PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ

Transkript

1 PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ 1

2 PARA POLİTİKASININ ETKİNLİĞİ Likidite Hasıla Etkisi Nedir? vgenişle'ci bir para poli'kası uygulandığını düşünelim.. LİKİDİTE ETKİSİ: Para arzı ar<ğında faiz oranının düşmesini sağlayan etkidir. vpara arzı artarsa, tahvil talebi artar. vtahvil talebi artarsa, tahvilin fiyad artar. vtahvilin fiyad artarsa, tahvilin ge'risi olan faiz oranı düşer. vpara arzı ar<ğında faiz oranının düşmesi likidite etkisinin bir sonucudur. HASILA ETKİSİ : Faiz oranlarındaki düşmenin çıkdyı ar<rması vfaiz oranı düşerse, yadrım artar. vyadrım artarsa, toplam talep artar. vtoplam talep artarsa, çıkd artar. 2

3 3

4 4

5 Para Poli'kasının Hasıla Etkisi Neyi İfade Etmektedir? Para poli(kasının hasıla etkisinin MİLLİ GELİR üzerindeki ar9rıcı etkisini ifade etmektedir. Hasıla etkisi ile MİLLİ GELİR de bir ar9ş söz konusu ise PARA POLİTİKASI ETKİNDİR diyebiliriz. Para poli(kasının etkinliği için LM EĞRİSİNİN DİK, IS EĞRİSİNİN YATIK olması gerekir. Para poli(kasının etkinliğinde önemli olan ÇIKTIDAKİ DEĞİŞİKLİKTİR. 5

6 Hasıla Etkisi v Şekilde IS 0 ve IS 1 olmak üzere iki IS eğrisi çizilmiştir. IS 1 eğrisi daha yatıktır. v Her iki IS eğrisi için de başlangıç dengesi LM 0 ve IS eğrilerinin kesiştiği A noktasında oluşmuştur. v A denge noktasında faiz oranı r 0, çıktı düzeyi Y 0 dır. v Genişletici para politikası uygulandığını varsayalım. LM 0 eğrisi, LM : şeklinde sağa doğru kayacaktır. v Likidite etkisinden dolayı faiz oranı r 1 e düşmüştür. Likidite etkisinin hasıla üzerinde meydana getirdiği etki, IS 0 eğrisi için Y 1, IS 1 eğrisi için Y 2 dir. v Sonuç olarak; para arzında meydana gelen artış, IS eğrisi daha yatıkken, çıktının daha fazla artmasına yol açmıştır. 6

7 Para poli(kasının likidite etkisi neye bağlıdır? Likidite etkisinin ortaya çıkması LM eğrisinin eğimine bağlıdır. LM eğrisinin eğiminin belirleyicileri ise, para talebinin faiz esnekliği (h) ile para talebinin gelir esnekliği (k) dir. 7

8 PARA TALEBİNİN FAİZ ESNEKLİĞİ (H) LİKİDİTE ETKİSİNİ NASIL ETKİLER? Para poli(kasının likidite etkisi, para talebinin faiz esnekliğine bağlıdır. Başlangıçta faiz oranı r 0 iken, PARA ARZI ARTARSA, PARA ARZ FAZLASI MEYDANA GELİR.. ELDE TUTULMAK İSTENENDEN FAZLA PARA TAHVL ALIMINA YÖNELİR.. TAHVL TALEBİNDE ARTIŞ, TAHVİL FİYATLARINDAN ARTIŞ, FAİZ ORANLARNDA AZALMA MEYDANA GELİR.. Faiz r 1 seviyesinde mi kalacak, yoksa yükselecek mi, yükselecekse ne kadar yükselecek sorusunun cevabı para talebinin faiz esnekliğine bağlıdır. 8

9 PARA TALEBİNİN FAİZ ESNEKLİĞİ (h) YÜKSEKSE Para talebinin faiz esnekliği yüksekse, SPEKÜLASYON GÜDÜSÜYLE para talebinde meydana gelen ar/ş fazla olur. Speküla9f para talebindeki ar/şın fazla olması, FAİZ ORANLARININ FAZLA ARTMASINA yol açar. Dengenin sağlandığı noktada faiz oranları, başlangıç faiz seviyesine daha yakın bir yerde oluşur. Genişle9ci para poli9kasının FAİZ ORANINI DÜŞÜRÜCÜ ETKİSİ (LİKİDİTE ETKİSİ), ZAYIFTIR PARA POLİTİKASININ ETKİNLİĞİNDE h nin YÜKSEK OLMASI istenmez 9

10 PARA TALEBİNİN FAİZ ESNEKLİĞİ (h) DÜŞÜKSE Para talebinin faiz esnekliği düşükse, SPEKÜLASYON GÜDÜSÜYLE para talebinde meydana gelen arhş az olur. Speküla3f para talebi ar5şı az olursa, faiz oranlarında da az yükselme meydana gelir. Başlangıç durumuna göre faiz oranlarında önemli bir düşme meydana gelir. Genişle3ci para poli3kasının FAİZ ORANINI DÜŞÜRÜCÜ ETKİSİ (LİKİDİTE ETKİSİ) GÜÇLÜDÜR. PARA POLİTİKASININ ETKİNLİĞİNDE h nin DÜŞÜK OLMASI istenir. 10

11 PARA TALEBİNİN GELİR ESNEKLİĞİ (K) LİKİDİTE ETKİSİNİ NASIL ETKİLER? Uygulanan genişle+ci bir para poli+kası sonucunda; LİKİDİTE ARTMIŞ olsun, LİKİDİTE ARTIŞI, FAİZ ORANININ DÜŞMESİNE YOL AÇAR, FAİZ ORANININ DÜŞMESİ, YATIRIM-HARCAMA VE GELİR DÜZEYİNİ arordığını varsayalım. İşte para talebinin gelir esnekliği bu noktada devreye girecek+r. GELİRDE meydana gelen ar<şın para talebini az mı, çok mu ar<racagĭ para talebinin gelir esnekliğine bağlıdır? 11

12 PARA TALEBİNİN GELİR ESNEKLİĞİ (k) YÜKSEKSE Gelir ar'ğında para talebinin gelir esnekliği yüksekse, İŞLEM GÜDÜSÜYLE PARA TALEBİNDE meydana gelen ar6ş FAZLA OLUR. PARA TALEBİNİN FAZLA ARTMASI durumunda ik:sadi ajanlar ellerindeki TAHVİLLERİ DAHA ÇOK SATMAYA yönelirler. TAHVİL ÇOK SATILIR, TAHVİL FİYATI ÇOK DÜŞER, FAİZ ÇOK YÜKSELİR, FAİZ DÜŞÜŞÜ İLE YATIRIM-HASILA DÜZEYİNDE MEYDANA GELEN AZALMA ÇOK OLUR. 12

13 PARA TALEBİNİN GELİR ESNEKLİĞİ (k) DÜŞÜKSE Gelir ar'ğında para talebinin gelir esnekliği yüksekse, İŞLEM GÜDÜSÜYLE PARA TALEBİNDE meydana gelen ar6ş AZ OLUR. PARA TALEBİNİN AZ ARTMASI durumunda ik:sadi ajanlar ellerindeki TAHVİLLERİ DAHA AZ SATMAYA yönelirler. TAHVİL AZ SATILIR, TAHVİL FİYATI AZ DÜŞER, FAİZ AZ YÜKSELİR, FAİZ DÜŞÜŞÜ İLE YATIRIM-HASILA DÜZEYİNDE MEYDANA GELEN AZALMA DA AZ OLUR. SONUÇ: Bu nedenle, k nın düşük olması para poli:kasının etkinliğinde istenen birşeydir. 13

14 k/h Oranı Ne Olmalı? k ve h nin Para Poli3kasının Etkinliğinde Nasıl Olmalı? k/h oranı yüksek olmalı ki, LM DİK olabilsin. SONUC OLARAK; LM eğrisi görece dik, IS eğrisi görece ya=k iken para poli?kasının etkinliği yüksek?r. Hem para talebinin gelir esnekliği hem de para talebinin faiz esnekliği düşük bir değere sahipken, para talebinin faiz esnekliği daha düşük olursa, h < k olursa LM DİKLEŞİR. 14

15 Hasıla Etkisi v Başlangıç dengesi, her iki LM eğrisinin IS eğrisi ile kesiş6ği A noktasında oluşmuştur. v A denge noktasında faiz oranı r 0, çık@ düzeyi Y 0 dır. Genişle6ci para poli6kası uygulandığını varsayalım. LM 0 dan LM 0 * a gidiş (DİK LM) v LM 0 eğrisi, LM 0 * şeklinde sağa doğru kayacak@r. Likidite etkisinden dolayı faiz oranı B noktasının dikey eksendeki izdüşümü olan r B ye düşmüştür. v LM 0 eğrisi için para talebinin faiz esnekliği (h) düşük olduğundan speküladf para talebinde meydana gelen argş az olacak@r. Para talebi az artacağından dengenin oluştuğu seviyedeki faiz oranları C noktasına tekabül eden r 1 de olacak@r. v Likidite ve hasıla etkisinin sonucu olarak oluşan C denge noktasında faiz oranı r 1, çık@ düzeyi Y 1 dir. 15

16 LM 1 dan LM 1 * a gidiş (YATIK LM) v Likidite etkisinden dolayı faiz oranı D noktasının dikey eksendeki izdüşümü olan r D ye düşmüştür. v LM 1 eğrisi için para talebinin faiz esnekliği yüksek olduğundan, speküla:f para talebinde meydana gelen arbş fazla olacak@r. v Para talebi fazla artacağından, dengenin oluştuğu seviyedeki faiz oranları r 2, E noktasına tekabül eden r 2 olacak@r. SONUÇ; Para polifkası, para talebinin faiz esnekliği düşük olduğu için (h 0 ) LM eğrisinin daha dik olduğu (LM 0 ) durumda faiz oranını daha fazla düşürmüş, hasıla düzeyini daha fazla arnrmışbr. 16

17 Para politikası Çarpanı Para politikası çarpanı; para arzında meydana gelen bir birimlik değişmenin çıktı miktarını ne kadar değiştirdiğini gösteren katsayıdır. 17

18 Para politikası Çarpanı 18

19 Para Poli'kasının Etkinliği ile İlgili Alterna'f Durumlar A- Ya9rımın Faiz Esnekliğinin (b) Olması Genişle'ci Para Poli'kası IS eğrisi dikey eksene paralel iken genişle'ci para poli'kası uygulanması durumunda LM sağa doğru kayacak, faizler düşecek>r. YaArımın faize duyarlılığı sıbr olduğu için, faizdeki düşüş yaarımı ararmayacakar. ÇıkA ve hasıla değişmediği için PARA POLİTİKASI ETKİN DEĞİLDİR. 19

20 A- Yatırımın Faiz Esnekliğinin (b) Sıfır Olması Daraltıcı Para Politikası IS eğrisi dikey eksene paralel iken daraltıcı para politikası uygulanması durumunda LM sola doğru kayacak, faizler yükselecektir. Şekilde başlangıç noktası LM 0 ve IS nin kesiştiği yer A noktasıdır, faiz oranı r 0 ve çıktı düzeyi Y 0 dır. Daraltıcı bir para politikası uygulanması durumunda LM 0 eğrisi, LM : şeklinde sola doğru kayacak ve yeni denge B noktasında oluşacaktır. B denge noktasında faiz oranı r 1 e yükselmesine rağmen, çıktı düzeyinde bir azalma olmayacaktır. Çıktı ve hasıla değişmediği için PARA POLİTİKASI ETKİN DEĞİLDİR. 20

21 B- Para Talebinin Faiz Esnekliğinin Sonsuz Olması(Likidite Tuzağı) (h = ) (Keynesyen) Para arzı karşısında faizler Ancak ekonomide faizlerin düşebileceği bir alt sınır vardır. Faizler bu seviyeye kadar indikten sonra para arzı ne kadar artırılırsa artırılsın faizler artık düşmez. Bu durum likidite tuzağı olarak bilinir. Likidite tuzağı durumunda para talebi sonsuz olur. LM eğrisi ise yatay eksene paralel bir hal alır, halk bütün parayı elde tutmaya başlar (gelecekte faizlerin artışı veya tahvil fiyatlarının düşeceği beklentisiyle) Yatırımların faize duyarlılığı (b=0) sıfır ve para talebinin faize duyarlılığı (h = ) sonsuzsa, likidite tuzağı durumunda para arzını artırmak suretiyle gelirin artırılması söz konusu olamaz. Para arzının artırılması sadece LM nin LM 1 konumuna gelmesine neden olur, para arzı ne kadar artırılırsa artırılsın faizler etkilenmemektedir, likidite tuzağı durumunda para politikası tam etkisiz, maliye politikası ise maksimum etkiye sahip olur 21

22 C- Para talebinin faiz esnekliğinin sı2r olması hali (h = 0) (Klasik durum) Para talebinin faiz değişmelerine karşı duyarsız olmasıdır, bu durum paranın sadece işlem güdüsüyle talep edildiğini gösterir. Spekülasyon amacıyla para talebi yoktur. Genişle@ci para poli@kası uygulandığında, LM sağa kaymakta ve gelir artmaktadır. YaCrımların faize duyarlılığı (b) yüksek, fakat para talebinin faize duyarlılığı sıfr (h=0) olduğundan LM yatay eksene dik ya da faize paraleldir. Uygulanan genişle@ci para poli@kası sonucunda, LM eğrisi LM 1 den LM 2 konumuna gelir, faiz oranları i 1 düzeyinden i 2 düzeyine düşerken, gelir düzeyi ise Y 1 den Y 2 ye yükselir. Monetaristlerin savunduğu bu duruma göre, para poli'kasının tam etkili olduğu kabul edilir. Maliye poli@kasının ise gelir üzerinde hiçbir etkisi yoktur (Bu durum TAM DIŞLAMA olarak adlandırılır). 22

23 MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ Hüküme&n ya da parlamentonun hedeflenen amaçlara ulaşabilmek için (enflasyonu önleme ya da işsizliği azaltma gibi), kamu harcamalarını (kamu alımları), transfer ödemelerini ve vergi oranlarını değiş&rmesi (arcrma ya da azaltma) MALİYE POLİTİKASI olarak adlandırılır. IS-LM modelinde maliye poli&kası uygulamaları, IS eğrisinin konumunu değiş&rir. Kamu harcamaları ile transfer harcamalarının arcrılıp, vergi oranlarının düşürülmesi genişle?ci maliye poli?kası olarak bilinir, tersi poli&kalar ise daralgcı maliye poli?kası olarak bilinir. Genişle?ci maliye poli&kası uygulaması ile IS eğrisi sağa kayar. Genişle&ci maliye poli&kalarının amacı; üre&m ve is&hdamı arcrmak, işsizliği azaltmakcr. MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ İÇİN IS DİK; LM NİN İSE YATIK OLMASI GEREKİR. 23

24 MALİYE POLİTİKASI ETKİNLİĞİ: FAİZ SABİT OLURSA Başlangıç dengesi IS ve LM eğrilerinin kesiştiği A noktasında oluşmuştur. A denge noktasında faiz oranı r 0, çıktı düzeyi Y 0 dır. Kamu harcamalarının artışına dayanan genişletici bir maliye politikası uygulandığını varsayalım. IS 0 eğrisi, IS 1 şeklinde sağa doğru kayacaktır. IS sağa doğru hareket eiğinde yeni denge C noktasında oluşacakkr. C noktasında çıkk düzeyi Y 0 dan Y 2 ye yükseleceklr. Y 0 Y 2 ya da (A C) mesafesi, kamu harcamalarında meydana gelen bir arkşın çıkhyı harcama çarpanı kadar arthrdığını göstermektedir. 24

25 FAİZ ORANI DEĞİŞİYORSA Genişle5ci poli5ka ile; GELİRDE ARTIŞ ve İŞLEM GÜDÜSÜ İLE PARA TALEBİ ARTAR. TAHVİL TALEBİ AZALIR, TAHVİL FİYATLARI DÜŞER VE FAİZ ORANLARI (r 1 e) YÜKSELİR. r 1 FAİZ ORANINDA YATIRIM-HARCAMA DÜZEYİNDE AZALMA OLUR (Y 2 den Y 1 E doğru) B noktasında, faiz-çıks bileşimi r 1 Y 1 şeklindedir. Bu durumda çıks miktarı gerilemişyr. Y 2 Y 1 kadar azalan çıks miktarı, dışlama - engelleme etkisi (crowding-out) meydana gelmişyr. Y 1 -Y 2 (B-C) KADARLIK BİR AZALMA MEYDANA GELMİŞTİR, KAMU KESİMİ ÖZEL KESİMİ BU MİKTAR KADAR DIŞLAMIŞTIR. 25

26 Dışlama Etkisinin Boyutu Neye Bağlıdır? v Dışlamanın boyutunu belirleyecek olan unsur, ya7rımların faiz esnekliğidir. v Ya7rımların faiz esnekliği (b) sı?r ise, gelir Y 2 seviyesinde kalır ve dışlama yoktur. v b düşükse, gelir Y 2 ye yakın bir noktada oluşur ve dışlama etkisi azdır. v b yüksekse, gelir Y 1 e yakın bir noktadadır ve dışlama etkisi fazladır. v b sonsuzsa, gelir Y 0 dadır ve tam dışlama etkisi oluşur. 26

27 Maliye Poli)kasının Etkinliği ve LM Eğrilerinin Eğimi v Maliye poli+kasının etkinliği için LM eğrisinin görece yatay, IS eğrisinin görece dik olması gerekmektedir. v Şekilde LM 0 ve LM 1 olmak üzere, iki LM eğrisi çizilmiş+r. LM 1 eğrisi daha yabkbr. Her iki LM eğrisi için de başlangıç dengesi LM ve IS 0 eğrilerinin kesiş+ği A noktasında oluşmuştur. v A denge noktasında faiz oranı r 0, çıkb düzeyi Y 0 dır. Genişle+ci maliye poli+kası uygulandığını varsayalım. IS 0 eğrisi, IS 1 şeklinde sağa doğru kayacakbr. v Daha dik olan LM 0 eğrisi için denge, LM 0 IS 1 eğrisinin kesiş+ği B noktasında oluşmakta, yeni faizgelir bileşimi r 1 - Y 1 şeklindedir. v Daha yabk olan LM 1 eğrisi için denge, LM 1 IS 1 eğrisinin kesiş+ği C noktasında oluşmakta, yeni faizgelir bileşimi r 2 - Y 2 şeklindedir. v SONUÇ: LM eğrisinin daha yabk olduğu durumda gelirde meydana gelen arbş daha büyüktür. v LM 1 > LM 0 27

28 MALİYE POLİTİKASININ ETKİNLİĞİ Para talebinin faiz esnekliğinin (h) etkisi Kamu harcamaları ar,şı (genişle3ci maliye poli3kası), mal talep fazlasına yol açar, hasıla artar, para talebi artar, tahvil sa,şı ile tahvil fiy düşer, faizler yükselir ve para talebi azalır. Para talebinin ne kadar azalacağı ise h yebağlı. h yüksekse (LM eğrisi görece yafkken) Faizdeki ar,ş, para talebinin daha çok düşmesine yol açar, bu da faizin çok düşmesine ve yüksek bir gelir düzeyine neden olur (C noktası; r 2 Y 2 denge noktası) h düşükse (LM eğrisi görece dikken) Faizdeki ar,ş, para talebinin daha az düşmesine yol açar, bu da faizin az düşmesine ve daha düşük bir gelir düzeyine neden olur (B noktası; r 1 Y 1 denge noktası) SONUÇ: LM yafkken (h yüksekken), uygulanan maliye polipkalarının hasıla üzerindeki etkisi daha büyük olur. 28

29 Maliye Poli+kasının Etkinliği Para talebinin gelir esnekliğinin (k) etkisi Kamu harc ar(ş (genişle0ci maliye polit.), mal talep fazlasına yol açar, hasıla artar, para talebi artar, tahvil sa(şı ile tahvil fiy düşer, faizler yükselir. Para talebinin ne kadar azalacağı ise k ya bağlıdır. k yüksekse (LM görece dikken) Hasıladaki ar(ş, para talebinin ve faizin çok artmasına, para talebindeki çok ar(ş faizlerin fazla artmasına, faizlerdeki fazla ar(ş ise ya(rımların ve toplam harcamaların çok azalmasına yol açar. B noktasındaki gibi yüksek-düşük gelir bileşiminde (r 1 Y 1 ) olur. k düşükse (LM görece ya?kken) Hasılada meydana gelen ar(ş, k düşükken, para talebinin nispeten az azalmasına yol açar, bu da faizlerin az artmasına neden olur. Faizlerin az yükselmesi de ya(rımların ve toplam harcamaların görece az düşmesine yol açar. Faizlerin az yükseldiği, hasılanın göreceli çok armğı C noktasında (r 2 Y 2 ) gerçekleşir. SONUÇ: Etkinlik için LM nin ya?k olduğu (yani k/h düşükken, h yüksekken, k düşükken) durumda uygulanan maliye polit daha etkindir

30 Maliye Poli+kasının Etkinliğinde IS nin Eğimi LM nin görece ya-k olduğu yerde, IS nin eğimini etkileyen unsurlar; ya-rımın faize duyarlılığı (b) ve çarpan katsayısıdır (k e ). 1- Ya;rımın faizde duyarlılığı (b) b = 0 olduğunda; yükselen faiz oranları ya-rımlar ve hasıla üzerinde olumsuz bir etkiye yol açmayacak-r. Bu nedenle ya-rımlar ve faiz ilişkisinde dışlama etkisi olmadığı için, maliye poliikası tam etkin olacak-r. b yüksek olduğunda; yükselen faiz oranları ya-rımları ve hasılayı önemli ölçüde azaltacak-r. Dışlama etkisi çok olacağı için maliye polit etkinliği düşük olacak-r. 2- Çarpan Katsayısı (k e ) Kamu harcamalarındaki ar-ş, çarpan kadar hasılada ar-şa neden olur. Maliye polit etkin olabilmesi için çarpanın büyük değerler alması gerekir. SONUÇ: Maliye poliikasının çık-da ar-şa yol açabilmesi için, çarpan değerinin yüksek olması ve çarpan etkisinin dışlamaya yol açmaması için ya;rımın faiz esnekliğinin düşük olması gerekir

31 17 31

32 v Faizdeki artış nedeniyle genişletici etkinin bir kısmı azalır, maliye politikası etkisi düşüktür. v Y 1 -Y 3 kadar (350 birim) dışlama etkisi; Y 0 -Y 3 kadar (150 birim) da genişletici etki meydana gelmiştir. v SONUÇ: Maliye politikasının etkin olabilmesi için, h yüksek, k düşük, k E olmalıdır. yüksek, b düşük 18 32

33 Maliye Poli)kası Çarpanı v Maliye poli*kası çarpanı, meydana gelen bir birimlik mali değişmenin çık8 miktarını ne kadar değiş*rdiğini gösteren katsayıdır. 33

34 MALİYE POLİTİKASI ÇARPANININ ETKİNLİĞİ NEYE BAĞLIDIR? Pay kısmında yer alan para talebinin faiz esnekliği (h) ve çarpan (k e ) katsayılarının değeri yükseldikçe, maliye poli2kası çarpanının değeri yükselecekmr. Payda kısmında yer alan para talebinin gelir esnekliği (k) ve yaorımın faiz esnekliği (b) değerleri düştükçe, maliye poli2kası çarpanının değeri artacakor. Maliye poli2kasının etkinliği, para talebinin faiz esnekliği (h) ile aynı yönlü, para talebinin gelir esnekliği (k) ile ters yönlüdür. Dolayısıyla k ne kadar düşük, h ne kadar yüksek olursa; yani k/h oranı ne kadar düşük olursa maliye poli2kasının etkinliği artar. Yani maliye poli2kasının etkinliği için, LM eğrisinin görece yagk olması gerekir. Maliye polimkasının etkinliği, IS eğrisinin eğimini belirleyen unsurlardan yaorımın faiz esnekliği (b) ile ters yönlü, harcama çarpanı ile (k e ) doğru yönlüdür. 34

35 MALİYE POLİTİKALARI ÖZEL DURUMLAR 1- Para talebinin faiz esnekliğinin sonsuz olması (Likidite Tuzağı) (h = ) Likidite tuzağı durumunda faiz oranları minimum düzeydedir. Kamu harcamaları ve transfer harcamalarının ar:rılması ve vergi oranlarının düşürülmesine bağlı olarak toplam talepte ar:şlar görülür. IS eğrisi sağa kayar, IS konumundan IS 1 konumuna gelir. Talep, ürefm düzeyini ve isfhdam seviyesi, işsizlik oranları ve gelir düzeyi Y 1 den Y 2 ye Gelirdeki, para talebini de. Ancak, ekonomi likidite tuzağında olduğu için para talebindeki ar:ş, a:l duran fonlardan karşılanır. Bu nedenle faiz oranında herhangi bir değişiklik olmaz. Sonuçta, likidite tuzağı durumunda maliye poli+kası tam etkilidir. 35

36 2- Para talebinin faiz esnekliğinin sıfır olması hali (h = 0) Para talebinin faiz değişmelerine karşı duyarsız olması hali, paranın sadece işlem ve ihtiyat güdüsüyle talep edilmesi halidir. Bu durumda LM doğrusu, faiz oranını temsil eden eksene paralel bir hal alır. Uygulanan genişletici maliye politikası sonucunda, IS doğrusu IS 1 konumundan IS 2 konumuna gelir. Faiz oranları i 1 düzeyinden i 2 düzeyine yükselirken, gelir düzeyinde herhangi bir değişiklik olmaz. Bunun nedeni tam dışlama etkisinin ortaya çıkmış olmasıdır. Faizlerdeki artışın, milli gelirdeki artışın bir kısmını ortadan kaldırması ise kısmi dışlama dır. Artan faiz oranları nedeniyle yatırımlarda meydana gelen azalma, milli gelirdeki artışın tamamını ortadan kaldırmıştır. Bu duruma göre, maliye politikası tam etkisizdir. 36

37 3- Ya#rımların faiz esnekliğinin sı0r olması hali (b = 0) Ya#rımlar faiz değişmelerine karşı duyarsız ise, IS eğrisi dikey konumda olur. Bu durumda uygulanan genişle5ci maliye poli5kası sonucunda, IS doğrusu sağa doğru kayar, IS 1 konumundan IS 2 konumuna gelir. Faiz oranları i 1 düzeyinden i 2 düzeyine yükselirken, gelir düzeyi de Y 1 den Y 2 ye yükselir. Dışlama etkisi görülmez. Bu durumda maliye poli:kası etkilidir. 37

38 4- IS Eğrisinin Dik LM eğrisinin Yatay Olduğu Durum Ya#rımlar faiz değişmelerine karşı duyarsız ise, IS eğrisi dikey konumda olur. IS dik iken dışlama etkisi meydana gelmeyecek<r. LM eğrisinin yatay eksene paralel olması likidite tuzağıdır. Para talebinin faiz esnekliği sonsuz olduğu için yatay eksene paraleldir. Genişle3ci maliye poli3kası faiz oranlarını yükseltemezken, genişle<ci para poli<kası da faizleri düşüremez. Faiz oranları r 0 düzeyindedir, gelir düzeyi de Y 0 den Y 1 e yükselir. IS nin sağa kayması ile yeni denge noktası B dir. Faiz değişmezken, çarpanın kamu harcamaları üzerindeki etkisi kadar çık# artmış#r. 38

39 Ya#rımların Faiz Esnekliği ve Dışlama Etkisi: İk7sadi Ekollere Göre Klasiklere göre; ya#rımların faiz esnekliği yüksek1r. Faiz oranlarında meydana gelen düşme (yükselme), ya#rımların daha yüksek (düşük) düzeyde artmasına neden olmaktadır. Keynesyenlere göre; ya#rımların faiz esnekliği düşüktür. Çünkü Keynesyen ik1sa?a ya#rımlar faizin değil, beklen1lerin fonksiyonudur. Keynesyen Likidite Tuzağı durumunda ise ya#rımların faiz esnekliği sıdrdır. Bu durumda ya#rımlarla faiz arasında herhangi bir ilişki yoktur. Monetaristlere göre; devlet genişle1ci bir maliye poli1kası uygulamak amacıyla borçlanma piyasasında borçlanırsa ödünç verilebilir fon talebinde ar#ş meydana gelir. Ödünç verilebilir fon talebinde meydana gelen ar#ş ise faiz oranlarını yükselterek özel kesim ya#rımlarını azalma meydana gelir (dışlama etkisi). 39

40 Ya#rımların Faiz Esnekliği ve Dışlama Etkisi A noktası; ödünç verilebilir fon arzı (QS) ile ödünç verilebilir fon talebinin (QD1) kesiş=ği ödünç verilebilir fonlar piyasası dengesini göstermektedir. A denge noktasında faiz oranı r 1, ödünç fon talebi ise Q 1 dir. Devle=n ödünç verilebilir fonlar piyasasına girip borçlandığını varsayalım. Bu durumda ödünç verilebilir fon talep eğrisi QD2 şeklinde sağa doğru kayar ve yeni denge B noktasında oluşur. B denge noktasında faiz oranı r 2 ye yükselirken, ödünç verilebilir fon miktarı Q 2 ye yükselir. I 3 (b nin yüksek olduğu durumda) yakrım eğrisi için B noktasındaki dışlama etkisi I 1 -I 3, I 2 (b nin nispeten yüksek olduğu durumda) yakrım eğrisi için C noktasındaki dışlama etkisi I 1 -I 2, I 1 (b = 0 iken) yakrım eğrisi için D noktasında dışlama etkisi söz konusu değildir. 40

41 LM Eğrisinin Üç Bölgesi ve Para-Maliye Poli6kasının Toplu Gösterimi KEYNESYEN BÖLGE; Para talebinin faiz esnekliğinin sonsuz olduğu ve buna bağlı olarak LM eğrisinin yatay eksene paralel olduğu kısımdır. KLASİK BÖLGE; Para talebinin faiz esnekliğinin sı:r olduğu ve buna bağlı olarak LM eğrisinin dikey eksene paralel olduğu kısımdır. ARA BÖLGE; Keynesyen bölge ile Klasik bölge arasında kalan LM eğrisinin pozi>f eğimli olduğu kısımdır. 41

42 KEYNESYEN BÖLGEDE PARA POLİTİKASI Ekonomi likidite tuzağındadır, para arzı ar3şı sonrasında fazla parayı, ileride faizler yükselirse diye yas3k al3 yaparlar. Para arzı ar3şı sonrasında denge faiz oranı ve denge gelir düzeyinde değişiklik olmaz. PARA POLİTİKALARI TAM ETKİSİZDİR. 42

43 KEYNESYEN BÖLGEDE MALİYE POLİTİKASI Likidite tuzağı koşullarında; LM eğrisi yatay eksene paraleldir ve maliye poli8kası tam etkindir. Hükümet harcamalarında meydana gelen bir IS eğrisinin sağa doğru kaymasına neden olacak ve milli gelir düzeyi artarken, faiz oranlarında bir değişme Kamu harcamalarında meydana gelen sonucunda, gelir düzeyi çarpan kadar Dolayısıyla maliye poli8kası çarpan kadar milli geliri 43

44 ARA BÖLGEDE PARA POLİTİKASI Genişle'ci bir para poli'kası uygulanması durumunda, LM eğrisi sağa doğru kayar. LM eğrisinin sağa doğru kaymasıyla faiz oranlarında azalma meydana gelir. Faiz oranlarında meydana gelen azalış, ya>rımların, is'hdamın ve milli gelirin artmasına neden olur. 44

45 ARA BÖLGEDE MALİYE POLİTİKASI Genişle'ci maliye poli'kası uygulanması durumunda, IS eğrisi sağa doğru kayar. IS eğrisinin sağa doğru kaymasıyla faiz oranlarında, ya<rımlarda, is'hdamda ve milli gelirde ar<ş meydana gelecek'r. 45

46 KLASİK BÖLGEDE PARA POLİTİKASI LM eğrisi dik konumda iken para arzında meydana gelen bir ar6ş, faiz oranlarının düşmesine, reel gelirin artmasına neden olur. Para arzında meydana gelen bir ar=ş; LM eğrisinin sağa kayması, denge faiz oranının düşmesine, denge gelir düzeyinin de artmasına neden olmuştur. 46

47 KLASİK BÖLGEDE MALİYE POLİTİKASI Mali genişlemenin sadece faiz oranlarını ar2rdığı durumda, para talebinin faiz esnekliği sı:r ve LM eğrisi üzerinde Klasik bölge durumu söz konusudur. LM eğrisi dikey eksene paralel, para talebinin faiz esnekliği sı:r ve LM eğrisinin eğimi sonsuzdur. Klasik bölgede spekülabf güdüyle para talebi sı:rdır. Para yalnızca işlem amacıyla talep edilmektedir. Klasik bölgede, para polibkası tam etkin, MALİYE POLİTİKASI TAM ETKİSİZDİR. 47

48 KEYNES ETKİSİ Keynes etkisi, fiyatlar genel düzeyindeki düşmenin para piyasası üzerinden ekonomik ak5viteyi etkileyeceğini ileri sürmektedir. Keynes etkisine göre, fiyatlar genel düzeyinde meydana gelen düşme reel para arzını ar=racak ve LM eğrisi sağa doğru kayacakar. LM eğrisinin sağa doğru kaymasıyla birlikte faiz oranları düşecek5r. Faiz oranlarında meydana gelen düşme, yaarım miktarının ve toplam hasılanın artması ile sonuçlanacakar. Keynes e göre bu sürecin işlemesini engelleyen iki durum söz konusudur: 1- YaArımların faiz esnekliği düşüktür. 2- Likidite tuzağı söz konusudur. 48

49 KEYNES ETKİSİ Dikey eksende nominal faiz oranı, yatay eksende nominal gelir yer almaktadır. LM eğrisinin yatay eksene paralel olduğu bölgede (para talebinin faiz esnekliğinin sonsuz olduğu bölgede), ekonomi likidite tuzağındadır. Başlangıç denge noktası LM 0 ve IS eğrilerinin kesişeği A noktasıdır. A noktasında denge faiz oranı r 0, denge hasıla düzeyi Y 0 dır. Fiyatlar genel düzeyinde meydana gelen bir düşme, reel para arzının artmasına neden olur. Reel para arzında meydana gelen armş ise LM 0 eğrisinin LM 1 şeklinde sağa doğru kaymasına neden olur. SONUÇ: denge faiz oranı ve hasıla düzeyinde değişme meydana gelmez. 49

50 PIGOU ETKİSİ Pigou etkisi, fiyatlar genel düzeyinde (P) meydana gelen düşme, reel para arzının değil, bireylerin reel serve:nin (w) artmasına neden olacak?r. Reel serve: artan bireyler, tüke:m harcamalarını (C) ardracak?r. Tüke:m harcamalarının artması sonucunda IS eğrisi sağa doğru kayacak ve hasıla (Y) düzeyinde bir ar?ş meydana gelecek:r. 50

51 PIGOU ETKİSİ Başlangıç denge noktası LM ve IS0 eğrilerinin kesiş8ği A noktasıdır. A noktasında denge faiz oranı r 0, denge hasıla düzeyi Y 0 dır. Fiyatlar genel düzeyinde meydana gelen bir düşme reel serve8n artmasına neden olur. Reel servet miktarında meydana gelen arhş ise IS 0 eğrisinin IS 1 şeklinde sağa doğru kaymasına neden olur ve yeni denge B noktasında oluşur. 51

52 KEYNES ETKİSİ - PIGOU ETKİSİ 52