Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Transkript

1 ISSN: Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science Yıl: 5, Sayı: 27, Eylül 2018, s Öğr. Gör. Akın KARAKUYU Mustafa Kemal Üniversitesi, Antakya Meslek Yüksekokulu, karakuyuakin@gmail.com ÇOCUK GELİŞİMİ ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVREYE YÖNELİK TUTUM- LARININ BELİRLENMESİ Özet Bu çalışmanın amacı önlisans çocuk gelişimi öğrencilerinin içinde bulundukları çevrelerine yönelik tutumlarının belirlenmesidir. Çalışmanın verileri Berberoğlu ve Tosunoğlu (1995) tarafından geliştirilen çevresel tutum ölçeği ile toplanmıştır. Ölçek araştırmaya katılmaya gönüllü olan 117 önlisans öğrencisine uygulanmıştır. Araştırma nicel tarzda bir çalışma olup tarama modelindedir. Veriler bağımsız t testi, Mann Whitney U, tek yönlü varyans ve post hoc.analizi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre öğrenim türüne göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yokken çevre eğitimi alıp almama, herhangi bir çevre etkinliğine katılıp katılmama ve okul öncesinde çevre eğitimini gerekli görüp görmeme durumuna göre anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Eğitimi, Çevresel Tutum THE DETERMINATION OF CHILD DEVELOPMENT STUDENTS AT- TITUDES TOWARDS ENVIRONMENT Abstract The purpose of this study is to determine associate child development students attitudes towards environment. The data of the study were collected by "environmental attitude scale" developed by Berberoğlu and Tosunoglu (1995). The scale was applied to 117 associate degree students who volunteered to participate in the survey. The research is quantitative style and scanning model. The datas were analyzed by indipendent t-test, Mann Whitney U, one way Anova and post hoc.

2 analysis. According to the the results of research it was determined that there is no statistically significant difference according to the education type but there are statistically significant difference according to the whether or not to participate in any environmental activity whether or not to take environmental education and whether or not to necessary see environmental education in the pre school. Keywords: Environment, Environmental Education, Environmental Attitude GİRİŞ Çevre, canlıların birbirleri ile ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim halinde bulundukları doğal ortamdır (Genç ve Genç, 2013:10). Bir başka tanımda ise çevre en geniş anlamıyla bir canlının yaşam ortamı şeklinde tanımlanmaktadır. Ekolojik anlamda ise çevre bireyle ilişkili olan canlı-cansız bütün her şeyi kapsayan bir terimdir (Berkes ve Kışlalıoğlu, 1993: 42). İnsanların içinde yaşadığı doğanın sunduğu kaynakları sınırsızca ve bilinçsizce kendi istekleri doğrultusunda kullanması sonucu çevre sorunları ortaya çıkmıştır. Çevre sorunları daha çok insan ve toplum kaynaklıdır. Genç ve Genç (2013:10) a göre; İnsanın hayatı ve doğal yaşam arasında birçok denge vardır. Bu dengelerden en büyüklerinden biride insanın çevresiyle oluşturduğu dengedir. Bu doğal dengeyi oluşturan zincirin halkalarına dışarıdan yapılan müdahaleler bu dengenin olumsuz yönde etkilenmesine ve çevre sorunlarına sebep olmaktadır. Çevre kirliliğine etki eden birçok faktör vardır. Hızlı nüfus artışı, plansız endüstrileşme ve sağlıksız kentleşme, nükleer denemeler, bölgesel savaşlar, daha fazla verim kazanmak için kullanılan tarım ilaçları, yapay gübreler ve deterjan gibi kimyasal maddeler yoluyla çevre kirliliği giderek artmaktadır. Bunun sonucu olarak büyük oranda kirlenen hava, su ve toprak, canlılar için zararlı olabilecek boyutlara ulaşmıştır (Çevre Bakanlığı, 1998:60).Kirliliğin artması sonucu başta insanlar olmak üzere dünya üzerinde yaşayan diğer canlılarında sağlığı ve geleceği tehdit altındadır. 504 Çevre bilincinin geliştirilmesi, insanların daha sağlıklı ve daha güvenli bir çevrede yaşamalarını sağlayacak, bu da sadece gerekli ve yeterli özelliklere sahip insanı yetiştirebilecek çevre eğitimi ile sağlanabilecektir (Özmen, Çetinkaya, Nehir, 2005: 331). Çevre eğitimi; toplumun bütün kesimlerinde çevre bilincinin geliştirilmesi, çevreye duyarlı bireylerin yetiştirilerek bu bireylerde kalıcı davranışların yerleştirilmesinin sağlanması, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin korunması, çevresel faaliyetlere aktif bir şekilde katılımın sağlanması ve çevre sorunlarının çözümünde aktif olarak görev alma şeklinde tanımlanmaktadır ( Çevre eğitiminin esas hedefi toplumun bütün bireylerinin sürdürülebilir kalkınmanın ilkelerinden haberdar etme, bilgilendirme ve sonuçta gönüllü vatandaş yetiştirmedir. Bu da toplumu oluşturan bireylerin tümünün gönüllü bir şekilde bu işte görev almaları ile başarıya ulaşmak mümkündür (Doğan, 1997). Çevre eğitiminin temel amaçlarından biri de çevre okuryazarı toplum yetiştirmektir. Çevre okuryazarı olan bireylerde görülen özellikler, çevreye duyarlı, çevre bilgisine sahip ve çevreye yönelik olumlu tutumdur.(genç ve Genç, 2013:10). Çevrenin korunmasında ve sorunlarının çözülmesinde en etkili yollardan biri de eğitimdir(aldrich ve Benjamin, 1997;

3 Bozkurt ve Cansüngü, 2002; Çabuk ve Karacaoğlu, 2003; Taşkın, 2005; Tuncer, Ertepinar, Tekkaya ve Sungur, 2005; Oweini ve Houri, 2006). Çevre kirliliği ve sonucu olarak çevre sorunları insan kaynaklı olduğu için çevre kirliliği, sebepleri ve sonuçları hakkında daha bilinçli ve daha duyarlı bireyler yetiştirmek gerekir. Bunun yolu ise eğitim ve okuldan geçer. Burada ise eğitimin en önemli ögelerinden biri olan öğretmenlere daha çok görev düşmektedir. Çevre konusunda olumlu tutum kazandırmak çok küçük yaşlarda başlamalıdır. Çocuk daha okula başlamadan önce anne- baba, anaokulu döneminden itibaren ise öğretmenleri tarafından çevre konusunda sorumluluk sahibi bireyler olarak yetiştirmek gerekir. Bu amaçla bu çalışmada anaokulu ve kreşlerde görev yapacak çocuk gelişimi önlisans öğrencilerinin çevresel tutumlarının bazı değişkenlerce incelenmiştir. Araştırmanın Amacı YÖNTEM Bu çalışmada mezun olduklarında anaokulu ve kreşlerde görev yapacak olan çocuk gelişimi önlisans öğrencilerinin çevresel tutumlarının bazı değişkenlerce incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın Yöntemi 505 Çalışmada nicel araştırma türlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma Grubu Araştırma meslek yüksekokulu son sınıf çocuk gelişimi bölümünde eğitim gören 1. ve 2. Öğretim öğrencilerinden toplam 117 kişi ile yürütülmüştür. Verilerin Toplanması Araştırmada Berberoğlu ve Tosunoğlu tarafından 1995 yılında üniversite öğrencilerinin çevresel tutumlarını belirlemek amacıyla geliştirilen Çevresel Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek beşli likert tipi bir ölçektir. Ölçek 21 maddeden oluştuğu için ölçekten alınabilecek en düşük puan 21, en yüksek puan ise 105 tir. Ölçek değerlendirilirken olumlu maddelerde 1 den 5 e doğru Kesinlikle Katılmıyorum dan Kesinlikle Katılıyorum a doğru puanlanmıştır. Olumsuz maddelerde ise ters puanlama yapılmıştır. Berberoğlu ve Tosunoğlu nun geliştirdiği çevresel tutum ölçeğinin iç tutarlılığı α: 0.77 olarak bildirilmiştir. Bu araştırmada ise ölçeğin Cronbach alfa değeri olarak hesaplanmıştır. Verilerin Analizi Veriler spss programına girilmiş ve normal dağılım gösteren değişkenler için bağımsız t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) normal dağılım göstermeyen değişkenler için ise Mann Whitney U analizi yapılmıştır.

4 BULGULAR Tablo 1. Öğrenim Türüne Göre Puanlarının Karşılaştırılması Değişken N X SS t df p 1.Öğretim 60 82,78 9,81 1, ,264 2.Öğretim 57 80,78 10,02 N=117; p>0,05 : Çevresel Tutum Ölçeği Tablo 1.de görüldüğü gibi 1.Öğretim öğrencilerinin Çevresel Tutum Ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları 82,78 ve standart sapma değeri 9,81 iken, 2.Öğretim öğrencilerinin Çevresel Tutum Ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları 80,78 ve standart sapma değeri 10,02 dir. Bağımsız t-testi sonuçlarına göre 1.ve 2. Öğretim öğrencilerinin çevresel tutum ölçeğinden aldıkları puanların arasında istatiksel olarak anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir (t(115)= 1,122, p>0,05). Tablo 2. Daha Önce Çevre Eğitimi Alıp Almama Değişkenine Göre Levene Test Değerleri Değişken N F P Aldım 73 7,219 0,008* Almadım Tablo 2.de görüldüğü gibi öğrencilerin daha önce çevre eğitimi alıp almama değişkenine göre yapılan t- testi sonucundaki Levene Test değerlerine göre p<0,05 olduğu için normal dağılım göstermemiş ve Mann Whitney U testine geçilmiştir. Tablo 3. Çevre Eğitimi Alıp Almama Değişkenine Göre Mann Whitney U Değerleri Değişken ST SR U Z P Aldım 66, ,5 1085,5-2,932 0,003* Almadım 47, ,5 Tablo 3. de görüldüğü gibi öğrencilerin Ölçekden aldıkları puanların daha önce çevre eğitimi alıp almama değişkenine göre anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek üzere yapılan nonparametrik Mann Whitney-U testi sonucunda, gruplar arasında eğitim alanların lehine istatistiksel açıdan p< 0.05 düzeyinde anlamlı bir farklılık saptanmıştır.

5 Tablo 4. Çevre Etkinliğine Katılıp Katılmama Değişkenine Göre Levene Test Değerleri Değişken N F P Katıldım 52 5,319 0,023* Katılmadım 65 Tablo 4.de görüldüğü gibi öğrencilerin daha önce herhangi bir çevresel etkinliğe katılıp katılmama değişkenine göre yapılan t- testi sonucundaki Levene Test değerlerine göre p<0,005 olduğu için normal dağılım göstermemiş ve Mann Whitney U testine geçilmiştir. Tablo 5. Çevre Etkinliğine Katılıp Katılmama Değişkenine Göre Mann Whitney U Değerleri Değişken ST SR U Z P Katıldım 80, ,0 574,0-6,129 0,000* Katılmadım 41, ,0 507 Tablo 5. de görüldüğü gibi öğrencilerin Ölçekden aldıkları puanların daha önce herhangi bir çevresel etkinliğe katılıp katılmama değişkenine göre anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek üzere yapılan non-parametrik Mann Whitney-U testi sonucunda, gruplar arasında daha önce herhangi bir çevresel etkinliğe katılanların lehine istatistiksel açıdan p< 0.05 düzeyinde anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Tablo 6: Katılımcıların Okul Öncesinde Çevre Eğitimini Gerekli Görme Değişkenine Göre ANOVA Sonuçları Değişken Ortalamalar df Karesi F P Gruplar arası , ,838 0,000* Grup içi ,565 Toplam 116 Tablo 6 da görüldüğü gibi önlisans çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin çevresel tutum ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur (F(2, 114) = 114,838, p<0,05). Farklılığın hangi düzeyden kaynaklandığını belirlemek için Post-Hoc. analizi yapılarak sonuçlar Tablo 7 de verilmiştir.

6 Tablo 7: Post-Hoc Analizi İkili Karşılaştırma Sonuçları (I) (J) Ortalamalar farkı (I-J) Standart hata P Evet Kararsız 10,214 1,110 0,000* Hayır 21,835 1,341 0,000* Kararsız Hayır 11,621 1,492 0,000* Tablo 7 de görüldüğü gibi okul öncesi anaokullarında çevre eğitimini gerekli olup olmadığı değişkenine evet diyen öğrencilerin ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları hem Kararsız hem de Hayır diyenlerin aldıkları puanların ortalamalarından Evet diyenlerin lehine istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklıdır. Ayrıca Kararsızım cevabı veren öğrencilerin Hayır cevabı veren öğrencilere göre ölçekten aldıkları puanların ortalamaları Kararsız olanların lehine göre istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklıdır. SONUÇ Çevre kirliliğini ve sonucu olarak çevre sorunlarını önleyebilmek, eğitim sayesinde çevreye karşı bilinçli ve sorumlu bireyler yetiştirmekten geçer. Ağaç yaş iken eğilir atasözünden yola çıkacak olursak bu eğitimin okul öncesi dönemde başlaması gerekir. Bu çalışmada anaokullarında öğretmen veya yardımcı öğretmen olarak çalışacak olan önlisans çocuk gelişimi öğrencilerinin çevresel tutumları, öğrenim türü, daha önce çevre eğitimi alıp almadığı, herhangi bir çevresel etkinliğe katılıp katılmadığı ve okul öncesinde çevre eğitimini gerekli görüp görmeme değişkenlerine göre incelenmiştir. 508 Öğrencilerin I. ve II. Öğretim olma durumlarına göre istatistiksel olarak anlamlı herhangi bir farklılık bulunamamıştır. Öğrencilerin daha önce çevre eğitimi alıp almama değişkenine göre çevre eğitimi alanların lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu durum daha önce lise de biyoloji dersinde veya üniversitede seçmeli olarak çevre dersi alan öğrencilerin aldıkları çevre eğitimi sayesinde çevresel tutumlarının daha yüksek olmasından kaynaklanmış olabilir. Çocuk gelişimi öğrencilerinin daha önce çevre temizliği, fidan dikme v.b gibi herhangi bir çevresel etkinliğe katılıp katılmama durumuna göre çevresel etkinliğe katılanların lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Okulla veya arkadaşları ile ya da toplumsal hizmet projeleri gibi derslerde çevrede mıntıka temizliği, fidan dikme, ormanda yürüyüşe katılma v.b etkinliklere katılan öğrencilerin çevresel tutumlarının daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Bu sebeple çocuklara ve gençlere doğal çevreleri ile daha fazla etkileşimde olmaları tavsiye edilebilir. Yaz döneminde anaokulu ve kreşlere staja giden 2.sınıfta ise anaokullarında okul uygulaması dersi ile anaokullarına giden çocuk gelişimi öğrencileri okul öncesinde çevre eğitimini gerekli görme değişkenine göre evet diyenlerin hem kararsız hem de hayır diyenlere göre çevresel tutumlarının yüksek, aynı şekilde kararsız olanlarında hayır diyenlere karşı çevresel tutumları yüksektir. Gerek staj gerekse okul uygulaması dersi ile okul öncesi eğitimini yeterince gözlemleme ve uygulama şansı bulan öğrencilerden çevre eğitimini okul öncesinde gerekli görenlerin çevresel tutumları daha yüksektir.

7 KAYNAKLAR Aldrich, M. ve Benjamin, C. (1997). Environmental Education. London: The IEA Education and Training Unit and the IEA Environment Unit. Berberoğlu, G. ve Tosunoğlu, C. (1995). Exploratory And Confirmatory Factor Analyses Of An Environmental Attitude Scale (EAS) For Turkish University Students. Journal Of Environmental Education, 26 (3): Berkes F. ve Kışlalıoğlu M. (1993). Ekoloji ve Çevre Bilimleri. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayınları. Bozkurt, O. ve Cansüngü, Ö. (2002). İlköğretim öğrencilerinin çevre eğitiminde sera etkisi ile ilgili kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, Çabuk, B. ve Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36 (1-2). Ankara. Çevre Bakanlığı. (1998). Çevre notları. Ankara: Çevre Bakanlığı Yayınları. Doğan, M.(1997), DPT, Ulusal Çevre Eylem Planı: Eğitim ve Katılım, Türkiye çevre Vakfı. Genç, M. ve Genç, T.(2013) Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi, Asya Öğretim Dergisi, 1(1), 9-19 Oweini, A. ve Houri, A. (2006). Factors Affecting Environmental Knowledge And Attitudes Among Lebanese College Students. Applied Environmental Education and Communication, 5: Özmen, D., Çetinkaya, A.Ç. ve Nehir, S. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4 (6): Taşkın, Ö. (2005). An Evaluation Of The Studies On Environmental Attitude And Knowledge. Education & Science, 30(138): Tuncer, G., Ertepinar, H., Tekkaya, C. ve Sungur, S. (2005). Environmental Attitudes Of Young People İn Turkey: Effects Of School Type And Gender. Environmental Education Research, 11 (2):