ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME KONU ANLATIMLI

Transkript

1 KPSS soruda 65 SORU VİDEO DESTEKLİ EĞİTİM BİLİMLERİ ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME KONU ANLATIMLI PRATİK BİLGİLER SINAVLARA EN YAKIN ÖZGÜN SORULAR VE AÇIKLAMALARI

2 Komisyon KPSS ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 29. Baskı: 2018, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Koza Yayın Dağıtım A.Ş. Cevat Dündar Cad. No. 139 Ostim/ANKARA Tel: Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Değerli Öğretmen Adayları; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan Ölçme ve Değerlendirme kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon Uygulamanızı mağazalarından Pegem Kampüs yazarak indirebilirsiniz. Uygulama İndirme Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz. Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz. Aktivasyon Aktif Kitaplar Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz. QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz. QR Kod Okutma Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2019 tarihine kadar geçerlidir.

4

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ...1 EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...2 EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR?...2 ÖLÇME...3 Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar...3 Ölçme İşlemi Ögeleri...3 Değişken...3 Özelliklerine Göre Değişkenler...4 Yapılarına Göre Değişkenler...4 Araştırmaya Konu Oluşlarına Göre Değişkenler...4 Ölçme Kuralı...6 Birim...6 Doğal Birim...6 Yapma / Standart birim...7 Tanımlanmış/Türetilmiş Birim...7 Birimin Taşıması Gereken Nitelikler...8 Ölçme Türleri...8 Doğrudan Ölçme...8 Dolaylı Ölçme...9 Türetilmiş Ölçme...9 Ölçmede Ölçek...11 Sınıflama Ölçeği...11 Sıralama Ölçeği...12 Eşit Aralıklı Ölçekler...13 Eşit Oranlı Ölçek...14 DEĞERLENDİRME...16 Değerlendirme Türleri...17 Ölçütüne Göre Değerlendirme Türleri...17 Mutlak Değerlendirme...17 Bağıl Değerlendirme...18 Amacına Göre Değerlendirme Türleri...20 Tanıma Yerleştirme (Diagnastik) Değerlendirme..20 Biçimlendirme Yetiştirme Değerlendirmesi (İzleme, Formative Değerlendirme)...21 Düzey Belirleme Değerlendirmesi (Değer Biçme Sonuç ya da Summative Değerlendirme)...21 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖLÇME...24 Bilimsel Araştırmalarda Evren ve lem...25 Evren...25 lem...25 Korelasyon...25 Korelasyon Grafikleri...26 ÖZET...29 ÇÖZÜMLÜ TEST...31 ÇÖZÜMLER...33 CEVAPLI TEST BÖLÜM Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER...38 GEÇERLİK...38 GEÇERLİK TÜRLERİ...39 Kapsam Geçerliği...39 Kapsam Geçerliğini Belirleme Yolları...40 Görünüş Geçerliği...42 Ölçüt Geçerlikleri...43 Yordama Geçerliği...43 Uygunluk Geçerliği (Mevcut durum, eş zaman, zamandaş geçerlik)...45 Yapı Geçerliği...45 Sonuçsal Geçerlik...47 Geçerliği Etkileyen Faktörler...47 GÜVENİRLİK...49 Ölçmede Hata ve Güvenirlik...50 Ölçmede Hata Kaynakları...51 Hata Türleri...52 Güvenirlik Belirleme Yolları...54 Test - Tekrar Test Yöntemi (Kararlılık Katsayısı)...54 v

6 İÇİNDEKİLER Eş Değer Formlar Yöntemi (Paralel Testler Yöntemi - Eş Değerlik Katsayısı ya da Tutarlılık Katsayısı)...56 Eş Değer Yarılama (Testin iki yarıya bölünmesi) (İç Tutarlılık Katsayısı) Yöntemi...57 İç Tutarlılık Katsayıları Yoluyla Güvenirliğin Belirlenmesi...57 Standart Hata...59 GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER...61 GEÇERLİK VE GÜVENİLİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ...63 KULLANIŞLILIK...65 ÖZET...66 ÇÖZÜMLÜ TEST...68 ÇÖZÜMLER...72 CEVAPLI TEST BÖLÜM Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları TESTLERİN SINIFLANMASI...80 Ölçtükleri Özelliklere Göre Testlerin Sınıflanması...80 Tipik Davranış Testleri...80 Maksimum Performans Testleri...81 Cevaplama Tepkisine Göre Testler...82 Ayrılan Zamana Göre Testler...82 Hız Testleri Güç Testleri Puanlama Biçimine Göre Testler...83 Testi Alan Birey Sayısına Göre Testler...83 Test Planı KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI...84 Yazılı Yoklama...84 Yazılı Yoklamalarda Geçerlik ve Güvenirlik...89 Yazılı Yoklamalarda Puanlama...90 Kısa Cevaplı Testler...92 Kısa Cevaplı Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik...95 Eşleştirmeli Testler...95 Doğru - Yanlış Testleri...97 Çoktan Seçmeli Testler...98 Çoktan Seçmeli Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik Çoktan Seçmeli Testlerin Puanlanması Sözlü Sınavlar Sözlü Sınavlarda Geçerlik, Güvenirlik ve Kullanışlılık TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞI Kavram Haritaları Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) Kelime İlişkilendirme Tablosu (KİT) Yapılandırılmış Grid Performans Değerlendirme Performans Ödevleri Proje Ödevleri Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Portfolyo Türleri Portfolyoların Sınırlılıklarını Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞINDA PERFORMANSI PUANLAMA ARAÇLARI Kontrol Listesi Dereceli Puanlama Ölçeği (Rubric) Gözlem Formları Anekdot Kayıtları Görüşmeler (Mülakatlar) ÖĞRENCİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNE KATILIMINI SAĞLAMA ARAÇLARI Öz Değerlendirme Formları Akran Değerlendirme Formu Grup Değerlendirme Formu ÖZET ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST vi

7 İÇİNDEKİLER 4. BÖLÜM Test ve Madde İstatistikleri TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ MERKEZÎ YIĞILMA - TOPLANMA - MERKEZÎ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ Aritmetik Ortalama Medyan Mod (Tepe Değer) MERKEZÎ YAYILIM (DEĞİŞİM, FARKLILAŞMA, DAĞILIM) ÖLÇÜLERİ Ranj Çeyrek Sapma Standart Sapma Varyans (Değişkenlik) Bağıl Değişkenlik Katsayısı Çarpıklık Katsayısı Normal ya da Simetrik Dağılım Sağa Çarpık Pozitif Kayışlı Dağılım Sola Çarpık Negatif Kayışlı Dağılımlar STANDART PUANLAR (Z VE T PUANI) Z Puanı T Puanı MADDE İSTATİSTİKLERİ Basit Yöntemle Madde Analizi Madde Güçlük İndeksi Madde Ayırt Edicilik İndeksi Korelasyon Yöntemi ile Madde Ayırt Ediciliğinin Hesaplanması Diğer Madde İstatistikleri Madde Varyansı ve Madde Standart Sapması Madde Güvenirlik Katsayısı Meraklısına ÖZET ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST KAYNAKÇA vii

8

9 1. Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar YILLARA GÖRE ÇIKMIŞ SORU ANALİZLERİ 2005 / / / / / / / / / / / / / / / 3 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Eğitim belli uzak, genel ve özel amaçlara ulaşmak üzere oluşmuş bir sistemdir. Eğitim sistemi girdiler, işlemler, çıktılar ve dönüt ögelerinden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin belli noktalarında dönütleri olan ve başka sistemlerle de ilişkileri olan açık bir sistemdir. GİRDİLER İŞLEMLER ÇIKTILAR Öğrenci özellikleri Öğretmen nitelikleri Öğretim programı Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Eğitim felsefesi Öğrenme-öğretme uygulama, iş ve işlemleri Öğrenme - öğretme yaşantıları Öğretim etkinlik, yöntem ve teknikleri Bilişsel, duyuşsal davranış değişiklikleri Öğrenme ürünleri İstenilen davranış değişiklikleri ile donanmış bireyler Ulaşılan yeterlikler DÖNÜT Ölçme ve Değerlendirme Ölçme ve değerlendirme; Girdilerin niteliklerinin belirlenmesi, Sistemin işlemler öğesi kapsamındakilerin (yöntem, etkinlik, vb.) etkili olup olmadığı ve eksikliklerinin belirlenmesi Hedeflere ve belirlenen yeterliklere ulaşma düzeyinin belirlenmesi yolu ile eğitim sistemine dönüt sağlamaktadır. Ölçme ve değerlendirmeden dönüt alan unsurlar ve aldıkları dönütün niteliği aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir: ÖĞRENCİYE ÖĞRETMENE ÖĞRETİM YÖNTEM-TEKNİK, ARAÇ GEREÇ VE ORTAMINA ÖĞRETİM PROGRAMINA Hazır oluş ve ön öğrenme düzeyi, İlgi ve yetenekleri, Öğrenme eksiklikleri, Güçlü ve zayıf yönleri, Hedef ve yeterliklere ulaşma düzeyi hakkında dönüt sağlar. Öğrencilerin gelişimi ve nitelikleri, Öğrencilerini tanıma, gelişimlerini izleme ve öğrenme düzeylerini belirleme, Kendi mesleki yeterlikleri, Öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme konusundaki yeterlikleri hakkında dönüt sağlar. Etkili öğrenme sağlayıp sağlamadığı, Aksayan, eksik kalan yönleri olup olmadığı, Biçimlendirilmesi ve değiştirilmesi gereken yönlerinin olup olmadığı yönünde dönüt sağlar. 9 9 İstenilen öğrenmeleri saptamadaki araçsal ve yapısal değeri hakkında dönüt sağlar. 1

10 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ölçme ve değerlendirme (sınama durumları) eğitim programları ögelerinden biridir. Ne kadar öğrettik? sorusu temelinde desenlenir. Ölçme ve değerlendirmenin hangi ölçme araçları ile nasıl yapılacağı programların sınama durumları ögesinde uygulayıcılara açıklanır. Hedefler / Kazanımlar DEĞERLENDİRME Eğitim Programı Ögeleri İçerik Eğitim Durumları ÖLÇME Sınama Durumları Klasik Ölçme Araçları Tamamlayıcı Ölçme Anlayışı Ölçme Araçları Uzun Cevaplı ve Kısa Cevaplı Testler Performans Ödevleri Çoktan Seçmeli, Doğru Yanlış, Eşleştirme Tipi Testler Sözlü sınavlar Proje Ödevleri Öğrenci Ürün Dosyaları (Portfolyo) Rubric, Gözlem Formları, Akran Değerlendirme Formları, Grup Değerlendirme Formları vs. EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? Eğitim gereksinimlerinin saptanması, Belli bir dersle ilgili davranışları kazanabilmeleri için gerekli olan davranışlara önceden sahip olup olmadıklarının belirlenmesi, Öğretme - öğrenme sürecinde oluşan eksikliklerin belirlenmesi, sürecin biçimlendirilmesi ve iyileştirilmesi, Öğrencilerin kazanımlara ulaşma düzeylerinin belirlenmesi, Öğretim programlarının değerlendirilmesi, 9 9 Rehberlik ve yönlendirme amacıyla (ilgi ve yeteneklerin değerlendirilmesi) yararlanılabilir. Ölçme değerlendirmeden; Tanıma, Seçme, Yöneltme, Yerleştirme, İzleme, Sözün Özü Düzey belirleme, Dönüt alma, Program değerlendirme, İhtiyaç saptama, Rehberlik ve yönlendirme amacıyla yararlanılmaktadır. 2

11 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar ÖLÇME Ölçme, en geniş anlamı ile belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının gözlenerek sonuçlarının sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir. Ölçme tanımı aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir: Ölçmenin ögeleri aşağıdaki tablodaki gibi örneklenebilir: Ölçülen Özellik (Değişken) Akademik Başarı (Matematik dersi için) Ölçmeye konu olan özellikler (Değişken) Gözlem Gözlem sonucu ortaya çıkan sayı ya da sembol (Ölçüm) Ölçme Kuralı Ölçme Aracı Testte 25 soru vardır. Her soru 4 puandır. Çoktan Seçmeli Matematik Testi Ölçme İşlemi Birim 4 puan Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar Gözlemi Yapan Matematik öğretmeni Ölçme işlemine en az bir özellik konu edilir. Ölçmeye konu edilen bu özelliklere değişken denir. Ölçme işlemi bir gözlemdir. Ölçme işleminin sonucunda gözlenilenlerin sayı ve sembolle ifade edilmesi gerekir. Sayı ve sembolle ifade edilen bu sonuca ölçüm denir. Ölçme Ne kadar? sorusuna yanıt aramaktadır. Ölçme İşlemi Ögeleri Ölçülen Özdelik (Değişken) Ölçüm Ölçme işlemine örnekler Ali 80 aldı. 80 puan Deniz, bu dönem 8 gün devamsızlık yaptı. Çağdaş, Türkçe dersinde 4 kez söz aldı. Kaan ın yazdığı kompozisyonda 6 yerde yazım yanlışı var. Matematik testinde en yüksek puanı Zeynep aldı. Kız öğrencilerin en uzunu Merve dir. Feyza nın göz rengi kahverengidir. Ölçüm Ölçen Ölçme Kuralı Soruda Görelim: Aşağıdakilerden hangisi ölçmenin ögelerinden biri değildir? A) Ölçülecek nitelik Birim Ölçme Aracı B) Birim C) Ölçme aracı D) Ölçüt Sözün Özü E) Ölçen kişi ya da makine Fark kavramı ölçme için temeldir. Çünkü ölçme farktan doğmuştur. Ölçmenin yapılış gerekçesini aynı varlıkların farklı derecelerde özelliklere sahip olmasıyla açıklayabiliriz. Ölçme işlemi bu farklılıkları; miktara dönüştürme, puanlama, sayma, sıralama, niteleme, adlandırma, gruplama şeklinde yapabilir. Çözüm: Ölçme ögeleri arasında ölçüt, yorum ve karar bulunmaz. Bunlar değerlendirme ile ilgili kavramlardır. Cevap D Değişken Bir ölçümden diğerine farklılık gösterirler. Gözlemden gözleme farklı değer alabilirler. Ölçmeye konu olan özelliklerdir. Cinsiyet, yaş, boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları bir bireyden diğerine farklılık gösterdiğinden her biri bir değişkendir. 3

12 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar Değişkenleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz: Değişken Özelliklerine göre Yapılarına göre Araştırmaya konu oluşlarına göre Nitel Nicel Sürekli Süreksiz Bağımlı Bağımsız Özelliklerine göre değişkenler Nitel değişken Kalite, kategori, adlandırma ve çeşit yönünden ifade edilebilirler (Cinsiyet, kan grubu, medeni durum, meslek, doğum yeri, ilgi, öğrenme stili gibi). Sembol ve sıfatlarla gösterilirler. Gruplama (kategorilendirme), sıralama ve derecelemeye uygun düşerler. Nicel değişken Sayısal olarak gösterilen değişkenlerdir. (Boy uzunluğu, kilo, sınav puanı, sınıftaki öğrenci sayısı vb.) Bu değişkenleri göstermede kullanılan sayılar matematiksel olarak miktar belirtir. Eşit aralıklı ve eşit oranlı ölçekle elde edilen değişkenlerdir. Nicel olarak ifade edilen bir değişken nitel olarak da ifade edilebilir. Deniz in boyu 187 cm dir. Deniz uzun boyludur. Ölçülen özellik (değişken) boy uzunluğudur. Sayısal (187 cm) olarak ifade edildiği için değişken niceldir. Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir. Bunun tersi de söz konusu olabilir. Nitel bir değişken uygun bir ölçme aracı ile gözlenerek sayısallaştırılıp nicel değişken hâline getirilebilir. Ancak bu durum her nitel değişken için söz konusu değildir. Örneğin bir anketin kişisel bilgiler bölümünde; Cinsiyetiniz: (1) Erkek (2) Kadın biçiminde 1 ve 2 ile adlandırılsa da bu cinsiyet nitel değişkenini nicel hâle getirmez. Burada 1 ve 2 rakamları miktar belirtmek için değil adlandırmak için kullanılmıştır. Yapılarına göre değişkenler Sürekli (kesiksiz) değişkenler İki ayrı ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilir. Değişken değerleri her zaman tam değeri almayabilir. Örneğin boy uzunluğu 180 cm olabileceği gibi, 177,5 cm de olabilir. Boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları sürekli değişkendir. Süreksiz (kesikli) değişkenler Miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir. Dolayısıyla bir obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir. Yani kesin değerler alırlar. Nitel değişkenlerin hemen hepsi süreksiz değişkendir. Temel saymaya dayalı ölçmelerde de sadece tam sayılı değer alınabileceği için (kardeş sayısı, sahip olunan kitap sayısı vb. değişkenler 1.5 kardeş, 44.2 kitap şeklinde belirlenemeyeceği için süreksiz değişkenlerdir.) Araştırmaya konu oluşlarına göre değişkenler Bazı değişkenler başka hiçbir değişkene bağlı olmadan değişebilirken bazıları başka bir veya birkaç değişkene bağlı değerler alabilirler. Başka bir değişkene bağlı olmadan değerler alabilen değişkenlere bağımsız, başka bir değişkene veya değişkenlere bağlı olarak değerler alabilen değişkenlere de bağımlı değişken denir (Baykul, 2000:11). Bağımsız değişken Araştırmacı tarafından belirlenir. Neden olan ve etki eden değişkendir. Diğer değişkenlerden bağımsızlaştırılır ve araştırma sürecinde etkileri gözlenir. Bağımsız değişken Sigara Ders çalışma saati Spor Bağımlı değişken Etkilenme düzeyi araştırılır. Sonuç değişkenidir. Araştırmanın sonunda bağımsız değişkenden etkilenme düzeyi ölçülür. Bağımlı değişken Kanser Ders başarısı Sağlık 4

13 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar Bir fen ve teknoloji öğretmeni performans ödevlerinin öğrencilerin öğrenme düzeylerine etkisini araştırmak istediğinde, bu araştırmada en son öğrenme düzeyini ölçecek ve araştırma sonucunu öğrenme düzeyindeki artma ya da azalmadan alacaktır. Dolayısıyla öğrenme düzeyi, sonuç değişkeni yani bağımlı değişkendir. Öğrenme düzeyi üzerinde etkisi araştırılan değişken de bağımsız değişkendir. Öğretmen bu araştırmayı deneysel yapacaktır. Araştırmada iki örneklem grubu oluşturacak, bunların biri deney biri kontrol grubu olacaktır. Bu iki grubu oluştururken öğrenme düzeyini etkilemesi olası diğer değişkenler bakımından öğrencilerin hazır oluş düzeyleri, sosyo ekonomik düzeyleri vb. bakımından aynılaştıracak, performans ödevi uygulamasını bu diğer değişkenlerden bağımsızlaştıracaktır. Sonrasında deney grubuna performans ödevi uygulaması ile ders yaparken diğer kontrol grubuna geleneksel araştırma ödevleri ile ders yapacaktır. Araştırmanın sonunda her iki grubun da öğrenme düzeyini ölçecektir. Eğer performans ödevi uygulaması yaptığı grupta öğrenme düzeyini yüksek bulursa öğrenme düzeyinde performans ödevi uygulamasının etkili olduğu, anlamlı bir fark oluşmaz ise etkili olmadığı sonucuna ulaşacaktır. Soruda Görelim: Ahmet Öğretmen matematik dersinde sınıfta demokratik tutum sergilediğinde öğrencilerinin derse daha fazla katıldıklarını, otoriter tutum sergilediğinde ise öğrencilerinin derse katılımlarının azaldığını gözlemlemiştir. Ahmet Öğretmen in bu gözlemine göre bağımlı ve bağımsız değişkenler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? Bağımsız değişken Bağımlı değişken A) Matematik dersi Öğretmen tutumları B) Öğretmen tutumları Matematik dersi C) Öğretmen tutumları Derse katılım D) Matematik dersi Derse katılım E) Demokratik tutum Otoriter tutum Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Bağımsız değişken etkileyen, neden; bağımlı değişken etkilenen, sonuçtur. Çözüm: Bağımsız değişken, etkileyen neden değişkenidir. Bağımlı değişken, bağımsız değişkenden etkilenerek artan ya da azalan sonuç değişkenidir. Araştırmada sonuç veren değişken bağımlı değişkendir. Bağımlı değişken sonuç verici olduğu için araştırmacının artma, azalma veya etkilenme derecesini merak ettiği, gözlediği ve ölçtüğü değişkendir. Bağımsız değişken bağımlı değişkenin nedenidir. Soruda sonuç olarak arttığı ya da azaldığı gözlenen durum derse katılım dır, öğretmen tutumları bunun nedenidir. Bu durumda öğretmen tutumları bağımsız, derse katılım bağımlı değişkendir. Cevap C KPSS de Çıkmış Soru Bir Türkçe öğretmeni, 8A sınıfındaki öğrencilerden kendilerine verilen konuyla ilgili bir kompozisyon yazmalarını; 8B sınıfındaki öğrencilerden ise kendilerine verilen iki konudan birini seçip seçtikleri konuyla ilgili bir kompozisyon yazmalarını istemiştir. Öğretmen; öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyonu yazma süresi, konu seçme imkânı ve cinsiyet değişkenlerinin yazılı anlatım beceri düzeyini yordama gücünü incelemiştir. Bu araştırmadaki bağımlı değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) Dönem boyunca okudukları kitap sayısı B) Cinsiyet C) Kompozisyonu yazma süresi D) Konu seçme imkânı E) Yazılı anlatım beceri düzeyi Çözüm: Bu soruda paragrafın son cümlesi olan Öğretmen; öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyonu yazma süresi, konu seçme imkânı ve cinsiyet değişkenlerinin yazılı anlatım beceri düzeyini yordama gücünü incelemiştir. ifadesi bağımlı değişkeni tespit ederken anahtar ifade olarak belirivermektedir. İlgili ifadede öğretmenin yordamak istediği davranış yazılı anlatım beceri düzeyidir. Ancak bu davranışın üzerinde öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyon yazma süresi, konu seçme imkânı ve cinsiyet değişkenleri bu beceriyi etkileyen değişkenler olarak dikkate alınmıştır. Dolayısıyla soruda bağımlı değişken, yazılı anlatım beceri düzeyidir. Çünkü bağımlı değişken deneysel bir araştırmada bağımsız değişkenin etkilediği değişken olarak bilinir. Bir başka deyişle bağımsız değişken araştırmanın etkilenenidir. Cevap E KPSS de Çıkmış Soru Bir araştırmacı özel öğretim yöntemleri dersinde bir sınıfta öğrenci merkezli yöntem ve teknikleri, diğer sınıfta ise öğretmen merkezli yöntem ve teknikleri uygulamış ve her iki sınıftaki öğrencilerin uygulama öncesi ve sonrasındaki başarı ve tutum puanları arasındaki farkları incelemiştir. Bu araştırmadaki bağımsız değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyleri B) Başlangıçtaki başarı ve tutum puanları C) Başarı ve tutum puanları arasındaki farklar D) Uygulanan öğretim yöntem ve teknikleri E) Öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri 5

14 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Bağımsız değişken neden (etkileyen), bağımlı değişken sonuç (etkilenen) değişkendir. Çözüm: Bağımsız değişken; araştırmacı tarafından kontrol edilen, bağımlı yani sonuç değişkenini etkileme gücünde olan değişkendir. Bağımlı dekişken etkilenen araştırmacının araştırma sonucunda artacak mı ya da azalacak mı diye en son ölçtüğü, sonuç veren değişkendir sorusundaki araştırmada en son öğrenci merkezli yöntem ve teknikleri kullanma durumu sonunda başarı ve tutumları ölçecektir. Bu durumda başarı ve tutumlar sonuç yani bağımlı değişken, öğretim yöntemleri de neden yani bağımsız değişken olacaktır. Bağımsız değişken sonuçlar üzerinde etkisi araştırılan değişkendir. Cevap D KPSS de Çıkmış Soru Matematik dersinde bilgisayar programlarından yararlanmanın öğrencilerin matematik başarısına etkisini ölçmeyi planlayan bir öğretmen, bir sınıfında geleneksel öğretim yöntemini kullanırken diğer bir sınıfında ise işlenen her konudan sonra bilgisayar programıyla alıştırmalar yaptırmaktadır. Bu araştırmadaki bağımsız değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğretmen özellikleri B) Matematik notları C) Öğretim yöntemleri D) Sınıf mevcutları E) Öğrenci nitelikleri 1. Eğitim Bilimleri Testi için verilen toplam cevaplama süresi 100 dakikadır (1 saat, 40 dakika). 2. Bu testte 80 soru vardır. 3. Cevaplamaya istediğiniz sorudan başlayabilirsiniz. Her soru ile ilgili cevabınızı, cevap kâğıdında o soru için ayrılmış olan yere işaretlemeyi unutmayınız. 4. Sınavda uyulacak diğer kurallar bu kitapçığın arka kapağında verilmiştir. 5. Bu test puanlanırken testteki doğru cevaplarınızın sayısından yanlış cevaplarınızın sayısının dörtte biri düşülecek ve kalan sayı testle ilgili ham puanınız olacaktır. Birim Bir ölçme aracının en küçük parçası olarak tanımlanmaktadır. Ölçme işlemlerinin anlaşılır olmasına ve sayısallaştırılmasına katkı sağlayıcıdır. Eğitimde geliştirilen ölçme araçlarında soru başına verilmiş puandır. Dolayısıyla en temel ölçme kuralıdır. Birimler doğal, yapma / standart ve tanımlanmış / türetilmiş olmak üzere üç şekilde olabilir. Doğal Birim Çözüm: 2008 sorusundaki araştırmada en son bilgisayar programlarından yararlanmaya dayalı öğretim yöntemi sonucunda matematik başarısı ölçülecektir. Bu durumda matematik başarısı sonuç, yani bağımlı değişken; bilgisayar programlarından yararlanmaya dayalı öğretim yöntemi de neden, yani bağımsız değişken olacaktır. Cevap C Yapma/Standart Birim Birim Türleri Tanımlanmış / Türetilmiş Birim Ölçme Kuralı Ölçme işlemleri belli kurallar çerçevesinde yapılır. Ölçme kuralı test yönergelerinde yer alır. Test yönergesinde yer alan soru sayısı, test cevaplama süresi, her sorunun kaç puan olacağı, cevaplamanın nasıl yapılacağı, düzeltme formülü kullanılıp kullanılmayacağı vb. durumların her biri bir ölçme kuralıdır. Sözün Özü Birim, ölçme sonuçlarının anlaşılması ve sayısallaştırılmasına katkı sağlayıcı olduğu gibi ölçme araçlarının duyarlılığının da temel belirleyicisidir. Ölçme araçlarında birim küçüldükçe duyarlılık artar. Duyarlılık artması ölçme araçlarına güvenirlik kazandırmada önemlidir. Doğal birim Kendi bütünlükleri ve varlıkları ile doğal olarak birim niteliği gösteren kavramlardır. Eşit, tanımlanmış ve standart değildir. 6

15 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar Temel saymalara dayalı ölçmelerde birim doğaldır. Sayılan varlığın kendisi birim yerine geçer. Yazım yanlışı sayısı Sınıftaki öğrenci sayısı 5/A şubesinin proje yarışmasına 5 proje ile katılması Oya nın bu dönem 12 kitap okuması Birim 1 yanlış Birim 1 öğrenci Birim 1 proje Birim 1 kitap Yine insanların fiziksel parçaları ile yaptıkları ölçmelerde de birim doğaldır. Masanın boyu 5 karış Kitabın kalınlığı 4 parmak Sınıf kapısı ile öğretmen masası arası 19 adım Yazı tahtasının boyu 1 kulaç Yapma / Standart birim İnsanlar tarafından tanımlanmıştır. Standart ve eşit hâle getirilmiştir. Birim bir karış Birim bir parmak Birim bir adım Birim bir kulaç Yapma, yapay ya da standart birim olarak da bilinir. Uzunluk, ağırlık, zaman, sıcaklık vb. gibi özelliklerin ölçülmesinde insanlar tarafından tanımlanmış birimler kullanılır. Her doğru sorunun 1, yanlış ve boş soruların 0 şeklinde puanlandığı 20 soruluk testten Ayşe 18 aldı. Bugün hava sıcaklığı 27 C ölçüldü. Ayşe sınavdan 110 dakikada çıktı. Gülcan ın diyetisyene gitmeden önceki kilosu 89 kg dı. Tanımlanmış/ Türetilmiş birim Birim 1 puan Birim 1 0 C Birim 1 dakika Birim 1 kg Doğal veya yapma/standart iki birimden matematiksel formüllerle bir ilinti ile yeni bir birim üretilmiştir. Hız, yoğunluk, direnç, nüfus yoğunluğu gibi ölçmelerde birim türetilmiştir. 1 Ohm 1 Volt / 1 amper Ankara-Eskişehir arasında YHY trenin en yüksek hızının 270 km / saat ölçülmesi İlyas ın dakikada 200 kelime okuması Birim 1 km/saat Kelime / dk 7