İŞ HUKUKU. Tıpkı Onaltıncı Bası. Prof. Dr. A. Murat DEMİRCİOĞLU. Prof. Dr. Tankut CENTEL. Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Transkript

1 Prof. Dr. A. Murat DEMİRCİOĞLU Yıldız Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Prof. Dr. Tankut CENTEL Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi İŞ HUKUKU Tıpkı Onaltıncı Bası

2 Yay n No : 2642 Hukuk Dizisi : Bas - Kas m stanbul 2. Bas - Haziran stanbul 3. Bas - Eylül stanbul 4. Bas - Nisan stanbul 5. Bas - Ekim stanbul 6. Bas - Ocak stanbul 7. Bas - Kas m stanbul 8. Bas - Mart stanbul 9. Bas - Eylül stanbul 10. Bas - Ocak stanbul 11. Bas - Eylül stanbul 12. Bas - Eylül stanbul 13. Bas - fiubat stanbul 14. Bas - fiubat stanbul 15. Bas - fiubat stanbul 15. Bas dan T pk 16. Bas - Eylül 2012 ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a Bas m A.fi. Bask - Cilt : Pasifik Ofset (Sertifika No: 12027) Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha fl Merkezi A Blok Avc lar/ STANBUL Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. Narl bahçe Sok. Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 SUNUfi 1. Ülkemizde ifl hukuku, sanayileflmeyle birlikte, geliflmesini sürdürmektedir. Sa lanan geliflmelerin, olumlu yönde oldu u söylenebilir. Gerçekten, yeni ç kar lan (4857 say l ) fl Kanunu, Türkiye de bireysel ifl iliflkilerini yeniden düzenlemifl ve ifl güvencesi ile esneklik kurumlar n getirmifltir. Ancak, k dem tazminatlar ; 1975 y l ndan beri kurulmas yasa taraf ndan öngörülmesine ra men oluflturulamayan k dem tazminat fonu nedeniyle, iflletmeler üzerinde a r yük oluflturmay sürdürmektedir. Toplu ifl iliflkilerine gelince; 1982 Anayasas 'n n kabulüyle birlikte, yeni bir dönemece girilmifltir. Ancak, yeni dönemin, sendikatoplu ifl sözleflmesi ve grev hakk gibi sosyal haklar n tan nmas bak m ndan, baflar l oldu u söylenemez. Nitekim, sosyal haklara iliflkin mevcut hukuki düzenlemeler, sözkonusu sosyal haklar n kullan m n güçlefltirmektedir. Avrupa Birli i'ne girmek isteyen ülkemizin, sosyal alanda bütünleflmeyi sa layabilmesi ise, bu gibi engelleri ortadan kald rmas na ba l d r. Bu anlamda, 2821 ve 2822 say l yasalarda flimdiye dek yap lan de ifliklikler, belirtilen amaca yönelik bulunmakla birlikte, yeterli olamam flt r. Bunun gibi, toplu ifl yasalar na iliflkin de ifliklik haz rl k çal flmalar da, yasalaflabilmifl de ildir. Buna karfl l k, halen onaylad uluslararas çal flma sözleflmesi say s bak m ndan Türkiye, uluslararas asgari standartlar kabul etmedeki kararl l n göstermeye çal flmaktad r. 2. Eserin bireysel ifl hukukuna iliflkin ilk bölümü, Tankut Centel ve toplu ifl hukukuna iliflkin ikinci bölümü de, A. Murat Demircio lu taraf ndan kaleme al nm fl; daha sonra, her iki bölüm, her iki yazar taraf ndan birlikte gözden geçirilmifltir. 3

4 Böyle bir çal flmay do uran nedenler, ikilidir. Bunlardan birincisi, ülkemizde flimdiye kadar ifl hukuku alan nda yaz lm fl ders kitaplar nda, Bat 'daki ders kitab -flerh ay r m anlay fl na dayan lmay fl d r. Nitekim, çok genifl ayr nt l bilgileri içeren kal n hukuk ders kitaplar, iktisadi ve idari bilimler ile mühendislik fakülteleri ö rencileri için sorun yaratmaktad r. Oysa, Bat 'daki ders kitaplar nda, bilginin az ve öz olmas as ld r. Ders kitab n n baflar s da, uygulamada ö rencinin az ve öz bilgiyi kullanabilecek duruma rahatl kla gelmesine ba l d r. kinci olarak; ifl hukuku, özellikle mühendislik fakültelerindeki ö retim için, giderek artan bir önem kazanm flt r. Nitekim, özellikle yirmi befl y l aflk n bir süreden beri ifl hukuku dersi, mühendislik fakültelerinde zorunlu olarak okutulan bir ders durumuna gelmifltir. Bunda, ifl hukukunun, iflletmelerde iflçi çal flt r lmas yüzünden mühendisler için tafl d önemin pay büyüktür. 3. Kitab n yeni bas s n n yap lmas nda, Beta Bas m Yay m Da- t m A.fi.'nin yöneticisi Seyhan Satar'a ve Gülgonca Çarp k a teflekkürü borç biliriz. A. Murat DEM RC O LU Tankut CENTEL 4

5 Ç NDEK LER Sunufl...3 çindekiler... 5 K saltmalar G R fi I. fl Hukuku Kavram...13 II. fl Hukukunun Niteli i...20 Birinci Bölüm GENEL B LG LER 2. fi HUKUKUNUN TAR H GEL fi M I. Dünyadaki Evrim Süreci...29 II. Türkiye'deki Evrim Süreci fi HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI I. flçi Kavram...44 II. flveren Kavram...49 III. flveren Vekili Kavram...54 IV. flyeri Kavram fi HUKUKUNUN UYGULANMASI I. fl Hukukunu Uygulayacak Örgüt...62 II. fl Hukukunun Uygulama Alan

6 kinci Bölüm B REYSEL fi HUKUKU 5. fi SÖZLEfiMES KAVRAMI I. fl Sözleflmesinin Tan m...75 II. fl Sözleflmesinin Unsurlar...76 III. fl Sözleflmesinin Hukuki Niteli i...77 IV. fl Sözleflmesinin Özellikleri...78 V. fl Sözleflmesinin Türleri fi SÖZLEfiMES N N KURULMASI I. fl Sözleflmesi Ehliyeti...89 II. fl Sözleflmesi Özgürlü ü...89 III. fl Sözleflmesinin Biçimi...96 IV. fl Sözleflmesinin Hükümsüzlü ü fi SÖZLEfiMES NDEN DO AN BORÇLAR I. flçinin Borçlar II. flverenin Borçlar fi N DÜZENLENMES I. Çal flma Süreleri II. Dinlenme Süreleri ÜCRET GÜVENCES I. Ücreti Koruma Düflüncesi II. Asgari Ücret Ödeme III. Ücretin Devri IV. Ücretin Rehnedilmesi V. Ücretin Takas VI. Ücretin Haczi VII. Ücret Kesintisi Cezas VIII. Ücretin ndirilmezli i

7 10. fi SA LI I VE fi GÜVENL I. fl Sa l ve Güvenli inin Anlam II. fl Sa l ve Güvenli i Kavramlar III. fl Sa l ve Güvenli i Önlemleri IV. flverenin fl Sa l ve Güvenli i Yükümleri V. fl Sa l ve Güvenli i Denetimi VI. fl Sa l ve Güvenli ine Ayk r l k fi SÖZLEfiMES N SONA ERD REN DURUMLAR I. fl Sözleflmesinin Fesih D fl nda Sona Ermesi II. fl Sözleflmesinin Fesih Yoluyla Sona Ermesi SONA EREN fi SÖZLEfiMES N N HUKUK SONUÇLARI I. flçiye Çal flma Belgesi Verilmesi II. flçiden braname Al nmas III. flçiye K dem Tazminat Ödenmesi Üçüncü Bölüm TOPLU fi HUKUKU 13. SEND KA HAKKI LE LG L TEMEL KAVRAMLAR I. Sendikan n Tan m ve Unsurlar II. flkoluna Göre Sendikalaflma lkesi III. Üst Kurulufllar SEND KACILI IN GEL fimes I. Genel Olarak II. Türkiye'de Sendikac l n Tarihi Geliflimi

8 15. SEND KA VE KONFEDERASYONLARIN KURULUfiU I. Kuruculuk Koflullar II. Sendika ve Konfederasyonlar n Kuruluflunda Yöntem SEND KANIN ORGANLARI I. Genel Olarak II. Zorunlu Organlar n Oluflumu, Görev ve Yetkileri SEND KA ÜYEL I. Üyelik II. Sendikal Güvenceler SEND KALARIN FAAL YETLER, GEL R VE G DERLER, DENET M VE SONA ERMES I. Sendikalar n Faaliyetleri II. Sendikalar n Denetimi III. Sendika ve Konfederasyonlar n Faaliyetlerinin Durdurulmas ve Sona Ermesi IV. Sendikalar n Gelir ve Giderleri TOPLU fi SÖZLEfiMES HAKKI VE KAVRAMI I. Toplu fl Sözleflmesi Hakk II. Toplu fl Sözleflmesinin Tan m III. Toplu fl Sözleflmesinin Muhtevas IV. Toplu fl Sözleflmesinin Düzeyi TOPLU fi SÖZLEfiMELER N N OLUfiUMU I. Toplu fl Sözleflmesinde Ehliyet II. Toplu fl Sözleflmelerinde Yetki III. Toplu Görüflme

9 IV. Toplu fl Sözleflmelerinin fiekli ve Süresi V. Taraflar n De iflmesinde Toplu fl Sözleflmelerinin Konumu TOPLU fi SÖZLEfiMES NDEN YARARLANMA I. Genel Olarak II. Toplu fl Sözleflmesinden lke Olarak Yararlanacak Kifliler III. Yararlanman n Daralt lmas IV. Üye Olmayanlar n Dayan flma Ödentisi Ödeyerek Sözleflmeden Yararlanmalar V. Teflmil Yoluyla Yararlanma VI. flverenin Toplu fl Sözleflmesiyle Ba l l TOPLU fi SÖZLEfiMES N N HÜKMÜ I. fl Sözleflmeleri Toplu fl Sözleflmesine Ayk r Olamaz II. fl Sözleflmelerindeki flçi Yarar na Olan Hükümler Geçerlidir III. Toplu fl Sözleflmesinin Sona Ermesinin Hükümleri TOPLU fi UYUfiMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI I. fl Uyuflmazl klar ve Toplu fl Uyuflmazl Kavram II. Toplu fl Uyuflmazl klar n n Çözümünde Baflvurulan Bar flc l Yollar III. Türkiye'de Baflvurulan Bar flc l Yollar GREV HAKKI VE KAVRAMI I Anayasas 'nda Grev Hakk ve Lokavt

10 II. Grev Sözcü ünün Geliflimi III. Grevin Genel Anlamda Tan m IV Say l Yasa'da Grev GREV N UYGULANMASI I. Greve Bafllama II. Grevin Geciktirilmesi III. Greve Yarg sal Müdahale IV. Grev Uygulamas V. Grevin Sonuçlar VI. Grevin Sona Ermesi VII. Yasa D fl Grev ve Sonuçlar LOKAVT I. Kavram II. Tan m III. Yasal Lokavt n Unsurlar IV. Lokavt n Kötüye Kullan lmas V. Lokavt n fl Sözleflmesine Etkisi VI. Yasal Lokavt n Sona Ermesi VII. Yasa D fl Lokavt ve Sonuçlar TOPLU HAK UYUfiMAZLI I VE MAHKEMEYE BAfiVURMA I. Genel Olarak II. Yorum Davas III. Eda Davas Yararlan lan Bafll ca Kaynaklar

11 KISALTMALAR Ay. Bas n fl K. BK. : Anayasa c. : cümle Deniz fl K. f. : f kra geç. HTT Y. fl K. : Bas n Mesle inde Çal flanlarla Çal flt ranlar Aras ndaki Münasebetlerin Tanzimi Hakk nda Kanun : Borçlar Kanunu : Deniz fl Kanunu : geçici : Haz rlama, Tamamlama ve Temizleme flleri Yönetmeli i : fl Kanunu m. : madde MEK. sk. SY. TCK. T SGLK. : Meslekî E itim Kanunu : say l Kanun : Sendikalar Kanunu : Türk Ceza Kanunu : Toplu fl Sözleflmesi, Grev ve Lokavt Kanunu 11

12 12