Risk ile Bakiyelerle İlgili Denetim Amaçlarının İlişkisi Kanıtları Planlama Çalışma Kağıdının Bakiyelerinin Ayrıntılı Test Edilmesi Risk ve Önemlilik İle Denetim Kanıtları Arasındaki İlişki Denetçinin Değerlendirilmiş Risklere Karşı Yapacağı İşler 171 DENETİM KANITI 13.1.Geleneksel Denetim Yöntemleri Şeklî Denetim ve Maddî Denetim Aralıksız Denetim ve Örnekleme Yoluyla Denetim İleriye Doğru Denetim ve Geriye Doğru Denetim Doğrudan Denetim ve Dolaylı (Kabataslak) Denetim Geleneksel Denetim İşlemleri Karşılaştırma İşlemi Tutar Aktarmalarının Denetimi Aritmetik İnceleme Belge İncelemesi Destekleyici Kanıtlar Yeterli Sayıda Kanıt Toplama Önemlilik Risk 185 vii

9 Nitelik Maliyet Ana Kütlenin Büyüklüğü ve Özelliği Kanıtların Güvenilirliği Kanıtın İlgili Olması (Geçerlilik) Kanıtın Kaynağı Zamanlılık Nesnellik Destekleyici Kanıt Türleri Fiziki Kanıtlar Doğrulamalar Belgelenmiş Kanıtlar Görsel Kanıtlar Sözlü Kanıtlar Matematiksel Kanıtlar Analitik Kanıtlar Yazılı Bildirimler Yönetimin Doğruluk Bildirimi Uzman Kişinin Bilgisine Başvurma Kanıt Toplama Teknikleri Fizikî İnceleme Gözlem Stok Sayımının Gözlemlenmesi Yeniden Hesaplama Soruşturma Göz Atma Kayıt Sistemini Yeniden İzleme Belge İncelemesi Analitik İnceleme Doğrulama (Teyit) Dış Kaynaklı Doğrulamalar (Teyitler) Kanıtların Denetim Raporuna Etkileri 215 İLK DENETİM- AÇILIŞ HESAPLARI Denetim Prosedürleri Denetim Sonuçları ve Raporlama 221 ANALİTİK PROSEDÜRLER Geleneksel Denetim İşlemleri Analitik İnceleme Prosedürleri Analitik İncelemenin Tanımı, Esasları, Amacı ve Kapsamı Risk Değerlendirme Yöntemi Olarak Analitik İnceleme Teknikleri 230 viii

10 Temel Bağımsız Denetim Tekniği Olarak Analitik İnceleme Teknikleri Analitik İnceleme Tekniklerinin Uygunluğu Verilerin Güvenilirliği Beklentilerin Yeterince Güvenilir Olup Olmadığı Kayıtlı Tutarlar ile Beklenen Değerler Arasındaki Kabul Edilebilir Farklılıklar Dönem Sonundaki Genel Gözden Geçirmede Uygulanan Analitik İnceleme Teknikleri Olağandışı İşlem ve Olayların Araştırılması 232 BAĞIMSIZ DENETİM ÖRNEKLEMESİ Bağımsız Denetim Kanıtı Toplamak İçin Test Edilecek Hesap Kalemlerin Seçimi Sürecinde Örnekleme Yöntemi Bağımsız Denetim Örneklemesi Örneklemeye İlişkin Hususlar İradi Örnekleme Tesadüfi Örnekleme Dağılım Modelleri Temel İstatistiki Örnekleme Tolerans Derecesinin Belirlenmesi Ana Kütlenin Belirlenmesi Tesadüfü Seçim Tekniği Sistematik Seçim Blok Seçim Tarih Sırasına Göre Seçim Baş Harfler Göre Seçim Zümrelere Göre Örnekleme Tutar Ağırlıklı Seçim Örnek Hacmi Bağımsız Denetim Tekniklerinin Uygulanması ve Örnek Hacmi 250 MUHASEBE TAHMİNLERİNİN, GERÇEĞE UYGUN DEĞER TAHMİNLERİ VE İLİŞKİLİ AÇIKLAMALAR DAHİL DENETİMİ Makul Değerin Tanımı ve Hesaplanması İşletmenin Makul Değer Hesaplamaları ve Açıklamalarını Oluşturma Süreci ve İlgili Kontrol Yöntemlerinin Anlaşılması ve Riskin Değerlendirilmesi Riskin Belirlenmesi Sürecinde Göz Önüne Alınacak Hususlar Makul Değer Hesaplamaları ve İlgili Açıklamaların ix

11 Uygunluğunun Değerlendirilmesi İşletmenin Makul Değer Hesaplamaları ve Açıklamalarına İlişkin Önemli Yanlışlık Riskinin Tespitinde Kullanılan Bağımsız Denetim Teknikleri Makul Değer Hesaplamaları ve İlgili Açıklamaların Testi Makul Değer Hesaplamasının Belirsizliği Makul Değer Hesaplaması İle İlgili Bağımsız Denetim Tekniklerinin Geliştirilmesi Kullanılan Önemli Varsayımların Değerlendirilmesi İşletmenin Makul Değer Hesaplamalarını Doğrulamak Amacıyla Bağımsız Bir Makul Değer Tahmini Yapılması Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar Makul Değerlerle İlgili Açıklamaların Değerlendirilmesi ve Bağımsız Denetimi Makul Değerle İlgili Belirsizliklere İlişkin Açıklamaların Değerlendirilmesi Makul Değerin Yeterli Güvenilirlikte Belirlenememesi 267 İLİŞKİLİ TARAFLAR İlişkili taraf İlgili taraf işlemleri İlişkili tarafların varlığının açıklanmasında sorumluluk Bağımsız denetçinin ilişkili taraflarla ilgili çalışmaları 270 BİLANÇO TARİHİNDEN SONRAKİ OLAYLAR Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylara Uygulanacak Bağımsız Denetim Teknikleri Bağımsız Denetim Raporu Tarihinden Sonra Ancak Finansal Tabloların Yayım Tarihinden Önce Ortaya Çıkan Olaylar Finansal Tablolarda Gerekli Düzeltmelerin Yapılmaması Finansal Tablolar Yayınlandıktan Sonra Ortaya Çıkan Hususlar Denetim Raporuna Etkisi 275 İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ İşletme Yönetimi ve Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu İşletme Yönetiminin Sorumluluğu Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu Bağımsız Denetimin Planlanması ve Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Uygulanması İşletme Yönetiminin Değerlendirmesinin Gözden Geçirilmesi ve Değerlendirmeden Sonraki Dönem Olay ve Durumların Değerlendirilmesinde Uygulanacak Ek Bağımsız Denetim Teknikleri 281 x

12 Bağımsız Denetim Sonuçlarının Değerlendirilmesi ve Raporlama İşletmenin Sürekliliği Varsayımının Geçerli Olmama Durumunda Raporlama 284 YAZILI BEYANLAR İşletme Yönetiminin Finansal Tablolara İlişkin Sorumluluğunun Kabulü Bağımsız Denetim Kanıtı Olarak Teyit Mektupları İşletme Yönetimince Sunulan Teyit Bilgilerinin Yazılı Hale Getirilmesi Teyit Mektubunun Temel Unsurları İşletme Yönetiminin Teyit Mektubu Sunmayı Reddetmesi Durumunda Yapılacak İşlemler 287 DENETİM SONUÇLARI VE RAPORLANMASI Standart Olumlu Denetim Raporu ve Bölümleri Bağımsız Denetim Rapor Türleri Açıklama Paragrafı veya Metinde Değişiklik İçeren Olumlu Denetim GKGM Tutarlılık İlkesine Aykırılık İşletmenin Sürekliliği İle İlgili Önemli Şüphenin Olması Kabul Edilebilir Muhasebe İlkesi Aykırılığı Önemli Bir Olayın Vurgulanması Diğer Denetçilerin Çalışmalarını Kapsayan Raporlar Olumlu Denetim Görüşünden Sapmalar Şartlı Denetim Görüşü Olumsuz Denetim Görüşü Görüş Bildirmekten Kaçınma Önemlilik ve Denetçi Görüşü Sapma Gerektiren Koşulların Etkisi 302 KARŞILAŞTIRMALI BİLGİLER Karşılaştırmalı Bilgiler- Karşılaştırmalı Finansal Tablolar Önceki Dönem Tutarları Raporlama 310 DENETÇİNİN DİĞER BİLGİLERE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI 321 xi

13 24.1.Diğer Bilgiler Diğer Bilgilere Erişim Diğer Bilgilerin Değerlendirilmesi Önemli Tutarsızlıkların Var Olması Gerçeğin Önemli Ölçüde Yanlış Beyan Edilmesi Bağımsız Denetçi Raporunun Yayınlanmasından Sonra Başka Bilgilerin Ortaya Çıkması 325 UZMANLIK GEREKTİREN ALANLAR Özel Amaçlı Bağımsız Denetim Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu Genel hususlar Diğer Genel Muhasebe İlkelerine Uygun Olarak Hazırlanan Finansal Ta5blolarla İlgili Raporlar Finansal Tabloların Unsurlarına İlişkin Özel Amaçlı Bağımsız Denetim Raporları Sözleşmelere Uygunluk Raporları Özet Yıllık Finansal Tablolar Hakkındaki Denetim Raporlarıv329 ÜÇÜNCÜ KISIM GÜVENCE HİZMETLERİNE İLİŞKİN ÇERÇEVE GÜVENCE HİZMETLERİ Güvence Hizmetlerinden Onaylama Hizmetleri Diğer Güvence Hizmetleri 349 GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ STANDARDI 2.1.Sözleşmenin Kabulü ve Devamlılığı Sözleşme Şartlarına Uyulması Sözleşmenin Planlanması ve Yürütülmesi Uzman Kullanılması Uygulayıcı, uzmanın güvence sözleşmesinin amaçlarına uygun olduğuna dair yeterli kanıtları elde etmelidir 359 xii

14 2.6.Sorumlu Tarafın Sunumlar Müteakip Olayların Ele Alınması Belgelendirme Güvence Raporunun Hazırlanması Diğer Raporlama Sorumlulukları 366 İNCELEME SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR Giriş Finansal Bilgilerin Toplanması İle İlgili Sözleşmelerin Amacı Finansal Bilgilerin Toplanması İle İlgili Sözleşmelerin Genel İlkeleri Sözleşme Şartlarının Tanımlanması Yönetimin Sorumluluğu 369 ARA DÖNEM FİNANSAL BİLGİLERİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ Giriş Finansal Bilgilere Yönelik Gözden Geçirme Prosedürleri Bilgi Toplama, Analitik Gözden Geçirme Ve Diğer Gözden Geçirme Teknikleri Ara Dönem Finansal Tabloların Tüm Önemli Yönleriyle Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Olarak Hazırlanıp Hazırlanmadığı Hususunda Karar Verilebilmesi İçin Söz Konusu Tabloların İncelenmesi Yanlış Beyanların Değerlendirilmesi Yönetimin Teyidi İletişim Ara Dönem Finansal Bilgilere Yönelik Gözden Geçirmenin Nitelik, Kapsam ve Sonuçlarının Raporlanması İşletmenin Sürekliliği Ve Önemli Belirsizlikler Diğer Hususlar Belgelendirme Ara Dönem Finansal Tablolara Yönelik Gözden Geçirme İçin Yükümlülükleri Gösterir Mektup Örneği Ve Ekler 387 GÜVENCE İŞLERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR TARİHİ FİNANSAL BİLGİLERİN DENETİMİ VE xiii

15 İNCELENMESİ DIŞINDAKİ GÜVENCE İŞLER Giriş Etik Gereklilikler Kalite Kontrolü; Denetçi, Bireysel Sözleşmeye Uygulanabilen Kalite Kontrol Teknikleri Sözleşmenin Kabulü ve Devamlılığı Sözleşmenin Planlanması ve Yürütülmesi Konunun Uygunluğunun Değerlendirilmesi Ölçütlerin Uygunluğunun Değerlendirilmesi Önemlilik ve Güvence Sözleşmesi Riski Uzman Kullanılması Kanıtların Elde Edilmesi Sorumlu Tarafın Sunumları Müteakip Olayların Ele Alınması Belgelendirme Güvence Raporunun Hazırlanması 408 FİNANSAL TABLOLARIN DEĞERLENDİRİLMESİNDE ÇEVREYLE İLGİLİ HUSUSLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GÜVENCE İŞLERİ Giriş Denetçinin Çevresel Konular Bağlamında Dikkate Alacağı Ana Noktalar Çevresel Sorunlar ve Finansal Tablolara Etkileri İşletme Faaliyeti Hakkında Bilgi Toplanması, Uygulama Kılavuzu Risk Değerlendirmesi ve İç Kontrol Uygulama Kılavuzu Muhasebe ve İç Kontrol Sistemleri Denetimin Çevresi Finansal Tabloların Denetiminde Kanun ve İkincil Yasal Düzenlemelerin Dikkate Alınması Uygulama Kılavuzu Esas Prosedürler Çevre Uzmanları Çevresel Denetim Yönetimin Beyanları Raporlama 423 EK 1 Çevresel Bakış Açısından İşletme Hakkında Bilgi Edinme 423 EK - 2 Çevresel Etkilere Bağlı Yanlış Beyanları Bulmada Esas Prosedürler424 TAHMİNE DAYALI (PROFORMA) FİNANSAL BİLGİLERİN İNCELENMESİ 428 xiv

16 7.1. Tahmine Dayalı Finansal Bilgi Hakkında Denetçi Güvencesi Sözleşmenin Kabul Edilmesi İş Bilgisi Kapsanan Süre Tetkik Teknikleri Sunum ve Açıklama Tahmine dayalı finansal bilgilere Yönelik Tetkik Raporu 433 İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR Üzerine Mutabık Kalınmış Prosedürlerin Finansal Bilgilere Uygulanması İşleri Üzerinde Anlaşılmış Prosedürler Sözleşmesinin Genel İlkeleri Sözleşme Şartlarının Tanımlanması Yöntem ve Prosedürler, Kanıtlar Raporlama 438 ÇALIŞMA SORULARI 441 DÖRDÜNCÜ KISIM ETİK KURALLAR 1. IESBA KURALLARININ GENEL UYGULAMASI Giriş Temel İlkeler Kavramsal Çerçeve Yaklaşımı Dürüstlük Tarafsızlık Mesleki Yeterlilik ve Gerekli Özen Gizlilik Mesleki Davranış BAĞIMSIZ ÇALIŞAN MUHASEBECİLER (BAĞIMSIZ DENETÇİLER) Giriş Mesleki Görevlerde Değişiklik Çıkar Çatışması İkincil Görüşler Ücretler ve Diğer Ödemeler Mesleki Hizmetlerin Pazarlanması Hediyeler ve Ağırlama Müşteriden Emaneten Alınan Varlıklar Tarafsızlık-Tüm Hizmetler Bağımsızlık-Denetim ve İnceleme İşleri 464 xv

17 2.10.Network ler ve Network Firmaları Kamu Çıkarına Haiz İşletmeler İlgili İşletmeler Yönetişimden Sorumlu Olanlar ve Belgelendirme Sözleşme Dönemi Birleşmeler ve Alımlar Diğer Konular Finansal Çıkar Krediler ve Teminatlar İş İlişkileri Ailevi ve Kişisel İlişkiler Denetim Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet BAĞIMLI ÇALIŞAN MUHASEBECİLER Giriş Potansiyel Çatışmalar Bilgilerin Hazırlanması ve Raporlanması Yeterli Uzmanlıkta Faaliyette Bulunma Finansal Menfaatler Rüşvetler 478 ÖRNEK SORULAR 480 BEŞİNCİ KISIM TÜRK TİCARET KANUNU NUN DENETİMİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİ TÜRK TİCARET KANUNU NUN DENETİMİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİ 1.1. Türk Ticaret Kanunu Çalışmaları ve Yürürlülük TTK nunda Ticari Defterler ve Saklama Süresi Yeni TTK ve Bağımsız Denetimin Kapsamı TTK da Tanımlanan Denetçiler ve Sorumlulukları Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketler Bağımsız Denetime Tabi Olacak Finansal Tablolar; Bağımsız Denetçinin Seçimi Denetim Hangi Standartlara Göre Yapılacak Denetçinin Görevden Alınması Denetçinin Denetleme Sözleşmesini Feshetmesi Kimler Denetçi Olabilir? Denetçiler İle İlgili Kısıtlamalar Denetim Sırasında Yönetim Kurulunun Yükümlülükleri Şirket ile Denetçi Arasındaki Görüş Ayrılıkları Denetim Sonucu Düzenlenecek Denetim Raporu 495 xvi

18 1.16. Şirketler Bağımsız Denetime Hazır Olmak İçin Ne Yapmalılar 495 SORULAR 496 EK ; BAĞIMSIZ DENETİM STANDARDI xvii