ADABELEN EĞİTİM-KÜLTÜR-SANAT-AKTÜALİTE İÇİNDEKİLER

Transkript

1 İÇİNDEKİLER Prof. Dr. Cahit Kavcar Tevfik Fikret in Eğitimci Yönü...2 Prof. Dr. Kemal Kocabaş Aydınlanmanın Sesi Ataol Behramoğlu...5 Prof. Dr. Osman Gökçe Gözün Aydın Türkiye...7 Tahsin Şimşek Afrodisyas...9 Rıza Yetim Bu Kördüğümün Emi de Umarı da Eğitim...10 Mehmet Genç Uyuma diyenler uyuttu bizi...11 Prof. Dr. T. Ayhan Çıkın Tarımı sömüren, çiftçiyi yoksullaştıran ekonomi politikaları...12 Emin Ugunlu Değerli Osmanlıcı ve Osmanlıcacı kardeşim...14 Hüseyin Yaşar Plastik Omurgalılar veya Naylon Adamsılar...15 M. Cevat Turan Hadi Gari Haydi!...16 Faik Ay Bedel...17 Etem Oruç Dağlar ve Yörükler...18 Ahmet M. Egemen Tarih Affetmez...20 Nurettin Özkan Acıyı Bal Eyleyenler...23 Şadiye Dönümcü Ben Annem Gibiyim; Kızlarım da Anneleri Gibi Aslında...24 Muammer Özler Şeref Köyü'nde Yıllar Öncesi Ekilen Kültür ve Sanat Tohumu...25 Cuma Esentürk Özledim Seni Anacığım...26 Ali Kaya Sürgünler...30 Salih Gözek Küstah Zamanlar...32 Rahim Gür Taşrada Yazın; Yazında Taşra...40 Zekeriya Yavuz Kader mi İhmal mi?...42 Kadri Gülhan 27 Mayıs ve İki Ayyaş...44 Fuat Keyik Bu Oyun Oynanmalı...45 Yıldırım Aytaç Köy Enstitüleri...46 Nabide Kılınç Köy Enstitüleri Bir Devrimdi...47 Bahtiyar Takkalı Olmadıkça...48 Hüseyin Şener Öğretmen Kazım Aras ve Karakurt Köyü Olayları...49 Metin Güven Kayrak Taş...50 Azmi Ermiş Vekil Dediğin...51 Ümit Oğuz Öğretmen Olma Aşkı...53 Mehmet Karabacaklar Dilek...54 Turgut Dereli İzmir e Yolculuklarım (3)...55 Ali Karabulut Çakır ın Sevdası...56 Müjgan Tutan Katlan Deli Mavi...56 Ayla Tarhan Kavrukkoca Karargah...58 Hamdi Eray Tarhan Emek Ocağı...58 Mertcan Deliktaş Mehtap Hilale Kayar...60 Teoman Ali Güneş Vazgeçmek...60 Haberler...61 'Yüzümüzün ve gözlerimizin rengi ne olursa olsun, gözyaşlarımızın rengi aynıdır.' Afrika Atasözü -1-

2 TEVFİK FİKRET'İN EĞİTİMCİ YÖNÜ Prof. Dr. Cahit KAVCAR Ankara Üniversitesi 1.Giriş Bir kişinin, bir sanatçının yüz yıl sonra anılması, hakkında çeşitli etkinlikler düzenlenmesi onur verici bir oluşumdur. Türk edebiyatının ve eğitiminin bu onura sahip tanınmış kişilerinden biri de Tevfik Fikret'tir yılında doğdu, 1915 yılında öldü, 48 yıl yaşadı yıl ı, Fikret'in 100. ölüm yılıdır. Bilindiği gibi Tevfik Fikret Türk edebiyatında büyük bir şair olarak ün yapmış, devrine ve edebiyatımıza damgasını basmış bir sanatçıdır. Üstelik sağlam kişiliği, karakteri, yaşayışı, dürüstlüğü, düşünce- davranış tutarlığı ile de örnek birçok yönü vardır. Ve bütün bunların yanı sıra onun bir de eğitimci kişiliği vardır ve bu yönü üzerinde de önemle durulması gerekir. Ünlü düşünür Ziya Gökalp, Fikret'i Uyanış devrimizin pedagogu olarak nitelerken, Yusuf Ziya Ortaç da onun için, Fikret hâlâ eğitim ve öğretim dünyamızın eşini bulamadığı adamdır. diyor (Kavcar, 1988:57-58). Onun eğitimci yönü üzerinde yeterince durulduğu söylenemez. İşte bu yazıda Tevfik Fikret'in eğitimci yönü ve Şermin adlı çocuk şiirleri kitabı üzerinde kısa kısa durulacaktır. 2. Eğitimci Yönü Tevfik Fikret meslek hayatının hemen tümünü eğitim- öğretim hizmetlerinde geçirmiştir. Birkaç okulda öğretmenlik yapmıştır. Çağdaş bir okulu amaçlayan Yeni Mektep tasarısı vardır. Galatasaray Lisesi'nde (Mekteb-i Sultani) çok etkili ve başarılı müdürlük dönemi vardır. Ve çarpıcı şiirleriyle eğitim hizmetinde bulunmuştur. Şimdi kısaca bunlara değinelim Öğretmenliği 1889 yılında Ticaret Yüksek Okulu'nda Türkçe ve Güzel Yazı (hüsn-i hat) öğretmenliği ile başlayan eğitim yaşamı, ömrünün sonuna kadar yani 26 yıl sürdü. 1894'te Galatasaray Lisesinde Türkçe öğretmeni olur, üç yıl sonra hükümete haklı bir tepki gösterir ve görevden ayrılır. 1897'de Robert Kolej'de Türkçe öğretmenliğine başlar, Türkçe şubesi için de çok önemli çalışmalar yapar ve bu görev ölümüne kadar sürer (Kavcar, 1974:58-59) Yeni Mektep Tasarısı Bilindiği gibi her olumlu işin kökeninde insan kaynağı yatar. Bu kaynağı, bu temel maddeyi yoğurup işleyen ve ona biçim veren süreç eğitim, araş ise okuldur. Böyle olunca, okul un önem kazanmasından ve güncelliğini sürekli korumasından daha doğal bir şey olamaz. İşte yeni okul, çağdaş okul yolunda ilginç ve bilinçli çabalardan biri, bundan 106 yıl önce eğitimci şair Tevfik Fikret tarafından hazırlanan yeni bir okul kurma ve çalıştırma tasarısıdır. Fikret bu okula yenilik ve ilerleme örneği olacağı için Yeni Mektep adını vermiş, onu hep bu adla anmıştır (Kavcar, 1974:61). Bu okulun kuruluş amaçları, gerekçesi, çalışma düzeni, işleyişi, öğretim biçimi, kayıt- kabul koşulları ile ilgili çok ayrıntılı bir tüzük hazırlamış ve bu eser 1910 yılında küçük bir kitap halinde yayımlanmıştır. Yeni Mektep, 1908'de ilan edilen 2. Meşrutiyet'ten sonra Tevfik Fikret tarafından ciddi bir teşebbüs olarak girişilen yeni ve modern bir okul kurma çabasıdır. Meşrutiyet ve özgürlük sarhoşluğu içinde herkes farklı şeyler düşünürken, ülkenin kurtulması için çareler aranırken, kimileri de ne yapacağını bilemeyişin şaşkınlığı içinde kıvranıyordu. Çeşitli ideolojiler de çıkıyordu ortaya. Uzun zamandır Robert Kolej'de öğretmenlik yapmakta olan Tevfik Fikret ise konuya eğitim açısından yaklaşır, yeni gençler, yeni kuşaklar yetiştirme açısından bakar. Öğretmenlik gözlem ve deneyimlerinden, yaşantılarından yararlanır, yeni bir insan tipi yetiştirmeyi düşünür, bu çabaya girişir. Elbette ki en doğru, en kalıcı yaklaşım da budur. Gençliği bilgisizlik, çaresizlik ve uyuşukluktan kurtarmanın yollarını arar. Ona göre ülkenin gelişmesi için tek çare vardı: Milletin kültür düzeyini yükseltmek; aydın, yaratıcı ve beceri sahibi gençler yetiştirmek. Yürürlükteki eğitim sisteminden bambaşka, yepyeni esaslara, yöntemlere dayanan bir okul sistemi. Ezbere dayalı ve kuramsal bilgiler yerine, gerçek hayata dönük değerler ve beceriler kazandırma. Kuru bilgi adamı değil iş ve hayat adamı amaçlanıyor. Baktırarak değil, yaptırarak eğitim- öğretim anlayışıdır bu. Pratik ve yararcı Anglo- sakson eğitim sisteminden esinlenmekte, yürürlükteki kuramsal Fransız sisteminden üstün tutmakta onu. Öğrenim bir amaç değil, araçtır. Tasarıda Tahsil bir gaye değil vasıtadır diye geçiyor bu söz. Yeni Mektep'in özü, felsefesi bu sözdür (Yeni Mektep, s.6). Yeni Mektep, çocuğu duygu, düşünce ve beden -2-

3 gelişimi ile bir bütün olarak ele alıyor, tek yönlü değil. Sanat eğitimine, müzik, resim ve spora da büyük önem veriyor. Yeni Mektep, paralı yatılı, özel bir okul olarak tasarlanıyor yaşları arasındaki çocuklar alınacak, okulun öğrenci sayısı 150, en çok 200 olacak. Okulda öğretim toplam 8 yıl olarak düşünülüyor. Öğretim dili Türkçe ve İngilizce olacak, başka diller de öğretilecektir. Okulun İstanbul'a en çok 3-4 saatlik bir uzaklıkta, ulaşımı kolay olan en az bin dönümlük bir alanda kurulması planlanmıştır. Küçük binaları, bahçeleri, derslikleri, yatakhaneleri, spor salonları, atölyeleri, yemekhanesi ile tam bir eğitim sitesi, modern bir yerleşke hedeflenmektedir. Çok sonraları açılan Köy Enstitüleri, şimdiki üniversite yerleşkeleri gibi eğitim siteleri düşünülüyor ( Kavcar, 1972). Görüldüğü gibi yepyeni bir tasarı bu. Günümüzden çok ileri, bundan 106 yıl önce düşünülen bir tasarı. Ne yazık ki Yeni Mektep, başta ekonomik nedenler olmak üzere çeşitli zorluklar yüzünden gerçekleşememiştir Galatasaray Lisesi Müdürlüğü Tevfik Fikret büyük emekler sonucu oluşturduğu Yeni Mektep tasarısındaki düşüncelerini ve eğitim anlayışını, 1909 yılında Galatasaray Lisesi'ne müdür olunca uygulama alanına koymaya çalışır. Büyük bir bölümünü de gerçekleştirir. Daha önce tam bir düzensizlik içinde bulunan, bir kargaşa yuvası haline dönüşmüş olan okulu kısa zamanda düzene sokar. Onu tam ve gerçek bir eğitim kurumu haline getirir, önceki saygınlığına kavuşturur yılında büyük bir yangın geçiren Galatasaray Lisesi Beylerbeyi'ne, barakalara taşınmış, okulda düzen ve disiplin kaybolmuş, öğrenciler derslere gelmez ve girmez olmuş, tam bir kargaşa ve curcuna ortamı doğmuştur. Okul neredeyse başıboş kalmıştır. Lisenin bu kötü durumuna çok üzülen eski mezunlardan bir grup devreye girer, çare arar. Eski öğretmenleri Maarif Nazırı Abdurrahman Şeref Bey'e başvururlar, müdürlüğe Tevfik Fikret'in gelmesini önerirler. Sonunda Fikret müdürlüğü kabul eder. Beyoğlu'ndaki yanan binanın yerine kısa zamanda yeni bina yapılır, fiziki ortam, temizlik, pırıl pırıl derslikler, tertemiz yemekhane ve yatakhaneler oluşur. Beylerbeyi'ndeki barakalardan buraya taşınılır, öğrenciler ve personel şaşkınlık içinde kalır. Baskıya ve zora dayalı değil, saygıya ve sevgiye dayalı bir düzen kurulur. Öğrencinin kişiliğine ve ruhuna seslenmeye öncelik verilir. Bütün bunları, o dönemde okulun öğrencisi veya öğretmeni, personeli olmuş birçok tanınmış kişi anılarında ve yayınlarında çarpıcı bir biçimde anlatır (Kavcar, 1974:67-70). Tevfik Fikret'in 1.5 yıl süren Galatasaray Lisesi Müdürlüğü sırasında yaptığı işler, uyguladığı yöntemler 5 madde halinde şöyle sıralanabilir: 1. Yöneticilik anlayışı: Kendisine ve yetkilerine karışılmaması koşuluyla, yetki- sorumluluk bilinciyle görevi kabul etmiştir. Yapıcı ve yaratıcı olmuş, üst yöneticilere yaranma kaygısından uzak kalmış, rahat çalışma ortamı kalmayınca da hemen istifa etmiştir (Bu istifa o zaman büyük bir olay oldu, basında ve eğitim çevrelerinde bomba gibi patladı. Geniş tepkiler ve ayrıntılı bilgiler için bkz. Akyüz, 1947: ). 2. Seçkin ve yetenekli kadro anlayışı: Öğretmen, müdür yardımcıları, personel, okul doktorları bakımından seçkin ve güçlü bir kadro kurmuş, tam bir ekip çalışması örneği vermiştir. 3. Öğretim yöntemi: Bütün dersleri, taşıdıkları özelliklere ve olanaklara göre gözleme, deneye ve beceriye dayandırma yoluna gitmiştir. Örneğin İstanbul'daki müzeler ve tarihsel eserler, tarih derslerinin laboratuvarı haline getirilmiştir. Coğrafya dersinde dilsiz haritalar, biyoloji dersinde böcekler ve çeşitli canlılar vb. kullanılmıştır. 4. Öğrencilerle ilişkiler: Haftanın dört gecesini yatılı olan okulunda ve öğrencilerinin arasında geçirirdi. Örnek davranışları, sıcak ilgisi ile şımarık, disiplinsiz ve yalancı öğrencileri bile kısa zamanda yola getirmeyi başardı. Psikolojik ve pedagojik yaklaşımları ile öğrencileri derinden etkiledi (Akyüz, 1947: 294). Öğrencilerin bedensel ve ruhsal gelişimleriyle de yakından ilgilenilmiş, her öğrenci için özel dosyalar tutulmuş, öğrenci velileriyle sıkı ilişki ve işbirliği kurulmuştur. 5. Öğrenci etkinlikleri: Öğrencileri gerçek hayata hazırlamak için beceri kazandırmaya, yetenekleri geliştirmeye, sosyal ve milli sorumlulukları kavratmaya büyük önem verilmiştir. Bu amaçla yer verilen başlıca etkinlikler şunlardır: a) Doğru ve düzgün yazılı- sözlü anlatım için güzel yazma ve topluluk içinde serbest konuşma çalışmaları. Bu arada Tiraje (gökkuşağı) adıyla bir okul dergisi çıkarılır, güzel yazılar burada yayımlanır, öğrenciler özendirilir. b) Çevre inceleme gezileri yapılır, kültürel ve tarihsel değerler tanıtılır. c) Okul konferans salonu öğrenci etkinlikleri için serbestçe kullanılır. Sınıf ve sınıflar arası konuşma, münazara ve konferanslar vb. düzenlenir. ç) Spor salonundan öğrenciler etkin bir biçimde yararlanır, beden ve ruh sağlığı için çeşitli sportif etkinliklerde bulunurlar. d) Öğrencilere her fırsatta bireysel ve sosyal sorumlulukları anlatılır, onların iyi bir insan, iyi birer yurttaş olarak yetişmeleri için okulca çalışılır Şermin Adlı Çocuk Şiirleri Kitabı Türk edebiyatında gençlerle birlikte çocukları da düşünen ilk Türk şairi Tevfik Fikret olmuştur. O, gençler -3-

4 kadar çocuklara da önem verip onlar için edebiyatımızda ilk şiir kitabını yazan şairdir. Bundan dolayı, büyük Türk eğitimcisi Sâtı Bey şöyle diyor: Hiçbir şairimiz çocuklarla gençleri Fikret kadar düşünmedi, hiçbir şairimiz gençlerle çocukların haklarına hitap etmenin yollarını Fikret kadar arayıp bulmadı. (Kavcar, 1972). Çocuklar için yazdığı şiirlerden oluşan Şermin, yalnızca ele aldığı konular ve yalın diliyle değil, eğitici yönüyle de büyük önem taşır. Öğretmen şair burada çocuğu, beden, ruh ve düşünce bakımından bir bütün olarak ele alır. Çocuk şiirlerinde eğlendirerek öğretme yani oyun içinde eğitim, oyun biçiminde eğitim ilkesini ön planda tutar. Bu da onun aynı zamanda büyük eğitici olduğunu göstermektedir. Halûk'un Defteri (1911) adlı eserinde gençliğe inandığı fikirleri aşılayarak onları fikir yoluyla eğitmek isteyen eğitimci şair, Şermin'de ise çocukları şiir yolu ile eğitme çabasındadır. Şermin 1914 yılında yazılmış ve aynı yıl kitap halinde yayımlanmıştır. Bu eserin daha sonra yeni harflerle kez daha basıldığını görüyoruz. Yalın bir dille, 8'li Hece ölçüsüyle yazılmış olan uzunlu kısalı 31 çocuk şiirinden oluşur. Çocuk eğitimiyle ilgili olarak ilginç ve değişik konulara, düşünce ve becerilere yer verilir. Konular, çağımız çocuk eğitiminde en geçerli yöntem olan oyunla ve eğlendirerek eğitme görüşüyle işlenir. Bu eserin gücü, bugünkü yaparak- yaşatarak öğretim yöntemine, baktırarak değil, yaptırarak eğitim görüşüne dayanmasından kaynaklanır. Bir başka deyişle, kuramcı ve ezberci değil, yararcı ve işlevsel eğitim anlayışıdır bu. Yeni Mektep tasarısının özü de budur. Şermin'deki ilk şiirde çocuk yuvaları nın önemine ve değerine edebiyatımızda ilk kez yer verilir. Bugün bile ülkemizde okulöncesi eğitimin yeterli düzeyde bulunmadığı göz önüne alınırsa, Şermin'in önemi daha iyi anlaşılır. Şiirlerden birkaçının adını verelim: Şermin'in Elifbası, Hediye, Keman, Öksüz, Papatya, Kuşlar, Kış Baba, İş Salonu, Marangoz, Ağustosböceği ile Karınca, İki Yolcu, Veli Baba Şair, şiirlerde el becerilerine büyük önem verir. Çocukların atölye ve iş yerlerinde çalışıp bir şeyler yapmasını, kuramsal bilginin beceriye dönüşmesini ister. Bu arada çalışma yerlerinin temiz tutulması, savurganlıktan kaçınılmas ı, tutumlu olma gibi her zaman için önem taşıyan konulara yer verir. Şermin'de ele alınan başlıca konular, ana-baba sevgisi, büyüklere saygı; kardeş, arkadaş, yurt ve insan sevgisi, iş ve çalışma sevgisi, okul sevgisi, iyilik, güzellik, doğruluk, doğa sevgisi, hayvan sevgisi, yoksullara ve düşkünlere yardım, okuma zevki, sanat zevki, müzik sevgisi, boş inançların ve tembelliğin zararları Böylece Halûk'un Defteri'ndeki yeni genç tipi nin yerini Şermin'de yeni çocuk tipi alır. Yalın ve duru bir dille 1914 yılında yazılmış ve basılmış olan bu şiirler, çocuk ruhuna nasıl inilebileceğini ve çocuğun dünyasına nasıl girilebileceğini göstermektedir. Bu nedenle Şermin, gerek çocuk eğitimi ve gerekse çocuk edebiyatı alanında bugün bile başlı başına bir önem, çok ayrı bir değer taşıyor. 3. Sonuç Türk edebiyatına büyük bir şair ve yazar olarak damgasını vurmuş olan Tevfik Fikret aynı zamanda önemli bir eğitimcidir ve onun bu yönü üzerinde yeterince durulmamıştır. Öğretmenliği vardır, çok ilgi çekici bir Yeni Mektep tasarısı vardır, Galatasaray Lisesinde çok etkili bir müdürlük dönemi vardır. Bunların dışında gençlere yönelik eğitim değerlerini içeren Halûk'un Defteri, çocuklara yönelik eğitim değerlerini içeren Şermin adlı şiir kitapları da vardır. Bu yazıda Fikret'in bu yönlerine kısaca yer verildi, değinildi. Özellikle Yeni Mektep tasarısı, Galatasaray Lisesi Müdürlüğü ve Şermin, onun nasıl bir eğitimci olduğunu çarpıcı bir biçimde göstermeye yeter. Bilindiği gibi Cumhuriyet'in kurucusu Büyük Önder Atatürk, Tevfik Fikret'i, karakterini ve şiirlerini çok sever. Tevfik Fikret'in kendini tanıtırken söylediği Fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür bir şairim. sözünü Mustafa Kemal, büyük güven duyduğu öğretmenlere şöyle uyarlar: Öğretmenler, Cumhuriyet sizden fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür nesiller ister. Burada bir etkilenme, yararlanma belki düşünülebilir ve bu çok doğaldır. Bu durum Atatürk'ün kültürel birikimini, aydınlanmacı kimliğini de açıkça gösterir. Fikret'in en çarpıcı, sarsıcı toplumsal şiirlerinden Yağma Sofrası (Hân- ı Yağma) şiirinden yalnızca dört dize: Verir zavallı memleket, verir ne varsa: Malını, Varlığını, hayatını, ümidini, hayalini Yiyin efendiler yiyin, bu iştah sofrası sizin Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin! Şermin'deki Papatya şirinden bir bölüm: Bahar olsun da seyredin Nasıl süsler bayırları Zümrüt gibi çayırları Yüze gülen ince, nazlı Gelin yüzlü papatyalar Altın gözlü papatyalar Kaynakça Akın, İsmail (1995) Çocuk Edebiyatında Tevfik Fikret ve Şermin Adlı Eserinin Yeri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Akyüz, Kenan (1947) Tevfik Fikret, Ankara. Kavcar, Cahit (1974) II. Meşrutiyet Devrinde Edebiyat ve Eğitim ( ), Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayını. Kavcar, Cahit (1972) Tevfik Fikret'in Eğitimciliği ve Yeni Mektep, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.5, Sayı 3-4, s ,Ankara. Kavcar, Cahit (1982) Tevfik Fikret ve Güzel Sanatlar, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.15, Sayı 2, s ,Ankara. Kavcar, Cahit (1999) Edebiyat ve Eğitim, 3. Baskı, Ankara: Engin Yayınevi, s Tevfik Fikret (1979) Ş ermin,istanbul: Göl Yayınları. Uysal, Sermet Sami (1973) Tevfik Fikret ve Şermin,İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitapevleri. Yeni Mektep (1325/1910) İstanbul. -4-

5 AYDINLANMANIN SESİ ATAOL BEHRAMOĞLU Prof. Dr. Kemal KOCABAŞ Geçen haftalarda telefonun bir ucunda Ataol Behramoğlu vardı. İzmir'de 28 Nisan 2015 günü yapılacak 50. sanat yılı kutlamasının açış konuşmasını yapmamı istiyordu. Şair, yazar, akademisyen ve ülkenin yüz akı bir aydının, bir dostun bu ricasını onurla kabul ederek açılışta Aydınlanmanın Sesi Ataol Behramoğlu başlıklı konuşma ile katıldık. 28 Nisan 2015 günü Fuar İsmet İnönü Kültür Merkezinde şiir ve müzikle dolu bir gece yaşandı. Opera sanatçıları, Düş Gezginleri müzik grubu, şairler Ataol Behramoğlu'nun şiirlerini ve bestelenen şiirlerini yorumladılar. Sanat; duygularımızın tarihidir. Hayal kırıklıklarımızın, hasretlerimizin, cesaretlerimizin, vefanın ve vefasızlığın tarihidir diye tanımlayan Sayın Behramoğlu'nun 50. sanat yılı emeğine ve yaratıcılığına yakışır bir şekilde gerçekleşti. Ataol Behramoğlu kim? Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesinde Rus Dili ve Edebiyatı Bölümünden 1966 yılında mezun oldu. 1962'de üyesi olduğu TİP'in örgütlenme çalışmalarına katıldı. Bu dönemin şiirlerini bir araya getiren ilk şiir kitabı "Bir Ermeni General", 1965'te Ankara'da Toplum Yayınevi'nce basıldı. Şiirlerinde toplumcu ruhun en güzel örnekleri yer aldı, bunu yaparken şiirsel estetiği korudu ve edebiyatımızın en özgün dillerinden biri oldu. 1965'te yayımlanan Bir Gün Mutlaka adlı kitabı 60'lı yıllar toplumcu kuşağının manifestosu niteliğindeki şiirlerden oluşmaktaydı yılında politik koşullar nedeniyle yurtdışına çıkan Behramoğlu, 1972'ye kadar Londra ve Paris'te yaşadı. Paris'te Louis Aragon ve Pablo Neruda ile tanıştı. Sovyet Yazarlar Birliği'nin davetlisi olarak 1972'de gittiği Moskova'da yaklaşık iki yıl kaldı. Bu dönemde Moskova Devlet Üniversitesi'nde stajyer olarak Rus Edebiyatı üzerine çalıştı. 1974'te af yasasından yararlanarak ülkeye dönen Behramoğlu, Muhsin Ertuğrul yönetimindeki İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda dramaturg olarak çalışmaya başladı. 1979'da Türkiye Yazarlar Sendikası genel sekreteri oldu. 1982'de Barış Derneği kurucu ve yöneticisi olarak tutuklandı, on ay tutuklu kaldı. Cezaevinde bulunduğu sırada, Asya-Afrika Yazarlar Birliği 1981 Lotus Ödülü 'nü kazandı. 1983'te 8 yıl hapse mahkum edildi. 1984'te ülkeden gizlice ayrılarak Fransa'ya gitti. Hakkındaki davaların beraatla sonuçlanması üzerine Haziran 1989'da Türkiye'ye döndü. 1995'te Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Başkanı seçilen şair; bu görevi 1999'a kadar iki dönem sürdürdü. 2002'de Türkiye PEN Yazarlar Derneği "Dünya Şiir Günü Büyük Ödülü" 'nü aldı. Ayrıca Rusya Federasyonunca kendisine uluslararası Puşkin Nişanı verildi. 1992'de İstanbul Üniversitesi'nde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003'te aynı üniversitede doçent, 2009'da Beykent Üniversitesi'nde profesör olarak sürdürdü. Halen İstanbul Aydın Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak dersler vermekte ve Cumhuriyet Gazetesi'nde köşe yazarlığı yapmaktadır. Aydınlanmanın düşünürü Kant, Aydınlanma; kişinin kendi aklını kullanmaya cüret etmesidir. derken Cumhuriyet Aydınlanmasının önderi Mustafa Kemal Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım akıl ve bilimdir Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirildiğini iddia etmek, akıl ve bilimin gelişimini inkar etmek olur ifadeleriyle 1920'li yıllarda Cumhuriyetin temellerini aydınlanma felsefesiyle şekillendiriyordu. Aydınlanma, felsefi kökleri Descartes'a kadar uzanan ve ilk önemli politik sonuçlarını Fransız Devrimi'yle hayata geçirmiş bir düşüncedir. Aydınlanma, Ortaçağdan Yeni Çağa yol almanın, özgürleşmenin düşünsel temelidir Batı'da Rönesans'la başlayan bir sürecin sonucunda ortaya -5-

6 çıkan, tanrı-merkezli dünyanın yerine insan-merkezli dünyayı, doğaüstü yerine doğayı, din referanslı yaşam yerine bilimi, aklı ve bilimsel eğitimi koyarak insanın kendi aklını keşfetmesi sürecini öne çıkarır Cumhuriyet Aydınlanması; akıl ve bilimin egemenliğinde laik-demokratik bir Türkiye arayışıdır. Cumhuriyet Aydınlanması, İnsan olma, birey olma, kadın-erkek eşitliği, eğitim yoluyla hayatların değişmesi, Millet Mektepleri, Halkevleri, Eğitmen Kursları, Köy Enstitüleri, Tercüme Bürosu, Konservatuar ve Opera, güzel sanatlar, özerk ve demokratik üniversite çaba ve emekleriyle dolu 92 yıllık bitmeyen bir yolculuğun, eşitlik, özgürlük ve kardeşlik arayışlarının adıdır. Sayın Behramoğlu, bu arayışı 19.yüzyılda Namık Kemal kuşağı ile başlayan aydınlanma mücadelesi Mustafa Kemal ile zirveye ulaşmış ve evrensel bir boyut kazanmıştır. Ifadeleriyle değerlendirir. Behramoğlu bir yazısında İnsan yeryüzündeki karanlığı aklıyla aydınlatmaya koyulmuştur. Benimle bugünlerde yapılan bir söyleşide Neyin mucidi olmak isterdiniz? sorusunu, Ateşin diye yanıtladım. Ateşi keşfeden insan, dünyayı aydınlatma yolunda ilk adımı atan kişidir. ifadelerini kullanır. Sayın Ataol Behramoğlu aydınlanmayı Aydınlanma akıl demektir, Var oluş olgusunu akılla kavrama çabası demektir, akılda, bilimde, özetle de insanda odaklanan dünya görüşü demektir ifadeleriyle tanımlar. Behramoğlu, gerçek anlamıyla insan oluşumuzun, aydınlanma süreciyle başladığını belirtir ve aydınlanmayı reddeden, var oluşu akıl dışı, akıl ötesi, akıl üstü güçlerle açıklamaya çalışan anlayışlar, insanlaşma sürecinin gerisinde kalmıştır diyerek Aydınlanma değerlerinden yoksun biri, insan olma onurunun bilincinde değildir, Aydınlanma düşmanlığı ise tarihin bütün dönemlerinde, insanlık onurunun düşmanı olmuştur yorumunu yapar. Behramoğlu her daim umudun sesidir ve şöyle seslenir Tarihsel olarak bu savaşımın zaten en başından yenik olan, çağını çoktan tamamlamış bu gerici unsurların karşısında, üstelik yakın tarihin en büyük aydınlanma devrimlerinden birinin gerçekleştirilmiş olduğu bir ülkede umutsuz olmak ise her şeyden önce ayıptır Dünyanın ışığına gözlerini açan her yeni bebek, aydınlanma yolunda yeni bir olanak demektir. Aydınlanma arayıştır, yenilenmedir, bitimsiz ve doyumsuz bir keşif ve yaratış ve yaratılış olgusudur Ataol Behramoğlu Cumhuriyet Aydınlanmasının en önemli kazanımı olan ve bu günlerde 75. kuruluş yılını kutladığımız Köy Enstitüleri gerçeğini: Köy Enstitüleri gibi kısa sürede olumlu sonuçlar veren, öğrenim görmeye çarıklarıyla gelmiş yoksul köy çocuklarından dünya ölçüsünde yazarlar yaratan eğitim kurumları kapatılarak yerlerine skolastik düşüncenin bayrağını taşıyacak imam hatip okulları açıldı ifadeleriyle 1950'li yılları değerlendirir. Sayın Behramoğlu, yazdıklarıyla, dizeleriyle, duruşuyla gericiliğe, karanlığa ve despotizme karşı aydınlanmanın savunucusu oldu, aydınlanma düşüncesinin ve Köy Enstitülerinin yanında onurla yer aldı Bu nedenlerle derneğimizin 2014-Aydınlanma Onur Ödülünü, Sayın Behramoğlu'na 17 Nisan 2014 tarihinde YKKED-Balçova Belediyesi imecesi ile onurla, sevgiyle verdik. Ataol Behramoğlu, dayanışmadan, aydınlığa omuz omuza birlikten yürümeden yanadır. Bir yazısında bu düşünü Özgür düşünce, aklın üstünlüğü, kadınerkek eşitliği, insanlık onuru gibi modern insanlığı oluşturan en temel değerlerin bir tek ulusa, ya da bazı uluslara değil bütün insanlığa özgü olduğunu kanıtlayan Mustafa Kemal öncülüğündeki Cumhuriyet devrimleri, bunların başarılabilmesi, daha ileri aşamalara taşınabilmesi yolunda çok sağlam bir temel oluşturuyor. Yapılması gereken, öncü aydınların, sanatçıların, yazarların, bilim insanlarının, tekil çabalarını birleştirmeleri, daha ortak ve büyük bir güç oluşturmaları, böylece de ülkemizi karanlıklarda yok olmaktan kurtararak çağdaşlaşma evriminin yeni bir aşamasını gerçekleştirmeleridir. İfadeleriyle ortaya koyar. Jean Paul Sartre, aydın olma yı, dünyaya ve çağına karşı sorumlu olmak, yaşananları değerlendirerek haksızlıklara müdahale etmek olarak niteler. Sayın Behramoğlu da yaşadıdığımız kaotik-karanlık süreçlerde aydın sorumluluğunu bu tanıma yakışır bir şekilde yerine getirmeyi yaşam biçimi olarak seçen saygın bir aydınlık savaşçısıdır. Sanatçılar Girişimi üyesi olarak sanat, eğitim ve kültür dünyasında yaşanan olumsuzluklara anında yanıt vererek bir aydının toplumsal duyarlılığı anlamında demokratik kültüre çok değerli katkılar sağlamaktadır. Sayın Behramoğlu yine bir yazısında Günümüz dünyasının egemen güçleri, adları ve sanlarıyla söyleyecek olursak kapitalizm ve emperyalizm, dünyayı yeni bir ortaçağ karanlığına doğru sürüklemekteyken, insanlığın büyük aydınlanma mirasının bayraktarı olabilenlere ne mutlu! Ateşi keşfeden insanın günümüzdeki sürdürümcüleri onlardır diyerek eşitlik, özgürlük, kardeşlik arayışlarının kahramanlarını selamlar. Karanlığa itiraz eden, demokratik-hukuk devleti arayışlarını sürekli gündemde tutan, demokratik sanat ve kültürün, özgürlüğün egemen olduğu Aydınlık, Demokratik Türkiye arayışlarına emek veren, tuğla koyan, toplumcu şiir akımının değerli temsilcisi Sayın Ataol Behramoğlu'nun 50. sanat yılını kutlar, hayatımızdaki bir kutup yıldızı olarak umudun, aydınlığın, özgürlüğün sesi olarak sevgiyle, saygıyla selamlıyorum -6-

7 GÖZÜN AYDIN TÜRKİYE Prof. Dr. Osman GÖKÇE Kaynağı, kökeni ve dayanağı ne olursa olsun, bilimin en büyük düşmanı inanç bağnazlığıdır. Bilim kuşkuludur, meraklıdır, sorgular. Bilimsel bilginin tarlası kuşkulu, meraklı, hayal dolu ve sezgili beyinlerdir. Bilim kanıtlayıcıdır, ıspatlayıcıdır. Oysa inanç bağnazlığı bunlara kapalıdır, izin vermez. Diğer yandan, hangi din olursa olsun, en güçlü, en direngen, en bağlayıcı inanç bağnazlığı da, dinsel inanç bağnazlığıdır. Tarihsel süreç gösteriyor ki bilim ve bilim yuvası üniversiteler dinsel inanç bağnazlığından çok çekmişlerdir. Bu olgu bilime ve üniversitelere çok zarar vermiştir. Bugün de vermektedir. Örneğin, bilimin ve üniversitelerin temel değerlendirme ölçütü bilimsel ölçütlerdir. Bilim daha uzunu, daha ağırı, daha yükseği, daha büyüğü, daha doğruyu bilimsel ölçütlerle ölçerek saptar. Oysa bugün üniversitelerimizde yaşanan ve benim akademik yaşamımda çok sık gördüğüm şey bunun tersidir. Öğrenci alırken bu böyledir, öğrenci değerlendirirken bu böyledir, akademik personel alınırken bu böyledir, akademik yükselmelerde bu böyledir. Bölüm başkanı, anabilim dalı başkanı, araştırma merkezi müdürü, yüksekokul müdürü, dekan ve rektör atamalarında bu böyledir. Yani bilim kurumunun yönetimi bilimsel ölçütlere göre değil inançsal ölçütlere göre yapılmaktadır. Yansız değil yanlı olunmaktadır. Önyargısız değil önyargılı hareket edilmektedir. Bu konularda örnek vermeye kalkışmak ormanda ağaç aramak kadar abestir. Yalnızca benim başımdan geçen olayları anlatmaya çalışsam kitaplara sığmaz. Bu kadar çok böyle olan yani yanlış olan şeyden nasıl olur da şu kadar çok şöyle olan şeyler yani doğru şeyler beklenebilir?... Ayrıca, her kurum gibi üniversitenin başarısı da ürettiklerinin nitelik ve niceliği ile ölçülür. Üretimin bu özellikleri ise üretim sistemi ve üretimin girdisinden bağımsız olamaz. Üniversitelerin bilgi üretim ve yayım hizmetlerini bir kenara bırakarak yalnızca yetiştirdiği öğrenciler açısından olaya biraz yakından bakalım: Eğitilmişliğin ölçütü olarak Ortalama Eğitim Yılı, ulusal ve uluslararası düzeyde, en sık kullanılan bir ölçüttür. Bu ölçüte göre, Türkiye ortalama 7.6 yıl ile ortalama 9.5 yıl olan Sırbistan ve ortalama 11.2 yıl olan Azerbaycan'dan daha geride yer almaktadır. Yine bu ölçüte göre Türkiye'nin ortalama eğitim yılı 2005'ten 2013'e kadar geçen 8 yılda yalnızca 1.6 yıl artabilmiştir. Ancak, burada ben bu durumu yılların sayısı açısından yani süre açısından değerlendirmeyeceğim. Bu rakamların büyüklüğü ya da kçüklüğü üzerinde durmayacağaım. O konu da çok önemli bir konudur. Fakat o konuyu başka bir bağlamda ele almak uygun olur. Burada kısaca verilen ya da alınan eğitimde edinilen bilgilerin nicelik ve nitelikleri üzerinde duracağım. Soru şu: Okullarımızda öğrencilerimize hangi bilgiler öğretilmektedir? Çocuklarımıza ne kadar matematik, fizik, kimya, biyoloji; ne kadar psikoloji, sosyoloji, felsefe; ne kadar dil, tarih, coğrafya, din bilgisi öğretiyoruz? Bu sorunun yanıtını kısa adı PISA olan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı verilerine göre yanıtlamaya çlışacağım. PISA, üyesi bulunduğumuz Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü yani OECD'nin her üç yılda 15 yaş grubundaki öğrencilerin kazanmış oldukları bilgi ve becerileri değerlendiren bir araştırma projesidir. Bu proje bağlamında öğrencilerin Matematik Okuryazarlığı, Fen Bilimleri Okuryazarlığı ve Okuma Becerileri ölçülmektedir. Burada okuryazarlık kavramı, öğrencinin bilgi ve potansiyelini geliştirip, topluma daha etkili bir şekilde katılmasını ve katkıda bulunmasını sağlamak için yazılı kaynakları bulma, kullanma, kabul etme ve değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır Değerlendirme kapsam olarak örgün öğretime kayıtlı olan 15 yaş grubu öğrencilerin bulunduğu tüm okulları (İlköğretim, Genel Lise, Anadolu Lisesi, Fen Lisesi, Meslek Lisesi, Anadolu Meslek Lisesi, Çok Programlı Liseler, Özel Okullar vb.) içermektedir. OECD üyesi olan ülkemiz 2000 yılından başlayan ve her üç yılda bir uygulanan bu projeye 2003 yılından beri katılmakta ve ölçümlenmektedir. Çocuklarımızın uluslararası derecesi belirlenmektedir. -7-

8 PISA 2012 uygulamasının sonuçları, OECD sekreterliği tarafından Aralık 2013'te açıklanmıştır ( http// Değerlendirmeye alınan ülkeler şunlardır : OECD Üyesi Ülkeler: Almanya, Amerika, Avustralya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Kanada, Kore, Lüksemburg, Macaristan, Meksika, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, Şili, Türkiye, Yeni Zelanda, Yunanistan. Diğer Ülkeler: Arjantin, Arnavutluk, Birleşik Arap Emirlikleri, Brezilya, Bulgaristan, Çin (Hong Kong), Çin (Makau), Çin ( Şanghay), Çin (Tayvan), Endonezya, Güney Kıbrıs, Hırvatistan, Karada ğ, Katar, Kazakistan, Kolombiya, Kosta Rika, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Malezya, Peru, Romanya, Rusya, Sırbistan, Singapur, Tayland, Tunus, Uruguay, Ürdün, Vietnam. Değerlendirme sonuçları kısaca şöyledir: -Türkiye'nin sıralamadaki yeri 2003'ten 2013'e kadar anlamlı bir biçimde değişmemiş ve OECD ülkeleri arasında 32. sırada kalmışız. Yani sondan üçüncü olmuşuz. -Matematik alanında değerlendirmeye alınan toplam 65 ülke arasında Çin (Şangkay) 613 puanla birinci, Türkiye 448 puanla kırkdördüncü ve Peru 368 puanla sonuncudur. OECD ülkeleri ortalaması 494 puandır. -Okuma alanında 65 ülke arasında Çin (Şangkay) birinci, Türkiye 475 puanla kırkikinci ve Peru 384 puanla sonuncudur. OECD ülkeleri ortalaması 496 puandır. -Fen alanında 65 ülke arasında Çin (Şangkay) 580 puanla birinci, Türkiye 463 puanla kırküçüncü ve Peru 373 puanla sonuncudur. OECD ülkeleri ortalaması 501 puandır. -Türkiye'deki farklı okullarımızın ortalama matematik başarı puanları incelendiğinde 391 puanla içinde İmam Hatip liselerinin de bulunduğu Meslek Liselerinin en düşük puana sahip olduğu, en yüksek puanın 668 ile Fen Liselerine ait olduğu, yine içinde Anadolu İmam Hatip Liselerinin de bulunduğu Anadolu Meslek Liselerinin 450, Anadolu Teknik Liselerinin 474, Anadolu Liselerinin 533 ve Anadolu Öğretmen Liselerinin de 577 puana sahip olduğu görülmektedir. Bu bilgileri akılda tutalım. Bir de ülkemizde okullaşma ile ilgili aşağıda sunacağım bir başka olguyu birlikte düşünelim: -Ülkemizde İmam ve Hatip yetiştirmek için ilk kez 1913'te bir okul açılmıştır. -Cumhuriyet'ten sonra 1924'te 29 adet İmam Hatip Mektepleri açılmıştır. Bu mekteplerin 1930 yılında öğrenci yokluğu nedeni ile tümü kapatılmıştır yılları arasında din eğitimi, Diyanet İşleri Başkanlığı içinde açılan Kur'an Kursları yarafından yerine getirilmiştir yılında Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı İmam Hatip Kursları açılmıştır yılında İmam Hatip Okulları açılmıştır 'te İmam hatip Okulları'nın adı İmam Hatip Liseleri olarak değiştirilmiştir 'te Anadolu İmam Hatip Liseleri açılmaya başlanmıştır. -İmam Hatip Okullarının yılı toplam sayısı 450 ve bu okullarda okuyan öğrenci sayısı da 'tür. Aradan geçen 10 yıllık sürede yani yılında okul sayısı 2074 ve öğrenci sayısı da olmuştur. Yani 10 yılda okul sayısı 624 adet ve 6.61 kat, öğrenci sayısı da adet ve 6.99 kat artmıştır. Şimdi yukarıda sorduğum sorunun yanıtını düşünelim. Ben düşündüm ve vardığım sonucu aşğı a da veriyorum. Dilerim ki herkes düşünsün: Biz Sırbistan'dan ve Azerbaycan'dan bile düşük olan 7.6 Ortalama Eğitim Yılı ile nicelik olarak, ağırlıklı bir biçimde Din Bilgisi dersleri oktuyoruz ve öğetiyoruz çocuklarımıza. Nitelik olarak da Matematik Okuryazarlığından, Fen Okuryazarlığından ve Okuma Becerisinden uluslararası düzeyde nal topluyoruz. Mutlu olun çocuklar! Gözün aydın Türkiye! Bir kapısından pamuk girip diğer kapısından ipekli kumaş çıkan bir fabrika henüz yapılmamıştır. Maden ocağından gelen kamyon kamyon demir filizini bir baştan sokup öbür baştan külçe külçe altın üreten fabrika henüz kurulamamıştır. Şapı kaynatmakla şeker olmuyor. Üniversite ne yapsın? Giriş kapısından imam alıp çıkış kapısından fizikçi Albert Einstein mezun edecek sihirbazlığı hangi üniversite gösterebilir? Buyurun cenaze namazına... Bornova, 16 Şubat

9 AFRODİSYAS Tahsin ŞİMŞEK İnsan Karya'da yaşar. der Herodot, Halikarnaslı hemşerimiz Şu bizim tarih baba. Afrodisyas'tır Karya'nın altın tacı Sarışın rüzgârların kenti Güzelliğin, Doyasıya aşkın Ve bir beyaz merhabanın Hani şu ağustos a adınıveren Augustus'un Tüm Asya'nın içinden bir tek bu kenti seçtim kendime dediği Merak bu ya İki sayfa daha çevirelim, Tarihten ve yürekten hadi: Roma bilir miydi acaba Afrodisyas olmasaydı Heykeli ve felsefeyi; Donkişot'tan 1500 yıl önce Bir roman yazıldığını Afrodisyas'ta Herhangi bir edebiyat meraklısı Venüs'tür öteki adı. Şair düşlerindeyse Söze secde ettiren Milo Venüs'ü, Hani Afrodisyas'a kapı komşu Antakyalı Aleksandros'la Güzellikte yürek yarıştıran. Bu yüzden burada Surlara sığmaz hiçbir yaşam Hiçbir anı İşte böyle sevgili, Afrodisyas bize Bir de şunu öğretir iyice: Ne aşk girer kalıba Bir gönülde Ne güzellik. Tek doğru odur ki Gönül kimi severse Zamanın Ve tarihin gönlünü sorarsan Günbatımlarından hemen sonra Samanyolu'nda buluşmaktır Afrodit'le hâlâ O beyaz merhabada O Afrodisyas ki Afrodit'ten alır adını Aşkın ve güzelliğin O köpük beyazı tanrıçasından Gökyüzünün çoban yıldızından Dipnot: Heredot: MÖ 5. yüzyılda yaşamış olan ve tarihin babası kabul edilen Bodrumlu (Halikarnas) yazar. Augustos (MÖ 27-MS14) Roma imparatoru. Karya: Büyük Menderes ile Fethiye'nin doğusundaki Eşen Çayı arasında kalan Güney Ege'nin antik dönemdeki adı. Antakyalı Aleksandros, Milo Venüsü'nün heykeltraşı. Bu Antakya (Antiokhia), Dandalas'ın Büyük Menderes'e karıştığı yerde, Başaran Köyü sınırları içinde yer alan, Afrodisyas'a komşu antik kenttir. -9-

10 BU KÖRDÜĞÜMÜN EMİ DE UMARI DA EĞİTİM Rıza YETİM Toplumsal yaşamımız, Cumhuriyetimiz; Cumhuriyetle elde ettiğimiz kazanımlar, hatta bireysel özgürlüklerimiz, bütünüyle kördüğüm. Önümüz karanlık, karanlığa doğru hızla yuvarlanıp gidiyoruz ama tepkilerimiz yetersiz. Oysa teslim olmak, boyun eğmek ayıp. Bilenler görenler, gidişin kötüye doğru olduğunun ayrımında olanlar için ayıp. Aydınlığın gönencinden gelenler, bilimin özgürlüğünü, insanlığın onurunu yaşayanlar için ayıp. İnsansak, bir ayak önce bu ayıptan kurtulmalıı y z. Hiç değilse, ayıplıyaşamak, tedirgin etmeli bizi. Çünkü bu sorun, ülke sorunu olduğu dekli, belki de ondan önce bile onur sorunudur. Hiç kuşkusuz,hepimiz, nohuda makarnaya, on torba kömüre onurumuzu satmadık.hele hele, inancımızla oynayanların kulu kölesi olmaya evet demedik, diyemeyiz. İnsansak, sorup sorgulamalı, sorulara ve sorunlara yanıt bulmalıyız. Çoğumuz, neden karanlığın kör kuyusuna düştüğümüzü tam olarak bilmiyoruz, bu açık. Bilsek, yumruğumuzu aynı yere vururuz, bilsek, sesimiz çok daha gür çıkar. Salt bugün değil, dün de bilemedik, dün de sesimiz gür çıkmadı. Örneğin, köy enstitüleri kapatılırken aydınlıkta yaşadığını sananlarımız ne yaptı? Tıpkı bugünküler gibi pusmadılar mı? Eğer onlar,pusup teslim bayrağını çekmeselerdi, köy enstitüleri kolay kolay kapatılamaz, biz de bugünleri, bu kördüğüm olmuş açmazları hiç görmezdik. Çünkü eğitim, böyle çürük döküntüleri, onurunu makarnaya nohuda, on torba kömüre değişen insan değilleri eleyip atardı köy enstitüler kapatılmış olmasaydı. İnsanları aydınlığa, uygarlığa, erince ve gönence, yani,insan olup insanca yaşamaya hangi eğitim götürürdü? Hiç kuşkusuz, sorup sorgulayan, eleştiren, yamukları düzelten,üretirken eğitip öğreten; sevgi ve barışı, birlikte yaşamayı, birlikte başarmayı öne alan çağcıl ve yaşamsal bir eğitim. Tıpkı İsmail Hakkı Tonguç'un ilke ve yöntemlerini ve işlerliğini ortaya koyup kanıtladığı köy enstitüsü uygulaması gibi bir eğitim. Yani, bize özgü, bizim öz ekinimizden ve bizim yaşam gerçeklerimizden doğma Atatürkçü,aydınlıkçı,bilim ve barıştan yana, insancıl bir eğitim. Erince gönence, mutluluk, sevgi ve barışa götüren bir eğitim.özet olarak, insanı insan yapan, insanlığa yaraşır bir eğitim. Söylenceye dayalı değil, gerçekleri dokuya dokuya yaşatan özgür bir eğitim. Kulaktan dolma değil, yaparak yaşayarak, üretip yaratarak ussal ve deneysel bir eğitim. Yani, başarıyla uygulanmış, ürünleri ortada olan köy enstitüsü adlı övünülesi kanıtlanmış bir eğitim. Şimdi ortada bir sorun var. İnsanlarımızın yarıs ı, kimlik, kişilik ve onuruna sahip değil. Bu insanların, elleri kollar ı, en önemlisi, onurları istençleri, inanç ve para aracılığıyla bukağaya vurulmu ş, onların hepsi de etkisiz ve tepkisiz hale gelmişler. Neden? Neden olacak, aldıkları eğitim yüzünden. Onlara sorma sorgulama, sorunlara çözüm arayıp bulma, sınayıp denemediği bilgi, bulgu ve söylentiden kuşkulanma öğretilmemi ş. Onlara, En doğrusunu büyüklerimiz bilir. Bizi her zaman büyüklerimiz bizden daha iyi düşünür. Ululemre uymayanlar, tanrıya ve peygambere karşı gelmiş olurlar. Eti senin,kemiği benim. Öğretmenin vurduğu yerde gül biter. diye öğretilmi ş, sorup sorgulama yasaklanm ış. Öğretmen anlatm ış, onlar dinlemişler. Okullarda hep uslu çocuk olmuşlar. Günah korkusuyla yaşamışlar. Onur nedir bilmeden almaya alıştırılmışlar. Doğrulardan gerçeklerden korkup kaçmışlar. Kendilerini kendileri değil, dinsel inançları yönetmi ş. Üretip ortaya koyduklarıyla değil, boş sözlerle kendilerini savunmuşlar. Kim onlardan yana duruş gösteriyorsa, kim onların hakkı için savaşım veriyorsa, onlara düşman olmuşlar. O yüzden, oylarını karanlığa karanlığa çeken yarasalara veriyorlar. Hep yanlış eğitim yüzünden. Hep kimliklerini kişiliklerini bilmemeleri, öz varlık saygılarını yitirmiş olmaları yüzünden. Hep başkalarından beklemelerinden dolay ı. Onların uslarıtutsak olmamışolsa, olasıdeğil, bu iletişim, bilim ve bilişim çağında böyle mal gibi tepkisiz durmazlard ı. Bir de şu var: Bu ülkede bilgütay(üniversite)diye hiçbir kurum yok sanki. Nedir bilgütayın görevi? Bilgi üretmek. Kimin için? Ülkemizin insanlar ı, hatta insanlık için. Ne yapıyor bizim bilgütaylarımız, bilim insanlarımız? Durup bekliyor, üzerlerine ölü -10-

11 toprağı örtülmüş gibi sus pus olmuşlar, iktidara bağılsız koşulsuz kulluk ediyorlar. En çok inanıp güvendiğimiz bilgütaylardan da umut yok. İş, gerçek yurtseverlere, gerçek aydınlara düşüyor. Öyleyse hiç durmadan bir ayak önce eğitim savaşına başlamak zorundayız. Bugünkü açmazlardan kurtulmak için ulusal eğitimimizi ta baştan ele almazsak olmaz. Eğer insanımızı insan yapmak, insan olarak uygar, mutlu, erinç ve gönenç içinde yaşatmak isteyip şu içinde bulunduğumuz utanç verici karanlık eğitim sarmalından kurtarmak istiyorsak; Cumhuriyetin getirdiği tüm eğitim değerlerinden yararlanarak eğitim dizgemizi, istediğimiz temele oturtmak için hiç durmadan kolları sıvamada geç kalmamamız gerektiğinin bilincinde olmamız gerekir. Hem de hiçbir engelden, hiçbir baskıdan yılıp korkmadan. Dediği gibi Tonguç Baba'nın Korku, bizden korksun. Ayrıca, geç kalmak teslim olmak demektir. Teslim olmaksa, salt kendimiz için değil, gelecek kuşaklar için de yıkım olacaktır hiç kuşkusuz. Gelin hep birlikte geleceğimiz için direnelim! Bu hallere düşmüş olmamız asla yazgı değildir, bunu bilelim. Öteki yarımız, yazgı olarak kabul etse bile yüzü güneşe dönük olanlar için karanlığa teslim olmayanlar için hiçbir zaman yazgı olmayacak, hiçbir zaman aydınlıkta yürüyenleri karanlığın kör kuyusuna çekemeyecektir. Görevimiz, öteki yarımızı yazgı tutsaklığından kurtarmaktır. Nasıl mı? İşlevi karanlığa götüren bu eğitim dizgesini söküp atarak. Söküp atıp da yerine insanı insan yapan, - kul değil,- üretken eğitimi yaşama geçirerek. O zaman karanlığa giden yolları kapatmış oluruz. O zaman çağdaş uygarlık yollarıaçılır, o zaman sevgi ve barışgülleri açar ülkemizde. Bugünler, inancımızı savunma günleri, insanlığımızı ortaya koyma günleri. Bugünler, çocuklarımızı ve geleceğimizi kurtarma günleri. Bugünler, yiğitliğimizi gösterme günleri. Bugünler, özveri günleri. Sis basmış yanımızı yöremizi, göz gözü görmez olmuş. Geç kaldık karanlıkların üstüne üstüne gitmeye. Dağ başlarını duman almadan yürüyelim arkadaşlar! Uyuma diyenler uyuttu bizi Mehmet GENÇ mrgenc09@hotmail.com Sen şey de, deme başka bir şey, kal öylece Ben hiç dedikten sonra durup bakışalım Bilirsin söz düğümlenmesidir bu iki sözcük Sevmişimdir bu iki sözcüğün art arda gelişini Temize çekelim kendimizi gecenin kör noktasında Uyumayalım, uyuklayana aşk çarpsın bu gece Sisli havada sürüye ninni çeksin kurtlar Ev sahibinin uykuya dalışını beklesin tilki Hele patron sendika başkanını yemlesin Yedi düvel uyuma diyenler uyuttu bizi Çağın tanığı olsun uykuya hasret aşklar Uyumayalım, uykusuz kalalım bu gece Savaş kararları altında imzası olmayan Kadın, çocuk ve Çingenelerin ölüm yaşına Yüz yıl sınırı getirmiş şiirin yeni yasası Kutlayalım bu zaferi, uyumayalım güzelim Bilinçsizce gözlerimizi kapasak da sevişirken Uyumayalım, uyuma diyenler uyuttu bizi Kan meydanında boş beşiği omuzlayan kadın Son damla deniz suyunu deve içti, tuzdur kalan Kanayan yaraya tuz basma devri geldi geçti Sevinçle havuzdan çıkan ördek yavrularının Islak olmayışına şaşarak uyumayalım kadınım Uyumayalım, uyuma diyenler uyuttu bizi Tarih kitaplarının görünmeyen sayfalarında Kan kaşanarak* gelip geçerken madalyalılar Ahmak ıslatan yağmurları ıslatsın bu kara geceyi Aldırma, güvercin kanatlarıdır omzuna yağan kar Üşenmeyip yıldızları sayalım geceden habersiz Kim az yıldız saymışsa zamansız bir aşk çarpsın Kara sabunla eze eze yıkadı tellak derimi Çıkmıyor tenimdeki gençliğimden kalma izler Gitti giden ömrün geri sensiz dönülmezliğinde Halk türkülerine yansıyan hasretten beter Beni ensemden ve sırtımdan öpme güzelim Sırtımda hâlâ cop, ensemde polisin göz izi * Korkudan idrar kaçırmak -11-

12 Tarımı sömüren, çiftçiyi yoksullaştıran ekonomi politikaları Prof. Dr. T. Ayhan ÇIKIN Son çeyrek yüzyıldır Türk tarımı, Cumhuriyet döneminin en bunalımlı günlerini yaşamaktadır. Yüzyıllar süren bitmez tükenmez savaşların ardından ulusal kurtuluş savaşının başarıyla sonuçlanmasında Türk halkının elindeki yegane kaynak tarımdı. Cumhuriyetin kuruluşu sonrasında genç Türkiye'nin yaptığı atılımlarda tek dayanak noktası tarımdı. Bugünkü sanayileşme sürecinin temel mayası, 1930'lu yıllarda atılırken tarımdan başka basamak yapılacak bir sektör yok gibiydi. Son onlu yıllarda Sümerbankı bitirdik, yakında tarihten silinir. söylemiyle övünenlerin yetiştiği okullar ve sanayi kuruluşlarının hepsinin harcında Türk tarımının yadsınamaz payları vardır. Sanayileşmemiz onun omuzlarında yükseldi, dış ticareti, bankacılığı onunla öğrendik. Çok partili demokrasiye geçerken tarım odaklı tartışmalar hep gündemdeydi. Nasıl oldu bu? Türk ekonomisinin bu günlere gelmesinde, 1930'ların uygulamalarını eleştirenler, o günün koşullarında nasıl politikalar üretilip, yoksul bir ülkenin tek kaynağı olan tarımından nasıl bir çağdaş Türkiye Cumhuriyeti yaratıldığını anladıklarını sanmıyorum. Nedir o günlerin politikasının özü? Öncelikle tek üretim kaynağı olan toprak potansiyelini ve onun üzerindeki insan kaynağını harekete geçirebilen bir sistem yaratmak Yer altı kaynaklarını harekete geçiren politikaları bir yana bırakıyorum. Sadece tarım kısmını şöyle bir irdeleyelim : - Öncelikle insan beslenmesinin temel kaynağı olan hububat üretimini sürekli kılan ve onu pazara ve sanayiye sürekli ürün veren bir düzen kurmak (Toprak Mahsulleri Ofisi örneği). - Ardından insanın temel giyim ihtiyacı olan pamuk ve pamuklu sanayini devreye sokmak (Tarım Satış Kooperatifleri ve Sümerbank örneği); - yine insanların önemli enerji kaynağı olan şekeri elde etme çabaları (şeker pancarı tarımını geliştirme ve şeker sanayi örneği[1]). - Yabancıların elindeki Tütün Rejisini ulusallaştırarak yüz binlerce tütün yetiştiren aileye ve yeterli geliri olmayan maliyeye önemli gelirler yaratmak (Tekel örneği). - Ayrıca tarımsal hammaddeleri kullanan sanayilerle (özel ve kamuya ait) tarım-sanayi bütünleşmesini sağlama çalışmaları. - Tarımın ve tarıma dayalı sanayilerin finans desteğini yapabilecek finans kurumlaşması örneği (Ziraat Bankasının bu amaca uygun yapılandırılması ve Tarım Kredi Kooperatifleri örneği). - Tarıma teknik girdi sağlayacak ve bunu çiftçinin tarlasına kadar ulaştıracak girdi üretimi ve dağıtım kanalları (Zirai Donatım Kurumu örneği). - Çiftçinin beyinsel gücünü, çevresindeki kaynakları algılayabilecek bir şekilde geliştiren bir eğitim ve yayım örgütünün kurulması ( Köy Enstitüleri ve Tarımsal Yayım Teşkilatı örneği)... - Vb vb Örnekler çoğaltılabilir. 1930'lar döneminin tarım politikalarını, daha doğrusu ekonomi politikalarını şöylece özetlemek mümkündür : Her alanda üretimi artırmak için onun sanayisiyle, pazarıyla, hizmetler kesimiyle organik bir doku içinde çalışan bir ekonomi politikası. Zorunlu ve gerekli olarak bu politikanın en büyük aktörü Devlet olmak durumunda kalmıştır. Çünkü, yeterli sermaye, bilgi birikimi ve girişimci insan tipi yoktu. Ancak, özel girişimcinin de yolları tıkanmamıştır Bugün övündüğümüz tekstil sanayi, bu politikanın eseridir. Ne yazık ki, bu ülkenin bir bakanı çıkıp da, Sümerbankı bitirdik sözüne bu kesimden bir tepki beklerdim Ne yazık ki böyle bir tepki göremedim. Bu politikaların rüzgarıyla 1980'li yıllara kadar dünyada iyi gelişen, dünyaya örnek gösterilen bir tarımsal gelişme yaşadık. Sonra ne oldu da Türk tarımı bugünkü hazan mevsimine girdi? Tarımda rüzgarlar niye tersine esmeye başladı? Bunun pek çok nedenleri sıralanabilir: - tarımsal yapının bozukluğu, - tarımı finanse eden bir bağımsız banka sisteminin olmayışı, -12-

13 -Türk çiftçisinin kendi öz potansiyelinin tarımda bir dinamizm yaratamaması, vb -Vb.. pek çok nedenler ileri sürülebilir. Bunlar alt yapı sorunlarıdır. Alt yapı sorunlarının çözümü de siyasi sorumlulara aittir. ** AB'ye girme sorunları çözecek mi? Türkiye, AB'ye girme niyetini 1963'te ortaya koydu. 1980'de tam anlamıyla piyasa ekonomisine geçişi benimsedi. Bütçe ve dış ticaret açıkları, iç ve dış borçlanma ile kapatılmaya yönelindi. Ülke, son çeyrek yüz yıl içinde ulusal geliri boyutunda borçlandırıldı. Vergileme sistemi, adeta rant vergi sistemine dönüştürüldü. Tarım, iç ve dış ticaret hadleri aracılığı ile adeta sömürüye açıldı. Çiftçiler, kendi iç dinamiklerini harekete geçirebilecek bir eğitim sisteminden uzak kaldı. Tarım dışı kesimlerde müdahale sistemini kaldıran siyasi erkler, tarımın daha fazla sömürülmesi için, tarımsal girdi fiyatlarını yükselten, tarım ürünleri fiyatlarını düşük tutan politikalara ağırlık verdi. Çiftçi, kendini siyasi ve ekonomik konumlarda ifade edebilecek örgütlenmeden yoksun bırakıldı. Çiftçi ve işçi örgütlenmeleri üzerinde siyasi erkin uyguladıkları kafa karıştırıcı yasal düzenlemeler ve uygulamalar, emekleriyle geçinenlerin bu sömürü sistemini kavramalarını zorlaştırdı. Kısacası, kırsal kesim, kendi dinamiğini yaratmada yetersiz kaldı. Tarım kesimi, finansal alt yapısız bırakıldı. 1970'lerde Köy Koop hareketiyle yaratılan dinamizm, 1980'lerde kırıldı. Örneğin, tarım ve kooperatiflerin finans alt yapısı çeşitli bahanelerle engellendi. 1970'lerde, Köy Koop'un satın aldığı bir banka, dönemin maliye bakanı tarafından bir gecede, sermaye artırımı yapılarak, bu bankanın o yıllardaki bir başbakanın yeğenine aktarılması sağlandı. 1980'li yıllara doğru yoğunlaşan Stand-by anlaşmaları ile tarıma yapılan destekler, teker teker ortadan kaldırıldı. 2000'li yıllarda çıkarılan tütün ve şeker yasalarıyla, tarımın bu gözde sektörlerinin piyasa alanları yabancılara adeta peşkeş çekildi. Tarımsal KİT'ler özelleştirilerek tarımın sanayi ve pazar ile ilişkileri kurumsuzlaştırıldı. Bunların yerine yeni kurumsal yapılar oluşturulmadı. Örneğin Yunanistan, Türkiye'deki TMO'sine benzer bir kurumunu özelleştirirken, bunu alabilecek ve yönetebilecek çiftçi kooperatiflerini yaratmak için 15 yıl uğraş verdi. Uluslararası anlaşmalar ve tarım? Son çeyrek yüzyıldır, Türkiye'nin siyasi sorumluları, çiftçilere Dünya ölçeğinde rekabet etmelerini söylüyorlar. 1994'de GATT Uruguay Tarım Ticaret anlaşmasını, 1995'te AB Gümrük Birliği, Dünya Bankası ile Stand-by anlaşmaları imzalanırken tarımın mevcut yapısının Dünya rekabetine açılmaya elverişli olup olmadığı hiç düşünülmedi mi? Düşünülmediyse, tarımın bu gün düştüğü sıkıntıdan sorumlu olanlar çiftçiler mi, yoksa Türkiye'yi uluslararası rekabete açan anlaşmalara imza koyan siyasi sorumlular mı? AB ile bütünleşmek elbette büyük bir proje. Bu projenin getirece ği oldu ğu gibi götürece ği de var. 1950'lerden sonra tarıma uygulanan politikalar, çiftçiyi piyasa ekonomisine adapte olmaktan çok, 1930'ların projesi çerçevesi içinde oluşturulan kurumsal dokulardan yararlanarak, seçimden seçime biraz yükseltilen girdi ve çıktı destekleri olmuştur. Türkiye'nin mali politikalar ı, reel üretim yerine, rant tipi vergilendirmeye dönük olduğundan, tarım politikalar ı, piyasada oluşan fiyatlar yoluyla bu açığı kapatacak şekilde organize edildi. AB uyguladığı tarım politikaları ile önce kendine yeterli bir tarım yarattı. 1980'lerden sonra da bu politikalarla, tarımda ihracatçı bir konuma geldi. 1960'larda tarım ürünleri bakımından net ithalatçı olan AB, bugün net ihracatçı yapıya ulaştıysa, burada piyasa mekanizması içinde kooperatifleşmenin rolü inkar edilemez. Türkiye'nin AB müzakerelerinde en sıkıntı çekeceği dosya Tarım Dosyasıdır. Bunun nedenleri bütün ayrıntılarıyla basında yer almaktadır. Tarımda son yarım yüzyıldır yapamadığımızı şimdi AB kanalıyla yapmak durumunda kalacağız. Bu, en az bir nesil, çiftçinin oldukça sıkıntılı yıllar geçireceği anlamındadır. Gelecek kuşaklar rahat edebilecekler mi? Gelecek çiftçi kuşaklarının refah ı, AB ile müzakerede Türk tarafıı n n başarıı s na ve uygulamalara ba ğı l olacaktır. Özellikle hayvancıı l k, tütün, pamuk, şeker ve hububat üreticilerinin oldukça sıkıntılar yaşayacağını söylemek pek de kehanet olmayacaktır. Öncelikle tarımsal alt yapıy ı, tarım işletmelerini belirli bir ölçeğe getirerek rekabet gücünü geliştirmek durumundayız. Tarım- sanayi-hizmetler dizisinde yer almasını sağlayacak örgütlenme (özellikle kooperatifçilik) konusunda örgün ve yaygın e ğitim verecek önlemleri almalıı y z. Bugünkü rekabet düzeni içinde finansal yapıyla desteklenmeyen sektörlerin yaşama şansı zordur. Onun için Türkiye'de, tarımı ve onun kooperatiflerini kucaklayacak bir banka sistemi oluşturmak zorunludur [1] Türkiye'de ilk şeker fabrikasının temeli 1925'de Uşak'ta atılmıştır; ilk şeker üretimi Alpullu şeker fabrikasında gerçekleştirilmiştir; 1933'de Eskişehir, 1934'de Turhal şeker fabrikaları devreye girmiştir yıı l nda Şeker Enstitüsü kurulmuştur (AÇ) -13-

14 Emin UGUNLU'dan ilgilisine: Diyorsun ki: - ''Dedesinin mezar taşını okuyamayan tek millet biziz.' Aklınca harf devrimini, dil devrimini, Kemalizm'i tam on ikiden vurduğunu sanıyorsun böylece... Yazıyı ve dili değiştirerek kuşaklar arasındaki kültürel kopuşu gerçekleştirdiğini ima ediyorsun Kemalistlerin. Herkese Osmanlıcayı öğreterek bu kuşaklar arası kültürel kopuşun ortadan kalkacağı gibi bir niyeti kullanarak sinsi sinsi vuruyorsun Kemalizm'e. Şimdi biraz zamanını çalacağım. Lütfen beni iyi dinle: Osmanlı dedelerimizin dedeleri, Göktürkler ve Uygurlar'dı. Göktürklerin kendilerine özgü alfabeleri vardı. Uygurların alfabeleri de büyük ölçüde özgün bir alfabedir. Bu dedelerimizin dilleri de pırıl pırıl bir Türkçe'ydi. Sonra ne mi oldu? Karahanlı, Selçuklu, Osmanlı dedelerimiz bu milli yazıyı bırakıp yerine Arap yazısını aldılar. Güzel Türkçe'mizi yazı, kültür, devlet dili olmaktan çıkardılar; Arapça ve Farsça' ya yöneldiler. Böylece asıl kuşaklar arası kültürel kopuş o zaman gerçekleşmiş oldu. Artık dedelerimiz, asıl dedeleri olan Göktürk-Uygur dedelerinin mezar taşlarını okuyamaz ve anlayamaz duruma geldiler. Osmanlı dedelerimiz zamanında bunun üzerine bir de ''Arapça+Farsça+Türkçe'' nin karışımından, adına ''Osmanlıca'' denilen yapay bir dil oluştu. Osmanlı dedelerimiz bu yapay dili, devlet ve yazı dili olarak kullandılar. Halk bu dilden hiçbir şey anlamıyordu. Saray ve devlet daireleri, konak, medrese üçgeninde kullanılan bu dil; devletle halk; halkla aydınlar arasında iletişim zorluğuna yol açtı. Onları bir ölçüde birbirlerine yabancılaştırdı. Ünsüz harfler bakımından bir enflasyon gösteren Arap Alfabesi, ünlü harfler bakımından tam bir çölistandı. Oysa güzel Türkçe'miz ünlüler bakımından bir Cennet zenginliğindeydi. Yani Arap Alfabesi Türkçe'mizin sesler dünyasına taban tabana tersti. Bu, okuma-yazmayı çok çok zorlaştıran bir durumdu. ADABELEN Değerli Osmanlıcı ve Osmanlıcacı kardeşim, Emin UGUNLU emin.ugunlu@gmail.com Türkçe ile felsefe yapılamaz, diyenlere selam olsun! Osmanlılar zamanında Osmanlı dedelerimiz, değil dedelerinin, babalarının dahi mezar taşlarını okuyamıyorlardı. Çünkü okuma-yazma bilmiyorlardı. Okuma bilenlerin oranı ancak % 5'ti. Okuma bilenlerin de çok çok büyük bir kısmı yazma bilmiyordu. Okuma bilenlerin tamamına yakını erkekti. Kadınlar arasında okuma bilen çok çok azdı. Bu yıllarda nüfusun % 80'ninden fazlası kırsal kesimdeydi; ama okumayazma bilenlerin tamamına yakını kentlerdeydi... Osmanlı nenelerimizin maalesef neredeyse tamamı alfabesizdi. Değerli kardeşim, Ayrıca tarihimizin çeşitli dönemlerinde eski yazıyla yazılmış temel eserlerin belki de tamamına yakını transkripize edilerek günümüz yazısına çevrilmiştir. Bunlar; bu halleriyle üniversite kütüphanelerinde, büyük kütüphanelerde bulunuyorlar; sizlerin, bizlerin ilgilerini bekliyorlar.. Benim Osmanlıcacı güzel kardeşim, sen bunların kaçını okudun? Yoksa okumak istedin de Kemalistler mi engelledi?(!) Konuyla ilgili daha çok şeyler söylenebilir. Ben, küçük bir hatırlatma yapayım, dedim.. Belki de haddimi aştım. İnşallah uzmanlar konuyu çok daha derinlikli biçimde ortaya koyarlar. Ancak şunu da belirteyim: Böbürlenmek gibi olmasın Osmanlıca'yı az çok bilirim. Çünkü üniversitenin Türkoloji bölümünden mezunum. Lisans tezim de Künhü'l Ahbar adlı meşhur Osmanlı tarihinin yazarı Osmanlı tarihçisi Gelibolulu Ali'nin MİHR Ü MAH mesnevisinin transkripsiyonudur beyiti epey geçen bu el yazması mesnevinin tek nüshası, British Museum'dadır. Ben mikrofilmden çevirmiştim yeni yazıya.. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin kütüphanesinde bekliyor.. Dengemizi koruyarak, art niyetsiz tartışarak her şeyi anlamaya çalışalım. Unutmayalım ki ''Dün ile bugünü kavga ettirirsek yarınımızı kaybedebiliriz.'' -14-

15 Plastik Omurgalılar veya Naylon Adamsılar Hüseyin YAŞAR* Güç karşısında inand ığı/düşündüğü gibi davranamayan insanlar vardır. Kendisi olmayan, sahte bir yüzle /maske ile çıkarlar topluma. Sahtekârlık onlar için yaşam biçimi olmuştur. Yalan, talan ve zulüm karşısında suskundurlar. Daha iyi olanaklara kavuşabilmek için, yetkilerini keyfi kullananlara karşı çıkamazlar. Hatta amirlerinin makul istekleri karşısında bile aşırı duyarlılık gösterirler. Onları memnun etmek için onurlarından, hatta olası tehlikeleri bertaraf etmek için namuslarından dahi taviz verebilirler. Asli görevlerini onurlu bir görev olarak değil, hizmetçi/köle anlay ışı/duygusu ile yerine getirirler. Güç kimdeyse o yana yaslanırlar. Hatalı olana karşı direnemez, en küçük tehlikede saf değiştirirler, karabatak gibi hemen suya dalar ve uzun süre görünmez olurlar. Küçücük bir tartışmada ortadan kaybolurlar. Bir olay karşısında olumlu ya da olumsuz bir tavır koyamaz, olayın iki tarafı da onun nezdinde haklıdırlar. Filozofça fikir içeren yazılar/konuşmalar döktürürler. Yazarlar ama yazdıklarının içeriğini yerine getirmezler. Örneğin, aşık oldum, bile derler ancak aşık olmak onların kaldıramayacağı kadar ağırdır. Kaldırmaya kalkınca kantarları bozulur. Yoldaşlarını yolda terk ederler. Köstebek gibi deliğe girer, ortalık yatışana kadar yeraltında kalırlar. Çünkü doğacak olası bir sorumluluktan korkarlar. Hiç kimsenin görmediği güvenli ortamlarda ve tatlı sularda tatlı su kelebekleri gibi uçuşurlar, gerektiğinde bir dostluk için kendini dipsiz uçurumlara atacağı hissini verirler, ama küçücük bir tıkırtıda sıvışıverirler. Baskılara karşı direnmezler, direnemezler. Çünkü ya omurgasız ya da omurgaları plastiktir. Halk deyimi ile naylon insanladır/ adamsıdırlar. Güneş batınca parlayan yıldızlar cinsinden değil, karanlık başlayınca karanlığa karışanlardandırlar. Bir partiye kayıtlı, hatta o partide milletvekili ve bakan olabilirler. Kişilikleri kurşun askerlerden daha aşağıda olduğu için gözleri daima genel başkanın gözündedir. İşaretle parmak kaldırırlarindirirler. Talimatla hareket ederler; kendi düşüncelerini söyleyemezler. Yapılanları sorgulayamazlar. Partide isimleri var, fakat kişilikleri yoktur. Naylon oyuncak gibi ezilmişlerdir. Ama omurgaları plastik olduğu için fiziksel bir hasar söz konusu değildir. Din ticareti yaparak geçimlerini sağlarlar. Yüzleri güleçtir. Güleç yüzleri çoğunluğun anladığı anlamda içinin dışa vurumu değildir; bir zaman önce gülerken donmuş, o günden bu yana yüzünde asılı kalmış bir maskedir. Çok sayıda maske çeşidine sahiptirler, güç veya güçlüyle karşılaşınca maskeleri hazırdır; yüzlerine takıverirler. Laf taşımakta üstlerine yoktur. Bundan en yakın 'arkadaşlarının' bile zarar göreceği onları ilgilendirmez. Patrona, ağaya, müdüre, genel başkana veya bölüm şefine şirin görünmek onlar için en büyük ''ibadet'' sayılır. Çalışma hayatında, göze girmek için istenilenin ötesinde işler yaparlar. Bu işleri ve yeni yaratılarını yakınlarına söylemezler, gizlerler. Söylemeyerek iş arkadaşları arasında kendilerince ''fark'' yaratırlar. Farkın iş arkadaşlarına yeni yük getirdiğini, işverene karşı onları zora soktuğunu bilmezler, ya da bilmek istemezler. Böyle bir sorun onların gündemlerinde bile yoktur. Bunlar, eskiden padişahları güldürür/eğlendirirlerdi ve soytarı olarak adlandırılırdı. Şimdi işlevleri değişti; iktidarların veya bazı kurumların tahkimatında dolgu maddesi olarak kullanılıyorlar. Bunlar ya ana, ya da babadırlar, ya da olacaklardır. Ön teker nerden giderse arka teker de oradan gider, hesabından düşünürsek, çocuklarına böyle bir ana/baba/öğretmen olmak, gelecek için ne büyük talihsizliktir. Mesleklerinin öğretmen olmasını düşünmek ise bir kâbustur. Böylelerini takip edenler, uyandıklarında / uyanabilirlerse, ne -15-

16 büyük kaos içinde olduklarını, atı alan Üsküdar'ı geçtikten sonra, göreceklerdir. Bu cinslerden /cisimlerden dün de vardı, bugün de var.12 Eylül herkesi kavururken plastik omurgaya sahip olan bu tipler ayaktaydılar. Onları ne tank ezebildi, ne de dipçik kırabildi. Her iktidar değişiminde ön saflarda onlar vardır. Her iktidar, her müdür veya ortam değişimi onlar için''dört gözle bekledikleri bir hasrettir''çünkü. Bu kişiliği ezik, kimliği çizik insan tipi nereden çıkt ı, diye merak edenler varsa okullara bakıversinler. Gerçekten, müfredat adı verilen malumat/enformasyon, okullarda, sormadan / sorgulamadan /araşı t rmadan bir bidona doldurur gibi, çocuğun kafasına doldurulur. Bu, şu anlama gelir; sen ne kadar ve neler öğreneceğini bilemezsin.biz senin için her şeyi düşündük ve belirledik. Senin işin talimat ya da tebliğedilenleri kabul etmektir. Araşı t rmana ve tartışmana da gerek yok. Tek doğru bizim söylemiş olduklarımızdır. Ayrıca sen potansiyel bir hırsızsın. Sınavlarda gözetmen olarak bulunmamıı z n nedeni de budur. Bu durum beyinsel travma değilse onursal bir tecavüzdür. Çevremiz tecavüze uğrayanlarla ve tecavüzcülerle doludur. İşte okul adı verilen fabrikalar, bu tiplerin üretildiği yerlerdir. Tanı bunları, tanımadan sakın büyüme çocuk! *Em. Coğ. Öğretmeni Gezi olaylarının yıldönümünde öldürülenlerin anısına bu sloganlarını yayımlıyoruz. Onları hiç unutmayacağız. HADİ GARİ HAYDİ! Cevat TURAN cevatturan1@gmail.com Bir gün biri sorarsa eğer, EN ÇOK NEYİ SEVİYORSUN? diye Önce eşimden özür dilerdim, Çocuklarımdan, torunlarımdan. Öğrencilerimden bir bir Diz çöker mesleğimin önüne Af dilerdim ağlayarak af. Sonra ağır ağır kalkar En uzaklara bakarak, PAYLAŞMAYI derdim PAYLAŞMAYI böbürlenerek * " Ben" sözcüğünü kazırdım sözlüklerden "Biz" yazardım yerlerine Ekmekse, sofrada paylaşırdım Vatansa barışta. Tüm yarışları sevmek üzerine yapardım İnançsa eğer konu Korkuyla değil Sevgiyle tapardım * Özgürlüğü ortaklaşa yaşardım, Bir de kardeşliği Hele hele doyunca yaşayalım insanl ığı, derdim * Doğayı kutsal belletirdim, El kaldırmayı en büyük suç sayardım ona Ateşi ve baltayıuzak tutalım anamızdan, Dalını gövdesini ateşte değil Çiçeğini gözümüz ile Meyvesini dilimiz ile paylaşalım, isterdim * Hadi, bre kardeşler haydi! Paylaşalım her şeyi Yârin dudağından gayri. ( Bergama Cevat Turan-61) -16-

17 BEDEL Faik AY 18 Nisan 2015 günlü Cumhuriyet gazetesinde, IŞIK KANSU'nun - Ankara Kulisi- köşesinde Köy Enstitülerinin kuruluşunun 75. Yılı nedeniyle kaleme aldığı 75. Yıl Kutlu Olsun başlıklı yazısında 2 cümlelik bir paragraf ilgimi çekti. Bu paragrafı 75 yılın özetiydi. Bu konuda yüzlerce makale ve kitap yazıldı, ama bu kadar vurucu olmadı. Köy enstitülerinde öğretmenlik yapan Nazif Evren öğretmenimizin Kekik Kokulu Yıllar adlı anılar derlemesinde şöyle der: Fire (eksiltme azaltma) leri pek az oldu ve ucuza yetiştiler, kendilerine harcananları yüksek katıyla ulusa ödediler. Kendilerinden ve bizlerden bahsediyor. Bir konu ancak bu kadar özlü olarak anlatılabilir. Bir açık oturum izlemiştim. Konu Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama, gerileme ve çöküş nedenleriydi. Katılımcılardan birisi aykırı profesör olarak tanınan Yalçın Küçük idi. Katılımcılar pek çok neden ileri sürdüler. Örneğin: Çocuk padişahlar iş başına geldi. Maliye bozuldu. Askeri örgütlenme bozuldu. Yeniçeri teşkilatı bozuldu. Devlette görevler rüşvetle satıldı vs Yalçın Küçük dedi ki; Beyler bunun cevabı tek cümle. Haraç bitti Osmanlı gitti. Haracın bedelini devlet misliyle yok etmek suretiyle ödedi. Ben de diyorum ki: Köy Enstitüleri ve Öğretmen Okulları bitti. Ülkemizde Öğretmenlik ve Eğitim gitti. Bedelini ulus olarak ödemeye devam ediyoruz. Ucuza yetiştiler i kendimizden örneklersek; yaşlarında gittiğimiz okullarımızda hiçbir lüksümüz yoktu. Olamazdı da. Çoğunluğumuz yoksul kesimden geldik. Ayakkabıyı, ceketi ilk defa görenimiz fazlaydı. Ama biz seçilmiştik. İlçelerdeki yazılı sınavlardan sonra, başarılı olanlar Ortaklar'daki yazılı ve sözlü sınavlardan geçirildik. Bu sınavlarda da başarılı olduktan sonra okula kabul edildik. Ağzı açık boş çuval gibiydik. İçine ne konursa almaya hazırdık. Bilgiye açtık. Açlığımızı yararlı bilgilerle giderdiler. Hayatta karşılaşabileceğimiz sorunları çözmek için gerekli bilgiyi verdiler. Bizim kuşaktakiler niye Zülfikar Ortaç' ı anarlar? Çünkü o gideceğimiz köylerde bize nelerin gerekli olduğunu ve köylünün her türlü bilgiye aç olduğunu biliyordu. Onun için tutturduğu özel deftere; Fakr-ü Hal (Fakirlik Belgesi)kâğıdı Hayvan Menşe-i Şahadetnamesi (yani hayvana sahiplik belgesi veya eşek şahadetnamesi) örnekleri yazdırıyordu. Çoğumuz kendimizden ve yaptığımız hizmetlerden bahsederken ''öğünmek gibi olmasın '' der tevazu göstermeye çalışırız. Ben hiç de öyle demeyeceğim. Öğünmek hepimizin hakkı, bu hakkı da bizi yetiştirenlere teslim etmek zorundayız. Köyümüzde hiç bir şey değilken, çoğunluğumuzun anne-babaları okumaz yazmaz iken, bizler bizi yetiştirenler sayesinde yurdun dört bir tarafına göçmen kuşlar gibi dağıldık. Yıllarca her derecede görev yaptık. Boyun eğmedik. Yurdun sorunları kendi sorunlarımız oldu. Yurt sorunları hakkında düşünce ürettik. Ne yaptığımızın en yakın göstergesi dergimizin son sayısı(34). Öğretmeninden, yöneticisinden, profesöründen, hukukçusundan, ziraatçisinden, sağlıkçısından vs olan 49 kişi yurt sorunları hakkında düşünce üretmiş, ışık saçmıştır. Gelelim bedel ödemeye; ben dahil pek çok arkadaşımız görev yaptığı süre içinde, kimilerinin hoşlarına gitmedikleri için görev değişikliklerine, sürgünlere, maaş kesimlerine uğramışlardır. Ülke bedel ödemesin diye kendileri bedel ödedi. Köy enstitülerinin ve öğretmen okullarının kapatılma nedeni de bu bedelde gizli değil mi? Her önüne gelen çıkar çevresi ulusa bedel ödetsin diye Örneğin dergimizin son sayısında 34 yazıda söz edilen; Esat Ersöz'ün Zülfikar Ortaç' ı OrhanArık'ın İsmail Tuna'sı Metin Güven'in Ömer Sümer'i Hatice Yüceli'in ve Kemal Kocabaş'ın Yaşar Kemal'i Ali Kaya'nın Gazi Dedem'i Nabide Kılınç'ın Mehmet Erbil'i Muharrem Karataş'ın Özdemir İnce'si Etem Oruç'un Mesut ve İsmet Tarcan'ı Şadan Gökovalı'nın Ayhan Çıkın'ı Osman Gökçe'nin Renan Pekünlü'sü Fire vermeden (eksilmeden) bedel ödeyenlerdir. Ulus, bedel ödemesin diye ellerini taşın altına sokanlardır. Onlar, insanlık var oldukça onurlu yaşantılarını sürdüreceklerdir. Ulusa BEDEL ödetenler kin ve nefretle, BEDEL ödeyenler ise şan, şeref, saygı ve sevgiyle anılmaya devam edeceklerdir. -17-

18 DAĞLAR ve YÖRÜKLER Etem ORUÇ Halk arasında bir deyiş vardır, Kurt bunalırsa köye iner, kul bunalırsa dağa çıkar, diye ben de dağlara, doğa anaya sevdalı biriyim. Zaman zaman kentin beton yığınları,şehrin -sözde açıkgöz- iki yüzlü, bencil insanlarından sıkılınca dağlara, özgürlüğün simgesi dağlara kaçarım. Oraların, mersin, kekik, geven, çam kokan tertemiz havasını ciğerlerime doldurunca kendime gelirim. Uçsuz bucaksız ufku seyrederken bir de çamsakızı atarım ağzıma, mis gibi Dağların özgür çocuklarıdır Yörükler. Hayvancılıkla geçinen Yörükler, doğayla barışık insanlardır. Her hayvanın, bitkinin dilinden anlarlar. Tüm gereksinimlerini de kendileri üretirler. Özcesi, kendi yağıyla kavrulan insanlardır yörükler. Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan' ın anılarında okumuştum. Selanikte yaşarlarken bir yaramazlık yaptıklarında anneleri: Yörük çocukları,siz hiç laf dilemiyorsunuz! diye bağırırmış. Makbule de ağabeyi Mustafa'ya: Ağabey, annem bize yörük çocukları diyor, ne demek yörük? Mustafa Kemal de: Yörük, yürüyen Türk demektir. Orta Asya'dan yüryerek Anadolu'ya, oradan da Selanik'e gelmişiz, der gülermiş. Öz be öz Türk olan, Mustafa Kemal'in yürüyen Türkler dediği yörükler doğayla öylesine bütünleşmişlerdir ki her şeyden yeteri kadar alıp, kurda, kuşa, tüm canlılara düşünen paylaşımcı insanlardır. Kadın-erkek ayrımı yoktur, kendilerince inançları vardır ama bağnaz değildirler. Bir çadırın kıyısından geçerken mis gibi bir ekmek kokusu yayılır. Ekmek yapıp, sacın üstünde pişiren Elif Nineye: Kolay gelsin nine, bereketli olsun! dersin, nine hemen yassıgeçle ocaktan aldığı yufkayı, içine peynir koyup dürüm ederek, Yavrum, şu dürümü sıcacık yiyiver bakayım! diye size uzatır. Sizden hiçbir beklentisi de yoktur. Belki bir daha yüzünüzü de görmeyecektir. Az ötede ebem kuşağı renkli giysili bir yörük kızı. Gözleri akşam sabah yıldızı. Kendinden emin salına salına gezer keçi sürüsü arasında. Karıncalı Dağ denli güzel, kaşlar gözlere paralel. Bakışının derinliklerinde yanar dağlar alev fışkırır. Sevda yüklü dağ çiçeği, kalbime vurdukça vurur. Ak köpüklü karlı sularda yunar, sevdiğini görünce durulur. Lafı gevelemez yörük güzeli severse yürekten sever, sevmezse de çeker gider. Çam sakızı çoban armağanı dediğimiz -küçük de olsa- bu özverili güzel ilişkiler, dostluğu, sevgiyi pekiştiren davranışlardır. Dağ adamı, avluna erği, damına yörüğü sokmayacaksın diye küçünsediğimiz insanlarda görürüz bu güzel ilişkileri. Osmanlı Devleti de yüzyıllarca bu yörüklerle,türkmenlerle uğraşmıştır. Ereği, hiçbir şey vermediği bu insanlardan daha çok vergi almak -18-

19 ve oğullarını askere alarak bilinmeyen, Yemen, Galiçya gibi yerlerde çoğunlıkla ölümüne neden olmak. Ne yapsın Yörük, nasıl insin düze Düze inse sivrisineği, tahsildarı var, dağa çıksa ayısı var, çalıkakıcısı var. Çalıkakıcılarla efeleri birbirine karıştırmamak gerekir. Çalıkakıcı, adi soygun yapan, ırza, namusa el uzan kişilerdir. Kim koruyacak Yörükleri, Türkmenleri? Efesi var Aydın elinin eğilmez Türk'ün başı. Aydın Dağları, Karıncalı Dağ, Babadağ, Bozdağ, Beydağ' ı yıllarca efelerini barındırmış koyaklarında. Osmanlı'nın zülmünden, dağların çalıkakıcılarından ise efeler korumuş. Adı bazen Börklüce Mustafa, Birgili Cennetoğlu, Sultanhisarlı Kadıoğlu olmuş, bazen de Gizemli Kadın Efe, Atçalı Kel, Sinanoğlu, Çakıcı Mehmet Efe, Yörük Osman Efe olmuş Osmanlı'ya başkaldırmış Sadece Ege'de mi? Hayır, baskının ve zulmün başgösterdiği her yerde. Bolu'da adı Köroğlu olmuş 16. yüzyılda. Fazla vergilerle zülmeden Osmanlı'ya karşı ayaklanan halkına yönder olmuş Köroğlu. Benden selam olsun Bolu Beyi'ne, / Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır, / Ok gıcırtısından kalkan sesinden, / Dağlar seda verip seslenmelidir, diyerek dağlara çıkar. Söylencelere göre Köroğlu'nun annesi ışıktan hamile kalır ve diri diri toprağa gömülür. Köroğlu mezarda doğmuş, ölü annesini emerek büyümüştür. Kimileri ona Gorolu- Korun, yani ateşin, kutsal gücün oğlu da derler. O kendini hep kurda benzetirmiş, Tüfek icad oldu, mertlik bozuldu, demiştir. Dadaloğlu 18. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı Develti'nin Anadolu Yörüklerini düze indirme politikasına başkaldıran bir halk ozanıdır. Oğuzların Afşar boyundan. Toros Dağları'nda yaşar, yerleşik hayata geçmek istemeyen Türkmen aşiretlerinin sesidir. Kalktı göç eyledi Afşar elleri, / Ağır ağır giden eller bizimdir, / Arap atlar yakın eder ırağı, / Yüce dağdan aşan yollar bizimdir. / Dadaloğlu'm bir gün kavga kurulur, / Öter tüfek davlumbazlar vurulur, / Nice koçyiğitler yere serilir, / Ölen ölür, kalan sağlar bizimdir. Hele bir ilkbahar gününde çıktıysan dağlara tadına doyum olmaz. Pelit çalılarının altından, meşe yapraklı bitek topraktan başını uzatarak sizi bakan, kırmızı, beyaz, mor laleler, katırtırnağı dediğimiz çeşit çeşit orkideler, Ödemiş kırlarında iseniz kır laleleri, salep çiçekleri, Yörük kilimleri denli güzel, süslemiştir bayırları. Yağmur sonrası, su damlaları çiçeklerin üstünde. Bir sis basarsa üstünüze, bizim buralarda körduman da denir. Sis dağılırken perde perde büyülü bir hava yayılır her yere. Yayla bulutları yavaş yavaş yükselirken, çelik bir yay gibi gerilen efeler toprağa diz vurmaya başlarlar. Bir savaş seyri vardır efenin her tavrında, / Görünce kanın kaynar o an damarlarında, / Efe çelik bir yaydır fazla germeye gelmez, / Çağlayınca sel olur kimseye boyun eğmez, / Yayla bulutu gibi yükselir yavaş yavaş, / Sonra birden sel olur başlamıştır bir savaş. Efeler yoksul babalarıdır, yoksulu, mazlumu korur, zalimi ezer. Halkının koruyucusu, dağda adaletin simgesidir. Yatak ölümü bilmezler, onlar ölümü yenmiş, obası için kendini adamış kişilerdir. Türk askerleri onlara silah atmaz, onlar da Türk askerine. Osmanlı, efeler için özel Arnavut, Çerkez birlikleri kurmuştur. Efeler ölseler de türkülerde yaşarlar. Arnavutlar atar atar vuramaz, / Sinanoğlu isvahından duramaz, / Efenin mermisi hiç adres sormaz, / Aman efem Osmanlı'dan dost olmaz. Osmanlı'dan dost olmaz sözü halk dilineaydın elinde yerleşmiştir. Osmanlı binbir yalanla düze indirdiği efeleri kalleşleyerek öldürtmüştür. Türk Halkının Osmanlı'ya hiç güveni yoktur. Dağdaki Yörüklerin, düzdekilerden, saraylarında oturan padişahlardan hiç bir talebi olmamıştır. Gölge etme başka bir şey istemem demiştir. Ama düzdeki egemen çevreler durmadan istemişlerdir. Vergi ister, oğlunu ister, düze indirmek ister. Dağdakiler paylaşmasını, dayanışmasını, doğaya saygılı olmayı bilirler. Düzdeki egemenler açgözlüdür, doyumsuz, bencildir. Dağdaki onurlu, dikbaşlı kişileri düze indirerek kul yapıp kullanmak ister. Bugün de ülkemizin içinde bulunduğu duruma bakarak; eğer demokrasi, bilinçsiz çoğunluğun, bilinçli azınlık aydınlığı yok etmek için uygulanan bir yönetim ise ben demokrat falan değilim. Teknoloji dediğimiz yeni buluşlar da emperyalist egemen güçlerin elinde, zavallı insanları daha güzel sömürmek için bir araç. Atatürk gibi bir Yörük çocuğu çıkıp: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir, dediyse de onun verdiği özgürlükleri kullanarak, gizli amaçlarını alet ederek, onun ilkelerini yok etmek için kullanmaktadırlar. Yeni Osmanlıcıların yürekler acısı duruma gördükçe Dadaloğlu'nun dediği gibi, Ferman padişahınsa dağlar bizidir, diyesim gelir

20 TARİH AFFETMEZ!.. Ahmet M. EGEMEN İnsan topluluklarında ve toplumlar arasında geçmişte meydana gelen olayları, yer ve zaman göstererek inceleyen ve bu olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini kaynaklara dayanarak araştıran bilim dalına TARİH denildiğini çoğumuz biliriz. Buna göre, tarihsel olayların mutlaka insanı konu alması ve geçmişte yaşanmış olması gereklidir. Ayrıca yaşanan olayların coğrafyasını göstermesi, kronolojisini belirtmesi, belge ve kaynaklarını sunması, neden-sonuç ilişkisi içinde analiz yapması gerekir. Tarihte temel öğe insandır. Tarih, insana değil, insan tarihe yön verir. Tarihi oluşturan, insanın ta kendisidir. Tarihsel olayların deney ve gözlemi yapılamaz. Tekrarlanamaz. Belirli yasası ve kuralları yoktur. Her şeyden daha önemlisi, tarihsel olaylar GÜNÜMÜZÜN KOŞULLARINA GÖRE DEĞERLENDİRİLEMEZ BİR TARİHSEL OLAYDA, ROLÜ OLANLARIN KATKILARININ D O Ğ R U O L A R A K DEĞERLENDİRİLEBİLMESİ İÇİN, OLAYIN GEÇTİĞİ ZAMANKİ KOŞULLARIN GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKİR. Örneğin, Ulusal Kurtuluş Savaşımızın başlangıcında; olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin oluşturulması, TBMM'nin ilk yıllarında, Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılarak İstiklal Mahkemeleri'nin kurulması o dönemin olağanüstü koşullarından kaynaklanmıştır. Ayrıca, Cumhuriyetimizin ilk yıllarında; denemeler yapılmasına rağmen çok partili yaşama tam olarak geçilememesi, Takrir-i Sükûn Yasası'nın çıkarılması, Terakkiperver Partisi'nin kapatılması ve Serbest Cumhuriyetçi Parti'nin kendisini feshetmesi gelişmeleri de, yine o dönemin olağan olmayan koşullarıyla doğrudan ilgilidir. Türkiye'de yasalar gereği savaş, seferberlik ve sıkıyönetim ilan edildiği zamanlarda, uluslararası hukuktan doğan yükümlülükleri bozmamak koşuluyla, yasalar çerçevesinde, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini kısıtlayan ya da tümüyle kaldıran kararlar alınabilir. Söz gelimi Türkiye, Dünya'nın ikinci kez paylaşımı sırasında, oluşturulan anlaşma ya da bağlaşmalardan herhangi birisine, bloklaşan devletlerin tüm zorlamalarına ve üstelemelerine karşın taraf olmadığı halde, Türk ekonomisi bu savaştan, doğal olarak olumsuz yönde çok etkilenmiştir. Bu durum, bazı sıkı ekonomik önlemler alınmasına yol açmış ve halk sıkıntılı günler yaşamıştır. Ülkenin, sosyoekonomik bir dar boğazdan geçmesinin gerektirdiği bu arzu edilmeyen önlemler ve o zamanın tüm uygulamaları, toplumda hoşnutsuzluk oluşturmasına karşın, bir zorunluluğun gereğidir. O dönemin zorluklarının bir sonucudur. Hani, bazı güzel sözler vardır ya, BİLGİ SAHİBİ OLUNMADAN, FİKİR SAHİBİ OLUNAMAZ!.. ya da BÜYÜK BEYİNLER FİKİRLERİ, SIRADAN BEYİNLER OLAYLARI, KÜÇÜK BEYİNLER İSE KİŞİLERİ TARTIŞIR diye.. Tarihsel olayları da tam öğrenmeden, günümüzün koşullarına göre yorumlamak, Tarih'in bilimsel değerlerine aykırıdır. Çok büyük bir yanılgıdır. Tarih Bilimi'nin özünü bilmemektir Olayları geçtiği zamanki koşulları göz önünde tutmadan değerlendirmek, kasıtlı ve önyargılı hareket etmekten başka bir şey değildir. Bu şekilde davranan kişilerin amacı; yanlı düşüncelerle tarihsel gerçekleri saptırmaktır. Niyetleri, ÜZÜM YEMEK DEĞİL, BAĞCIYI DÖVMEKTİR. İşte bu gerekçeyle, Mustafa Kemal ATATÜRK: TARİH YAZMAK, TARİH YAPMAK KADAR MÜHİMDİR. YAZAN, YAPANA SADIK -20-