AZERDAYCANU şair, YAZAR VELİ HRAMÇAyU

Transkript

1 -",A,,-.Ü",'...,T...ll... r""ki...,ya"'t-'ja"-ra...s"'tı... rm""a..la,.,r... ı ""'En...s... ti... tl!""sll"-=o"'er... g""isl'-"'sa...y... ı ;>,>1S'-="E""rz"'u..,ru...m::...&20"'O""1 -=-179- AZERDAYCANU şair, YAZAR VELİ HRAMÇAyU Osman MERT" erbaycan'nda kanla zulümle yönetimi ellerine geçiren Bolşevikler'e arşı direnen ailelerden biri de Hramçaylı ailesidir. Aralarında Hramçaylı ailesinin ileri gelenlerinin de bulundugu binlerce Azerbaycan Türkü, 1947 Y11ının mart ayında Sibirya'ya sorgulle gönderilir. Aç susuz; son derece agır şartlarda gerçekleştirilen ve aylarca süren zor yolculuga dayanarnayıp hayatını kaybedenler olur. Bu yolculuktan kurtulanlar arasında Hraınçaylı Ali Bey, eşi Şahı Hanım ile çocukları Samet, Seyyad ve Elbrus da vardır. Hramçaylı ailesi Sibirya'da büyük sıkıntılar çeker. Burada adeta göz hapsindedirler. Sibirya yıllarında ailenin iki çocu~u daha olur. Bunlardan ilki, (şair) Eldar; ikincisi ise, (1956 yılında dünyaya gelen) Veli Hramçaylı'dır. Veli Hramçaylı'nın dünyaya gelişi, aileye mutluluğu, saadeti ve özgürlügu de beraberinde getirir. Zira 1956 yılında Sibirya'ya sürgün edilen bazı aileler için af çıkar ve Hramçayh ailesi tekrar Azerbaycan'daki baba ocağına (Kazak'ın Şıhh KöyU'ne) geri döner. Veli Hramçaylı'nın ailesi, bölgede çok tanınmış oldugundan Sibirya dönüşünde buyuk törenlerle karşılanır. Zira Veli Hramçayh'nın dedesi Sa'di Bey ve onun kardeşi Emiraslan, Bolşevikler'e karşı Azerbaycan'ın bagımsızlıgı için mücadele edenlerdendir. Hramçaylı'nın arınesinin babası ise, (Samet Vurgun'un yetişmesinde ve tanınmasında da önemli roloynayan) Kazak bölgesinin tanınmış şairlerinden Şerif Şikeste'dir. Şerif Şikeste ve eşi de Bolşevikler'e karşı geldiklerinden 1937 yılında Ruslar tarafından kurşunlanarak şehit edilmişlerdir. Veli Hramçayh, ilkokula Kazak'ın Şıhlı köyunde başlar ve ilk şiirini burada kaleme alır. Orta ögretimde de şiir yazmaya devam eder. Yüksek ögrenim için geldigi Bakü'de bir yandan Bakü Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi'nde ögrenimine devam ederken; di~er yandan buradaki edebi faaliyetleri yakından takip etme imkanını bulur. Dolu dolu geçen dört yılın ardından Bakü Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi'nden başarıyla mezun olur. Mezuniyetin hemen ardından bir süre Celil Memmedguluzade Müzesi'nde görev yapar. Sorıra (1985 yılında) "Azerbaycan Veli Hramçayli'yı ve eserlerini De~erli Hocalarım Babek Osmano~lu Kurbanov ve Cengiz Alyilmaz vasıtasıyla tanıma imklinı buldum. Teşvik ve yardımlarından dolayı degerli hocalarıma teşekkürü bir borç bilirim... Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Egitim Fakültesi Tiirkçe Egitimi Bölümü

2 -180- O. Mert: Merbaycanlı Şair, Yazar Veli Hramcaylı Tebieti" dergisinde çalışmaya başlar. Hramçaylı, Mla Azerbaycan Tebieti" dergisi ve redaktörlü~ünü yaptl~1 "Ocak" gazetesinde çalışmalarını sürdürmektedir. Veli Hramçaylı, bir kız bir de erkek olmak üzere iki çocuk babasıdır. Şiirlerinde ferdı duygulardan ziyade sosyal ve siyası konuları, Azerbaycan halkının acılarını, Türk dünyasının ortak de~erlerini konu edinen Hramçaylı'nın "Duyğularım Bir'Zemidir, (Bakü, 1989)", "Bir Dervişem Yer Üzünde, (Bakü, 1994)", "Derviş Veli Halk Aşıgı, (Bakü, 1996)" adlarını taşıyan Uç şiir kitabı bulunmaktadır. Hrarnçaylı'nın birçok şiiri de "Ulduz", "Azerbaycan", Edebiyyet ve İncesenet" gibi dergiler başta olmak üzere "Ocak" "Azerbaycan Geneleri" vd. gazetelerde yayımlanmaya devam etmektedir. Veli Hramçaylı, şiir yazmaya her ne kadar erken yaşlarda başlamışsa da, faaliyetleri ve şiirlerinin içerigi mevcut düzene aykırı oldugu için, ilk şiir kitabı o, otuz üç yaşında iken yayımlanır. Ancak Hrarnçaylı, o zamana kadar farklı gazete ve dergilerde yayımlanan şiileriyle zaten Azerbaycan halkının gönlünde yerini çoktan almıştır. Veli Hramçaylı, "Bir Derevişem Yer üzunde" kitabında "Müellifden" başlığı altında, şairliği ve şiirleri hakkında: Ben hiç bir zaman şair olmak istemedim. Böyle bir iddiam da bugün olmadığı gibi, geçmişte de olmadı. Bu durum tamamen talihin bir oyunudur. Yoksa benim şairlikle ne işim olabilir? Şairlik tamamen benim iradem dışında gelişen bir şey. Bu şiirleri yazan ben değilim. Onları bana yazdıran benim kontrolümde olmayan ilahf bir güç var. Halkımın sorunları üzerinde yoğunlaştığımda bu güç devreye giriyor ve söz konusu şiirler ortaya çıkıyor. Burada ben sadece bir vasıtayım diyerek tevazu gösterir ve başarısının kendisinden değil, Yaratıcısı'ndan kaynaklandığını belirtir. Şair vatanm bağımsıziığı, halkımn mutluluğu için 'ya gazi, ya şehid, ya da derviş olan kişidir diyerek şairin toplum içindeki yerini ve rolünü ortaya koyan Hrarnçaylı, kırk yaşından sonra "Bir Dervişem Yer Üzünde" şiiriyle dervişliğini ilan eder. Onun şiirlerinde Hakanroin isyankarlığını, Samet Vurgun'nun akıcılığını, Yunus Emre'nio felsefesini bulmak müınkündtlr. Gönül erbabı, Ttlrk dünyası sevdalısı, gazeteci, şair, yazar Veli Hrarnçaylı'nın eserlerinin ülkemizde de tanınıp okunması en büyük arzultiuzdur: BİR DERVİşEM YER ÜZÜNDE Sel su tek1 boşalıb dolan, Yaş quruyub bu gözümde. Bu yollara yoldaş olan Bir dervişemyer üzünde 2. ltek: gibi 2 yer UZU: yer yüzü

3 -<-:A..., -"-Ü.'-'T..,lI... r""ki... ya"-'t...a...r...,as...,tı... rm"""'al""'ar"'-i... E""o""st... itu"'s""u... D""e... rg..,is"-i-"s",-ay.ul-"l... S...E... r.."zu...r... um...2""o"'-oi'"- ---=- ı 8 ı- Yolum çolı uzaqdı paşam, Ayagına qem 3 dolaşan, Dere keçib 4 daglar aşan, Bir dervişem yer üzünde, Yurdun qemiyle yüklenen, Ele 5 bu yükle teklenen, Üç teli sazda köklenen, Bir dervişem yıh üzunde. Sazam, sözem, deyişmeyem 6, Amalında 7 deyişmeyen, Bu dünyaya uyuşmayan, Bir dervişemyer üzünde. Eh, ne deyim bele 8 örnre, Yanıb, yanıb, dönüb körnre, Gözün aydın Yunis İrnre, Bir dervişem yer üzünde. AH ZAVALLı MEMLEKET, AH ZAVALLı MİLLETİM YaIJ;lların 9 elinde esir qalan dagları, Çemeni gül bitirmez, solub bagça bagları, Anaların köksünde çarpaz sine dagları, Ah zavallı memleket, ah zavallı milletim. 3qem: gam 4keç_: geç. 5e1e: o şekilde 6deyiş- degiş- 7amal: arzu, maksat, dilek 8bele: böyle 9yagı : düşman

4 -182- o. Mert: AzerbaycanlıSalr. Yazar Veli Hramcaylı Haqq lo üzülüb, nazilib!! ancaq hele sınmayıb!2, Vezifede km çeken13 bunu hele qanmayıb! 4, Halına da bir defe birce!s gile!6 yanmayıb. Ah zavallı memleket, ah zavallı milletim. Senin varın, dövletin özge 17 ımerin oldu, Üstünde daim!8 esen qara yellerin oldu, Senin qara qızılın qara ellerin oldu, Ah zavallı memleket, ah zavallı milletim. Bir budaqdan ayrılıb haçalandın l9 neçe 20 yol, Soy kökünden ayrılıb parçalandm neçe yol, Cır 2! köklere gör neçe sen calandm 22 neçe yol, Ah zavallı memleket, ah zavallı milletim. IOHaqq: Allah i lnazil-: ineel 12 sın _: kırıl- Bkefçek-: neşelen-, zevk ali 4qan _: kan- ISbiree: yyalmıea, bir tek 16gile: tane, damla 17özge: başka, diger. gayrı!8daim: daima!9haçalan-: çatallano; bölün 20neçe: çok, birçok 2l eır : tabiatta kendi kendine yetişen agaç 22calan_: aşı yapıl.

5 ... A"".Ü",,'...T... U...,rki"""v...a""'tA""r...a""şt... ır""m""al""ar:.:.i... E""nş'-"ti"'ttl... ştl... D... er... gi""şi'-'s~a... yl...,i"'s--'e...r-"'zu""r""um...ı"'o"'oi'-- -=-183- ÜREYİM23 GÖYNEYİR24, DEDE ELESGER Bu keder qelbimi 25 didir dagıdır. Hissimin, duygumun, kövrek 26 çagıdır. Qebrine 27 el vuran alçaq yagıdı. Üreyim göyneyir, Dede Elesger, Mezarın dagılıb ulu Göyçede... o Göyçede bir kimsene qalmadı, Kim deyer ki, bize olan olmadı, Azerbaycan hey bölünen olmadı; Üreyim göyneyir, Dede Elesger, Mezarın dagılıb ulu Göyçede... Terih bo}1l soyumuzdan silindik, Haqq yolunda biz günahkar bilindik. tller 28 bo}1l içimizden bölündük, Üreyim göyneyir, Dede Elesger, Mezarın dagılıb ulu Göyçede... Çeke bilmez gözüm yaşı Qala bilmez ne qarası, bu dagı, ne agı. Qismet olmaz ya da elin bulagl 29, Üreyim göyneyir, Dede Elesger, Mezarın dagılıb ulu Göyçede Urek: kalp 24göyne_: yan 25qelb: kalp 26kövrek: gevrek 27qebr: kabir, mezar 28i\: yıl 29bulaq: pınar

6 O. Mert: Azerbaycanlı Şair. Yazar Veli Hramcaylı AY DÜNYA, AY DÜNYA Bu dagdı söyle mene 30 Çekdin ay dünya, ay dünya. Ezrayıl tek 3 i bu sinerne Çekdin ay öünya, ay dünya. Bir beht 32 verdin qarasını, Hey göynetdin yarasını, Bu gözümün qorasını 33, Tökdün ay dünya, ay dünya. Laı 34 eyledin nece dinim, Çetin bir de men sevinirn, Bu canımdaqern evini, Tikilin ay dünya, ay dünya. yaz etmedin qış ömrümü, Qurutmadın yaş ömrümü, Misra-misra daş ömrümü, Sökdün ay dünya, ay dünya 30men: ben 3itek: gibi 32beht: baht 33gözün qorasını tök-: ağla 341al: dilsiz, konuşamayan

7 ...<la...ü",-',...t...ü... r... ki.uya... t-'='a"-lra... stl"lr!.!!m,..a... la""'ri...e""o..,st... it... üs"'ü-"'d""er...g""is"-i... Sawyu..ı..!.l18L.!i<E!.!rzo!!u!.!ru!!!m.!...!!l20~Ou..l ---=-185- AYDAGLAR Hanı indi 35 senli gunüm, Günüm ay daglar, daglar. O qovgalı 36 çenli 37 günüm, Günüm ay daglar, daglar. Döneydim bir gün daşına, Hem daşıyıngöz yaşına. Dolanım, dönüm başına, Dönüm, ay daglar, daglar. Gün var - ömürden de baha 38, Ümid qalmayıb sabaha. Düşmez sene yönüm daha, Yönüm, ay daglar, daglar. Gün gönnedi ömrüm, günüm, Odunda 39 alışım 40, sönüm. İtib, batıb sesim, ünüm 4 i, ÜnUm, ay daglar, daglar. 35indi: şimdi 36qovğalı: kavgalı 37çenli: sisli 38baha(lı): değerli 390 d: ateş 40 a lış_: yan 4I ün: ses

8 -186- O. Mert: Azerbaycanlı Şair, Yazar Veli Hramcaylı SEVGİ Bir quş olub uçamınadun, Sinernde çaglayaiı sevgi. Bir kimseye açamınadım. Sinernde daglayan sevgi. Budağına qonammadım, Uçaq kimi qanamınadun, Hesretini danamınadım, Yolumu bağlıyan sevgi. Men qarşına nece gelim, Ellerine çatınaz 42 elim, Geceleri dilim-dilim, Sinemi dogruyan sevgi. Her çiçeyi üzemmedim 43, Kirpiyine düzemmedim, Bu agrıya dözemmedim 44, Sinernde ağrıyan sevgi. Könlüm yükünü yükleyib, Bir hezin 45 negme kökleyib, Sinernde ele kükreyib, Gözümde aglayan sevgi. KAYNAKÇA: ALTAYLI, Seyfettin, Azerbaycan Türkçesi Sözlügü I, II, İstanbul, HRAMÇAYLI, Veli, Duygularım Bir Zemidir, Bakü, HRAMÇAYLI, Veli, Bir Dervişem Yer üzünde, Bakü, HRAMÇAYLI, Veli, Derviş Veli Halk Aşıgı, Bakü, HRAMÇAYLI, Veli, Ocaq gazetesi, 16 Ocak 1999, s.4. İSAQOGLU, Vaqif, Veli Hramçaylının Poeziyası, Bakü, çat_: kavuş-, birleş 43 üz_: kopar- 44döz_: tahammül et 45hezin: hazin, Mzünlü