Tekirdağ&Ziraat&Fakültesi&Dergisi&

Transkript

1 NamıkKemalÜniversitesi ISSN:1302*7050 TekirdağZiraatFakültesiDergisi Journal(of(Tekirdag(Agricultural(Faculty( ( ( ( ( ( ( An(International(Journal(of(all(Subjects(of(Agriculture( Cilt(/(Volume:(10Sayı(/(Number:(2(((((Yıl(/(Year:(2013

2 ( ( Sahibi/Owner NamıkKemalÜniversitesiZiraatFakültesiAdına OnBehalfofNamıkKemalUniversityAgriculturalFaculty Prof.Dr.AhmetİSTANBULLUOĞLU Dekan/Dean EditörlerKurulu/EditorialBoard Başkan/EditorinChief Prof.Dr.SelçukALBUT ZiraatFakültesiBiyosistemMühendisliğiBölümü DepartmentBiosystemEngineering,AgriculturalFaculty salbut@nku.edu.tr Üyeler/Members Prof.Dr.M.İhsanSOYSAL Zootekni/AnimalScience Prof.Dr.BülentEKER BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.Dr.ServetVARIŞ BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.TemelGENÇTAN TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.MüjganKIVAN BitkiKoruma/PlantProtection Prof.Dr.AydınADİLOĞLU ToprakBilimiveBitkiBesleme/SoilScienceandPlantNutrition Prof.Dr.FatihKONUKCU BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.Dr.SezenARAT TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Doç.Dr.ÖmerAZABAĞAOĞLU TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Doç.Dr.MustafaMİRİK BitkiKoruma/PlantProtection Doç.Dr.ÜmitGEÇGEL GıdaMühendisliği/FoodEngineering Yrd.Doç.Dr.DevrimOSKAY TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Yrd.Doç.Dr.HarunHURMA TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Yrd.Doç.Dr.M.RecaiDURGUT BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering İndeksler/Indexingandabstracting CABItarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/IncludedinCABI DOAJtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin DOAJ EBSCOtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin EBSCO FAOAGRISVeriTabanındaİndekslenmektedir/IndexedbyFAO AGRISDatabase INDEXCOPERNICUStarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/ IncludedinINDEXCOPERNICUS TUBİTAK]ULAKBİMTarım,VeterinerveBiyolojiBilimleriVeri Tabanı(TVBBVT)Tarafındantaranmaktadır/IndexedbyTUBİTAK] ULAKBİMAgriculture,VeterinaryandBiologicalSciencesDatabase YazışmaAdresi/CorrespondingAddress TekirdağZiraatFakültesiDergisiNKÜZiraatFakültesi59030TEKİRDAĞ E*mail: ziraatdergi@nku.edu.tr Webadresi: Tel: ISSN:

3 DanışmanlarKurulu/AdvisoryBoard BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.KazımABAK ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.Y.SabitAĞAOĞLU AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.JimHANCOCK MichiganStateUniv.USA Prof.Dr.MustafaPEKMEZCİ AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya BitkiKoruma/PlantProtection Prof.Dr.MithatDOĞANLAR MustafaKemalÜniv.ZiraatFak.Hatay Prof.Dr.TimurDÖKEN AdnanMenderesÜniv.ZiraatFak.Aydın Prof.Dr.IvankaLECHAVA AgriculturalUniv.Plovdiv*Bulgaria Dr.EmilPOCSAI PlantProtectionSoilCons.ServiceVelence*Hungary GıdaMühendisliği/FoodEngineering Prof.Dr.YaşarHIŞIL EgeÜniv.MühendislikFak.İzmir Prof.Dr.FevziKELEŞ AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.AtillaYETİŞEMİYEN AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.ZhelyazkoSIMOV UniversityofFoodTechnologiesBulgaria TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Prof.Dr.HakanTURHAN ÇanakkaleOnsekizMartÜniv.ZiraatFak.Çanakkale Prof.Dr.KhalidMahmoodKHAWAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.MehmetKURAN OndokuzMayısÜniv.ZiraatFak.Samsun Doç.Dr.TuğrulGİRAY UniversityofPuertoRico.USA Doç.Dr.KemalKARABAĞ AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya Doç.Dr.MehmetAliKAYIŞ SelçukÜniv.ZiraatFak.Konya TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.EsvetAÇIKGÖZ UludağÜniv.ZiraatFak.Bursa Prof.Dr.ÖzerKOLSARICI AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Dr.NurettinTAHSİN Agric.Univ.PlovdivBulgaria Prof.Dr.MuratÖZGEN AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Doç.Dr.ChristinaYANCHEVA Agric.Univ.PlovdivBulgaria TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Prof.Dr.FarukEMEKSİZ ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.HasanVURAL UludağÜniv.ZiraatFak.Bursa Prof.Dr.GamzeSANER EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Dr.AlbertoPOMBO ElColegiodelaFronteraNorte,Meksika TarımMakineleri/AgriculturalMachinery Prof.Dr.ThefanisGEMTOS AristotleUniv.Greece Prof.Dr.SimonBLACKMORE TheRoyalVet.Agr.Univ.Denmark Prof.Dr.HamdiBİLGEN EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Prof.Dr.AliİhsanACAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara TarımsalYapılarveSulama/FarmStructuresandIrrigation Prof.Dr.ÖmerANAPALI AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.ChristosBABAJIMOPOULOS AristotleUniv.Greece Dr.ArieNADLER MinistryAgr.AROIsrael Toprak/SoilScience Prof.Dr.SaitGEZGİN SelçukÜniv.ZiraatFak.Konya Prof.Dr.SelimKAPUR ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.MetinTURAN AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Doç.Dr.PasgualeSTEDUTO FAOWaterDivisionItaly Zootekni/AnimalScience Prof.Dr.AndreasGEORGOIDUS AristotleUniv.Greece Prof.Dr.IgnacyMISZTAL BreedingandGeneticsUniversityofGeorgiaUSA Prof.Dr.KristaqKUME CenterforAgriculturalTechnologyTransferAlbania Dr.BrianKINGHORN TheIns.ofGeneticsandBioinf.Univ.ofNewEnglandAustralia Prof.Dr.IvanSTANKOV TrakiaUniv.Dept.OfAnimalSci.Bulgaria Prof.Dr.NihatÖZEN AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya Prof.Dr.JozsefRATKY Res.Ins.AnimalBreed.andNut.Hungary Prof.Dr.NaciTÜZEMEN AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum

4 ( ( Tekirdağ)Ziraat)Fakültesi)Dergisi)/)2013)10(2) İÇİNDEKİLER/CONTENTS T.Aktas,H.H.Orak,F.HasturkSahin,N.Ekinci EffectsofDifferentDryingMethodsonDryingKineticsandColorParametersofStrawberryTree(Arbutusunedo L.)Fruit FarklıKurutmaMetodlarınınKocayemişMeyvesinin(ArbutusunedoL.)KurumaKinetikleriveRenkParametreleri ÜzerineEtkileri... 1*12 O.O.Özer,U.İlkdoğan Box]JenkinsModeliYardımıylaDünyaPamukFiyatınınTahmini TheWorldCottonPriceForecastingByUsingBox*JenkinsModel... 13*20 B.C.Bilgili ÇankırıKentiKamusalYeşilAlanlarınınYeterliliğininUlaşılabilirlikYönündenDeğerlendirilmesi EvaluationofPublicGreenAreasAdequacyintheCityofÇankırıforAccessibility... 21*25 S.Selvi,A.Dağdelen,S.Kara Kazdağlarından(Balıkesir]Edremit)ToplananveÇayOlarakTüketilenTıbbiveAromatikBitkiler MedicinalandAromaticPlantsConsumedAsHerbalTeaAndCollectedFromIdaMountains(Balıkesir*Edremit)... 26*33 P.Ö.Kurt,K.Yağdı BazıİleriEkmeklikBuğday(TriticumAestivumL.)HatlarınınBursaKoşullarındaKaliteÖzellikleriYönünden PerformansınınAraştırılması InvestigatıonofQualityTraitsPerformanceofSomeAdvancedBreadWheat(TriticumAestivumL.)LinesUnderin BursaConditions... 34*43 A.Balkan,T.Gençtan EkmeklikBuğdayda(TriticumAestivumL.)OsmotikStresinÇimlenmeVeErkenFideGelişimiÜzerineEtkisi EffectOfOsmoticStressOnGerminatıonAndEarlySeedlingGrowthinBreadWheat(TriticumAestivumL.)... 44*52 M.F.Baran,B.Akbayrak TarımMakineleriHibeProgramınınKırklareliİlininMekanizasyonGelişimineEtkisi TheEffectofAgriculturalMachineryGrantProgramonMechanizationDevelopmentinKırklareli... 53*57 Ş.Doğan,İ.Aytekin,S.Boztepe AnadoluMerinosuKoyunlarındaMemeTipleriİleMemeÖzellikleri,SütVerimiVeBileşenleriArasındakiİlişkiler TheRelationshipsBetweenUdderTypesAndUdderCharacteristics,MilkYieldAndComponentsinAnatolianMerino Sheep... 58*69 A.İstanbulluoğlu,M.C.Bağdatlı,C.Arslan KaramenderesHavzasıTopraklarındaBazıAğırMetallerin(Cr,Ni,Pb)KirliliğininAraştırılması ToEvaluatedWithTrendAnalysisOfLong*AnnualRainfall:Tekirdag*CorluDistrictApplication... 70*77 A.A.Okur,H.E.Şamlı EffectsofStorageTimeAndTemperatureonEggQualityParametersandElectricalConductivitiesofEggs DepolamaSüresiveSıcaklığınınYumurtaKaliteParametreleriveElektrikİletkenliğiÜzerineEtkileri... 78*82 Ö.Karabulut,K.Bellitürk FarklıMagnezyumKaynaklarınınAsitTopraklardaYetiştirilenMısırBitkisininPotasyum]Kalsiyum]Magnezyum İçeriğineEtkisi TheEffectOfDifferentMagnesiumSourcesOnPotassium*Calsium*MagnesiumContentsOfAMaizePlantWhichis GrowninAcidSoils... 83*91 N.Y.Delice,O.Guneser,Y.K.Yuceer ConsumerExpectationandPreferenceofEzineCheese EzinePeynirindeTüketiciTercihiveBeklentisi... 92*103 S.Altıkat,A.Çelik ToprakYüzeyPürüzlülüğüÖlçümYöntemlerininKarşılaştırılması ComparativeofMeasurementMethodsOfSoilSurfaceRoughness *109

5 Farklı'Magnezyum'Kaynaklarının'Asit'Topraklarda'Yetiştirilen'Mısır'Bitkisinin' Potasyum=Kalsiyum=Magnezyum'İçeriğine'Etkisi*' Ö.'Karabulut 1' ' ' ' K.'Bellitürk 2' 1 KırklareliGıda,TarımveHayvancılıkİlMüdürlüğü,Kırklareli 2 NamıkKemalÜniversitesiZiraatFakültesiToprakBilimiveBitkiBeslemeBölümü,Tekirdağ Bu araştırmanın amacı, Kırklareli ili sınırları içinden alınan üç farklı tekstüre sahip olan asit topraklara farklı dozlarda uygulanan magnezyum sülfat (MgSO 4 ) ve dolomitin (CaCO 3.MgCO 3 ), bu topraklarda yetiştirilen mısır bitkisinde magnezyum elementinin bitkinin K, Ca, Mg içeriği üzerine etkilerini araştırmaktır.killi,tınlıvekumlubünyeyesahiptopraklarınherbirinedörtdozmagnezyumsülfat(m 0 =0 g,m 1 =0.4g,M 2 =0.8gveM 3 =1.2g)vedörtdozdolomit(D 0 =0g,D 1 =4g,D 2 =8gveD 3 =12g)üçtekerrürlü olarak uygulanmıştır. Bitkiler gelişimin 35. gününde hasat edilip bitki % K, %Ca ve %Mgiçeriklerinin belirlenmesiiçinanalizedilmiştir.analizsonuçlarınagöre,killitopraklardadolomituygulamalarınınbitki % K, % Ca ve % Mg içerikleri üzerine olumlu etkileri görülmüştür. Tınlı topraklarda bitki % K içeriğini magnezyumsülfatuygulamaları arttırmış, bitki % Ca ve%mgiçeriklerineyapılanvaryansanalizlerine göre magnezyum kaynaklarının etkisi önemsiz olarak bulunmuştur. Kumlu topraklarda dolomit uygulamalarıbitki%k,%cave%mgiçerikleriniarttırmıştır. Anahtar'kelimeler:'Magnezyumsülfat,mısır,asittoprak,dolomit)) *BuçalışmaÖzlemKarabulut unyükseklisanstezindentüretilmiştir. The'Effect'Of'Different'Magnesium'Sources'On'Potassium=Calsium=Magnesium' Contents'Of'A'Maize'Plant'Which''is'Grown'in'Acid'Soils*' Theaimofthisresearchis,toobservetheeffectsofmagnesiumsulphate(MgSO4)anddolomite(CaCO3.MgCO3), onk,ca,mgcontentsofamaizeplant,whichisgrowninacidsoils.samplesoils,weretakenfromthreedifferent places in Kırklareli region and applied with different doses of magnesium sulphate and dolamite. Four doses magnesiumsulphate(m0=0g,m1=0.4g,m2=0.8gvem3=1.2g)andfourdosesdolomite(d0=0g,d1=4g,d2=8g ved3=12g)hadbeenappliedtothesoils,whichwasclassifiedasclay,loamyandsandy,withthreerepetitions. Plantshavebeenharvestedatthe35thdayoftheirprogressionperiodandanalyzedtodetermineplant%K,Caand Mgcontents.Accordingtotheresults,inclaysoils,dolomiteobtainspossitiveeffectson%K,CaandMgcontentsof theplant.inloamysoils,%kcontentincreaseswithmagnesiumsulphateapplications.inloamysoils,accordingto variance analysis of % Ca and Mg contents, the effect of magnesium sources are not significiant. In sandy soils, dolomiteapplicationsincreased%k,caandmgcontentsoftheplant. Keywords:'Magnesiumsulphate,maize,acidsoil,dolomite *ThisstudyisapartofÖzlemKarabulut smasterthesis. Giriş' Bitkiler yaşamsal etkinlikleri için gerekli enerjiyi fotosentezyapmalarısonucuortayaçıkanorganik bileşiklerden sağlamaktadırlar. Magnezyum elementiklorofilinyapıtaşıolmasıözelliğiilebaşta fotosentez olmak üzere pek çok fizyolojik ve biyokimyasal reaksiyonda görev alması sebebiyle bitkiler için son derece önemli bir besin elementidir. Topraklarındoğalyapısındankaynaklananasitliğin dışında,yanlışkullanımı(aşırıgübreleme,bilinçsiz ilaçlama ve sulama vb.) neticesinde ph değerleb rinde zaman zaman azalmalar görülmektedir. Böyle durumlarda, asitleşmeye maruz kalan topb raklardakireçihtiyacıanalizleriyaptırılmalıveanab liz sonuçlarında ortaya çıkan ihtiyaç kadar tarım kireciuygulanmalıdır(bellitürkveark.,2012). Asit karakterli topraklarda magnezyum bileşikleri bitkiye elverişsiz formlara dönüşebilmektedir. Magnezyum toprakta birbiriyle denge halindeki değişebilir, değişemez ve suda çözünebilir olmak 83

6 üzereüçfarklıformdabulunmaktadır.değişemez formdaki magnezyumun en büyük orana sahip olmasına rağmen, bitkiler değişebilir ve suda çözünebilir formdaki magnezyumdan yararlanb maktadır(güneşveark.,2007). İnsan beslenmesinde ve hayvan yemi olarak kullanılabilenmısırbitkisi,dünyatahılüretiminde 844 milyon ton ile birinci sırada, ekilişinde ise buğdaydan sonra 162 milyon hektar ile ikinci sırada yer almaktadır.ülkemizde mısır, tahıl üretiminde buğday ve arpadan sonra 4.3 milyon ton ile üçüncü sırada, ekilişinde buğday ve arpadan sonra 593 bin ton ile üçüncü sırada gelmektedir(fao,2012). Sıcak iklim bitkisi olan mısır, güneşli ve sıcak günlerde hızlı bir gelişim göstermektedir. Hafif kumluveçokkillidışındakitümtopraklardamısır tarımı yapılabilmektedir. Toprak asitliğine hassas bir bitki olup, ph 6b7 olan topraklarda iyi gelişmektedir (Zengin ve Özbahçe, 2011). Mısır bitkisi magnezyum ihtiyacı yüksek olarak bilinmektedir. Rehm ve ark. (2002) magnezyum noksanlığındamısırbitkisininaltyapraklarınınsarı çizgili bir hal aldığını, bitki kökünün uzaması ve dallanmasının azaldığını ve sap veya gövdede zayıflamanınbaşladığınıbelirtmişlerdir. Magnezyum sülfatlar, magnezyum oksitler ve magnezyum karbonatlar kimyasal gübrelerde kullanılan magnezyumun temel kaynağını oluşturmaktadır. Magnezyum üretiminde ham madde olarak dolomit, manyezit, deniz suyu vb. kullanılmaktadır. Yaygın olarak kullanılan magnezyum kaynakları magnezyum sülfatlar ve dolomitikkireçtaşıdır(adiloğluveeraslan,2012). Rhoads (1987) mısır ve soya bitkilerinde magnezyum alımı ve kuru madde verimini araştırdığı çalışmada, asit karakterli topraklarda yetiştirilecek mısır ve soya bitkileri için en iyi magnezyum kaynağının dolomit olduğunu bildirmiştir. Mayland ve Wilkinson (1989) tarafından yapılan bir çalışmada asit koşullarda magnezyum sülfatın, alkalin koşullarda ise magnezyum oksitin magnezyumlu gübre olarak seçilmesinin uygun olacağı, hem ph hem de magnezyum seviyesi yükseltilmek isteniyorsa dolomitintercihedilmesigerektiğivurgulanmıştır. Karaman ve ark. (1999) na göre magnezyumun yarayışlılığı toprakta mevcut olan Ca, K, Na, NH 4, Fe, Al gibi elementlerin artan miktarına bağlı olarak azalış gösterebilmektedir. Örnek olarak, topraktaki K/Mg oranı 1.5/1 in üzerinde olduğundamagnezyumalımıazalmaktadır.buetki özellikle çayırbmera otları ve kültür bitkilerinden mısır bitkisinde görülmektedir. Güzel ve ark. (2004), bitkiler tarafından magnezyum elementinin alımında, topraktaki için Ca/Mg oranının 10/1b15/1 oranından büyük olmaması gerektiğibelirtilmiştir. Budeneme,Kırklareliilindentemsiliolarakalınan asit karakterli ve üç farklı tekstüre sahip topraklara belirli dozlarda magnezyum sülfat ve dolomit uygulanmak suretiyle sera koşullarında yetiştirilen mısır bitkilerinde, magnezyumun bitki beslenmesi ve gelişimi üzerine etkilerini araştırmakamacıylayürütülmüştür. Materyal've'Yöntem'' Araştırmada kullanılan toprakların tümü Kırklareli il sınırları içerisinde bulunmaktadır. Killi topraklar Vize ilçesi Akıncılar Köyü nden (kuzey 41 28' 15.81'', doğu 27 40' 05.88''), tınlı topraklar Merkez ilçesi İnece Beldesi nden (41 40' 18.73'', doğu 27 06' 16.98'') ve kumlu topraklar ise Merkez ilçesi Çayırlı Köyü nden (kuzey 41 52' 35.86'', doğu 27 01' 58.54'') olarak belirlenen noktalardanve0b20cmderinliğindenalınmıştır. Toprakların tekstür sınıfları Bouyoucos Hidrometreyöntemiile(Bouyoucos1962);toprak reaksiyonu suyla doygun toprakta ph metre ile (Richards,1954),topraktuzluluğusuyladoyurulan topraktan elde edilen saturasyon ekstraktında kondaktivitemetreile(richards,1954),kireçtayini Trakya yöresi toprakları için Adiloğlu (1992) tarafından önerilen kalsiyum asetat yöntemine göre(sağlam1997)belirlenmiştir.toprakorganik maddesi modifiye edilmiş WalkleybBlack yöntemi ile organik karbon miktarı belirlendikten sonra katsayısı ile çarpılarak (Richards, 1954), yarayışlı fosfor Olsen ve ark. (1954) tarafından bildirildiği şekilde 0.5 M sodyum bikarbonat ile ekstrakte edildikten sonra spektrofotometre kullanılarak belirlenmiştir. Denemede kullanılan toprakların değişebilir katyonları (K, Ca ve Mg) amonyumasetatlaçalkalanıpekstrakteedildikten sonraicpboeskullanılarak(sağlam1997,kacarve İnal 2010) tespit edilmiştir. Denemede kullanılan topraklaraaitbazıfizikobkimyasalözelliklerçizelge 1 deverilmiştir. Çizelge 1 de belirtilen verilere göre 1 nolu (killi) toprağın hafif asit karakterli, % tuz içeriğine göre tuzsuz, organik madde içeriğinin az, fosfor içeriğinin az, potasyum içeriğinin yeterli, olduğu görülmektedir (U.S. Soil Survey Staff,1951; LindsayveNorvell,1969; FAO,1990; 84

7 Tovep,1991;Eyüpoğlu,1999;Güneşveark.,2007; Sağlam,2008). Araştırmadaki 2 nolu (tınlı) toprağın orta derecede asit karakterli, % tuz içeriğine göre tuzsuz, organik madde içeriğinin az, fosfor içeriğinin yeterli, potasyum içeriğinin az, olduğu görülmektedir (U.S. Soil Survey Staff, 1951;LindsayveNorvell,1969;FAO,1990;Tovep, 1991; Eyüpoğlu, 1999; Güneş ve ark., 2007; Sağlam,2008). Çalışmadaki 3 nolu (kumlu) toprağın kuvvetli asit karakterli, % tuz içeriğine göre tuzsuz, organik madde içeriğinin az, fosfor içeriğinin yeterli, potasyum içeriğinin az, olduğu görülmektedir. (U.S. Soil Survey Staff, 1951; LindsayveNorvell,1969;FAO,1990;Tovep,1991; Eyüpoğlu, 1999; Güneş ve ark., 2007; Sağlam, 2008). Araştırmada kullanılan topraklar killi, kumlu tın ve tınlı kum bünyelidir. Eyüpoğlu (1999) tarafından yapılan bir çalışmada Kırklareli topraklarının % 9.7 si kumlu, % 57.8 i tınlı, % 31.1 i killi tınlı ve % 1.4 ü killi bünyeye sahip olduğubelirtilmiştir. Mısır bitkisi ile yürütülen saksı denemesinde MayAgro tohumculuk firmasına ait Hido mısır çeşidikullanılmıştır.buhibritçeşit,uygunkültürel veiklimkoşullarındauzunboylubirsilajlıközellik taşımaktadır. Denemede magnezyumlu gübre olarakyaygınkullanımıolanmagnezyumsülfat{% MgO (% 9.50 Mg) ve % SO 3 } ve genellikle asit topraklar için kireçleme materyali vemagnezyumkaynağıolarakönerilendolomit{% 30CaO(%21.42Ca)ve%19.16MgO(%11.5Mg)} inceöğütülmüşformda(<0.5mm)kullanılmıştır. Denemenin'Kurulması've'Yürütülmesi' Alınan topraklar belirli aralıklarla alt üst edilerek havalandırılmışvegölgedekurutulduktansonra2 mm lik elekten geçirilmiştir. Her saksıya magnezyum sülfat materyali 0, 0.4, 0.8 ve 1.2 g MgSO 4 /5 kg toprak olarak, dolomit materyali ise 0,4.0,8.0ve12.0gCa.Mg(CO 3 ) 2 /5kgtoprakolarak uygulanmıştır. Magnezyumlu gübrelerden dolomitin iyi bir şekilde çözünebilmesi için, ekimdenöncebiraybeklenilmiştir. Her saksıya standart NPK gübrelemesi yapılarak 100 ppm azot, 80 ppm fosfor ve 100 ppm potasyumverilmiştir.npkgübrelemesinh 4 NO 3 ve KH 2 PO 4 kimyasalları kullanılarak gerçekleştirilmişb tir. Bekleme süresi tamamlandıktan sonra her saksıya 5 adet mısır tohumu ekilmiştir. Deneme, tesadüf parselleri faktöriyel deneme desenine göreüçtekerrürlüveheruygulamagrubunda24 saksıolacakşekilde(2farklımagnezyumkaynağıx 4dozMgx3farklıtekstürdetoprakx3tekerrür) 72saksıkullanılarakgerçekleştirilmiştir. Deneme Kırklareli Atatürk Toprak Su ve Tarımsal Meteoroloji Araştırma İstasyonu Müdürlüğü serasında yürütülmüştür. Mısır sıcak iklim tahılı olduğu için ekim Temmuz ayında gerçekleştirilmiştir. Ekimin 4. gününde ilk çimlenme görülmüştür. Ekimden iki hafta sonra her saksıda en iyi gelişim gösteren 2 bitki bırakılacak şekilde seyreltme yapılmıştır. Saksılar süreklikontroledilereknemdüzeyleriazaldıkçasu ihtiyaçları karşılanmıştır. Bitkiler beş yapraklı oldukları devrede (V5), ekimden 35 gün sonra ağustosayındahasatedilmiştir.' Çizelge1.Denemedekullanılantopraklarınbazıfizikobkimyasalözellikleri Table1.Somephysicochemicalcharacteristicsofsoilswhichusedintheexperiment ToprakÖzellikleri 1.Toprak(Killi) 2.Toprak(Tınlı) 3.Toprak(Kumlu) ph Tuz(%) Kireçihtiyacı(kg/da) Organikmadde(%) P(ppm) K(ppm) Ca(ppm) Mg(ppm) Kil(%) Silt(%) Kum(%) TekstürSınıfı Killi Kumlutın Tınlıkum 85

8 Çizelge2.Killitopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki%K içeriğineetkisi(lsdtesti) Table2.Theeffectoffertilizersandtheiramountsappliedtomaizegrowninclaysoilson%Kcontentof maize(lsdtest) Gübremiktarı MagnezyumSülfat Dolomit Ortalama b 4.237c 3.892b ab 4.893ab 4.367a ab 5.330a 4.677a a 4.763bc 4.590a Ortalama 3.957b 4.806a GübrelerLSD 0.05 :0.275GübremiktarıLSD 0.05 :0.388GübrexmiktarLSD 0.05 :0.549 Hasat edilen bitkiler toprak üstü aksamları steril bir makasla kesilerek toprak altı aksamlarından ayrılmıştır.bitkilerönceçeşmesuyuiledahasonra safsuileyıkanmışvekurumaküzerebırakılmıştır. Birkaç gün kendi halinde kuruyan bitkiler daha sonra kaplara konularak 70 0 C de ağırlıkları sabitleşinceyekadaretüvdekurutulmuşlardır. Kuruyan bitki örnekleri öğütülerek polietilen kavanozlara konulmuştur. Toplam K, Ca, Mg değerleri bitki örnekleri nitrikbperklorik asit karışımı ile yakıldıktan sonra ICPbOES cihazında belirlenmiştir(kacarveinal,2010). Tesadüf parselleri faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülen denemeden elde edilen verilerin varyans analizleri ve LSD değerlendirmeleri TARIST İstatistik Programı ile yapılmıştır. Bulgular've'Tartışma'' Farklı'magnezyum'uygulamalarının'killi' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'k' Konuileilgiliyapılanvaryansanalizinegöre,gübre çeşidi ve gübre miktarları arasındaki fark % 1 seviyesindeönemlibulunmuştur.lsdtestlerinde, bitkide%kiçeriğigübreçeşitlerindenmagnezyum sülfatta 3.957, dolomitte ise dır. Gübre miktarlarınınbitki%kiçeriğineetkileriise3.892b 4.677arasındadeğişmektedir.Bitki%Kiçeriğien fazla 2 gübre miktarında, en az ise 0 gübre miktarındagörülmüştür. Farklı'magnezyum'uygulamalarının'tınlı' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'k' Yapılan varyans analizine göre gübre çeşitleri arasındaki fark % 1 seviyesinde önemli bulunurken, gübrexmiktar interaksiyonları arasındaki fark % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur. LSD testlerine göre, bitkide % K içeriği gübre çeşitlerinden magnezyum sülfatta 4.257, dolomitte ise dir. Tınlı topraklarda gübrexmiktar interaksiyonuna göre, en yüksek bitki % K içeriği magnezyum sülfatın 1 gübre seviyesinde ölçülmüş, bunu yine aynı gübrenin 3 gübreseviyesiizlemiştir.endüşükbitki%kiçeriği isedolomitin2gübreseviyesindeneldeedilmiştir. Çizelge3.Tınlıtopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki%K içeriğineetkisi(lsdtesti) Table3.Theeffectoffertilizersandtheiramountsappliedtomaizegrowninloamysoilson%Kcontent ofmaize(lsdtest) Gübremiktarı MagnezyumSülfat Dolomit Ortalama b 4.157a 3.952a a 3.643ab 4.097a ab 3.383b 3.835a a 3.460b 3.952a Ortalama 4.257a 3.661b GübrelerLSD 0.05 :0.342GübremiktarıLSD 0.05 :0.483GübrexmiktarLSD 0.05 :

9 Çizelge4.Kumlutopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki%K içeriğineetkisi(lsdtesti) Table4.Theeffectoffertilizersandtheiramountsappliedtomaizegrowninsandysoilson%Kcontent ofmaize(lsdtest) Gübre miktarı Magnezyum Sülfat Dolomit Ortalama b 3.093b 2.752c b 3.530ab 3.192b a 4.000a 3.827a b 3.930a 3.122bc Ortalama 2.807b 3.638a GübrelerLSD 0.05 :0.268GübremiktarıLSD 0.05 :0.379GübrexmiktarLSD 0.05 :0.536 Farklı'magnezyum'uygulamalarının'kumlu' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'k' Varyans analizinde elde edilen sonuçlara göre, bitki % K içeriği bakımından gübre çeşidi, gübre miktarlarıarasındakifark%1seviyesinde,gübrex miktar interaksiyonları arasındaki fark ise % 5 seviyesindeönemlidir.lsdtestinegöre,bitkide% K içeriği gübre çeşitlerinden magnezyum sülfatta 2.807,dolomitteise3.638 dir.enyüksekbitki%k içeriği2gübreseviyesindeneldeedilmiş,endüşük içerik ise 0 gübre seviyesinde meydana gelmiştir. Kumlutopraklardagübrexmiktarinteraksiyonuna göre,enyüksekbitki%kiçeriğidolomitin2gübre seviyesindeölçülmüş,bunuaynıgübrenin3gübre seviyesi ile magnezyum sülfatın 2 gübre seviyesi izlemiştir.endüşükbitki%kiçeriğinemagnezyum sülfatın0gübreseviyesinderastlanılmıştır. Farklı'magnezyum'uygulamalarının'killi' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'ca' Yapılan varyans analizine göre, bitki % Ca içeriği bakımından gübre çeşidi, gübre miktarları arasındaki fark % 1 seviyesinde, gübre x miktar interaksiyonlarıarasındakifarkise%5seviyesinde önemli bulunmuştur. LSD testlerine göre, bitkide % Ca içeriği gübre çeşitlerinden magnezyum sülfatta1.042,dolomitteise1.163 tür.enyüksek bitki%caiçeriği1ve2gübreseviyelerindenelde edilmiş, bunu 3 ve 0 gübre seviyeleri takip etmiştir. Killi topraklarda gübre x miktar interaksiyonunagöre,enyüksekbitki%caiçeriği dolomitin1ve2gübreseviyelerindeölçülmüş,en düşük bitki % Ca içeriği aynı materyalin 0 gübre seviyesindegörülmüştür. Çizelge5.Killitopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki%Ca içeriğineetkisi(lsdtesti) Table5.Theeffectoffertilizersandtheiramountsappliedtomaizegrowninclaysoilson%Cacontent ofmaize(lsdtest) Gübremiktarı MagnezyumSülfat Dolomit Ortalama a 0.960b 0.997b a 1.273a 1.193a a 1.273a 1.163a a 1.143a 1.055b Ortalama 1.042b 1.163a GübrelerLSD 0.05 :0.076GübremiktarıLSD 0.05 :0.107GübrexmiktarLSD 0.05 :0.152 ' ' 87

10 Çizelge6.Kumlutopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki% Caiçeriğineetkisi(LSDtesti) Table 6. The effect of fertilizers and their amounts applied to maize grown in loamy soils on % Ca contentofmaize(lsdtest) Gübremiktarı MagnezyumSülfat Dolomit Ortalama a 0.500c 0.468c a 0.657b 0.568b a 0.927a 0.695a a 0.620b 0.525bc Ortalama 0.453b 0.676a GübrelerLSD 0.05 :0.054GübremiktarıLSD 0.05 :0.077GübrexmiktarLSD 0.05 :0.108 Farklı'magnezyum'uygulamalarının'tınlı' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'ca' Konuileilgilivaryansanalizinegöregübreçeşidi, gübre miktarı ve gübrexmiktar interaksiyonları arasındaki fark istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Farklı'magnezyum'uygulamalarının'kumlu' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'ca' Varyans analizine göre bitki % Ca içeriği bakımındangübreçeşidi,gübremiktarıvegübrex miktar interaksiyonları arasındaki fark % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur. LSD testlerine göre, bitkide % Ca içeriği gübre çeşitlerinden magnezyum sülfatta 0.453, dolomitte ise dır. En yüksek bitki % Ca içeriği 2 gübre seviyesindegörülmüş,endüşükbitki%caiçeriği0 gübre seviyesinde ortaya çıkmıştır. Kumlu topraklarda gübre x miktar interaksiyonuna göre, en yüksek bitki % Ca içeriği dolomitin 2 gübre seviyesinde ölçülmüş, en düşük bitki % Ca içeriği aynımateryalin0gübreseviyesindegörülmüştür. Farklı'magnezyum'uygulamalarının'killi' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'mg' Varyans analizine göre, bitki % Mg içeriği bakımından gübre miktarları arasındaki fark % 5 seviyesindeönemlibulunmuştur.lsdtestinegöre, en yüksek % Mg içeriği 1 gübre seviyesinde görülmüş,endüşükbitki%mgiçeriği0ve3gübre seviyelerindeortayaçıkmıştır. Çizelge7.Killitopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki%Mg içeriğineetkisi(lsdtesti) Table7.Theeffectoffertilizersandtheiramountsappliedtomaizegrowninclaysoilson%Mgcontent ofmaize(lsdtest) Gübremiktarı MagnezyumSülfat Dolomit Ortalama a 0.287a 0.318ab a 0.353a 0.345a ab 0.283a 0.303ab b 0.283a 0.270b Ortalama 0.317a 0.302a GübrelerLSD 0.05 :0.035GübremiktarıLSD 0.05 :0.050GübrexmiktarLSD 0.05 :0.071 ' ' 88

11 Farklı'magnezyum'uygulamalarının'tınlı' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'mg' Varyansanalizinegöregübreçeşidi,gübremiktarı ve gübre x miktarinteraksiyonlarıarasındakifark önemsizbulunmuştur. Farklı'magnezyum'uygulamalarının'kumlu' topraklarda'yetiştirilen'mısır'bitkisinin'%'mg' Varyans analizine göre, bitki % Mg içeriği bakımındangübreçeşidi,gübremiktarıvegübrex miktar interaksiyonları arasındaki fark % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur. LSD testlerine göre, bitkide % Mg içeriği gübre çeşitlerinden magnezyum sülfatta 0.332, dolomitte ise dir. En yüksek bitki % Mg içeriği 1, 2 ve 3 gübre seviyelerinde görülmüş, en düşük bitki % Mgiçeriği0gübreseviyesindemeydanagelmiştir. Kumlu topraklarda gübre x miktar interaksiyonununa göre, en yüksek bitki % Mg içeriğidolomitin2gübreseviyesindeölçülmüş,en düşükbitki%mgiçeriğineaynımateryalin0gübre seviyesinderastlanılmıştır. Çizelge8.Kumlutopraklardayetiştirilenmısırlarauygulanangübrelervemiktarlarınınortalamabitki% Mgiçeriğineetkisi(LSDtesti) Table 8. The effect of fertilizers and their amounts applied to maize grown in loamy soils on % Mg contentofmaize(lsdtest) Gübremiktarı MagnezyumSülfat Dolomit Ortalama a 0.337c 0.350b a 0.450b 0.408a b 0.610a 0.437a a 0.453b 0.395a Ortalama 0.332b 0.462a GübrelerLSD 0.05 :0.032GübremiktarıLSD 0.05 :0.045GübrexmiktarLSD 0.05 :0.063 Sonuç' Bitkideki potasyum (K) içerikleri incelendiğinde, killivekumlutopraklardadolomituygulamalarının magnezyum sülfat uygulamalarına göre olumlu yönde daha etkili olduğu görülmektedir. Tınlı topraklarda ise bu durumun tersi söz konusudur. Magnezyum sülfat uygulamaları dolomit uygulamalarına göre bitki % K içeriğinde daha fazla artışa sebep olmuştur. Buna göre, killi ve kumlu bünyeli topraklarda dolomitin çözünmesiyle magnezyumun serbest kalmasının tınlı topraklara göre daha hızlı olduğu düşünülmektedir. Toprak çözeltisinde fazla miktarda bulunan K + iyonlarının, bitkiler tarafından Mg +2 iyonları alımını engellediği pek çok araştırıcı tarafından ortaya konulmuştur (Karaman ve ark., 1999; Güzel ve ark., 2004). Yapılançalışmadatoprakörneklerindekipotasyum miktarları düşük olduğu için, bu örneklerde hesaplanan K/Mg oranı her üç toprak tipinde de diğer çalışmalarda belirtilen oranların altında kalmaktadır. Analiz sonuçları bu yönüyle incelendiğindemagnezyumyarayışlılığınıazaltacak oranda potasyumun varlığı görülmemektedir. Özellikle asit karakterli kumlu topraklarda potasyum besin elementi fazlaca yıkanabilmektedir. Bitki örneklerinde yapılan kalsiyum (Ca) analiz sonuçları incelendiğinde, killi ve kumlu topraklarda dolomit uygulamalarının magnezyum sülfat uygulamalarına göre bitki % Ca içeriğini daha fazla arttırdığı görülmektedir. Dolomit materyali bünyesinde kalsiyum elementini barındırmaktadır. Bu sebeple dolomit uygulamalarının bitkideki % Ca içeriğini magnezyumsülfatuygulamalarınagöredahafazla arttırması tahmin edilebilen bir sonuçtur. Tınlı topraklarda bitki % Ca içeriğine magnezyum uygulamalarının etkisi önemsiz bulunmuştur. Bu nedenle deneme topraklarının Ca/Mg oranı açısından incelenmesinin faydalı olabileceği düşünülmüştür. Toprak çözeltisinde bulunan kalsiyum iyonları miktarının magnezyum iyonları miktarından daha fazla olduğu durumlarda, bitkilerin magnezyumu bünyelerine almak konusunda sıkıntı yaşadıkları bilinmektedir. Denemede kullanılan topraklara ait analiz sonuçlarında, tınlı toprakların kalsiyum ve 89

12 magnezyum içerikleri açısından yeterli seviyede olmaları, magnezyum kaynaklarının bitki % Ca içeriği üzerine etkilerinin istatistiksel olarak önemsiz bulunmalarına sebep olabileceği düşünülmektedir. Bitkiörneklerindeyapılanmagnezyum(Mg)analiz sonuçlarına göre, killi ve kumlu topraklarda dolomit uygulamaları bitkideki % Mg içeriğini magnezyumsülfatuygulamalarınagöredahafazla arttırmaktadır.eldeedilensonucabenzerpekçok çalışma yapılmıştır. Rhoads (1987), Mayland ve Wilkinson (1989) yaptıkları çalışmalarda asit topraklarda yetiştirilen bitkiler için en iyi magnezyum kaynağının dolomit olduğu belirtilmiştir. Tınlı topraklarda magnezyum uygulamalarının bitki % Mg içeriğine etkisi bulunamamıştır. Denemede kullanılan toprağın magnezyum içeriğinin yeterli seviyede olması sebebiylemagnezyumuygulamalarının,bitki%mg içeriğinde artış meydana gelmesine rağmen yapılan istatistiksel analizler sonucunda önemsiz bulunduğudüşünülmektedir. Magnezyum kaynaklarından dolomit materyali, magnezyum sülfata göre daha fazla oranda magnezyum ihtiva etmektedir. Bunun yanı sıra, magnezyum sülfat gübresi dolomite oranla daha Kaynaklar' Adiloğlu,A.,1992.Trakyabölgesiasittopraklarınınkireç ihtiyaçlarının tayininde kullanılabilecek çeşitli yöntemler üzerinde bir araştırma. Doktora tezi, TrakyaÜniversitesiFenBilimleriEnstitüsü,Tekirdağ. Adiloğlu, A., Eraslan, F., Gübreler ve Gübreleme Tekniği,Bitki Besleme, (Ed. Karaman MR.) Gübretaş RehberKitaplarDizisi:2,347b474. Bellitürk,K.,Şinik,E.,Karakaş,Ö.,2012.Edirneilindeki asit karakterli toprakların beslenme durumlarının incelenmesi. (Uluslararası katılımlı) I. Ulusal Hümik Madde Kongresi, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi,Sakarya,6b9Haziran2012,14(1):207b215. Bouyoucos, G.J., Hydrometer method improved for making practical size analysis of soils. Agronomy Journal,54: Eyüpoğlu, F., Türkiye Topraklarının Verimlilik Durumu.KHGMToprakveGübreAraştırmaEnstitüsü Yayınları,Genel Yayın No:220 Teknik Yayın No:Tb67, Ankara,122s. FAO, Micronutrient, assesment at the country level: An International Study. FAO Soils Bulletin 63, Rome. FAO, Food and Agriculture Organization of the United Nations, (erişim tarihi, ). Güneş,A.,Alpaslan,M.,İnal,A.,2007.BitkiBeslemeVe Gübreleme.AnkaraÜniversitesiZiraatFakültesiYayın no:155,ankara,derskitabı:504,349b356s. yüksek çözünme hızına sahiptir. Bu materyallerin piyasafiyatlarınındeğişiklikgöstermesiylebirlikte, tarım kireci adı altında çiftçiye sunulan dolomit materyali genel olarak magnezyum sülfata göre daha ucuzdur. Bu nedenle çiftçiler için, hem magnezyumu daha fazla içermesi sebebiyle daha az miktarda magnezyumu ekonomik bir şekilde verebilmeleri hem de özellikle asit topraklarda kireçleme ihtiyacının karşılanması açısından, magnezyum kaynağı olarak dolomitin avantajları sözkonusudur. Mısır bitkisi, gelişiminin olgunluk dönemlerine doğrubitkibesinelementlerinedahafazlaihtiyaç duymaktadır. Magnezyum kaynağı olarak kullanılan magnezyum sülfat ve dolomit materyallerinin bitki beslenmesi ve gelişimi üzerineetkilerininaraştırıldığıçalışmada,sonucun tam olarak görülebilmesi ve daha kapsamlı verilerin elde edilerek kesin yargılara varılması gerektiği düşünülmektedir. Bu nedenle, bu çalışmanın bir adım sonrasında tarla denemelerinin kurulmasında ve denemede kullanılacak bitkilerin gelişim evrelerinin tamamlanmasından sonra hasat edilmesinde faydaolacağıkanısınavarılmıştır. Güzel,N.,Gülüt,K.Y.,Büyük,G.,2004.ToprakVerimliliği ve Gübreler Bitki Besin Elementlerine Giriş. Ç.Ü. Zir. Fak. Genel Yayın No:246 Ders Kitapları Yayın No:Ab 80,Adana,323b329. Kacar,B.,İnal,A.,2010.BitkiAnalizleri.YayınNo:1241, Nobel Yayın Dağıtım, Fen Bilimleri:63, Ankara, 319b 346. Karaman,M.R.,Aksu.A.,Demirer.T.,Er,F.,1999.Effect of Potassium and Magnesium Fertilization On The Growth, Some Nutrient Status and KbMg Uptake Efficiency Parameters Of Corn (Zea Mays L.) Grown On Siltation Soil. Journal of Agriculture 18(13):107b 116. Lindsay, W.L., Norwell, W.A., Development of a Dtpa Micronutrient soil test Sci. Am. Proc. 35:600b 602. Mayland, H.F., Wilkinson, S.R., Soil Factors AffectingMagnesiumAvailabilityinPlantb Animal Systems:AReview1.J.Anim.Sci :3437b science.org/content/67/12/3437.full.pdf (Erişim tarihi, ). Olsen,S.R.,Cole,C.V.,Watanale,F.S.,Dean,L.A.,1954. Estimation of available phosphorus in soil by extraction with sodium bicarbonate. USDA Circular No:939,WashingtonD.C. Rehm,G.,Rosen,C.,Schmitt,M.,2002.Magnesiumfor Crop Production in Minnesota. 90

13 on/cropsystems/dc0725.html (Erişim tarihi, ). Richards, L.A., Diagnosis and improvementof Saline and Alkaline Soils. S. D. A. Handbook No:60. Washington. Rhoads FM (1987). Relative Availability of Three Mg SourcestoCornandSoybean.NorthFloridaResearch and Education Center Research Report No. 87b8. (Erişim tarihi, ). Sağlam, M.T., Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri(Genişletilmişİkinci Baskı), Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayın No: 189, DersKitabıNo: 5.Tekirdağ. Sağlam, M.T., Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri.NamıkKemalÜniversitesiZiraatFakültesi YayınlarıNo:2,DersKitabıNo:2,s:1b154,Tekirdağ. Tovep,1991.Türkiyetopraklarıverimlilikenvanteri.T.C. Tarım Orman Ve Köy İşleri Bakanlığı Köy Hizmetleri GenelMüdürlüğü. U.S. Soil Survey Staff, Soil survey manuel, agric. researchadministration.u.s.dept.agric.,handbook No:18,U.S.Govt.Print.Off.WashingtonD.C. Zengin,M.,Özbahçe,A.,2011.BitkilerinİklimveToprak İstekleri.AtlasAkademiYayınNo:04Konya5b6s. 91