Anonim Şirket ve Kuruluşu Dr. iur. Ramazan Durgut İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Transkript

1 ŞİRKETLER HUKUKU Anonim Şirket ve Kuruluşu Dr. iur. Ramazan Durgut İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

2 Tanım Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan; pay sahiplerinin, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumlu oldukları şirkettir (TTK m. 329).

3 Özellikleri Asgari bir sermayeyle kurulması mümkün, ortaklarının sorumluluğu sınırlı ve payların devri şahıs şirketlerine oranla kolay olduğu için çok sayıda kişinin bir araya gelmesine ve dolayısıyla çok büyük sermayelerin toplanmasına elverişlidir. Küçük tasarruf sahipleri, bu şirketlere ortak olmak suretiyle, hem dolaylı olarak büyük iş ve yatırımların ortağı konumuna girerler; hem şirket kârından pay alma olanağı kazanırlar. Özellikle menkul kıymet borsalarının geliştiği ülkelerde, anonim şirketlere yapılan yatırımlar, kolayca paraya dönüşme özelliğine de sahiptir. Ortaklar tarafından getirilen sermayenin denetimsiz bir şekilde şirketi yönetenlerin eline bırakılması, büyük sermaye gücünün kötüye kullanılmasına sebep olabilmektedir. Çoğunluk ilkesinden yararlanan ortakların, anonim şirket yapısından kendi çıkarlarına yararlanmaları mümkündür. Bu sebeple anonim şirketlere ilişkin düzenlemeler çoğunlukla emredicidir.

4 Özellikleri Ortaklar tarafından getirilen sermayenin denetimsiz bir şekilde şirketi yönetenlerin eline bırakılması, büyük sermaye gücünün kötüye kullanılmasına sebep olabilmektedir. Çoğunluk ilkesinden yararlanan ortakların, anonim şirket yapısından kendi çıkarlarına yararlanmaları mümkündür. Bu sebeple anonim şirketlere ilişkin düzenlemeler çoğunlukla emredicidir. Azınlık pay sahiplerini koruyucu bir çok hüküm getirilmiştir.

5 Unvan Anonim şirket tacir olması sebebiyle (TTK m. 16/1) bir unvan kullanmak zorundadır (TTK m. 18/1). Unvan içinde işletme konusu ile şirket ve türünü gösteren ibarenin yazılması zorunludur (TTK m. 43/1 ve 2). Şirketin bu unvanını işletmesiyle ilgili olarak kullandığı her türlü kâğıt ve belgede, ticaret sicil numarası, merkezi ile birlikte kullanması gerekmektedir. Örneğin Ramazan Durgut Hukuki Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri Ticaret Anonim Şirketi.

6 Sermaye Unsuru Şirket esas sermayesi ana sözleşmede gösterilir. Sermaye ana sözleşmede yer alan ve ayrıca ticaret siciline tescil edilen bir rakamdır. Bu rakam şirketin ekonomik büyüklüğü konusunda fikir verir. Sermayenin arttırılması ve azaltılması özel kurallara bağlanmıştır. Sermaye değişimi bakımından anonim şirketler sabit sermayeli ve kayıtlı sermayeli şirketler olarak ikiye ayrılırlar (TTK m. 332/1). Nakitle belirlenen sermayenin en az elli bin (50.000) TL olması gerekmektedir. Kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş olan halka açık olmayan anonim şirketlerin sermayesinin ise en az yüz bin ( )TL olması aranmaktadır (TTK m. 332/1). Esas sermayenin, şirketin kuruluşu sırasında tamamen taahhüt edilmiş yani kurucular tarafından üstlenilmiş olması gerekir.

7 Sermaye Unsuruna İlişkin İlkeler Esas sermaye, itibari yani nominal değerli paylara bölünmüştür. Paya kanun gereği asgari bir değer konulmuştur. Bu değer bir kuruştur. Payın bu miktarın altında belirlenmesi mümkün değildir (TTK m. 476/1). Sermayenin bölünmesi ile ortaya çıkan pay kavramı anonim şirketler bakımından temel kavramlardan biridir ve üç ayrı anlamda kullanılmaktadır. Pay ilk olarak, esas sermayenin bir parçasıdır. İkinci olarak, pay senedi (hisse senedi) anlamında kullanılır. Pay son olarak ortaklık sıfatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerin oluşturduğu bütün olarak tanımlanmaktadır.

8 Şirket Alacaklılarına Karşı Sorumluluk Anonim şirket alacaklıları, şirkete başvurabilirler. Bunlar karşısında anonim şirket tüm malvarlığıyla sorumludur. Anonim şirkette ortaklar, şirket borçlarından dolayı, doğrudan sorumlu olmazlar. Ortaklar şirkete karşı, getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlı olmak üzere sorumludurlar. Bir ortak, şirkete karşı asli borcu olan sermaye taahhüdünü ifa etmiş ise, sınırlı sorumluluğu da sona ermiş olur; ortağın rızası dışında, bunun yeni bir sermaye taahhüdü altına sokulması mümkün değildir (TTK m. 421). Şirketten alacağını tahsil edemeyen bir şirket alacaklısı, sermaye borcunu yerine getirmemiş ortaklara başvuramaz. Sermaye koyma borcunun ifasını ancak şirketin yönetim kurulu (TTK m. 481/1), şayet şirket iflas halinde ise iflas idaresi veya tasfiye halinde tasfiye memurları isteyebilir (TTK m. 542).

9 Sermayenin Korunması İlkesi Anonim şirket alacaklıları, şirketin ortaklarına başvuramazlar. Bu sebeple alacaklıların tek güvencesini şirket malvarlığı oluşturur. Alacaklıların belirtilen durumunu göz önüne alan kanun koyucu, malvarlığının değerinin esas sermaye rakamı altına düşmemesi, ortakların sermaye taahhütlerinin şirkete gerçek değeri ile getirilebilmesi ve esas sermayenin iade edilmemesini konu alan çeşitli önlemlere yer vermiştir. Esas sermayeyi oluşturan payların tamamı, kurucular tarafından esas sözleşmede taahhüt olunur; nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmi dört ay içinde ödenir (TTK m. 344/1).

10 Sermayenin Korunması İlkesi Nominal değerden aşağı bir bedelle pay oluşturulamaz (TTK m. 347/1). Şirkete getirilmesi taahhüt edilen ayni sermayenin değeri kurucular tarafından belirlenemez. Ayni sermaye değerinin belirlenmesi için, mahkeme tarafından bilirkişi atanması gerekir (TTK m. 343/1). Şirketin ortaklara dağıtacağı kar payının belirlenmesinde, kanuni şartlara göre hazırlanan bilanço dikkate alınır (TTK m. 523/1).

11 Sermayenin Korunması İlkesi Sermayenin korunması ilkesi, aslında şirketin malvarlığını koruyan düzenlemelerden oluşmaktadır. Ancak bu düzenlemelerin genel özelliği, şirketin esas sermayesi karşılığını oluşturan malvarlığı üzerinde tasarruf imkânının sınırlandırılması ve bu miktarın alacaklılar için güvence olmasının sağlanmasıdır. Böylece şirketin sermayesi olarak nitelendirilen miktarın, şirketin elinde bulunacak asgari malvarlığı olarak kalması sağlanmaktadır. Bu sebeple ilke, sermayenin korunması ilkesi olarak nitelendirilmektedir.

12 Amaç ve Konu Anonim şirketler, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir (TTK m.331). Anonim şirketlerin kurulma sebebi, yani maksadı, iktisadidir. Anonim şirketin maksadına (yani gelir sağlayıp dağıtma amacına) ulaşmak için hangi faaliyetlerde bulunacağı şirketin konusunu oluşturmaktadır. Şirketin konusu aynı zamanda kural olarak bunun adına yapılabilecek işlemler bakımından sınır oluşturmaktadır (TTK m. 371/2). Konu sadece esas sözleşmede değil, şirketin unvanında da yer almak zorundadır (TTK m. 43/1). Esas sözleşmede ve unvanda yer alan konunun değiştirilmesi, esas sözleşme değişikliği niteliğindedir ve bu değişiklik kararı ağırlaştırılmış çoğunlukla alınabilir (TTK m. 421).

13 Tüzel Kişilik Anonim şirket, ticaret siciline yapılan tescil ile birlikte tüzel kişilik kazanır (TTK m.355/1). Tüzel kişiliğe sahip olmak, yukarıda incelenen şirket konusu kapsamında hak sahibi olabilmeyi ve borç altına girebilmeyi sağlar. Bu amaçla yapılacak hukuki işlemler, şirket adına ve hesabına organlar tarafından gerçekleştirilir.

14 Halka Açık Olup Olmama Anonim şirketler bir başka ayrıma göre kapalı şirket ve halka açık anonim şirketler olarak ikiye ayrılırlar. Kapalı şirketler, çoğunlukla aile şirketi görünümünde veya ortak sayısı az ve sermayesi düşük olan şirketlerdir. Halka açık anonim şirket ise pay senetleri halka arzedilmiş veya arzedilmiş sayılan anonim şirketlerdir. İki tip arasındaki fark, halka açık anonim şirketlere öncelikle SPK hükümlerinin, boşluk bulunan hallerde yine TTK hükümlerinin uygulanmasıdır.

15 Halka Açık Olup Olmama Bir şirketin halka açık olması iki şekilde gerçekleşebilir: Bir şirket, kuruluşu veya sermaye artırımları sırasında paylarını halka arz edebilir. Bunun dışında mevcut paylarını halka arz etmesi de mümkündür. Kuruluş sırasında halka arz, halka açık kuruluşla mümkün olur (TTK m. 346). Paylarını halka arz etmemiş olsa bile, pay sahibi sayısı 500 ü aşan şirketlerin pay senetleri halka arz etmiş sayılır ve bu şirketler, halka açık anonim şirket hükümlerine tabi tutulurlar. Halka açık şirketler kendi aralarında, pay senetleri borsada işlem görenler ve görmeyenler şeklinde ikiye ayrılır. Pay senetleri borsada işlem gören şirketler ayrıca borsa mevzuatına ve denetimine de tabidirler.

16 Sabit Sermayeli ve Kayıtlı Sermayeli Anonim Şirketler Esas sermayenin belirli ve sabit olma özelliği nedeniyle, sermaye artırımlarında esas sözleşme değişikliği gerektiren sermaye sistemine, "Esas veya Sabit Sermaye Sistemi" denilmektedir. Bu sistemde sermaye genel kurul tarafından arttırılır. Sermaye konusunda ikinci sistem kayıtlı sermaye sistemidir. Türk Ticaret Kanunu na göre kayıtlı sermaye sistemi halka açık veya açık olmayan tüm anonim şirketlerde uygulanabilir (TTK m. 332/1).

17 Sabit Sermayeli ve Kayıtlı Sermayeli Anonim Şirketler Kayıtlı sermaye sistemindeki şirketlerin esas sözleşmelerinde, çıkarılmış sermaye ve bir de tavan sermaye gösterilir. Çıkarılmış sermaye miktarının tavan sermayeye kadar arttırılması konusunda yönetim kurulu; tavan sermaye miktarının arttırılması için, genel kurul karar almalıdır. Kayıtlı sermaye sisteminde yer alan bir diğer kavram ise, başlangıç sermayesidir. Bunu başlangıç aşamasında çıkarılmış sermaye olarak tanımlamak mümkündür.

18 Başka Şirketlerle Bağlantı Şirketler Topluluğu: Bir anonim şirket, doğrudan veya dolaylı diğer şirketlerle bağlantı içinde olabilir (TTK m. 195). Hakim - bağlı şirket: Bir anonim şirketin, bir veya birden çok şirketin paylarına sahip olması halinde hakim şirket bağlı şirket şeklinde bir durum oluşur. Burada hâkim durumdaki şirkete holding yahut çatı veya ana ortaklık; buna karşılık ana şirketin egemen olduğu şirketlere yavru şirket denilmektedir.

19 ANONİM ŞİRKETLERE HAKİM OLAN İLKELER Eşit İşlem İlkesi TTK m. 357 ye göre, «pay sahipleri eşit şartlarda eşit işleme tabi tutulur.» Bu hüküm, şirkete ve şirket organlarına (genel kurul ve yönetim kurulu) bir yükümlülük getirmekte ve şirketin irade serbestisini sınırlamaktadır. Böylelikle şirket organlarının pay sahipleri arasında keyfi ve haksız olarak eşitsizlik yaratması yasaklanmakta ve pay sahiplerini korunmaktadır. Bu ilkeden sapma, ancak şirketin amacını doğrulaması ve bütün pay sahiplerinin menfaatini gerektiriyorsa ve icap ettiği ölçüde mümkündür.

20 ANONİM ŞİRKETLERE HAKİM OLAN İLKELER Sermayenin Korunması İlkesi Kar payı ödemelerinde usulsüzlük, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluk sebeplerinden biri olabilecektir (TTK m. 553/1). Kanuni yedek akçe ayrılmasına ilişkin zorunluluk da, şirket malvarlığı değerlerini teminat altına almayı amaçlayan bir düzenlemedir (TTK m. 519). Şirket kanunda gösterilen istisnalar dışında kendi hisselerini edinemez ve bunları rehin olarak da alamaz (TTK m. 379, 382).

21 ANONİM ŞİRKETLERE HAKİM OLAN İLKELER Çoğunluk İlkesi Anonim ortaklık çoğunluk ilkesine göre idare edilir. Bu ilke gereği genel kurulda oy çoğunluğuna sahip olanlar tarafından alınan kararlar, olumsuz oy verenleri ve toplantıya katılmayanları da bağlayıcı sonuçlar doğurur (TTK m. 423).

22 ANONİM ŞİRKETLERE HAKİM OLAN İLKELER Ortaklık Haklarından Pay Oranında Yararlanma İlkesi Ortaklar ortaklık sıfatından doğan haklardan, şirkete getirdikleri değerle, diğer bir ifadeyle paylarıyla orantılı olarak yararlanırlar. Belirtilen orantılı yararlanma ilkesi, mali haklar olduğu kadar oy hakkı gibi idari haklar bakımından da geçerlidir.

23 ANONİM ŞİRKETLERE HAKİM OLAN İLKELER Devletin İlgilenmesi İlkesi Anonim şirketin ülke ekonomisi içindeki önemli yeri, bu şirketin devlet tarafından denetim altında tutulmasını zorunlu kılmaktadır. Dış denetim türü olarak devlet denetimi, organlara temsilci atama (TTK m. 334), kuruluş izni alma (bazı şirketler için zorunlu), genel kurullarda bakanlık temsilcisi bulunma zorunluluğu (TTK m. 422/1), Bakanlık tarafından fesih davası açılabilmesi (TTK m. 530/1) ve halka açık şirketlerde SPK nin denetimi şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Yine banka anonim şirketlerinin BDDK, enerji piyasasındakilerin EPDK tarafından denetlenmesi gibi bazı şirketler için üst kurullar tarafından da denetim yapılır.

24 ANONİM ŞİRKETLERE HAKİM OLAN İLKELER Kamuyu Aydınlatma İlkesi Kamuyu aydınlatma ilkesi özellikle halka açık anonim şirketlerde uygulama alanı bulan bir ilkedir. Menkul kıymetlerin halka arzı sebebiyle ortaya çıkan şirket-küçük yatırımcı ilişkisinde, küçük yatırımcının bilgilendirilmesi getirilen yasal düzenlemelerle sağlanmaktadır. Hazırlanan belge ve raporların şirket dışında yer alan bağımsız denetleme kuruluşları tarafından denetlenmesi aynı amaca hizmet etmektedir (TTK m ). Yine bu kapsamda Kamuya Aydınlatma Platformuna (KAP) bilgi verilmesi ve internet sitesi kurulması ve burada belli bir içeriğin yayımlanması zorunluluğu da, kamuyu aydınlatma ilkesiyle ilintilidir.

25 KURUCULAR VE KURUCULARA SAĞLANABİLECEK MENFAATLER / Kurucu İntifa Senetleri TTK m.337/1 e göre kurucu, kuruluş sırasında sermaye taahhüt ederek şirket esas sözleşmesini imzalayan kişidir. Özel kanunlara tabi olanlar dışında en az bir gerçek veya tüzel kişi kurucunun bulunması gereklidir. Kurucularda fiil ehliyetine sahip olmak dışında ayrı bir nitelik aranmamıştır. Banka anonim şirketi için özel şartlar vardır. Kuruluşta emeği geçen kimselere bir takım menfaatler sağlanabilir (TTK m.348). Kurucu intifa senedi çıkarılabilir. Ancak malvarlığının korunması prensibi sebebiyle, kuruculara para veya bedelsiz pay senedi vermek gibi sermayenin azalmasına, iadesine sebep olabilecek menfaatler tanınamaz.

26 KURUCULAR Kurucular Arasındaki İlişki Anonim şirketlerde kurulma ve tüzel kişilik kazanma zamanları birbirinden ayrılmaktadır. TTK m. 335 e göre şirket, kurucuların sermayenin tamamını ödemeyi kayıtsız ve şartsız taahhüt ettikleri ve imzaları noterce onanmış veya Merkezi Sicil Kayıt Sistemi nde (MERSİS) üzerinde hazırlanıp Ticaret Sicil Müdürlüğü personeli (müdür veya müdür yardımcısı) huzurunda imzalanan esas sözleşmede anonim şirketi kurma iradelerini açıkladıkları anda kurulur. Ancak şirketin tüzel kişilik kazandığı an, TTK m. 355/1 e göre ticaret siciline tescil edildiği andır. Aynı anda tacir sıfatını da kazanır. Kanun koyucu bu ayrım ile ön şirket kurumunu Türk hukukunda da kabul etmiştir.

27 KURULUŞ AŞAMALARI Ayni sermaye ile Devralınacak İşletme ve Ayınlara Değer Biçilmesi Değer biçme: Anonim şirkete sermaye olarak para dışında bir malvarlığı değerinin sermaye olarak konulması ve kuruluş sırasında bir işletme veya ayın devralınması durumunda, bu unsurların değerinin mahkemece atanacak bilirkişi tarafından belirlenmesi zorunludur (TTK m. 343). Değerleme raporu: Hazırlanan değerleme raporuna, kurucular ve menfaat sahiplerinin itiraz etme imkanı vardır (TTK m. 343). Kanun hükmünden itirazın, rapor mahkemece onaylanmadan yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. Mahkemenin onayladığı rapor artık kesinleşecektir.

28 KURULUŞ AŞAMALARI Esas Sözleşmenin Hazırlanması, Kurucularca İmzalanması TTK m. 339 uyarınca şirket esas sözleşmesinin yazılı şekilde hazırlanması ve sözleşmedeki kurucular imzalarının noter tarafından tasdik edilmesi zorunludur. Aranan tasdik sadece imza tasdikidir. Ancak kurucular imzalarını notere tasdik ettirmek yerine veya Merkezi Sicil Kayıt Sistemi nde (MERSİS) üzerinde hazırlanan sözleşmeyi Ticaret Sicil Müdürlüğü personeli (müdür veya müdür yardımcısı) huzurunda da imzalayabilirler. Esas sözleşmeye kanunen yazılması gereken hususlar TTK m. 339/2 de belirtilmiştir. Sayılan bu unsurlara ilave olarak TTK m. 339/3 te, şirket tüzel kişilik kazanır kazanmaz görev yapmaya başlayacak ilk yönetim kurulu üyelerinin sözleşme ile atanması gerektiği belirtilmiştir.

29 KURULUŞ AŞAMALARI Esas Sözleşmenin İçeriği TTK m. 339/2: a) Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer. b) Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu. c) Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları. d) Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları. e) Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı.

30 KURULUŞ AŞAMALARI Esas Sözleşmenin İçeriği f) Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler. g) Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar. h) Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları. ı) Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre. i) Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı. j) Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları. k) Şirketin hesap dönemi.

31 KURULUŞ AŞAMALARI Ticaret Siciline Tescil ve İlanı Genel kurul ve yönetim kuruluna elektronik ortamda katılmayla ilgili esas sözleşmede düzenleme bulunmalıdır. TTK m. 354 ise ticaret siciline tescilin olumlu etkisinden yararlanacak esas sözleşme hükümlerini düzenlemekte ve maddenin gerekçesinde esas sözleşmede yer alması gereken asgari kayıtları düzenlediği ifade edilmiştir. TTK m. 354: Şirket esas sözleşmesinin tamamı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izniyle kurulacak olan anonim şirketlerde izin alınmasını, diğer şirketlerde 335 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca şirketin kuruluşunu izleyen otuz gün içinde şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur.

32 KURULUŞ AŞAMALARI Ticaret Siciline Tescil ve İlan TTK m. 354 te belirtilen hususlar; a) Esas sözleşmenin tarihi. b) Şirketin ticaret unvanı ve merkezi. c) Şirketin, varsa süresi. d) Şirketin sermayesi, ödenmesinin şekil ve şartları ile payların itibarî değerleri, varsa imtiyazlar. e) Pay senetlerinin türleri, hamiline veya nama yazılı oldukları. f) Şirketin nasıl temsil olunacağı. g) Yönetim kurulu üyeleriyle şirketi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları, unvanları, yerleşme yerleri ve vatandaşlıkları. h) Şirketin yapacağı ilanların şekli; esas sözleşmede buna ilişkin hüküm bulunduğu takdirde, yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine nasıl bildirileceği.

33 KURULUŞ AŞAMALARI Kuruluşu İzne Tabi Şirketler İçin İzin Alınması Kural: TTK m. 333 e göre, hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun, anonim şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz. Kuruluşu ve esas sözleşme değişikliklerinde izne tabi anonim şirketler Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılabilecek tebliğler ile belirlenir. Burada bakanlığın yapacağı inceleme bir yerindelik incelemesi değil sadece emredici hükümlere aykırı bir durum olup olmadığının tespitine ilişkindir. Ayrıca özel kanunlara tabi anonim şirketlerde, öncelikli olarak özel kanun hükümleri uygulanır. Her ne kadar TTK m. 333 hükmünde herhangi bir makamın iznine bağlanamayacağı belirtilse de gerekçeden SPK ve BDDK ve benzeri kurumların kendi ilke ve kriterlerini oluşturabileceği belirtilmiştir.

34 KURULUŞ AŞAMALARI Kuruluşu İzne Tabi Şirketler İçin İzin Alınması Anonim ve Limited Şirketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve Kuruluşu ve Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmesine İlişkin Tebliğ Madde 5 - (1) Bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, anonim şirket şeklinde kurulan holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri, ürün ihtisas borsası şirketleri, bağımsız denetim şirketleri, gözetim şirketleri, teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri, Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketler ile serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin kuruluşları ve esas sözleşme değişiklikleri Bakanlığın iznine tabidir. Ancak, kayıtlı sermaye sistemine kabul edilen Sermaye Piyasası Kanununa tabi halka açık anonim şirketlerin kayıtlı sermaye tavanı içinde yapacakları sermaye artışlarında Bakanlık izni aranmaz.

35 KURULUŞ AŞAMALARI Sermayenin Ödenmesi Gereken Asgari Tutarlarının ve Çıkarılma Primlerinin Ödenmesi TTK MADDE 344- (1) Nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmi dört ay içinde ödenir. Payların çıkarma primlerinin tamamı tescilden önce ödenir. (2) Sermaye Piyasası Kanununun pay bedellerinin ödenmelerine ilişkin hükümleri saklıdır. Yüzde 25 oran en az tutar olup daha yüksek bir oran ödenebilir. 24 ay süre azami süredir. Sözleşme ile daha kısa bir süre öngörülebilir.

36 KURULUŞ AŞAMALARI Sermayenin Ödenmesi Gereken Asgari Tutarlarının ve Çıkarılma Primlerinin Ödenmesi Payların itibari değerlerinin toplamı sermayeye eşit olmalıdır. TTK MADDE 347- (1) İtibarî değerinden aşağı bedelle pay çıkarılamaz. Payların itibarî değerinden yüksek bir bedelle çıkarılabilmeleri için esas sözleşmede hüküm veya genel kurul kararı bulunmalıdır. TTK MADDE 345- (1) Nakdî ödemeler, 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununa bağlı bir bankada, kurulmakta olan şirket adına açılacak özel bir hesaba, sadece şirketin kullanabileceği şekilde yatırılır.

37 KURULUŞ AŞAMALARI Sermayenin Ödenmesi Gereken Asgari Tutarlarının ve Çıkarılma Primlerinin Ödenmesi Ticaret sicil müdürü, şirketin tescili talep edildiğinde, ödenmesi gereken asgari tutarların ödenip ödenmediğini, söz konusu bankanın kendisine hitaben düzenlediği mektuptaki bilgilere göre denetleyecektir. Şirketin tescilinden önce, bankaya yatırılan tutarların kurucular tarafından çekilmesi mümkün olmayacaktır. TTK m. 345/1; Banka, bu tutarı, şirketin tüzel kişilik kazandığını bildiren bir sicil müdürlüğü yazısının sunulması üzerine, sadece şirkete öder. Şirket, esas sözleşmedeki imzaların noter onayı tarihinden itibaren, üç ay içinde tüzel kişilik kazanamadığı takdirde, bu hususu doğrulayan bir sicil müdürlüğü yazısının sunulması üzerine, bedeller banka tarafından sahiplerine geri verilir (TTK m. 345/2).

38 KURULUŞ AŞAMALARI Ticaret Siciline Tescil ve İlan Şirket ancak ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. İlk yönetim kurulu veya temsil ve ilzama yetkili olan üye ya da üyeler tescili talep etmeye yetkilidir. Tescilin sonuçları; 1. Tüzel kişilik (ve tacir sıfatının) kazanılması, 2. Şirket organlarının oluşması, 3. Bu aşamadan sonra şirketin yokluğuna veya butlanına karar verilememesi, 4. TTK m. 353/1 de düzenlenen fesih sebepleri dışında tüm eksiklikleri onarmasına.

39 KURULUŞ AŞAMALARI Ticaret Siciline Tescil ve İlan Tescil, şirket merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline yapılmalıdır. Sicil müdürlükleri bir tescil talebi aldıklarında, şirket sözleşmesinin kanunun emredici hükümlerine aykırı olup olmadığını, bulunması zorunlu kayıtların bulunup bulunmadığını, izin gerekiyorsa iznin alınıp alınmadığını denetler. Tescil edilen şirket tüzel kişilik kazanır. Bunun için sözleşmenin tamamının tescil ve ilan edilmesi gerekir. Ancak sicilin olumlu etkisi sadece TTK m. 354 te sayılan kayıtlar bakımından geçerli olacaktır. Tescil edilen şirket hakkında yokluk veya butlan kararı verilemez.

40 KURULUŞ AŞAMALARI 1) Yazılı Esas Sözleşmenin düzenlenmesi 2) Bilirkişi İncelemesi 3) Esas sözleşmedeki kurucu imzalarının noterde onanması / Mersis üzerinden hazırlanan esas sözleşmenin Ticaret Sicil Personeli (müdür veya müdür yardımcısı) huzurunda imzalanması 4) Sermayenin kısmen veya tamamen ödenmesi (nakdi), ayni sermayenin taahhüdü 5) İzne tabi ise, GTB ile değer kuruluşlardan izin alınması 6) Tescil (tüzel kişilik kazanma) 7) İlan

41 Anonim Şirketin Feshi Fesih 6102 sayılı TTK m. 553 ile getirilen önemli bir müessesedir. İlk hükme bağlanan nokta, anonim şirketin yokluğuna veya butlanına karar verilememesidir. Bunun sebebi, butlan ve yokluğun tespitinin geçmişe etkili olmasından dolayı tespit anına kadar yapılacak işlemlerin geçersizliği sonucunun doğacak olmasıdır. İşlem güvenliği dikkate alındığından şirketin butlanına veya yokluğuna karar verilemez. Fesih kararına kadar yapılmış işlemler geçerliliğini koruyacaktır. Fesih kararından sonra tasfiye süreci başlayacaktır.

42 Anonim Şirketin Feshi TTK MADDE 353- (1) Anonim şirketin butlanına veya yokluğuna karar verilemez. Ancak, şirketin kurulmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, pay sahiplerinin veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veya ihlal edilmiş olursa, yönetim kurulunun, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının, ilgili alacaklının veya pay sahibinin istemi üzerine şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince şirketin feshine karar verilir. Mahkeme davanın açıldığı tarihte gerekli önlemleri alır.

43 Anonim Şirketin Feshi Ancak TTK m. 353/2 ye göre eksikliklerin giderilebilmesi, esas sözleşmeye ve kanuna aykırı hususların düzeltilebilmesi için mahkemenin ek süre de verebileceği düzenlenmiştir. TTK m. 353/4: Fesih davasının, şirketin tescil ve ilanından itibaren üç aylık hak düşürücü süre içinde açılması şarttır.

44 KANUNA KARŞI HİLE Anonim şirketlerde kanun koyucu, kuruluş sırasındaki denetim ve prosedürün dolanılmasını önlemek maksadıyla, kuruluştan sonra gerçekleştirilen devralma ve kiralama işlemlerini TTK m. 356 de belirtilen şartların varlığı halinde bazı denetim ve prosedürlere tabi tutmuştur. İlk kural süre şartıdır. Tescilden sonraki 2 yıl içinde yapılacak işlemler için bu denetim ve prosedür getirilmiştir. Bununla birlikte sermayenin 1/10 una denk gelen devralma veya kiralama işlemi söz konusu olmalıdır.

45 KANUNA KARŞI HİLE MADDE 356- (1) Şirketin tescilinden itibaren iki yıl içinde bir işletme veya aynın, sermayenin onda birini aşan bir bedel karşılığında devralınmasına veya kiralanmasına ilişkin sözleşmeler, genel kurulca onaylanıp ticaret siciline tescil edilmedikçe geçerli olmaz. Bu sözleşmelerin onaylanmasından ve tescilinden önce, bunların ifası amacıyla yapılmış olan ödemeler dâhil, her türlü tasarruf geçersizdir. TTK m. 356 /2: Genel kurul kararını vermeden önce, yönetim kurulunun istemi üzerine şirketin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesince atanacak bilirkişi, şirket tarafından devralınacak ya da kiralanacak işletme ve ayınlara değer biçer. Rapor resmî nitelik taşır. TTK m. 356/5: Şirketin işletme konusunu oluşturan veya cebrî icra yoluyla iktisap edilen ayın ve işletmeler hakkında bu madde hükmü uygulanmaz.

46 KANUNA KARŞI HİLE Sözleşmenin onaylanmasının görüşüleceği genel kurul toplantısında karar ve toplantı oranı TTK m. 421/3 ve 4 hükmünde düzenlenen oranlardır. Genel kurul onayı ve ticaret siciline tescil yapılan işlemin geçerlilik şartıdır. TTK m. 356 ya aykırılık halinde yapılan işlem geçersizdir. Menfaati olan herkesin bunu bir süre sınırlamasına tabi olmadan ileri sürebilmesi mümkündür.