DİKEY EKSENLİ RÜZGÂR TÜRBİNLERİNİN YAPISAL ANALİZİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DİKEY EKSENLİ RÜZGÂR TÜRBİNLERİNİN YAPISAL ANALİZİ"

Transkript

1 T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DİKEY EKSENLİ RÜZGÂR TÜRBİNLERİNİN YAPISAL ANALİZİ BİTİRME PROJESİ Gözde AYDINYÜZ Projeyi Yöneten Doç. Dr. Binnur GÖREN KIRAL Ocak, 2015 İZMİR

2 TEZ SINAV SONUÇ FORMU Bu çalışma / /. günü toplanan jürimiz tarafından BİTİRME PROJESİ olarak kabul edilmiştir. Yarıyıl içi başarı notu 100 (yüz) tam not üzerinden (.. ) dir. Başkan Üye Üye Makine Mühendisliği Bölüm Başkanlığına,.. numaralı jürimiz tarafından / /. günü saat da yapılan sınavda 100 (yüz) tam not üzerinden. almıştır. Başkan Üye Üye ONAY

3 TEŞEKKÜR Bu projeyi hazırlamamda bana her daim yol gösteren ve yanımda olan değerli hocalarım Doç. Dr. Binnur GÖREN KIRAL a ve Yrd. Doç. Dr. Alpaslan TURGUT a teşekkürü borç bilirim. Proje esnasında fikirlerimizi paylaştığımız Enerji Anabilim Dalı ndaki tüm yüksek lisans öğrencilerine ve bana sabırla destek olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Gözde AYDINYÜZ i

4 ÖZET Enerji bugün dünya ülkelerinin en önemli sorunlarından biri haline gelmiştir. Fosil kaynakların günden güne tükenmekte olması ve sürekli artan çevresel sorunlar, bizi yenilenebilir enerji kaynaklarının aktif kullanımına yöneltmiştir. Bu kaynakların başında, kullanımı ve teknolojisi en hızlı gelişen rüzgâr enerjisi gelmektedir. Dünyadaki birçok ülke, yerli, sürekli, hammadde maliyeti olmayan, temiz enerji kaynağı olması, dışa olan bağımlılığı azaltması, türbin kuruluşunun hızla gerçekleştirilebilmesi gibi nedenlerle rüzgâr enerjisini tercih etmektedir. Bu projede, yenilenebilir enerji kaynaklarından rüzgâr enerjisi ve rüzgâr enerjisinden faydalanmamızı sağlayacak olan rüzgâr türbinleri incelenerek, üretimi planlanan düşey eksenli rüzgâr türbinlerinin kanatlarının yapısal analizleri ANSYS Workbench programı ile incelenmiştir. ii

5 İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER... iii ŞEKİL LİSTESİ... vi TABLO LİSTESİ... viii BÖLÜM BİR GİRİŞ 1.1. Enerji Nedir? Enerji Kaynakları Yenilenebilir Olmayan Enerji Kaynakları Yenilenebilir Enerji Kaynakları... 1 BÖLÜM İKİ RÜZGÂR VE RÜZGÂR ENERJİSİ 2.1. Rüzgâr Nedir? Rüzgâr Enerjisi Rüzgâr Enerjisinin Tarihçesi Rüzgâr Enerjisinin Avantajları ve Dezavantajları Rüzgâr Enerjisinin Avantajları Rüzgâr Enerjisinin Dezavantajları ve Bunlara Ait Çözüm Önerileri Rüzgâr Enerjisinin Çevresel Etkileri Hava Kirliliği ve Emisyonlar Açısından Değerlendirme Su Kirliliği ve Deşarjlar Açsısından Değerlendirme Atıklar Yönünden Değerlendirme Görüntü ve Gürültü Kirliliği Açısından Değerlendirme Habitat ve Canlı Yaşama Olan Etkiler Açısından Değerlendirme Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Dünya Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli...13 iii

6 2.6.2 Türkiye'de Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Rüzgâr Enerjisi Kullanımı Dünyada Rüzgâr Enerjisi Kullanımı Türkiye'de Rüzgâr Enerjisi Kullanımı...17 BÖLÜM ÜÇ RÜZGÂR TÜRBİNLERİ 3.1. Rüzgâr Türbini Nedir? Rüzgâr Türbinlerinin Sınıflandırılması Yatay Eksenli Rüzgâr Türbinleri (YERT) Dikey Eksenli Rüzgâr Türbinleri (DERT) Eğik Eksenli Rüzgâr Türbinleri Rüzgâr Türbini Elemanları Dişli Kutusu Rotor Anemometre Otomatik Yöneltme Düzeni Frenleme Düzeneği Yaw Mekanizması Elektronik Kontrolcü Jeneratör Soğutma Sistemi Platform ve Kule Rüzgâr Türbinlerinin Malzemesi, Ömrü, Bakımı ve Güvenliği Rüzgâr Türbinlerinde Kullanılan Malzemeler Rüzgâr Türbinlerinin Ömrü Rüzgâr Türbinlerinin Bakımı Güvenlik Bir Rüzgâr Türbininde Güç ve Kontrol Sistemleri Stall Kontrollü Türbinler Pitch Kontrollü Türbinler...33 iv

7 BÖLÜM DÖRT RÜZGÂR TÜRBİNİ KANADI AERODİNAMİĞİ VE ETKİYEN KUVVETLER 4.1. Rüzgâr Türbininde Güç Rüzgâr Kanadının Tasarımı Rüzgâr Kanadına Etkiyen Kuvvetler...38 BÖLÜM BEŞ DİKEY EKSENLİ RÜZGÂR TÜRBİNİ KANADININ YAPISAL ANALİZİ 5.1. NACA 0018 Profilli Kanadın Çizimi ve Modellenmesi NACA 0018 Profilli Kanat İçin Statik Analiz α = 0 Hücum Açısı İçin Statik Analiz α = 3 Hücum Açısı İçin Statik Analiz α = 6 Hücum Açısı İçin Statik Analiz α = 9 Hücum Açısı İçin Statik Analiz α = 12 Hücum Açısı İçin Statik Analiz α = 16 Hücum Açısı İçin Statik Analiz NACA 0018 Profilli Kanat İçin Burkulma Analizi α = 0 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi α = 3 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi α = 6 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi α = 9 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi α = 12 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi α = 16 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi NACA 0018 Profilli Kanat İçin Modal Analiz (Frekans Analizi) Yapısal Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi...73 KAYNAKLAR...74 v

8 ŞEKİL LİSTESİ Sayfa Şekil 2.1. Mısır / Nil Nehri nde rüzgâr gücüyle hareket eden yelkenli... 4 Şekil 2.2. Su pompalamak için kullanılan eski bir Çin rüzgâr mili... 4 Şekil 2.3. Pers uygarlığı zamanında kullanılmış dikey eksenli yel değirmenleri (Afganistan) 5 Şekil 2.4. Charles F. Brush tarafından tasarlanan ilk rüzgâr türbini... 6 Şekil 2.5. Smith-Putnam Rüzgâr Türbini... 7 Şekil 2.6. Türkiye rüzgâr atlası...15 Şekil 2.7. Önder ülkelerin elektrik üretimindeki rüzgâr payı ve kurulu kapasiteleri...16 Şekil 3.1. Yatay ve dikey eksenli rüzgâr türbinleri...19 Şekil 3.2. Savonius Rüzgâr Türbini...22 Şekil 3.3. Darrieus Rüzgâr Türbini...23 Şekil 3.4. Rüzgâr türbini elemanları...24 Şekil 3.5. Dişli kutusu...25 Şekil 3.6. Tipik bir rüzgâr türbini...26 Şekil 3.7. Yaygın olarak kullanılan tipik anemometre...27 Şekil 3.8. Otomatik yöneltme düzeni...27 Şekil 3.9. Yaw mekanizması...29 Şekil Kule tipleri...30 Şekil 4.1. Betz Kuramı ve CGS modeli arasındaki fark...35 Şekil 4.2. Kanat profili örnekleri...38 Şekil 4.3. Kanat profili üzerine etkiyen kuvvetler...39 Şekil 4.4. Bir uçak kanadında kaldırma (L) ve sürüme (D) kuvvetleri...40 Şekil 4.4. C L ve C D değerleri...41 Şekil 4.6. Kanatlı bir rüzgârgülünün çalışması ile ilgili şematik çizim Şekil 4.7. İtme kuvveti kaldırma ve sürüme kuvvetlerinin bileşkesinin dönme düzlemine izdüşümü...42 Şekil 4.8. Kanat profilinin genel parametreleri...44 Şekil 4.9. Kanat etkiyen rüzgâr hızları...44 Şekil Kanat profili üzerine etkiyen kuvvetler ve bileşke kuvvet...45 Şekil 5.1. NACA 0018 kanat profili çizimi...47 Şekil 5.2. NACA 0018 kanat profili...48 Şekil 5.3. NACA 0018 kanat profilli rüzgâr türbininin çizimi...48 Şekil 5.4. NACA 0018 kanat profilinin alanı...49 Şekil 5.5. Von-Mises Gerilmesi (α = 0 )...50 Şekil 5.6. Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 0 )...50 Şekil 5.7. X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 0 )...51 Şekil 5.8. X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 0 )...51 Şekil 5.9. Elastik Şekil Değişimi (α = 0 )...51 Şekil Von-Mises Gerilmesi (α = 3 )...52 Şekil Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 3 )...52 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 3 )...53 vi

9 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 3 )...53 Şekil Elastik Şekil Değişimi (α = 3 )...53 Şekil Von-Mises Gerilmesi (α = 6 )...54 Şekil Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 6 )...54 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 6 )...55 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 6 )...55 Şekil Elastik Şekil Değişimi (α = 6 )...55 Şekil Von-Mises Gerilmesi (α = 9 )...56 Şekil Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 9 )...56 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 9 )...57 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 9 )...57 Şekil Elastik Şekil Değişimi (α = 9 )...57 Şekil Von-Mises Gerilmesi (α = 12 )...58 Şekil Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 12 )...58 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 12 )...59 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 12 )...59 Şekil Elastik Şekil Değişimi (α = 12 )...59 Şekil Von-Mises Gerilmesi (α = 16 )...60 Şekil Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 16 )...60 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 16 )...61 Şekil X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 16 )...61 Şekil Elastik Şekil Değişimi (α = 16 )...61 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 0 )...63 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 0 )...63 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 3 )...64 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 3 )...64 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 6 )...65 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 6 )...65 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 9 )...66 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 9 )...66 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 12 )...67 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 12 )...67 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 16 )...68 Şekil Toplam Şekil Değişimi (α = 16 )...68 Şekil Toplam Şekil Değişimi Şekil Toplam Şekil Değişimi Şekil Toplam Şekil Değişimi Şekil Toplam Şekil Değişimi Şekil Toplam Şekil Değişimi Şekil Toplam Şekil Değişimi Şekil Toplam Şekil Değişimi vii

10 TABLO LİSTESİ Sayfa Tablo 1.1. Yenilenebilir enerji kaynaklarının sınıflandırılması... 2 Tablo 2.1. Dünya rüzgâr enerjisi teknik potansiyelinin ülkelere göre dağılımı...13 Tablo 2.2. Dünyada rüzgâr enerjisi potansiyeli ve ülkelerin payı...14 Tablo 2.3. Bölgelere göre yıllık ortalama rüzgâr hızı ve rüzgâr gücü yoğunluğu...15 Tablo 2.4. Türkiye rüzgâr enerji santrallerinin kurulu güç bakımından yıllara göre dağılımı17 Tablo 2.5. İşletmede olan rüzgâr enerji santrallerinin kurulu güç bakımından bölgelere göre yüzdesel dağılımı...18 Tablo 2.5. İşletmede olan rüzgâr enerji santrallerinin kurulu güç bakımından illere göre yüzdesel dağılımı...18 Tablo 3.1. Stall kontrollü bir türbine ait güç eğrisi...33 Tablo 3.2. Pitch kontrolü türbine ait güç eğrisi...34 Tablo 4.1. Rüzgâr hızı ve alana bağlı elde edilebilecek güç miktarları...36 Tablo 4.2. Örnek rüzgârgülü tasarımının tork (güç) / devir eğrileri...42 Tablo 4.3. NACA 0018 profilli kanat için C L / C D değerleri...46 Tablo 4.4. Hücum açılarına göre elde edilen sürüklenme ve kaldırma kuvvetleri...47 Tablo 5.1. NACA 0018 profilli rüzgâr kanadı için statik analiz sonuçları...62 Tablo 5.2. NACA 0018 profilli rüzgâr kanadı için burkulma analizi sonuçları...69 Tablo 5.3. NACA 0018 profilli rüzgâr kanadı için frekans analizi sonuçları...73 viii

11 BÖLÜM BİR GİRİŞ 1.1. Enerji Nedir? Genelde anlaşılması zor bir kavram olan enerji, zaman zaman örnekler verilerek açıklanmaya çalışılır. Bazen de basitçe, doğadaki gücün güvenli bir şekilde kullanılması olarak tanımlanabilir. Yasalarda ise, ayrı bir şekilde belirtilebilir. Örneğin; "Enerji Verimliliği Yasa Tasarısı (EVYT)"nda enerji; bir sistemin kendi dışında etkinlik üretme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Japon Enerjinin Rasyonel Kullanımı Yasası (JERKY)"nda, enerji; sıvı yakıt, yanabilir doğal gaz ve kömür gibi yakıt şekilleriyle bunlardan elde edilen ısı ve elektrik olarak açıklanmıştır. Bunların yanı sıra, enerji tasarrufu konusunda Japonya da üç defa ödül almış Naoto Shinkawa ya göre enerji; "konforlu ve rahat (uygun) geçimi sağlamak için (satın almak için) gerekli olan para" olarak ifade edilmekte ve İngiltere deki Enerji Verimlilik Ofisi nce "peşin para" olarak da vurgulanmaktadır. Bu tanımlar, "enerji = para" çağrışımını yapmaktadır.[1] 1.2. Enerji Kaynakları Enerji kaynakları; birincil ve ikincil enerji kaynakları olmak üzere iki sınıfa ayrılmaktadır. Birincil enerji kaynakları; odun, kömür, ham petrol, doğalgaz, doğal uranyum (U-238, U-235, U-234 karışımı), rüzgâr, hidrolik (su gücü) ve güneş ışığı gibi doğal enerji kaynaklarından oluşmaktadır. İkincil enerji kaynakları; birincil enerji kaynaklarından dönüştürülebilen elektrik ve petrol ürünleri gibi enerji kaynaklarıdır. Birincil enerji kaynakları, yenilenebilir enerji kaynakları ve yenilenebilir olmayan enerji kaynakları olarak iki sınıfta toplanmaktadır Yenilenebilir Olmayan Enerji Kaynakları Yenilenebilir olmayan enerji kaynakları, adından da anlaşılacağı üzere, günün birinde kısmen veya tamamen yok olan, biten kaynaklardır. Bu tip enerjiyi sağlayan kaynaklar; petrol, taş kömürü, linyit, doğal gaz, odun ve atomdur (uranyum). Sözü edilen bu farklı kaynakların çıkarıldıkları bölgelere göre miktarları da oldukça farklı değerler almaktadır.[2] Yenilenebilir Enerji Kaynakları Artan enerji ihtiyacı, mevcut kaynakların tükenme ihtimali ve fosil yakıtların kullanımından dolayı oluşan çevre kirliliği; insanları temiz ve tükenmeyen kaynak arayışına itmiştir. Yenilenebilir enerji kaynakları enerjinin ana kaynağına göre; güneş kaynaklı, dünya kaynaklı ve ay kaynaklı olarak üç grupta incelenebilir. (Tablo 1.1) 1

12 Tablo1.1 Yenilenebilir enerji kaynaklarının sınıflandırılması [2] 2

13 BÖLÜM İKİ RÜZGÂR VE RÜZGÂR ENERJİSİ 2.1. Rüzgâr Nedir? Rüzgâr, yüksek basınç alanından, alçak basınç alanına yer değiştiren havanın, dünya yüzeyine göre bağıl olarak yaptığı harekettir. Yer değiştiren hava kütlesine dünyanın dönmesinden kaynaklanan Coriolis kuvveti de etki eder. Ayrıca, rüzgârlar bir merkez çevresinde dolandıklarından, santrifüj kuvveti etkisinde kaldıkları gibi, yeryüzü ile hava arasındaki sürtünme kuvvetinden de etkilenirler Rüzgâr Enerjisi Güneşten gelen enerjinin yaklaşık %1-2 si rüzgâr enerjisine dönüşmektedir. Yani, rüzgâr enerjisi kinetik enerjiye dönüşmüş güneş enerjisidir denilebilir.[3] Rüzgâr enerjisi, rüzgârın itme gücünün mekanik yöntemlerle özellikle elektrik üretiminde kullanıldığı bir enerji türüdür.[4] Rüzgâr enerjisi santrallerinde, yer seçimi en önemli parametredir. İklim ve jeolojik yapı diğer önemli parametrelerdir. Q debisine sahip bir V hızındaki rüzgârın gücü P = 1 2 QV2 olarak belirlenir. Kütlesel debi Q=ρAV olarak yerine yazılırsa P = 1 2 ρav3 elde edilir. Bu denklem rüzgâr enerjisinin hızın küpüyle ve hız doğrultusuna dik A yüzeyi ile doğru orantılı olduğunu göstermektedir. Bu denklem rüzgâr hızının mümkün olduğunca büyük olmasının önemini göstermektedir.[5] 2.3. Rüzgâr Enerjisinin Tarihçesi Yenilenebilir bir enerji türü olan rüzgâr, eski çağlardan beri kullanılmaktadır. Endüstriyel manada kullanımı ise araştırılmaya devam edilmektedir. Rüzgâr enerjisi kullanımı, M.Ö lü yıllarda Orta Doğu da başlamıştır. M.Ö. 17. yüzyılda Babil Kralı Hammurabi döneminde Mezopotamya da sulama amacıyla kullanılan rüzgâr enerjisinin, aynı dönemde Çin de de kullanıldığı belirtilmektedir. Yel değirmenleri ilk 3

14 olarak İskenderiye yakınlarında kurulmuştur. Türklerin ve İranlıların ilk yel değirmenlerini M.S. 7. yüzyılda kullanmaya başlamalarına karşın, Avrupalılar yel değirmenlerini ilk olarak haçlı seferleri sırasında görmüşlerdir. Fransa ve İngiltere de yel değirmenlerinin kullanılmaya başlaması ise 12. yüzyılda olmuştur. Şekil 2.1 Mısır / Nil Nehri nde rüzgâr gücüyle hareket eden yelkenli [6] Şekil 2.2 Su pompalamak için kullanılan eski bir Çin rüzgâr mili [7] 4

15 Şekil 2.3 Pers Uygarlığı Zamanında Kullanılmış Dikey Eksenli Yel Değirmenleri (Afganistan) [7] Tarımsal ürünleri öğütmek, su pompalamak, hızar çalıştırmak gibi amaçlarla geliştirilen yel değirmenleri Avrupa da Endüstri Devrimi ne kadar hızla yayılmışlardır. 18. yüzyılın sonunda yalnızca Hollanda da yel değirmeni bulunuyordu. Buhar makinesinin yapılması ve odun, kömür gibi yakıtlardan kesintisiz enerji üretimine başlanması ile rüzgâr enerjisi önemini yitirmeye başlamıştır. Bununla beraber, rüzgâr türbini denilen ve elektrik üretiminde kullanılan ilk makine 1891 de modern aerodinamiğin önemli mühendisi olan Paul la Cour tarafından Danimarka da inşa edilmiştir.[8] Aynı dönemde, bu makinelerin geliştirilmesi için Almanya da önemli çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Rüzgâr kuvvet makineleri yerlerini yakıtlı kuvvet makinelerine bırakırken, rüzgâr enerjisinin kullanımının sürmesi için yeni bir teknoloji de başlamıştır. Ancak, 19. yüzyılda geliştirilen ilk rüzgâr türbinlerinin verimi düşüktü. 5

16 Şekil 2.4 Charles F. Brush tarafından tasarlanan ilk rüzgâr türbini [9] 1918 yılında Danimarka da başlatılan bir çalışma ile 120 kırsal merkezde elektrik üretimini kw lık rüzgâr türbinlerinin kullanımı sağlanmıştı. Rusya da 1931 yılında 100 kw lık rüzgâr türbini yapılmıştı yılında ABD de Vermont yakınlarında Granpa s Knop da kurulan Putnam rüzgâr türbini, 1250 kw gücü ile dönemin en büyük rüzgâr kuvvet makinesi olmuştur. İki kanatlı rotorunun (çarkının) çapı 53 m idi. Putnam türbini, modern rüzgâr makinelerinin ilkidir (Şekil 2.4). Toplam ağırlığı 250 ton olan bu rüzgâr santraline, bir milyon dolar yatırım yapılmıştı. Ancak titreşim ve malzeme yorgunluğundan dolayı, 26 Mart 1945 sabahı olan bir kazada kanatlarından biri kopmuş, yaklaşık 8 tonluk kanat 230 m uzağa fırlamıştır. 6

17 Şekil 2.5 Smith-Putnam Rüzgâr Türbini [7] İkinci Dünya Savaşı nın ardından 1945 de İngiltere de başlatılan deneysel çalışmalar sonucunda, Enfeld da 10 kw gücündeki Andreu makinesi kurulmuştur. Bu rüzgâr türbininin rotoru üç kanatlı olup, çapı 15 metreydi yılında Danimarka da başlatılan ve modern yaklaşımlar içeren elektrik üretim amaçlı bir başka çalışmanın son ürünü ise, 1959 yılında işletmeye sokulan 200 kw lık Gedser türbini olmuştu. Bu makinenin 24 metre çaplı rotoru üç kanatlı idi. Aynı dönemde Fransa da yapılan makinelerden Noeget Le Roi deki rüzgâr türbini 300 kw gücündedir.[2] 7

18 2.4. Rüzgâr Enerjisinin Avantajları ve Dezavantajları Rüzgâr Enerjisinin Avantajları Enerji hatlarının ulaşamadığı uzak noktalarda kurularak bu tip yerlerin enerji ihtiyacı karşılanabilir. Rüzgâr enerjisinde ham madde ulaştırma masrafı yoktur. Doğadaki rüzgâr direkt olarak kullanılabilir. Rüzgâr türbinleri karmaşık makineler değildir. Gayet basit bir şekilde operatöre ihtiyaç duyulmadan çalıştırılabilmektedirler. Tamamen otomatik olarak çalışabilecek şekilde dizayn edilmişlerdir. Ayrıca bu şekilde sadece periyodik bakımlarının yapılması ile yıla yakın çalışabilirler. Örnek olarak, Vestas firmasının ilk ürettiği türbin, 2000 yılının Mart ayında 20. işletim yılını doldurmasına rağmen hiçbir parçasını kaybetmemişti. Rüzgâr türbinleri, patlama yapmazlar, radyasyon yaymazlar. Ayrıca her hangi bir radyoaktif ışınım tahribatı yapmazlar. Dolayısıyla tehlikeli değildirler. Montaj aşaması hariç bugüne kadar hiçbir rüzgâr santralinde ölümlü kaza olmamıştır. Bakım sürelerinde alınabilecek tedbirler ile herhangi bir ufak kaza oluşması da engellenebilir. Yine de rüzgâr türbini kazası sonucu ölüm riski %0,0006 gibi bir rakamdır. Artan petrol fiyatları veya aniden ortaya çıkan başka maliyetleri olmadığından vergi artırımı olarak vatandaşa yük olmazlar. Atmosfere veya yakındaki nehir ve denizlere ısıl emisyonları yoktur. Buna ilaveten başka bir atık üretimi de söz konusu değildir. Rüzgâr yerli bir enerji kaynağıdır. Yerel kaynaklar kullanılarak üretilebilen türbin grupları ile dünya genelinde on binlerce insana iş olanakları sunmuştur. Rüzgâr türbinin işletmeye alınması, inşaatın başlamasından ticari üretime geçişine kadar, üç ay gibi kısa bir sürede gerçekleşebilmektedir. Rüzgâr türbinleri modüler olup her hangi bir büyüklükte imal edilebilmektedir. İstenildiğinde kısa bir süre içinde sökülüp başka bir yere sorunsuz olarak parçalar halinde taşınabilir. Ayrıca tek olarak ya da gruplar halinde kullanılabilirler. Ömrünü tamamlamış rüzgâr türbinlerinin söküm maliyetleri yoktur. Çünkü sökülen türbinlerin hurda değeri söküm maliyetlerini kolayca karşılamaktadır. Bu santrallerin 8

19 ömürlerini tamamlamasından sonra türbinlerin kullanıldığı alan eski haline kolayca getirilebilmektedir. Genelde kırsal alanlara kurulan bu santraller, arazi için ödenen satın alma veya kira bedelleri ile yöredeki insanlara ciddi bir ekonomik girdi sağlamaktadır. Ayrıca yapım aşamasında da, inşaat faaliyetleri yöredeki insanlara iş olanakları yaratır. Genellikle Rüzgâr Enerjisi santralleri, rüzgârın çokluğu sebebiyle çıplak ve yüksek tepe ve tepeciklere kurulmaktadır. Bu tepeler ancak küçük ekonomik faaliyetler, hayvancılık veya tarımsal faaliyetler için kullanılabilen yerlerdir. Genel olarak rüzgâr enerjisi santralleri için dikilen türbinlerin her biri en fazla 100 m2 lik bir alan kaplamaktadırlar. Her bir türbinin birbirlerinden uzaklıkları ise kanat çapına ve rüzgâr rejimine bağlı olarak 50 ila 200 metre arasında değişmektedir. Rüzgâr türbinleri arasında kalan arazinin ise başka faaliyetler için kullanılmasında hiçbir sakınca yoktur. Nitekim yurt dışında bu alanların tarımsal ve hayvancılık faaliyetleri için sıkça kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca dünya genelinde rüzgâr santrallerinin offshore tabir edilen deniz üstünde kurulan tipleri oldukça yaygınlaşmaktadır. Bu durumda santral inşaatı için alan kaybı söz konusu bile olmamaktadır. Rüzgâr santralleri, termik, hidrolik vb. santrallerle, ekonomik açıdan rekabet edebilecek düzeye gelmiştir. kwh başına maliyeti 3-6 cent civarındadır. Bununda yakın zamanda düşeceği tahmin edilmektedir.[2] Rüzgâr Enerjisinin Dezavantajları ve Bunlara Ait Çözüm Önerileri Temiz olsa bile rüzgâr enerjisi teknolojisinin çevrede olumsuz değişiklikler yaratması kaçınılmazdır. Ayrıca kullanım alanında da sorunları vardır. Rüzgâr türbinlerinin en büyük çevresel sorunu gürültü teşkil etmeleridir. Gürültü kanat uçlarından, dişli kutularından, aerodinamik fren mekanizması ve hidrolik motorlardan kaynaklanmaktadır. İngiltere de bu sorundan dolayı 10 türbinden fazla veya 5 MW tan büyük güçte olan rüzgâr çiftlikleri milli park alanlarında kurulamamaktadır. Oluşan gürültüye rağmen türbin sahasında iki kişi çok rahatlıkla sesini yükseltmeden konuşabilir. Kanat ucu tasarımı ve diğer ses üreten mekanizmaların seçimine dikkat edilerek ses problemi oldukça azaltılabilir. Bir diğer önlem ise bu tip santrallerin yerleşim alanlarının dışında kurulmasıdır. Bir başka çevresel dezavantaj ise kuş ölümleri olarak karşımıza çıkar. Kuş ölümleri daha çok toplu göçler sırasında karşılaşılan bir sorundur. Fakat bu sorun yüksek gerilim hatlarının yarattığı tehlikelerden büyük değildir. Birçok göçmen kuş sürüsü de 150 metreden yukarıda 9

20 uçtuğundan, türbin kanatları bunlar için bir tehlike teşkil etmez. Ama yine de rüzgâr tarlalarının kurulduğu alanların göç yolları üzerinde olmaması en iyi çözümdür. Göç yollarına kurulmasa bile o güzergahı tercih edebilecek kuşlar için alınabilecek bir diğer önlem ise kanat uçlarına çekilecek renkli şeritlerdir. Böylece kuşların dikkati çekilebilir ve o yol üzerinden geçmesi önlenebilir. Elektromanyetik girişim, diğer bir sorundur. Yapılan araştırmalarda, elektromanyetik girişim ile TV ve radyo yayınlarının, havacılık ve denizcilik haberleşmelerinin olumsuz etkilendiği ortaya konmaktadır. Ancak radyo ve televizyon antenlerinin türbin yakınında olmadığı sürece birçok frekansın etkilenmediği gözlenmiştir. Türbinlerin elektromanyetik girişim etkisi kanat büyüklüğü ve malzemesi ile ilişkili olarak değişmektedir. Metal malzemelerin kullanıldığı türbinlerde gürültü ve elektromanyetik girişim oranı yüksektir. Bu sorun polyester esaslı malzeme kullanılarak en aza indirilebilir. Çevresel olmayan en büyük dezavantaj, rüzgârın değişken olmasıdır. Yeryüzünde rüzgârın sabit olduğu az yer vardır. Bu yüzdendir ki, insanoğlu istediği her yere rüzgâr santrali kuramaz. Son yıllarda rüzgâr enerjisinden elde edilen elektrik enerjisinin, direkt olarak şehir elektrik şebekesine verilmesi, bu enerjinin depolama sorununa bir ölçüde çözüm getirmiştir. Bir başka uygulama ise; farklı rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip noktalara kurulan çok sayıda rüzgâr türbininin aynı elektrik şebekesini beslemesi durumunda, her bir türbindeki güç değişiminin birbirini dengeleyeceği ve sabite yakın bir elektrik enerjisi gücü elde edileceğidir. Ama belki de geleceğin çözümü rüzgâr ve güneş enerjisinin birlikte kullanımıdır. Bu sayede kış aylarındaki yüksek rüzgâr potansiyelinin çevirdiği türbinlerle ve yaz aylarındaki yüksek güneş ışınları enerjisinin dolduracağı güneş pilleri birlikte çalışarak bütün bir yıl için bize enerji sağlarlar. Bir diğer dezavantaj ise türbinlerin maliyetleridir. Birçok türbin teknik olarak başarılı çalışma göstermesine rağmen, çok yeni teknolojiler kullandığından maliyet biraz yüksektir. Bu maliyetlerde gün geçtikçe iyileşme sağlanmaktadır. Şu anda araştırma-geliştirme maliyetlerini çok fazla satılarak kapatmış olan kw güçteki türbinler diğer türbinlere göre daha ucuz durumdadırlar. Fakat bu durum geçicidir. Bir başka dezavantaj ise, özellikle yurdumuzda da karşılaşıldığı gibi iyi derecede rüzgâr alan bölgelerde arazilerin elde edilmesindeki zorluklar veya sit alanı olarak görülmesinden dolayı yaşanan sorunlardır. 10

21 Ülkemiz için bir başka sorun ise bu tip santrali kurmak için gerekli malzemelerin birçoğunun ithal edilmesi ve bu yüzden pahalı olmasıdır. Bu sorun yerli sanayinin kurulması ile büyük ölçüde ortadan kalkacaktır.[2] 2.5. Rüzgâr Enerjisinin Çevresel Etkileri Hava Kirliliği ve Emisyonlar Açısından Değerlendirme Rüzgâr kaynaklı enerji üretim sisteminde hammadde rüzgâr olduğu ve herhangi bir yanma söz konusu olmadığından dolayı bir kirletici emisyonu da söz konusu değildir. Bu sebeple hava kirliliğine sebep olmazlar Su Kirliliği ve Deşarjlar Açsısından Değerlendirme Rüzgâr kaynaklı enerji üretim sistemlerinin diğer enerji üretim sistemlere kıyasla en büyük avantajı soğutma suyuna ihtiyaç duymamalarıdır. Bu sebeple herhangi bir su deşarjı olmaz ve su kaynaklarının kirlenmesi söz konusu değildir Atıklar Yönünden Değerlendirme Rüzgâr kaynaklı enerji üretim sistemlerinde atık üreten bir işlem söz konusu olmadığından atık üretimi yoktur. Çıkabilecek yegâne atıklar kullanılan ve ömrünü doldurmuş malzemelerdir. Bunların da uygun yöntemler ile bertarafları yapılabilmektedir Görüntü ve Gürültü Kirliliği Açısından Değerlendirme Rüzgâr kaynaklı enerji üretim sistemlerinde kullanılan teknoloji ve tasarıma bağlı olarak görüntü ve gürültü kirliliği meydana gelebilir ancak tesisin kurulduğu yer, yerleşim şekli ve türbin tasarımlarına göre bu tür kirliliklerin düzeltilmesi her zaman mümkündür. Zaten proje yapılırken bu tür ekiler düşünülerek ve en aza indirilerek tasarım yapılmaktadır Habitat ve Canlı Yaşama Olan Etkiler Açısından Değerlendirme Rüzgâr kaynaklı enerji üretim sistemlerinin arazi uygulamaları geniş alanlara ihtiyaç duymaktadır. Ancak türbinler arasında tarım yapılabilmesi bu olumsuz etkiyi fırsata çevirmektedir. Rüzgâr türbinlerinden kaynaklanan gürültü ve sesin, yapmış oldukları titreşimlerin insanlara, binalara ve diğer canlılara çeşitli olumsuz etkileri vardır. Ancak bunlar uygun teknolojik önlemlerle giderilebilmektedir. Türbinler doğal hayata ve habitata da çeşitli etkilerde bulunur. Etkiler canlı türlerine, mevsime ve yer özelliğine bağlı olarak değişir. Türbinler kuş ölümlerine de sebep olmaktadır. Kuşlar bu rüzgâr türbinlerine doğru sürüklenmekte, çok hızlı dönen pervanelerden kaçamamakta ve ölmektedirler. 11

22 Rüzgâr türbini veya üretim donanımı elektromanyetik alana tesir edip Radyo-TV alıcılarında parazit yapabilirler. Fakat engellenmesi basit ve ucuzdur. Enerji üretmek amacıyla kurulan rüzgâr çiftliklerinin görsel etkilerinden söz etmek mümkündür. Görsellik, estetik öznel bir olgudur. Ancak temel kıstas, doğaya uyumlu bütünleşmiş bir görsel etkinin oluşturulmasıdır.[10] 2.6. Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Rüzgârın oluşumu sonucunda sahip olduğu potansiyele Rüzgâr Enerjisi Doğal Potansiyeli denir. Bunun bilinen fiziksel kanunlar ve eldeki teknolojik imkânlar sayesinde enerjiye çevrilebilen miktarına Rüzgâr Enerjisi Teknik Potansiyeli adı verilir. Bu potansiyelin diğer enerji kaynaklarına göre ekonomik olarak kullanılabilen kısmına ise Rüzgâr Enerjisi Ekonomik Potansiyeli denir. Rüzgâr enerjisinden elektrik veya mekanik enerjiyi üretimi gündeme geldiğinde ilk araştırma konusu rüzgârdaki enerji üretim potansiyelinin belirlenmesidir. Potansiyel belirleme işlemi iki farklı yöntemle yapılabilmektedir. a. Rüzgâr enerjisi santralı kurulması düşünülen konumda rüzgâr hızı, yönü ve kayıtlarının yapılması. b. Rüzgâr enerjisi santralı kurulması düşünülen konuma coğrafi olarak en yakın meteoroloji istasyonunda ölçülüp kaydedilen verilerin hatalardan arındırılarak seçimi yapılmış konuma taşınması. Birinci yöntem, ikinci yönteme göre daha hassas ve garantili bir yöntem olmakla birlikte ölçüm süresinin bir yıldan az olmaması ve her konum için bu işlemin yapılmasının zaman ve maddi yönlerden mümkün olmaması ikinci yöntemin uygulanabilirliğini arttırabilmektedir. Bu yöntem temel olarak bir bilgisayar programından oluşmaktadır. Program, ölçümün yıllardır sürdürüldüğü konumdaki (Meteoroloji istasyonu) rüzgâr değerlerini o yörenin yeryüzü şekillerinden rüzgâr profilinin etkilenmediği bir yüksekliğe taşıyarak, rüzgâr santralı kurulması düşünülen konuma ulaştırmakta, bu noktadaki yeryüzü şekillerinin rüzgâr profiline etkilerini değerlendirmek suretiyle de santralın enerji üretim miktarını öngörebilmektedir. Küresel ısınma sonucu dünya genelinde çevre duyarlılığının artması, yenilenebilir enerji kaynaklarının önemini giderek arttırmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları arasında rüzgar, sağladığı avantajlara bağlı olarak giderek daha fazla tercih edilmektedir. Bu nedenle özellikle gelişmiş ülke hükümetleri, arz güvenliğinin sağlanması ve dışa olan bağımlılığın azaltılmasında, rüzgâr enerjisinin üretim ve kullanımını giderek daha fazla oranda desteklemektedirler. [11] 12

23 Dünya Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Dünyanın rüzgâr enerji potansiyelinin belirlenmesi oldukça zordur. Küresel ölçekte üretilebilecek rüzgar enerjisi miktarını tahmin etmek amacıyla çeşitli çalışmalarda toplam potansiyelin TWh/yıl olduğu belirtilmektedir. Toplam teknik potansiyelin % 26 sı Kuzey Amerika da, %20 si Doğu Avrupa ve Rusya da, % 20 i Afrika da, % 10 u Güney Amerika da, % 9 u Asya da, % 9 u Batı Avrupa da, % 6 sı Okyanusya da bulunmaktadır. Ekonomik, görsel ve fiziksel planlama limitleri açısından bu potansiyelin yaklaşık 1/3 ünden yararlanılabileceği tahmin edilmektedir. Rüzgâr kaynak potansiyelleri genellikle 4 kategoride değerlendirilmektedir. Meteorolojik Potansiyel, mümkün olan rüzgâr kaynağına eşdeğer bir potansiyeldir. Saha Potansiyeli, meteorolojik potansiyele dayanılarak ortaya konan bir değerlendirmedir ve güç üretimi için coğrafi olarak mevcut olabilecek sahalarla sınırlandırılmaktadır. Teknik Potansiyel, mevcut teknolojiyi de dikkate alarak saha potansiyelinden hesaplanan değerlerdir (Mehel, 2009: 29). Uygulanabilir Potansiyel, belli bir zaman içinde devreye alınabilecek rüzgâr enerjisi potansiyelini değerlendirmek için teşvik ve kısıtlamalar da dikkate alınarak elde edilmektedir.[11] Tablo 2.1. Dünya rüzgâr enerjisi teknik potansiyelinin ülkelere göre dağılımı [12] 13

24 Tablo 2.2. Dünyada rüzgâr enerjisi potansiyeli ve ülkelerin payı [12] Türkiye'de Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Rüzgar enerjisi, ithalata ve dışa bağımlılığı azaltan yenilenebilir bir enerji kaynağı olarak dünya ülkelerinde olduğu gibi, Türkiye de de giderek artan oranda ilgi görmektedir. Türkiye de rüzgar enerjisinden ticari olarak yararlanılması oldukça yakın zamanlardan beri söz konusudur. Türkiye nin karasal alanlarda 400 milyar kwh/yıl brüt potansiyel, 120 milyar kwh/yıl teknik potansiyel ve 50 milyar kwh/yıl ekonomik potansiyel bulunmaktadır. Brüt potansiyel MW, teknik potansiyel MW ve ekonomik potansiyel ise, MW kurulu güce eşdeğerdir ve Türkiye nin kıyı bölgelerinde 8200 MW kurulu gücünde potansiyel mevcuttur (Acar ve Doğan, 2008: 680). Türkiye nin deniz alanlarında rüzgâr teknik potansiyelinin MW (150 milyar kwh/yıl) düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye de yıllık rüzgar hızı 8,5 m/s ve üzerinde olan yörelerde en az 5000 MW, 7 m/s nin üzerindeki bölgelerde ise, en az MW büyüklüğünde rüzgar enerjisi potansiyeli bulunduğu ifade edilmektedir. 14

25 Şekil 2.6 Türkiye rüzgâr atlası [13] Tablo 2.2 de yer alan 10 metre yüksekliğe göre, Türkiye nin % 64,5 inde rüzgâr enerjisi güç yoğunluğu 20 W/m 2 yi geçmezken, %16,1 inde W/m 2 arasında, % 5,9 unda 50 W/m 2 nin ve % 0,08 inde de 100 W/m 2 nin üzerindedir. Türkiye nin en fazla rüzgâr alan bölgeleri Marmara, Ege bölgesi ve sahilleri ile Güneydoğu Anadolu bölgesidir. Tablo 2.3. Bölgelere göre yıllık ortalama rüzgâr hızı ve rüzgâr gücü yoğunluğu [11] Halen işletmede ve gelecek yıllarda devreye alınacak olan rüzgâr enerji santrallerinin coğrafi dağılımı açısından genellikle Ege, Akdeniz ve Marmara bölgelerinde yoğunlaştıkları görülmektedir. Buna göre rüzgâr enerji santralleri genellikle nüfusun yoğun olduğu bölgelerde yer almaktadır. Türkiye de kurulan ve kurulması planlanan rüzgâr santrallerinin tamamı karada yer almaktadır. Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye nin deniz üzerinde kurulacak rüzgâr santralları için değerlendirilmesi gereken önemli bir potansiyel mevcuttur.[11] 15

26 2.7. Rüzgâr Enerjisi Kullanımı Dünyada Rüzgâr Enerjisi Kullanımı Rüzgâr enerjisi kullanımını etkileyen çok sayıda faktör mevcuttur. Bunlar arasında rüzgâr hızı karakteristikleri, teşvik politikaları, ekonomik faktörler, teknik sebepler ve enerji güvenlik sorunları ön planda yer almaktadır. Günümüzde, dünyanın birçok yerinde gelişmiş türbin sistemleri kullanılarak rüzgârdan elektrik enerjisi elde edilmektedir. Rüzgâr enerjisine bağlı teknolojilerin giderek artması sonucunda kapasiteleri 200 MW a ulaşan rüzgâr santralları aracılığı ile yöresel elektrik tüketimi karşılanmakta ve artan elektrik, iletim hatları ile ana şebekeye aktarılmaktadır. Dünyada 2009 yılı sonu itibarıyla işletmede olan rüzgâr enerjisi santrallerinin kurulu gücü 158,505 MW olarak saptanmıştır. Bu gücün 76,152 MW ı Avrupa da, 38,383 MW ı Kuzey Amerika da, 39,610 MW ı Asya da, 2,221 MW ı Pasifik Ülkelerinde, 1,274 MW ı Latin Amerika-Karayipler de ve 865 MW ise Orta Doğu-Afrika da bulunmaktadır. Avrupa ülkeleri rüzgâr enerjisi kurulu gücünde en yüksek kapasiteye sahip olmakla birlikte, Kuzey Amerika ve Asya ülkeleri de kurulu güçlerini hızla arttırmaktadırlar. Birçok ülkede rüzgâr gücüne dayalı olarak üretilen elektriğin oranı, geleneksel yakıtlarla üretilmekte olan elektrik oranıyla giderek aynı düzeye yaklaşmaktadır. Küresel ölçekte kurulu rüzgâr enerjisi gücü 2013 yılında 318,515 GW a ulaşmıştır. 2014'ün ilk yarısında ise 330 GW'ı aştığı ve yılı 360 GW'lık toplam kurulu güç ile kapatabileceği bildirilmiştir yılında dünya elektrik enerjisi tüketiminin % 20 i rüzgâr enerjisi tarafından karşılanacağı tahmin edilmektedir.[11] Şekil 2.7 Önder ülkelerin elektrik üretimindeki rüzgâr payı ve kurulu kapasiteleri [15] 16

27 Türkiye'de Rüzgâr Enerjisi Kullanımı Türkiye de rüzgârdan elektrik enerjisi, ilk defa 1986 yılında Çeşme Altınyunus tesislerinde 55 kw elektrik üreten türbinden elde edilmiştir. Uluslararası alanda 1998 yılında Çeşme Germiyan da 1700 kw lık otoprodüktör statüsünde bir rüzgâr santrali kurulmuştur. Bunu takiben Çeşme Alaçatı da YİD Modeli ile 7,2 MW lık 12 adet türbinden oluşan ikinci bir rüzgâr santrali işletmeye alınmıştır ve bu santraller ulusal şebekeye elektrik vermeye devam etmektedir. Ayrıca, Çanakkale Bozcaada'da 10,2 MW kurulu gücünde ve İstanbul'da 1,2 MW kurulu gücünde rüzgar enerjisi santrali kurulmuştur yılından itibaren rüzgâr enerjisi yatırımlarında önemli artışlar meydana gelmiştir.[11] Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği (TÜREB) tarafından açıklanan verilere göre Türkiye nin rüzgâr enerjisi alanındaki kurulu gücü 2013 yılında MW artarak, 2, MW seviyesine yükselmiştir. Yine TÜREB tarafından yapılan açıklamalara göre Türkiye de 2014 yılı sonunda 3,800 MW lık rüzgâr enerjisi santralinin işletmede olabileceği öngörülüyor. Tablo 2.4. Türkiye rüzgâr enerji santrallerinin kurulu güç bakımından yıllara göre dağılımı [16] 17

28 Tablo 2.5. İşletmede olan rüzgâr enerji santrallerinin kurulu güç bakımından bölgelere göre yüzdesel dağılımı [16] Tablo 2.6. İşletmede olan rüzgâr enerji santrallerinin kurulu güç bakımından illere göre yüzdesel dağılımı [16] 18

29 BÖLÜM ÜÇ RÜZGÂR TÜRBİNLERİ 3.1. Rüzgâr Türbini Nedir? Rüzgâr türbini, rüzgârdaki kinetik enerjiyi önce mekanik enerjiye daha sonra da elektrik enerjisine dönüştüren sistemdir. Bir rüzgâr türbini genel olarak kule, jeneratör, hız dönüştürücüleri (dişli kutusu), elektrikelektronik elemanlar ve pervaneden oluşur. Rüzgârın kinetik enerjisi rotorda mekanik enerjiye çevrilir. Rotor milinin devir hareketi hızlandırılarak gövdedeki jeneratöre aktarılır. Jeneratörden elde edilen elektrik enerjisi aküler vasıtasıyla depolanarak veya doğrudan alıcılara ulaştırılır Rüzgâr Türbinlerinin Sınıflandırılması Tarih boyunca çeşitli evrimler geçiren rüzgâr makinelerinde kullanılan türbinler farklı tiplerdedir. Şimdiye kadar değişik nitelikte ve tipte geliştiren bu rüzgâr türbinlerinden bazıları günümüzde ticari hale gelmiştir. Rüzgâr türbinleri dönme eksenine göre iki gruba ayrılır: Yatay eksenli rüzgâr türbinleri Dikey eksenli rüzgâr türbinleri Eğik eksenli rüzgâr türbinleri [8] Şekil 3.1 Yatay ve dikey eksenli rüzgâr türbinleri [17] 19

30 Yatay Eksenli Rüzgâr Türbinleri (YERT) Bu türbinlerde; dönme ekseni rüzgâr yönüne paralel, kanatlar rüzgâr yönüne diktir. Bu türbinlerde rotor kanatların sayısı azaldıkça rotor daha hızlı dönmektedir. Bu türbinlerin verimi yaklaşık %45 dir. YERT genel olarak yerden 20-30m yüksekte ve çevredeki engellerden 10m yüksekte olacak şekilde yerleştirilmelidir. Rüzgâr hızının, rotor kanadı uç hızına bölünmesi ile elde edilen orana kanat uç hız oranı (λ) denir. Eğer; λ= 1 5 çok kanatlı rotor, λ= 6 8 üç kanatlı rotor, λ= 9 15 iki kanatlı rotor, λ>15 tek kanatlı rotor kullanılır. YERT, farklı sayıda rotor kanadına sahip olan ve rüzgârı önden alan veya rüzgârı arkadan alan sistemler olarak da çeşitlilik gösterirler Rüzgârı Önden Alan Makineler Yıllardır yaygın olarak kullanılan bu makinelerde rotor yüzü rüzgâra dönüktür. En önemli üstünlüğü kulenin arkasında olacak rüzgâr gölgeleme etkisine çok az maruz kalmasıdır, yani rüzgâr kuleye eğilerek varır. Kule yuvarlak ve düz olsa bile kanadın kuleden her geçişinde türbinin ürettiği güç biraz azalır. Bu nedenle rüzgâr çekilmesinden dolayı kanatların sert yapılması gerekir ve kanatların kuleden biraz uzakta yerleştirilmesi gerekir. Ayrıca, önden rüzgârlı makineler, rotoru rüzgâra karşı döndürmek için Yaw mekanizmasına gerek duyarlar Rüzgârı Arkadan Alan Makineler Bu makinelerin rotorları kule arkasına konulmaktadır. Bunların önemli üstünlüğü rüzgâra dönmek için Yaw mekanizmasına gerek duymayışlarıdır. Eğer nacelle ve rotor uygun tasarlanırsa, nacelle rüzgârı pasif olarak izler. Daha önemli bir üstünlük kanatların esnek özelliğe sahip olmasıdır. Bu, hem ağırlık hem de makinenin güç dinamiği açısından önemli bir üstünlüktür. Böylece bu makinelerin avantajları; önden rüzgârlı makinelere göre daha hafif yapılması sonucu kule yükünün azalmasıdır. Ancak, kanat kuleden geçerken meydana gelen güç dalgalanması, türbine önden rüzgârlı makinelerden daha çok zarar verir. 20

31 Dikey Eksenli Rüzgâr Türbinleri (DERT) Dönme eksenleri rüzgâr yönüne dik ve düşey olan bu türbinlerin kanatları da düşeydir. DERT rüzgârı her yönden kabul edebilme üstünlüğüne sahiptir. Bu türbinler rüzgârı sürükler veya kaldırır. İlk harekete geçişleri güvenilir değildir. Bu türbinlerin verimi yaklaşık %35 tir. Türbinlerin üreteç ve vites kutusu toprak seviyesinde kurulabildiğinden kuleye gerek duymazlar. Bu yüzden düşük rüzgâr hızlarında çalışmak zorunda kalırlar ve Yaw mekanizmasına ihtiyaçları yoktur. Düşük rüzgâr hızları ve az miktarda su pompalamak için tasarlanmışlardır. Kanat sayısının artması malzeme ağırlığını da beraberinde getirdiğinden, yüksek rüzgâr hızlarında verimsiz çalışır. Rotor çapı 5m olan türbinden yaklaşık 0,5kW güç elde edilir. Bu türbinleri yer yüzeyine bağlayabilmek için çelik halatlara gereksinim duyulmaktadır.[8] Bu türbinlerin iyi yönleri şöyle sıralanabilir: Jeneratör ve dişli kutusu yere yerleştirildiği için, türbini kule üzerine yerleştirmek gerekmez. Böylece kule masrafı olmaz. Türbini rüzgâr yönüne çevirmeye gerek yoktur. Yani dümen sistemine ihtiyaç yoktur. Türbin mili hariç diğer parçaların bakım ve onarımı kolaydır. Elde edilen güç toprak seviyesinde çıktığından, nakledilmesi daha kolaydır. Kötü yönleri ise şöyledir: Yere yakın oldukları için alt noktalardaki rüzgâr hızları düşüktür. Verimi düşüktür. Çalışmaya başlaması için bir motor tarafından ilk hareketin verilmesi gerekir. İlk hareket motoruna ihtiyacı vardır. Ayakta durabilmesi için tellerle yere sabitlenmesi gerekir. Bu da pek pratik değildir. Türbin mili yataklarının değişmesi gerektiğinde, makinenin tamamının yere yatırılması gerekir [2] Savonious Rüzgâr Türbinleri Savonius RT, 1925 yılında Finlandiya lı mühendis Sigurd J. Savonius tarafından keşfedilmiştir. İki yatay disk arasına yerleştirilmiş ve merkezleri birbirine göre simetrik olarak kaydırılmış, kanat adı verilen iki yarım silindirden oluşmaktadır. Belirli bir hızla gelen rüzgârın etkisiyle, çarkı oluşturan silindirin iç kısmında pozitif ve dış kısmında negatif bir 21

32 moment oluşmaktadır. Pozitif moment, negatif momentten daha büyük olduğundan, dönme hareketi pozitif moment yönünde sağlanır. Diğer DERT lere göre; düşük rüzgâr hızlarında iyi başlangıç karakteristiklerine sahip olması, yapımının kolay ve ucuz olması, rüzgârın yönünden bağımsız olması ve kendi kendine ilk harekete başlaması gibi birçok üstünlüklere sahip olan Savonius rüzgâr türbinlerinin aerodinamik performansı düşük olduğu için havalandırma, su pompalama gibi kısıtlı alanlarda kullanılmaktadır. Son yıllarda yapılan Savonius rüzgâr türbini çalışmaları, aerodinamik performansın geliştirilmesi yönünde olmuştur. Aldoss ve Najjar, bu çarkın performansı üzerine; sallanan kanatlı çark kullanarak deneysel bir çalışma yapmışlardır. Çalışmalarında Savonius rüzgâr türbinlerinin performansını, hem rüzgârın gerisinde hem de rüzgâra doğru, çark kanatlarının bir optimum açı ile geriye doğru salınmasına müsaade ederek geliştirmişlerdir. Reupke ve Probert, Savonius rüzgâr türbinlerinin çalışma etkinliğini artırmak için türbin kanatlarının kavisli kısımlarının yerine bir sıra menteşelenmiş kanatçıklar yerleştirmiştir. Kanatçıklar rüzgâra doğru ilerlerken, rüzgâr basıncının etkisinde otomatik olarak açılmış ve daha az akış direnci elde edilmiştir. Kanatçıkların ilk konuma gelirken, tekrar otomatik olarak kapandığını tespit edip, çok düşük uç hız oranlarında, düzeltilmiş parçalı kanatlı çarklardan, klasik Savonius RT lerine oranla daha yüksek momentler elde edildiğini belirlemişlerdir. [18] Şekil 3.2 Savonius Rüzgâr Türbini [19] 22

33 Darrieus Rüzgâr Türbinleri 1931 yılında Fransız mühendis George J.M. Darrieus tarafından icat edilmiştir ve 1980 lerde Amerika ve Kanada da Darrieus türbinlerinin kanat tasarımları üzerine geniş çalışmalar yapılmıştır. Kanatları geometrik formlu aerodinamik profile sahip olduğundan yüksek performanslıdır. Kanatlardaki hafif eğim sayesinde kanatlardaki çekme gerilimleri minimuma iner. Yüksek hızlarda çalışabilir ve türbin, iki veya üç kanatlı olur. İlk hareket için Savonius RT veya bir tahrik motoru gerekmektedir.[8] Şekil 3.3 Darrieus Rüzgâr Türbini [19] H-Darrieus Rüzgâr Türbinleri Dikey eksenli en önemli rüzgâr türbinlerinden biridir. Darrirus rüzgâr türbinlerinin geliştirilmesiyle meydana gelen daha karmaşık tipte bir türbindir. Darrirus rüzgâr türbinlerinden iki önemli farkla ayrılır. Bunlar: Aerodinamik profili düzdür. Kanatlara pitch kontrol uygulanır. 23

34 Eğik Eksenli Rüzgâr Türbinleri Dönme eksenleri düşeyle, rüzgâr yönünde bir açı yapan rüzgâr türbinleridir. Bu tip türbinlerin kanatları ile dönme eksenleri arasında belirli bir açı bulunmaktadır. [8] 3.3. Rüzgâr Türbini Elemanları Bir rüzgâr türbini başlıca; dişli kutusu, rotor, anemometre, otomatik yöneltme düzeni, frenleme düzeni, yaw mekanizması ve kuleden meydana gelmektedir. Şekil 3.4 de tipik bir rüzgâr türbinine ait elemanlar ve konumları görülmektedir. Bu ekipmanlar aşağıda kısaca açıklanmıştır. Şekil 3.4 Rüzgâr türbini elemanları [20] Dişli Kutusu Rüzgâr türbini rotorunun (pervanesinin) dönmesiyle elde edilen güç, ana şaft, dişli kutusu ve yüksek hız şaftından oluşan güç ünitesiyle jeneratöre aktarılır. Rüzgâr türbini rotorundan elde edilen yavaş dönme hızı ve yüksek tork, dişli kutusuyla jeneratör için kullanılan yüksek hız ve düşük tork gücüne dönüştürülür. Genellikle rotorun dönüşüyle jeneratör arasında tek bir dişli oranı vardır. 600 ya da 750 kw lık bir makine için, iletim oranı yaklaşık olarak 1/50 dir.[21] 24

35 Şekil 3.5 Dişli kutusu [21] Rotor Rotor (pervane); gelen rüzgâr hareketini, şaft vasıtasıyla dişli kutusuna, oradan da jeneratöre gönderen en dış birimdir. Rotor kanadından etkiyen rüzgâr, kanadın gövdesine ve rotorun merkezine doğru hareketlendikçe, daha dik bir açıdan gelir. Eğer rotor kanadı çok dik bir rüzgâr geliş açısı etkisinde kalırsa, rüzgârın kanadı kaldırma kuvveti azalır ve sıfırlanır. Bu nedenle, rotor kanadı burulmak zorundadır ve kanadın arka ucu esen rüzgârla aynı yöne doğru itilir. Şekil 3.6 da görülen modern rüzgâr türbin rotor kanatlarının çoğu GRP (glass-fibre reinforced plastics) yani cam elyaf plastikten yapılır. Diğer kullanılan malzeme ise karbon fiber veya aramid olabilir. Ancak bunlar büyük türbinler için ekonomik değildir. 25

36 Şekil 3.6 Tipik bir rüzgâr türbini [21] Çelik veya alüminyum karışımlarının ağırlık ve yorulmadan kaynaklanan problemleri olmakla beraber küçük türbinler için günümüzde kullanılmaktadır. [21] Anemometre Anemometre; Şekil 3.7 de de görüldüğü gibi, bir dikey eksene ve rüzgârı tutan üç fincana sahiptir. Dakikadaki devir sayıları elektronik olarak kaydedilir. Anemometreler fincanlar yerine, pervanelerle de donatılabilirler, ama bu yaygın değildir. Bunların dışında, sesin fazla 26

37 yükselmesi ve hava moleküllerinden yansıyan coherent ışığını tespit eden ses üstü ve lazer anemometreleri de vardır. Sıcak kablo anemometreleri, rüzgâr ve rüzgâr altına yerleştirilen kabloların arasında meydana gelen dakikalık sıcaklık farkından dolayı rüzgâr hızını tespit eder. Mekanik olmayan anemometrelerin avantajı, buzlanmaya karşı az hassas olmalarıdır. Bununla beraber uygulamada fincan anemometreleri her yerde kullanılmakta olup elektrikle ısıtılan mil ve fincanlı özel modeller kutuplarda da kullanılmaktadır. [21] Şekil 3.7 Yaygın olarak kullanılan tipik anemometre [9] Otomatik Yöneltme Düzeni Rüzgâr çarkını, değişik yönlerden esen rüzgârlara karşı döndürerek, çarkı rüzgâra dik konuma getiren düzendir.[22] Klasik bir yön kontrol düzeneği Şekil 3.8 de görülmektedir. Şekil 3.8 Otomatik yöneltme düzeni [21] 27

38 Frenleme Düzeneği Çarkın dönme hızını belirli bir hızda sabit tutmak veya çarkı tamamen durdurmak için kullanılan düzendir. Aşırı rüzgâr hızlarında rüzgâr çarkı zarar görür. Bunun önlenmesi için de frenleme düzeneğinden yararlanılır. Rüzgâr hızının şiddetine bağlı olarak rüzgâr çarkı ya kısmen ya da tamamen frenlenir.[22] Yaw Mekanizması Rotorun rüzgâra dik olmadığı durumlarda rüzgâr türbininin bir yaw (rotadan çıkma) hatasına sahip olduğu söylenir. Bir yaw hatası, rüzgârdaki enerjinin düşük bir kısmının rotor alanına doğru akmasını ifade eder. Yaw kontrolü, rüzgâr türbin rotorunun güç giriş kontrolünün en iyi yoludur. Yatay eksenli rüzgâr türbinlerinin çoğunda yaw döndürme mekanizması kullanılır. 750 kw lık tipik bir türbinin yaw mekanizması Şekil 3.9 da verilmiştir. Şekil 3.9 incelendiğinde şeklin en dışında yaw taşıyıcısı görülüyor. Daha içte yaw motoru tekerlekleri ve en içte yaw frenleri bulunur. Genellikle tüm üreticiler frenli yaw sistemlerini tercih eder. Yaw mekanizması, rüzgâr vanasını kullanarak rüzgâr yönünü belirleyen elektronik kontrolcü tarafından işletilir. Rüzgâr yönü değiştiği zaman, normal olarak o anda yaw sadece birkaç derece kadar olacaktır. Yaw mekanizmasında rüzgâra karşı nasel ile rotoru döndürmek için elektrik motorları kullanır. Bu sistem yaw konumunu saniyede birkaç kez kontrol eder. Konum verileri rüzgârgülünden elde edilen yön bilgileri ile karşılaştırılıp yaw mekanizmasına gerekli komut verilir. Jeneratörde üretilen elektrik enerjisi kulede aşağıya kablolar ile iletilir. Ancak kablolar yaw mekanizmasının hareketi ile bükülmeye uğrar. Bu hem mekanik hem de elektrik olarak kabloyu zorlayıcı ve zarar verici bir etkendir. Bu durumu önlemek için türbinlerde kablo kıvrılmasını önleyici sisteme ihtiyaç duyulmuştur.[21] 28

39 Şekil 3.9 Yaw mekanizması [9] Elektronik Kontrolcü Elektronik kontrolcü, rüzgâr türbininin şartlarını sürekli olarak takip eden ve yaw mekanizmasını kontrol eden bir bilgisayar bulundurur. Herhangi bir bozukluk (dişli kutusu veya jeneratörün aşırı ısınması gibi) durumunda türbini otomatik olarak durdurur ve türbin operatörü bilgisayarına modem hattı ile çağrı mesajı gönderir. [21] Jeneratör Rüzgâr enerjisi tesislerinde kullanılan jeneratörler, alternatif akım veya doğru akım jeneratörleri olabilir. Burada elde edilen elektrik akımı, yetersiz kalitede alternatif akım veya doğru akım bile olsa, çeşitli güç elektroniği düzenekleriyle şebekeye uygun hale getirilebilir. Doğru akım jeneratörleri, büyük güçlü rüzgâr enerjisi tesislerinde tercih edilmemektedir. Bunun nedeni, sık bakım gereksinimi ve alternatif akım jeneratörlerine göre daha pahalı olmasıdır. Doğru akım jeneratörleri, günümüzde sadece küçük güçlü rüzgâr enerji tesislerinde akülere enerji depolamak için kullanılır. Direkt şebekeye bağlantı sistemlerinde, alternatif akım jeneratörlerini oluşturan asenkron veya senkron jeneratörler kullanılmaktadır.[23] Soğutma Sistemi Jeneratörler çalışırken ısınır ve soğutma sistemine ihtiyaç duyulur. Türbinlerin çoğunda jeneratördeki hava kanallarından bir fan ile hava sirkülasyonu sağlanması metodu ile 29

40 soğutulmaktadır. Soğutma birimi fanı, elektrik jeneratörünü soğutur. Ayrıca dişli kutusunun yağını soğutan bir yağ, soğutma birimini de bulundurur. Bazı türbinler su soğutmalı jeneratörlere sahiptir. Fakat birkaç üretici firma su ile soğutulan jeneratörler kullanmaktadır. Su ile soğutulan jeneratörler daha küçük yapılabilir. Ayrıca elektriksel olarak daha sorunsuz ve verimlidir. Ancak bu sistemde soğutma suyu için sıvı tankı gereklidir. Bu tankın veya radyatörün nasele yerleştirilmesi problem yaratır.[21] Platform ve Kule Sistemin mekanize bölümlerinin tümünü üzerinde bulunduran platform, çelik konstrüksiyondan ve gürültü kirliliğini azaltmak amacıyla ses izolasyonlu olarak imal edilmektedir. Platformun kütlesi üzerindeki aksamlarla birlikte ton arasında değişebilmektedir. Platform bir mil vasıtası ile konik veya bilyeli radyal rulmanlarla kuleye, çevresinde dönebilecek şekilde yataklandırılır. Kule yüksekliği rüzgâr hızında etkili bir faktör olduğundan tasarımının hem çevrim sisteminin gücüne hem de mukavemetine göre yapılması gerekmektedir. Kule, sistem büyüklüğüne göre çelik koni boru, çelik kafes, çelik silindir, beton konik boru ya da silindir biçiminde imal edilebilmektedir. Kule yükseklikleri 70 m ye kadar ulaşabildiğinden, kafes kulelerin dışındaki konstrüksiyonlar iki ya da üç parçalı olabilmektedir. Kafes kuleler görüntü kirliliği nedeni ile pek tercih edilmezler. Rotor 3-26 ton, gövde ton ve kule ağırlığı ton arasında değişmektedir. Türbin gücü, rüzgâr hızının, süpürme alanının ve güç faktörünün fonksiyonudur. Rüzgâr hızı yükseklikle arttığından, aynı çaplı bir rüzgâr rotorunun daha yüksek kuleye yerleştirilmesi ile elde edilebilecek güç artmakta ise de, kule ağırlığının ve maliyetin artması bir sınır koymaktadır.[21] Şekil 3.10 Kule tipleri [24] 30

41 3.4. Rüzgâr Türbinlerinin Malzemesi, Ömrü, Bakımı ve Güvenliği Rüzgâr Türbinlerinde Kullanılan Malzemeler Bir kompozit yapı olan kanatların üretiminde genel olarak polimer yapıda termoset reçineler kullanılır. Bunların içinde de epoksi reçineler özellikle hacimsel çekme dayanımlarının ve boyutsal stabilite değerlerinin diğer termoset reçinelere oranla yüksek olması nedeniyle kullanılması tercih edilir. Takviye olarak genelde çok yönlü bir şekilde cam veya karbon liflerinden oluşan ipliklerin dokunması ile elde edilen kumaşlardan yararlanılır. Bunlar dışında ara malzemeler (dolgu malzemeleri), köpükler, ağaç malzemeler, bal peteği görünümlü malzemeler kullanılmaktadır. Rüzgâr türbini kanatlarından en büyük beklenti; uzun sürede dayanıklılığını koruması, aerodinamik olarak türbinin enerji verimliliğine ilave katkı sağlaması, tüm dış etkenlere karşı bütünlüğünü ve yüzey kalitesini kaybetmemesidir. Bu özellikleri sağlamak için de yapılan tüm çalışmalar ve denemeler sonucunda rüzgâr türbinleri kanatlarının kompozit teknolojisi ile üretilmesinin en uygun yöntem olduğu ve kullanılan malzemelerde de günden güne gelişim yaşanması ile bunun desteklendiği görülmüştür.[25] Rüzgâr Türbinlerinin Ömrü Günümüzde yıldan daha fazla çalışan türbin olmadığı için kesin bir ömür verilmemekle birlikte, beklenen türbin ömrünün yıl olabileceği düşünülmektedir. Dünyada bugün için yaklaşık türbin çalıştığı bilinmektedir. Türbinlerdeki 20 yıllık tasarım ömrü üreteçler tarafından belirlenmektedir. Ancak gerçek ömür hem türbin kapasitesine hem de yerel klimatolojiye bağlıdır.[26] Rüzgâr Türbinlerinin Bakımı Modern rüzgâr çarkları 20 yıllık ömürlerinde saat çalışacak şekilde tasarlanırlar. Bu süre, bir otomobilin saat çalışma aralığından çok daha fazladır. Danimarka da 1975 ten beri kullanılan 4400 çark üzerinde yapılan çalışmalar, yeni üretim çarklarının bakım ve onarım maliyetlerinin eski üretim çarkların bakım ve onarım maliyetlerinden oldukça düşük olduğu görülmektedir. Eski Danimarka çarklarının yıllık bakım maliyetleri, çark yatırım maliyetlerinin %3 dolayındadır. Yeni üretim çarklarında ise bu oran, yatırım maliyetlerinin %1,5 2 dolayındadır. Tek bir çarkın bakım maliyeti, bir rüzgâr parkındaki çarkların bakım maliyetinden daha pahalıdır. Bazı rüzgâr çarkı parçaları bozulmaya ve değiştirilmeye, diğerlerinden çok maruz kalır. Bu, özellikle rotor kanatları ve vites kutusunda görülür. Özellikle kanatlar, vites kutusu ve üreteç, çark fiyatının %15 20 arasında değişen kısmını oluşturur. [26] 31

42 Güvenlik Büyük modern rüzgâr türbinlerinde normal olarak konik çelik boru şeklinde kuleler kullanılır. Bu kulelerin kafes kulelere göre en büyük üstünlüğü, daha güvenli olması ve rüzgâr türbininin bakım ve onarımının personel tarafından daha rahat ve güvenli yapılmasını sağlamasıdır. Kusuru ise maliyetinin yüksek olmasıdır. Kafes tipi kulelerin en büyük kusurları, rüzgâr çiftliğine daha az uygun olması, bakım onarım ve servis için güvenlik açısından bazı sakıncalar içermesidir. Fakat yeni rüzgâr türbinlerinde personelin düşmemesi için inerken ve çıkarken her türlü güvenlik önlemi alınmıştır. Kritik parçaların bozulması durumunda veya şebekeden ayrılma durumunda rotorun ve türbinin durması gerekmektedir. Bu durma olmazsa, rotor çok kısa sürede hızlanmaya başlayacaktır. İşte bu durumlarda aşırı hızlanma koruması olmalıdır. Yeni modern türbinlerde bu önlem vardır.[26] 3.5. Bir Rüzgâr Türbininde Güç ve Kontrol Sistemleri Stall Kontrollü Türbinler Stall kontrollü türbinler, göbeğe sabit bir açı ile sabitlenmiş kanatlara sahip sistemlerdir. Bu sistemler, rüzgâr hızındaki artış ile birlikte hücum açısının da artması ve kanatların stall etkisine girmeye başlaması sayesinde güç kontrolü sağlarlar. Pala geometrisi, rüzgâr nominal hızın üzerindeki hızlarda arttıkça, performansı düşürecek şekilde tasarlanmıştır. Kanat kök bölgesinden başlayarak stall etkisine girer, bu şekilde tasarım hızı üzerindeki hızlarda, aşırı yükleme sebebiyle türbin sistemlerinde oluşacak hasarlar önlenmiş olur. Stall kontrollü sistemler nominal hızın üzerindeki hızlarda, pitch kontrollü türbinler gibi sabit bir güç seviyesini koruyamamaktadırlar, bu sebeple nominal hız üzerinde enerji üretimi pitch kontrollü türbinlerden düşüktür. Stall kontrollü türbinlerin temel avantajı, rotorda hareketli parçalara sahip olmamaları ve karmaşık bir kontrol sistemine ihtiyaç duymamalarıdır. Bu türbinler sadece türbinlerin çalıştırılması ve durdurulması için kontrole ihtiyaç duyarlar. Stall kontrollü bir türbine ait güç eğrisi Şekil 3.1 de görülmektedir.[21] Tablo 3.1. Stall kontrollü bir türbine ait güç eğrisi [21] 32

43 Pitch Kontrollü Türbinler Pitch kontrollü türbinlerde kanatlar, stall kontrollü olanların aksine göbeğe sabit bir açı ile sabitlenmiş değillerdir. Pala, pitch kontrol mekanizması sayesinde rüzgâr hızına göre ekseni etrafında döndürülebilmektedir. Bu türbinler, nominal hız üzerinde sabit güç üretimi sayesinde daha kaliteli bir güç çıkısı sağlamaktadırlar, fakat stall etkisine göre tasarlanmadıkları için ani rüzgârlara karsı hassastırlar. Şekil 3.2 de pitch kontrollü bir sistemin güç üretim grafiği görülmektedir. Pitch kontrol mekanizmasının kullanımı farklılıklar gösterebilir. Sistem, bütün hızlarda kullanılarak elde edilen enerjinin arttırılması sağlanabilir ya da sistemde aşınmayı azaltmak için sadece nominal hızın üzerinde güç kontrolü için kullanılabilir. Bu sistemler MW sınıfı türbinlerde daha yaygın olarak kullanılmakla birlikte, 600 kw sınıfı türbinlerde de kullanılmaktadır. Pitch kontrollü türbinlerden elde edilecek performans artısı temel olarak kullanılan pitch mekanizmalarının hızına ve hassasiyetine bağlıdır. Bu makineler sahip oldukları pitch sistemleri sebebiyle yüksek hızlarda yapısal sorunlar yaşamaya, sabit palaya sahip stall kontrollü türbinlere oranla daha eğilimlidirler.[21] Tablo 3.2. Pitch kontrolü türbine ait güç eğrisi [21] 33

44 BÖLÜM DÖRT RÜZGÂR TÜRBİNİ KANADI AERODİNAMİĞİ VE ETKİYEN KUVVETLER 4.1. Rüzgâr Türbininde Güç Rüzgâr enerjisi, Pervanenin alanına Rüzgâr hızının küpüne Havanın yoğunluğuna bağlıdır. Elde edilecek enerji ise, pervanenin verimine bağlıdır. Bu da şekil ve dönüş hızına bağlıdır. Rüzgârın taşıdığı güç şu formülle hesaplanır; P = 1 2 m V r 2 Kütlesel debi; m = ρav r Kütlesel debi denklemini güç formülüne uyarlarsak, güç; P = 1 2 ρav r 3 olarak yazılabilir. Burada, P (watt cinsinden) güç, A=pervanenin taradığı alan (A = πr 2, r rotor yarıçapı) ve V r de rüzgâr hızıdır. (metre/saniye cinsinden, 1 m/s = 3.6 km/saat, 10 m/s = 36 Km/saat) Burada ρ=1.225 Kg/m 3 havanın deniz seviyesindeki yoğunluğudur. 34

45 Şekil 4.1 Betz Kuramı ve CGS modeli arasındaki fark [20] Betz kuramı %59 verim tahmin ederken, CGS modeli %30 tahmin etmektedir. Genelde Betz kuramı çerçevesinde bu gücün %59 unun kullanılabileceği varsayılır. Fakat daha detaylı bir hesap ile bu enerjinin % 30 civarında bir kısmının kullanılabileceğini söylemek mümkündür. (Betz kuramı rüzgârın pervanenin etkisi ile bükülüp kaçmasını gerektiği gibi hesaba katmamaktadır) Bu durumda kabaca, aşağıdaki tablo ile istenilen güç için kaç metrelik pervane yarıçapı kullanılması gerektiğini tahmin edebiliriz. 35

46 Tablo 4.1. Rüzgâr hızı ve alana bağlı elde edilebilecek güç miktarları Rüzgâr hızı=5 m/s Rüzgâr hızı=10m/s Rüzgâr hızı=15m/s 1 metre yarıçaplı pervane (A ~ 3 m 2 ) 3 metre yarıçaplı pervane (A ~ 27 m 2 ) 10 metre yarıçaplı pervane(a~300m 2 ) 30 metre yarıçaplı pervane(a~2700m 2 ) Güç ~ 75 Watt Güç ~ 600 Watt Güç ~ 2 KWatt Güç ~ 700 Watt Güç ~ 6 KWatt Güç ~ 20 Watt Güç ~ 7.5 KWatt Güç ~ 60 KW Güç ~ 200 Watt Güç ~ 70 KWatt Güç ~ 600 KW Güç ~ 2 MWatt 4.2. Rüzgâr Kanadının Tasarımı Türbin imalatı öncesinde yapılan araştırmalar sonucunda, kanat tasarımının rüzgâr türbinlerinde çok önemli bir faktör oluşturduğu gözlemlenmiştir. Kanat profilindeki en ufak bir pürüz veya değişikliğin kanat verimini ciddi şekilde değiştirdiği bilinmektedir. Aerodinamik açıdan bir rüzgâr türbini kanadının maksimum verimi 4 derecelik rüzgâr çarpma açısıyla oluşmaktadır. Bu açıyı kanadın her kesitinde yakalayabilmek için, kanada rotor eksenine göre değişik kesitlerde değişik açılar verilmesi gerekir. Bunun sebebi kanadın uç kısmına yaklaşıldıkça, kanadın dönme hızından kaynaklanan baş rüzgârının, gerçek rüzgâr hızını geçerek, bileşke rüzgâr vektörünün açısını değiştirmesidir. Hava araçlarının tasarımında kanat profillerindeki en önemli olgu CL (Lift Coefficient) ve CD (Drag Coefficient) değerleridir. Kaldırma katsayısı kanadın, bağlandığı hava aracını ne kadar kuvvetle kaldıracağını gösteren bir katsayıdır. Sürüklenme katsayısı ise kanadın rüzgârın çarptığı eksende ne kadar kuvvetle geriye doğru çekeceğini gösteren değerdir. Belirlenen rüzgâr çarpma açısında (α=angle of Attack) CL /CD değeri ne kadar büyük olursa kanat o kadar verimli olur. Rüzgâr türbinlerinde de aynı teori geçerlidir. CL değeri kanadı dönme yönünde hızlandırırken, CD değeri ise kanadı ters istikamette yavaşlatmaktadır. Ses altı hızlarda kullanılan kanat profillerinin genellikle dairesel veya özel olarak geliştirilmiş bir çok profilde eliptik bir hücum kenarı vardır. Profil kalınlığı genellikle 36

47 çeyrek veterle yarım veter arasındaki bir noktaya kadar düzgün bir şekilde artar. Kesit bu noktadan sonra firar kenarına doğru sivrilir. Firar kenarı sivri veya bazı profillerde imalat zorluğu nedeniyle hafifçe küt olabilir. Kalınlık oranı (Maksimum kalınlığın veter boyuna oranı) δ=t max / c Sivil uçaklarda, uçağın görev hızına göre %8-9 ile %18-20 arasındaki çeşitli kalınlık oranlarına sahip kanat profillerine rastlamak mümkündür. Süpersonik uçaklarda profil kalınlık oranının %3'e kadar indirildiğini söylemek mümkündür. d < %10 ince profil d ~ %10-14 orta kalınlıkta profil d > %14 kalın profil Maksimum kalınlık noktası konumu (Maksimum kalınlık noktasının hücum kenarına uzaklığının veter boyuna oranı) x δ = (x δ x LE) / c Maksimum kalınlık noktasının veter boyunca konumu profilin aerodinamik performansını önemli ölçüde etkiler. Maksimum kalınlık noktası genellikle veterin %30 ila %60 'ı arasında yer alır. Eski bazı profillerde bu noktanın veterin %25 'inde olduğunu görmek mümkündür. Bazı istisnai profillerde ise maksimum kalınlık noktası veterin %60'ından daha geride bulunabilir. Kanat profilleri simetrik veya kamburluklu olabilir. Simetrik profiller uçak kanatlarında pek kullanılmaz, daha ziyade, düşey ve yatay kuyruk yüzeylerinde, çift kanatlı uçakların kanatlar arasındaki bağlantı elamanlarında, iniş takımı vb. gibi uçak üzerinde parazit direnç yaratan elemanların kaportalarında ve benzeri yerlerde kullanılırlar. Kamburluk oranı (Maksimum kalınlığın veter boyuna oranı) γ = e max / c Uçak kanatlarında 0 %5 arasında kamburluklara rastlanır. Türbin ve kompresörlerde ise daha kambur profiller görmek mümkündür. Kanat profillerinin koordinatları literatürde genellikle vetere ve hücum kenarına bağlı bir eksen takımında veter boyu ile bölünmüş olarak ( x i = x i / c, y i = y i / c) veya veterin yüzdesi cinsinden (x i / c 100, y i / c 100) verilir. Günümüzde çeşitli ülkelerde geliştirilmiş yüzlerce kanat profili seklinden söz etmek mümkündür. Bu profillerin büyük bir çoğunluğu 2.Dunya savası öncesi ve savaş sırasındaki yıllarda Amerika da NACA tarafından ve bir kısmı da İngiltere, Almanya, Rusya gibi bazı ülkelerde üretilmiş olan profillerden hareketle geliştirilmiştir. 37

48 Şekil 4.2 Kanat profili örnekleri 4.2. Rüzgâr Kanadına Etkiyen Kuvvetler Şekil 4.3 Kanat profili üzerine etkiyen kuvvetler (L; lift, D; drag, M; moment, c; Kanat uzunluğu R; Bileşke kuvvet) 38

49 Düz bir plaka üzerine etkiyen kaldırma kuvveti, hava akışı plaka yüzeyine 0 0 açı ile geldiğinde görülür. Havanın akış yönüne göre meydana gelen küçük açılarda akış şiddetinin artmasından dolayı düşük basınçlı bölgeler meydana gelir. Bu bölgelere akış altı da denir. Dolayısı ile hava akış hızı ile basınç arasında bir ilişki meydana gelmiş olur. Yani hava akışı hızlandıkça basınç düşer, hava akışı yavaşladıkça basınç artar. Bu olaya Bernoulli etkisi denir. Kaldırma kuvveti de cisim üzerinde emme veya çekme meydana getirir. Pervane kanadı ile rüzgârın etkileşimi uçak kanatlarından çok farklı değildir. Bu nedenle öncelikle uçak kanadının rüzgâr altında üzerine etki eden kuvvetleri inceleyelim: a) b) c) a) Kaldırma kuvveti her zaman gelen rüzgâr hızına dik ve Sürüme kuvveti de rüzgâr hızına paralel alınır. b) Küçük alfa açıları için kaldırma kuvveti artar. c) Kaldırma kuvveti kaybına STALL adı veriliyor. Şekil 4.4 Bir uçak kanadında kaldırma (L) ve sürüme (D) kuvvetleri 39

50 a) Düz Plakanın kaldırma ve sürüme katsayıları, C L ve C D, geliş açısına göre çizilmiş. (en basit yaklaşım) b) Uçak kanadı şeklindeki kesite sahip bir plakanın kaldırma ve sürüme katsayıları, C L ve C D, geliş açısına göre çizilmiş. (ölçüm sonucu) Şekil 4.5 C L ve C D değerleri Şekil 4.6 Kanatlı bir rüzgârgülünün çalışması ile ilgili şematik çizim 40

51 Tablo 4.2. Örnek rüzgârgülü tasarımının tork (güç) / devir eğrileri Şekil 4.7 İtme kuvveti kaldırma ve sürüme kuvvetlerinin bileşkesinin dönme düzlemine izdüşümü 41

52 Rüzgâr türbini tasarımında, enerji dönüşümü zincirinin ilk halkası olan rüzgâr pervanesi önemli bir rol oynamaktadır. Rüzgârdaki kinetik enerjinin pervane miline olabildiğince kayıpsız alınması, elde edilecek verimi önemli ölçüde etkilemektedir. Bu sebeple rüzgâr türbini pervanesinin rüzgârdan maksimum enerjiyi çekebilecek şekilde tasarlanması gerekmektedir. Rüzgâr türbini kanat tasarımında öncelikle yapılması gereken, tasarım devirlilik sayısı seçimidir. Bu değer, şebeke bağlantılı üç kanatlı rüzgâr türbinleri için 7 olarak alınmakta ve 6-8 değerleri arasında seçilmesi önerilmektedir. En genel halde optimum devirlilik sayısı, profil tipine ve kanat sayısına bağlıdır. Bu nedenle optimum devirlilik sayısının 6-8 arasında seçimi genel bir kural değildir. Rüzgâr türbini kanadı dizaynı için optimum profil boyunun, profil kiriş hattı ile pervane dönme düzlemi arasındaki açı olan bağlama açısının ve profil boyuna bağlı olarak profil alt ve üst kalınlıkları hesaplanmalıdır. Rüzgâr türbini rotorlarının üretiminde dikkate alınması gereken ve yeterince dikkate alınmadığı durumlarda sonuçlarının çok daha ağır olabileceği bir konu; yüksek rüzgâr hızlarında rotorun dayanımıdır. Önlem alınmaması durumunda, yüksek rüzgâr hızlarında türbin kulesinde ve özellikle kanatlarda mukavemet problemleri ortaya çıkmakta, sonuç olarak türbin elemanlarının deformasyonu ve hatta kırılması söz konusu olabilmektedir. Kuleyi zorlayan yük, kule ve özellikle pervaneye etki eden rüzgâr kuvvetinden kaynaklanmaktadır. Kanatlara ise, hem rüzgâr kuvveti hem de kanatların dönmesinden kaynaklanan atalet kuvvetlerinin teğetsel ve normal bileşenleri etki etmektedir. Bu kuvvetler, kule ve kanatlarda eğilme gerilmeleri ile normal gerilmeler oluşturmakta, bu gerilmelerin kullanılan malzemeye özgü güvenli gerilme sınırını aşması durumunda da kırılma oluşmaktadır. Şekil 4.1'de bir rüzgâr türbini kanat profilinin temel parametreleri gösterilmiştir. Profillerin giriş ve çıkış uçlarını birleştiren doğruya profil kiriş hattı denir. Profil kataloglarında bu profillerin profil kiriş hattından itibaren ölçülen yü (üst kalınlık) ve ya (alt kalınlık) değerleri t profil boyuna bölünerek boyutsuz olarak verilmektedir. 42

53 Şekil 4.8 Kanat profilinin genel parametreleri Kanatlara gelen rüzgârın giriş ve çıkış hızları farklıdır. Kanada giriş hızına V 1 kanattan çıkış hızına V 2 dersek, Şekil 4.9 Kanada etkiyen rüzgâr hızları rüzgârın kanatta oluşturduğu kuvvet (F) F = (ρ * A 1 * V 1 ) * V 1 - (ρ * A 2 * V 2 ) * V 2 F = ρ * A * V ort * (V 1 - V 2) şeklinde bulunur. 43

54 Burada A 1 rüzgârın kanada gelmeden önceki V 1 hızıyla taradığı alan, A 2 ise rüzgârın kanattan çıktıktan sonra V 2 hızıyla taradığı alandır. V ort ise V 1 hızı ile V 2 hızının ortalamasıdır. Şekil 4.10 Kanat profili üzerine etkiyen kuvvetler ve bileşke kuvvet Gerçek bir kanat için kaldırma ve sürüme katsayıları rüzgâr tünelinde ölçülür ya da CFD (akışkan dinamiği hesabı) yardımı ile hesaplanır. C L ve C D katsayıları kanat kesitinin şekline çok bağlıdır. Şekil? de (yukarıdaki) en basit kanat olan düz plaka ve rüzgâr tünelinde ölçülmüş bir kanatın C L ve C D katsayıları alfa açısına bağlı olarak gösterilmiştir. Her iki katsayı da rüzgâr tünellerinde farklı hücum açıları ve rüzgâr hızlarında hesaplanmaktadır. Her bir hücum açısı için hesaplanan C L ve C D katsayılarının oranları (C L/ C D) alınır. Bu oranların en büyük olduğu değerdeki hücum açısı değeri, rüzgâr türbinlerinden en iyi verim alınabilecek değerdir. Burada yazılanlar Reynolds sayısının 200,000 den büyük olduğu varsayılarak yazılmıştır. Reynolds sayısı, hava akışının hangi rejimde olduğunu belirten boyutsuz bir sayıdır. 44

55 Bu sürüklenme ve kaldırma katsayıları kullanılarak; Kaldırma Katsayısı (Lift Coefficient): C L = L ( 1 2 )ρv 2 c Sürüklenme Katsayısı (Drag Coefficient): C D = D ( 1 2 )ρv 2 c formüllerinden L (N) ve D (N) kuvvetleri çekilerek F L ve F D kuvvetleri bulunabilir. Burada bahsi geçen terimler; Kanat profil uzunluğu (c) = 0,2 m. Havanın yoğunluğu (ρ) = 1,225 (kg / m 3 ) Rüzgârın ortalama hızı (V ) = 21,91 m/s (Reynolds 1,5 x 10 6 kabul edilerek) olarak belirlenmiştir. Projede bu kuvvetler, farklı hücum açıları doğrultusunda bulunarak statik analiz, burkulma analizi ve doğal frekans analizi yapılmıştır. Tablo 4.3. NACA 0018 profilli kanat için C L / C D değerleri NACA 0018 Angle of Attack C L(Lift Coefficient) C D(Drag Coefficient) C L / C D E E

56 C L ve C D değerleri, ölçülmek istenen her bir açı için yukarıdaki gibi tespit edilmiştir. Bu durumda formüllerin ışığında elde edilen L ve D kuvvetleri aşağıdaki gibidir: Tablo 4.4. Hücum açılarına göre elde edilen sürüklenme ve kaldırma kuvvetleri Hücum Açısı L (N) D (N) E

57 BÖLÜM BEŞ DİKEY EKSENLİ RÜZGÂR TÜRBİNİ KANADININ YAPISAL ANALİZİ 5.1. NACA 0018 Profilli Kanadın Çizimi ve Modellenmesi Üretimi planlanan NACA 0018 kanat modelli dikey eksenli rüzgâr millerinin çizimleri ve modellenmesi SolidWorks Simulation programı ile yapılmıştır. Şekil 5.1 NACA 0018 kanat profili çizimi 47

58 Şekil 5.2 NACA 0018 kanat profili Şekil 5.3 NACA 0018 kanat profilli rüzgâr türbininin çizimi 48

59 Şekil 5.4 NACA 0018 kanat profilinin alanı Çizimleri yapılan modelin malzemeleri; kapak görevi gören flanşlarda AISI 304 çeliği, diğer parçalarda ise Alüminyum 1060 alaşımı olarak atanmıştır. Analiz sırasındaki kuvvet hesaplarında kullanılmak üzere kanat yüzey alanı ise 0,0049 m 2 olarak ölçülmüştür. Analizlerden önce bütün türbinin yapısal analizlerinin hesaplanmasındansa tek bir kanadın analizlerinin incelenmesi daha uygun görülmüştür. Mesh boyutu olarak 10mm seçilmiş olup, mesh için çözüm metodu olarak tetrahedral metot seçilmiştir. 6 farklı hücum açısı için bulunan 6 farklı sürüklenme ve kaldırma kuvveti, X ve Y vektörlerine ayrılarak statik ve burkulma analizlerinde kullanılmış, kanadın sisteme bağlandığı yerler sabitlenerek analiz yapılmıştır. 49

60 5.2. NACA 0018 Profilli Kanat İçin Statik Analiz α = 0 Hücum Açısı İçin Statik Analiz Şekil 5.5 Von-Mises Gerilmesi (α = 0 ) Şekil 5.6 Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 0 ) 50

61 Şekil 5.7 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 0 ) Şekil 5.8 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 0 ) Şekil 5.9 Elastik Şekil Değişimi (α = 0 ) 51

62 5.2.2 α = 3 Hücum Açısı İçin Statik Analiz Şekil 5.10 Von-Mises Gerilmesi (α = 3 ) Şekil 5.11 Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 3 ) 52

63 Şekil 5.12 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 3 ) Şekil 5.13 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 3 ) Şekil 5.14 Elastik Şekil Değişimi (α = 3 ) 53

64 α = 6 Hücum Açısı İçin Statik Analiz Şekil 5.15 Von-Mises Gerilmesi (α = 6 ) Şekil 5.16 Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 6 ) 54

65 Şekil 5.17 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 6 ) Şekil 5.18 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 6 ) Şekil 5.19 Elastik Şekil Değişimi (α = 6 ) 55

66 α = 9 Hücum Açısı İçin Statik Analiz Şekil 5.20 Von-Mises Gerilmesi (α = 9 ) Şekil 5.21 Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 9 ) 56

67 Şekil 5.22 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 9 ) Şekil 5.23 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 9 ) Şekil 5.24 Elastik Şekil Değişimi (α = 9 ) 57

68 α = 12 Hücum Açısı İçin Statik Analiz Şekil 5.25 Von-Mises Gerilmesi (α = 12 ) Şekil 5.26 Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 12 ) 58

69 Şekil 5.27 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 12 ) Şekil 5.28 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 12 ) Şekil 5.29 Elastik Şekil Değişimi (α = 12 ) 59

70 α = 16 Hücum Açısı İçin Statik Analiz Şekil 5.30 Von-Mises Gerilmesi (α = 16 ) Şekil 5.31 Maksimum Kayma Gerilmesi (α = 16 ) 60

71 Şekil 5.32 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 16 ) Şekil 5.33 X ekseninde oluşan şekil değişimi (α = 16 ) Şekil 5.34 Elastik Şekil Değişimi (α = 16 ) 61

72 Tablo 5.1 NACA 0018 profilli rüzgâr kanadı için statik analiz sonuçları NACA 0018 profilli dikey eksenli rüzgâr türbinine yapılan statik analizler sonucunda maksimum gerilmenin 16 lik hücum açısında uygulanan kuvvette ortaya çıktığı gözlenmiştir. Ancak aynı şeyi C L / C D değeri için söylemek mümkün değildir. C L / C D değeri arttıkça verimin de artacağı söylemini göz önünde bulundurursak, C L / C D değerinin en fazla olduğu 9 lik hücum açısı için verimin de en yüksek olduğunu söylemek mümkündür. 62

73 5.3. NACA 0018 Profilli Kanat İçin Burkulma Analizi α = 0 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi Şekil 5.35 Toplam Şekil Değişimi (α = 0 ) Şekil 5.36 Toplam Şekil Değişimi (α = 0 ) 63

74 α = 3 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi Şekil 5.37 Toplam Şekil Değişimi (α = 3 ) Şekil 5.38 Toplam Şekil Değişimi (α = 3 ) 64

75 α = 6 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi Şekil 5.39 Toplam Şekil Değişimi (α = 6 ) Şekil 5.40 Toplam Şekil Değişimi (α = 6 ) 65

76 α = 9 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi Şekil 5.41 Toplam Şekil Değişimi (α = 9 ) Şekil 5.42 Toplam Şekil Değişimi (α = 9 ) 66

77 α = 12 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi Şekil 5.43 Toplam Şekil Değişimi (α = 12 ) Şekil 5.44 Toplam Şekil Değişimi (α = 12 ) 67

78 α = 16 Hücum Açısı İçin Burkulma Analizi Şekil 5.45 Toplam Şekil Değişimi (α = 16 ) Şekil 5.46 Toplam Şekil Değişimi (α = 16 ) 68

79 Tablo 5.2 NACA 0018 profilli rüzgâr kanadı için burkulma analizi sonuçları NACA 0018 profilli dikey eksenli rüzgâr kanadı için yapılan burkulma analizleri sonucunda yine statik analizde olduğu gibi en büyük yer değiştirmenin 16 lik hücum açısında oluştuğu görülmüştür. Bu durum, en büyük gerilmenin yine bu açıda oluşmasından kaynaklanmaktadır. 69

80 5.4. NACA 0018 Profilli Kanat İçin Modal Analiz (Frekans Analizi) Şekil 5.47 Toplam Şekil Değişimi 1 Şekil 5.48 Toplam Şekil Değişimi 2 70

81 Şekil 5.49 Toplam Şekil Değişimi 3 Şekil 5.50 Toplam Şekil Değişimi 4 Şekil 5.51 Toplam Şekil Değişimi 5 71

82 Şekil 5.52 Toplam Şekil Değişimi 6 Şekil 5.53 Toplam Şekil Değişimi 7 72

Rüzgar Teknolojilerinde aerodinamik değişim

Rüzgar Teknolojilerinde aerodinamik değişim Çok eski dönemlerde yararlanılmaya başlanmasına rağmen modern rüzgar türbinleri diğer yenilenebilir enerji sistemlerine benzer şekilde 1970'li yıllardaki petrol krizinden sonra gelişmeye başlamıştır. Rüzgar

Detaylı

Elektrik. Rüzgardan ve Sudan Elektrik eldesinde Kullanılan Sistemler

Elektrik. Rüzgardan ve Sudan Elektrik eldesinde Kullanılan Sistemler Elektrik Rüzgardan ve Sudan Elektrik eldesinde Kullanılan Sistemler Rüzgar enerjisi değişime uğramış güneş enerjisidir: Güneş enerjisinin karalan, denizleri ve atmosferi her yerde özdeş ısıtmamasından

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ VE RÜZGAR TÜRBİNLERİ. Mustafa Ersin KELSOY Melih A5lla SOYSAL

RÜZGAR ENERJİSİ VE RÜZGAR TÜRBİNLERİ. Mustafa Ersin KELSOY Melih A5lla SOYSAL RÜZGAR ENERJİSİ VE RÜZGAR TÜRBİNLERİ Mustafa Ersin KELSOY Melih A5lla SOYSAL Yenilenebilir Enerji Kaynağı RÜZGAR ENERJİSİ NEDİR? Rüzgar enerjisi; doğal, yenilenebilir, temiz ve sonsuz bir güç olup kaynağı

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS ŞARTLARINDA RÜZGAR SANTRALİ TASARIMI

RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS ŞARTLARINDA RÜZGAR SANTRALİ TASARIMI RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS ŞARTLARINDA RÜZGAR SANTRALİ TASARIMI Cumhuriyet Üniversitesi Elektrik - Elektronik Mühendisliği Bölümü Sunan Yrd.Doç. Dr. Mustafa HOŞTUT Nisan-2007 1/53 RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS

Detaylı

İzmir İli Enerji Tesislerinin Çevresel Etkileri - RES

İzmir İli Enerji Tesislerinin Çevresel Etkileri - RES TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi İzmir İli Enerji Tesislerinin Çevresel Etkileri - RES Hasan Sarptaş, Yrd. Doç. Dr. Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Ens. Türkiye de Rüzgar Enerjisinin Görünümü

Detaylı

Rüzgar Enerjisinin Kullanım Alanları

Rüzgar Enerjisinin Kullanım Alanları Güneşten gelen ışınlar dünya atmosferinde ısınmaya neden olmaktadır. Isınarak yoğunluğu azalan hava yükselmekte, bu havanın yerini soğuk hava doldurmaktadır. Bu hava akımı dünyanın kendi etrafında dönme

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ RÜZGAR GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 1. HAFTA 1 İçindekiler Rüzgar Enerji Sistemlerine Giriş Rüzgar

Detaylı

Rüzgar Enerjisi. Dr. Öğr. Üyesi Engin HÜNER,

Rüzgar Enerjisi. Dr. Öğr. Üyesi Engin HÜNER, Rüzgar Enerjisi Dr. Öğr. Üyesi Engin HÜNER, engin.hüner@klu.edu.tr TARİHÇE Tarihte ilk olarak rüzgar yel değirmenlerinde tahıl öğütmek için ve yelkenli gemilerde kullanılmıştır. Eski yunanlılar ve romalılar

Detaylı

ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR

ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR Alternatör Elektrik elde etmek için bir mıknatısı iletken sargı içinde kendi çevresinde döndürmemiz yeterlidir. Manyetik alanın hareketi ile de elektrik

Detaylı

%100 TÜRK ÜRETİMİ YAŞAMIN KONFORU ÇEVRE DOSTU

%100 TÜRK ÜRETİMİ YAŞAMIN KONFORU ÇEVRE DOSTU 1 %100 TÜRK ÜRETİMİ YAŞAMIN KONFORU ÇEVRE DOSTU 2 DİKEY EKSENLİ RÜZGAR SİSTEMLERİ Daha az rüzgârla daha fazla güç üreten, doğaya daha saygılı, taşınması ve kurulumu daha kolay bir rüzgâr türbini düşünün;

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ SANTRALİ

RÜZGAR ENERJİSİ SANTRALİ Rüzgar Enerjisi Nedir? Rüzgar, yüksek basınç alanından alçak basınç alanına yer değiştiren havanın dünya yüzeyine göre bağıl hareketidir. Rüzgar enerjisinin kaynağı güneştir. Güneş enerjisinin % 1-2 lik

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ. O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ. O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK NEDİR BU ENERJİ? İş Yapabilme Yeteneğidir. Canlı Tüm Organizmalar Enerjiye İhtiyaç Duyar. İnsanlık Enerjiye Bağımlıdır. Yaşam

Detaylı

Enerjinin varlığını cisimler üzerine olan etkileri ile algılayabiliriz. Isınan suyun sıcaklığının artması, Gerilen bir yayın şekil değiştirmesi gibi,

Enerjinin varlığını cisimler üzerine olan etkileri ile algılayabiliriz. Isınan suyun sıcaklığının artması, Gerilen bir yayın şekil değiştirmesi gibi, ENERJİ SANTRALLERİ Enerji Enerji soyut bir kavramdır. Doğrudan ölçülemeyen bir değer olup fiziksel bir sistemin durumunu değiştirmek için yapılması gereken iş yoluyla bulunabilir. Enerjinin varlığını cisimler

Detaylı

Mikroşebekeler ve Uygulamaları

Mikroşebekeler ve Uygulamaları Ders 1 Güz 2017 1 Dağıtık Enerji Üretimi ve Mikroşebekeler 2 Başlangıçta... Elektriğin üretimi DC Küçük güçte üretim DC şebeke Üretim-tüketim mesafesi yakın Üretim-tüketim dengesi batarya ile sağlanıyor

Detaylı

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ 7.Ç.1. Enerjinin Dönüşümü ve Tasarım Burdur İl Koordinatörleri Bu ünitede su, rüzgar ve güneş gibi doğal kaynakları kullanarak temiz ve sürdürülebilir enerji elde etme teknolojilerini

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Artan nüfus ile birlikte insanların rahat ve konforlu şartlarda yaşama arzuları enerji talebini sürekli olarak artırmaktadır. Artan enerji talebini, rezervleri sınırlı

Detaylı

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları & Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Kaynak: YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ

Detaylı

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK TÜRBİN ANALİZ VE DİZAYN ESASLARI Hidrolik türbinler, su kaynaklarının yerçekimi potansiyelinden, akan suyun kinetik enerjisinden ya da her ikisinin

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3 Enerji Kaynakları MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3 Enerji kaynakları Yakıtlar Doğa kuvvetleri Özel doğa kuvvetleri Yrd. Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Katı Sıvı Gaz Odun Petrol Doğal Gaz Hidrolik Güneş Rüzgar

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ TEKNOLOJİSİ

RÜZGAR ENERJİSİ TEKNOLOJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ TEKNOLOJİSİ RÜZGAR ENERJİSİ DÖNÜŞÜM SİSTEMLERİ Günümüzde kullanımı ve teknolojisi en hızlı gelişme gösteren yenilenebilir enerji kaynağı rüzgar enerjisidir. Rüzgar türbin teknolojisindeki

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi Konu Başlıkları Enerjide değişim Enerji sistemleri mühendisliği Rüzgar enerjisi Rüzgar enerjisi eğitim müfredatı Eğitim

Detaylı

Türbin modeli : LARUS45. Güç: 45 kw. (Maksimum) Kanat çapı: 15,6 m., 3 kanat.

Türbin modeli : LARUS45. Güç: 45 kw. (Maksimum) Kanat çapı: 15,6 m., 3 kanat. TEKNİK BİLGİLER Türbin modeli : LARUS45 Güç: 45 kw. (Maksimum) Kanat çapı: 15,6 m., 3 kanat. Kule : Bakım ve kurulum eğilmesi yapılabilen, hidrolik piston monte edilebilen, galvanizli çelik kule. Yükseklik

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 4

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 4 Akışkanlar ile ilgili temel kavramlar MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 4 Yrd. Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Su,, gaz, buhar gibi kolayca şekillerini değiştirebilen ve dış etkilerin etkisi altında kolayca hareket

Detaylı

Enerji Kaynakları ENERJİ 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Enerji Kaynakları ENERJİ 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Enerji, iş yapabilme kabiliyetidir. Bir sistemin enerjisi, o sistemin yapabileceği azami iştir Enerji Kaynakları 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEMEZ ENERJİ

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ. Cihan DÜNDAR. Tel: Faks :

RÜZGAR ENERJİSİ. Cihan DÜNDAR. Tel: Faks : RÜZGAR ENERJİSİ Cihan DÜNDAR Tel: 312 302 26 88 Faks : 312 361 20 40 e-mail :cdundar@meteor.gov.tr Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü A r a ş t ı r m a Ş u b e M ü d ü r l ü ğ ü Enerji Kullanımının

Detaylı

Konya Sanayi Odası. Ocak 2013. Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar

Konya Sanayi Odası. Ocak 2013. Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar Konya Sanayi Odası Ocak 2013 Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar FORM TEMİZ ENERJİ FORM ŞİRKETLER GRUBU 6 farklı şirketten oluşmaktadır; İklimlendirme Cihazları Satışı

Detaylı

RÜZGAR ENERJĐSĐ. Erdinç TEZCAN FNSS

RÜZGAR ENERJĐSĐ. Erdinç TEZCAN FNSS RÜZGAR ENERJĐSĐ Erdinç TEZCAN FNSS Günümüzün ve geleceğimizin ekmek kadar su kadar önemli bir gereği; enerji. Son yıllarda artan dünya nüfusu, modern hayatın getirdiği yenilikler, teknolojinin gelişimi

Detaylı

Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi

Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi -Çimento Sanayinde Enerji Geri Kazanımı Prof. Dr. İsmail Hakkı TAVMAN Dokuz Eylül Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Enerji Kaynakları Kullanışlarına Göre

Detaylı

Elektrik Makinaları I SENKRON MAKİNALAR

Elektrik Makinaları I SENKRON MAKİNALAR Elektrik Makinaları I SENKRON MAKİNALAR Dönen Elektrik Makinaları nın önemli bir grubunu oluştururlar. (Üretilen en büyük güç ve gövde büyüklüğüne sahip dönen makinalardır) Generatör (Alternatör) olarak

Detaylı

ENERJİ KAYNAKLARI. Yrd.Doç.Dr. Cabbar Veysel BAYSAL Erciyes Üniversitesi Müh. Fak. Elektrik-Elektronik Müh. Böl.

ENERJİ KAYNAKLARI. Yrd.Doç.Dr. Cabbar Veysel BAYSAL Erciyes Üniversitesi Müh. Fak. Elektrik-Elektronik Müh. Böl. ENERJİ KAYNAKLARI Yrd.Doç.Dr. Cabbar Veysel BAYSAL Erciyes Üniversitesi Müh. Fak. Elektrik-Elektronik Müh. Böl. cvbaysal@erciyes.edu.tr 1 Giriş Enerji Nedir? Enerji, en basit tarifle, iş yapabilme yetisidir.

Detaylı

SU POMPALAYAN YELKAPAN TEKNOLOJİSİ

SU POMPALAYAN YELKAPAN TEKNOLOJİSİ SU POMPALAYAN YELKAPAN TEKNOLOJİSİ G e n e l T a n ı m l a m a Yelkapan, 8m çapında 30 kw gücünde düşey eksenli pervaneye sahiptir. Sistem özel olarak su pompalamak için tasarlanmıştır. Pervane, pistonlu

Detaylı

ENERJİ AMAÇLI RÜZGAR ÖLÇÜMÜNDE İZLENECEK YOL

ENERJİ AMAÇLI RÜZGAR ÖLÇÜMÜNDE İZLENECEK YOL ENERJİ AMAÇLI RÜZGAR ÖLÇÜMÜNDE İZLENECEK YOL 1.Optimum ölçüm yerinin tespit edilmesi 2.Ölçüm yüksekliğinin belirlenmesi 3.Direk tipi ve kalitesinin seçilmesi 4.Ölçülecek parametrelerin ve cihaz sayılarının

Detaylı

Redüktörler genel olarak sahip oldukları dişli tiplerine göre sınıflandırılırlar.

Redüktörler genel olarak sahip oldukları dişli tiplerine göre sınıflandırılırlar. REDÜKTÖR TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ Redüktörler genel olarak sahip oldukları dişli tiplerine göre sınıflandırılırlar. Helisel dişli redüktörler Sonsuz dişli redüktörler Konik dişli redüktörler Planet dişli

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI. Gökhan BAŞOĞLU

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI. Gökhan BAŞOĞLU YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI İÇERİK 1. DÜNYADAKİ VE ÜLKEMİZDEKİ ENERJİ KAYNAKLARI VE KULLANIMI 1.1 GİRİŞ 1.2 ENERJİ KAYNAKLARI 1.3 TÜRKİYE VE DÜNYADAKİ ENERJİ POTANSİYELİ 2. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Detaylı

RÜZGAR TÜRBİNİ KANAT BAĞLANTI NOKTALARINDA ŞEKİL HAFIZALI ALAŞIMLARIN KULLANILMASI

RÜZGAR TÜRBİNİ KANAT BAĞLANTI NOKTALARINDA ŞEKİL HAFIZALI ALAŞIMLARIN KULLANILMASI RÜZGAR TÜRBİNİ KANAT BAĞLANTI NOKTALARINDA ŞEKİL HAFIZALI ALAŞIMLARIN KULLANILMASI Doç Dr. Numan Sabit ÇETİN Yrd. Doç. Dr. Cem EMEKSİZ Yrd. Doç. Dr. Zafer DOĞAN Rüzgar enerjisi eski çağlardan günümüze

Detaylı

Enerji Tasarrufu AB Araştırması

Enerji Tasarrufu AB Araştırması ENERJİ TASARRUFU Enerji Tasarrufu AB Araştırması 2050 yılı Enerji Senaryosu Biyoyakıt 30 % Güneş 40 % Petrol 5 % Rüzgar 15 % Su 10 % 2 Enerji Tasarrufu Shell Araştırması 2000 / 2020 / 2060 yılları Enerji

Detaylı

4. Rüzgar enerjisi. 4.1 Giriş

4. Rüzgar enerjisi. 4.1 Giriş 4. Rüzgar enerjisi 4.1 Giriş Rüzgar enerjisinin kaynağı güneştir. Güneş enerjisinin karaları, denizleri ve atmosferi her yerde özdeş ısıtmamasından dolayı oluşan sıcaklık ve buna bağlı basınç farkları

Detaylı

İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI

İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI Mustafa Orçun ÖZTÜRK mustafaozturk@kosbi.org.tr ÖZET Günümüzde fosil yakıtlarının sonunun gelecek olması maliyetlerinin fazla olması ve

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK ENERJİ SANTRALLERİ 2.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK ENERJİ SANTRALLERİ 2. ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK ENERJİ SANTRALLERİ 2. HAFTA 1 İçindekiler Gaz Türbinli Santraller Kuruluş Amacı Gaz

Detaylı

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ Makine Elemanları 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ 1 Bu bölümden elde edilecek kazanımlar Güç Ve Hareket İletim Elemanları Basit Dişli Dizileri Redüktörler Ve Vites Kutuları : Sınıflandırma Ve Kavramlar Silindirik

Detaylı

Enerji ve İklim Haritası

Enerji ve İklim Haritası 2013/2 ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Enerji ve Çevre Yönetimi Dairesi Başkanlığı Enerji ve İklim Haritası Uzm. Yrd. Çağrı SAĞLAM 22.07.2013 Redrawing The Energy Climate Map isimli kitabın çeviri özetidir.

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA 2018 Yenilenebilir Enerji Kaynakları SUNU İÇERİĞİ 1-DÜNYADA ENERJİ KAYNAK KULLANIMI 2-TÜRKİYEDE ENERJİ KAYNAK

Detaylı

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE SEKTÖRÜ Türkiye birincil enerji tüketimi 2012 yılında 121 milyon TEP e ulaşmış ve bu rakamın yüzde 82 si ithalat yoluyla karşılanmıştır. Bununla birlikte,

Detaylı

Türkiye de Rüzgar Enerjisi. Hakan Şener AKATA ETK Uzm. Yard.

Türkiye de Rüzgar Enerjisi. Hakan Şener AKATA ETK Uzm. Yard. Türkiye de Rüzgar Enerjisi Hakan Şener AKATA ETK Uzm. Yard. Akış Ülkemizde rüzgar enerjisi Destekleme Mekanizmaları Lisanslı Elektrik Üretim Tesisleri Lisanssız Elektrik Üretim Tesisleri Ülkemizde Rüzgar

Detaylı

YERALTI SULARINDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ

YERALTI SULARINDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ YERALTI SULARINDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ Filiz UYSAL befi26@hotmail.com Dodurga İlköğretim Okulu BİLECİK Gökçe DENİZ gokceyildiz01@hotmail.com Özel Gebze Lisesi KOCAELİ Gülçin TÜKEN glcntkn21@hotmail.com Akpınar

Detaylı

Gaz Türbinli Uçak Motorları

Gaz Türbinli Uçak Motorları UCK 421 - Tepki ile Tahrik 2. Hafta Gaz Türbinli Uçak Motorları İtki Denklemi Gaz Türbinli Motor Bileşenleri Alıklar Sesaltı Sesüstü Kompresörler Merkezcil Eksenel Yanma Odası Türbinler Impuls Reaksiyon

Detaylı

T.C. Konya Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü. Dr. Muharrem H. Aksoy. Rüzgar Enerjisi

T.C. Konya Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü. Dr. Muharrem H. Aksoy. Rüzgar Enerjisi T.C. Konya Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Dr. Muharrem H. Aksoy Rüzgar Enerjisi 1 Ders İçeriği 1 GİRİŞ VE TANIMLAR 2 HİDROLİK ENERJİ 3 RÜZGAR ENERJİSİ 4 GÜNEŞ ENERJİSİ 5 BİYOKÜTLE ENERJİSİ

Detaylı

Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Mevcut Durumu

Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Mevcut Durumu Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Mevcut Durumu Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi üretimdeki paylarına göre sırasıyla doğalgaz,

Detaylı

Biliyor musunuz? Enerji. İklim Değişikliği İle. Mücadelede. En Kritik Alan

Biliyor musunuz? Enerji. İklim Değişikliği İle. Mücadelede. En Kritik Alan Biliyor musunuz? Enerji İklim Değişikliği İle Mücadelede En Kritik Alan Enerji üretimi için kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların kullanımı sanayileşme devriminden beri artarak devam etmektedir.

Detaylı

ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011

ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011 ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (Nisan 2011) TERMİK - İTHAL KÖMÜR

Detaylı

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR Osman İYİMAYA Genel Müdür Enerji hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olarak başta sanayi, teknoloji,

Detaylı

KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ

KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ Prof. Dr. Güven ÖNAL Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı 1 Sunumun Ana Konuları Dünya da Kömür ve Enerji Türkiye nin Kömür Rezervleri ve Üretimi Türkiye nin Enerji Durumu Yerli

Detaylı

P u, şekil kayıpları ise kanal şekline bağlı sürtünme katsayısı (k) ve ilgili dinamik basınç değerinden saptanır:

P u, şekil kayıpları ise kanal şekline bağlı sürtünme katsayısı (k) ve ilgili dinamik basınç değerinden saptanır: 2.2.2. Vantilatörler Vantilatörlerin görevi, belirli bir basınç farkı yaratarak istenilen debide havayı iletmektir. Vantilatörlerde işletme karakteristiklerini; toplam basınç (Pt), debi (Q) ve güç gereksinimi

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ RÜZGAR GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 4. HAFTA 1 İçindekiler Rüzgar Türbini Çalışma Karakteristiği

Detaylı

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA CEVAP 1: (TOPLAM 10 PUAN) 1.1: 165 150 = 15 meridyen fark vardır. (1 puan) 15 x 4 = 60 dakika = 1 saat fark vardır. (1 puan) 12 + 1 = 13 saat 13:00 olur. (1 puan) 1.2:

Detaylı

Rüzgâr Enerjisi ve Rüzgâr Enerji Santralleri

Rüzgâr Enerjisi ve Rüzgâr Enerji Santralleri Rüzgâr Enerjisi ve Rüzgâr Enerji Santralleri Kadir GELİŞ Öğretim Görevlisi Meslek Yüksekokulu Makine ve Metal Bölümü Abdussamet SUBAŞI samet_subasi@yahoo.com Enerji Kavramı Enerji Nedir? Çevremizde enerji

Detaylı

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma Meteoroloji IX. Hafta: Buharlaşma Hidrolojik döngünün önemli bir unsurunu oluşturan buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde farklı şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik faktörlerin etkisiyle

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI Dr. Gülnur GENÇLER ABEŞ Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 06/02/2016 YENİLENEBİLİR ENERJİ NEDİR? Sürekli devam eden

Detaylı

Ülkemizde Elektrik Enerjisi:

Ülkemizde Elektrik Enerjisi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik-Bilgisayar Bilim Kolu Eğitim Seminerleri Dizisi 6 Mart 8 Mayıs 22 Destekleyen Kuruluşlar: Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği

Detaylı

HİDROELTRİK SANTARALLERİ

HİDROELTRİK SANTARALLERİ HİDROELTRİK SANTARALLERİ Bir miktar yükseklik kazandırılmış akışkanın(suyun) potansiyel enerjisine hidrolik enerji denir. Bu enerjiyi önce çeşitli düzeneklerle mekanik enerjiye, ordanda elektrik enerjisine

Detaylı

EKOTEC ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ

EKOTEC ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ ENERJİ KİM? 1999 yılından beri Ekotec yenilenebilir enerji sektöründe çalışmalar yapmaktadır. Avusturya da konut ısıtma soğutma konusunda hizmet veren Ekotec, Avrupa da ki yenilenebilir

Detaylı

Nükleer Enerji Santrali Nedir? Yararları ve Zararları

Nükleer Enerji Santrali Nedir? Yararları ve Zararları Nükleer Enerji Santrali Nedir? Yararları ve Zararları Nükleer enerji santrali, bilinenin aksine daha az zararlı olup termik ve hidroelektrik santrallerin çevreye verdiği zarardan daha az zarar vermektedir.

Detaylı

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ Prof. Dr. Ferruh Ertürk Doç. Dr. Atilla Akkoyunlu Çevre Yük. Müh. Kamil B. Varınca 31 Mart 2006 İstanbul İçindekiler İÇİNDEKİLER...İ ÇİZELGELER LİSTESİ...İİİ ŞEKİLLER

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARINA GİRİŞ

MAKİNE ELEMANLARINA GİRİŞ MAKİNE ELEMANLARINA GİRİŞ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU Makineler 2 / 30 Makineler: Enerjiyi bir formdan başka bir forma dönüştüren, Enerjiyi bir yerden başka bir yere ileten,

Detaylı

RÜZGÂR ENERJİSİ VE KONYA İLİ RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ FEYZULLAH ALTAY

RÜZGÂR ENERJİSİ VE KONYA İLİ RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ FEYZULLAH ALTAY İçerik: -Rüzgâr Enerjisi Nedir? -Rüzgâr Tribünleri Nasıl Çalışır? RÜZGÂR ENERJİSİ VE KONYA İLİ RÜZGAR ENERJİSİ -Türkiye Rüzgâr Enerjisi Santralleri Haritası -Konya İli Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli RÜZGÂR

Detaylı

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM DERSİ-DÖNEM SONU PROJELERİ

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM DERSİ-DÖNEM SONU PROJELERİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM DERSİ-DÖNEM SONU PROJELERİ 4. Proje: Hidrolik Türbin Tasarımı (Hydrolic Turbine) Barajlardan ve çaylardan elektrik üretmek için hidrolik (sıvı) türbinler kullanılır. Bunlar

Detaylı

TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU

TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU Zinnur YILMAZ* *Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, SİVAS E-mail: zinnuryilmaz@cumhuriyet.edu.tr, Tel: 0346 219 1010/2476 Özet Yüzyıllardan

Detaylı

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE Türkiye önümüzdeki yıllarda artan oranda enerji ihtiyacı daha da hissedecektir. Çünkü,ekonomik kriz dönemleri

Detaylı

4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları. A nın Yanıtları

4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları. A nın Yanıtları ENERJİ KAYNAKLARI 1 4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları A nın Yanıtları 1. Günümüzde kullanılan nin maliyetinin düşük, çevreye zarar vermeyen... yenilenebilir ve güvenli olmasına önem verilmektedir. 12.

Detaylı

Multi-Wing, dünya çapında Havalandırma, Soğutma ve Isı Değiştirici sektörleri için endüstriyel aksiyal fanlar dizayn eder.

Multi-Wing, dünya çapında Havalandırma, Soğutma ve Isı Değiştirici sektörleri için endüstriyel aksiyal fanlar dizayn eder. ENDÜSTRİYEL AKSİYAL FANLAR Multi-Wing, dünya çapında Havalandırma, Soğutma ve Isı Değiştirici sektörleri için endüstriyel aksiyal fanlar dizayn eder. Standart, değiştirilebilir bileşenli yenilikçi sistemimiz,

Detaylı

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Süper alaşım; ana yapısı demir, nikel yada kobalt olan nisbeten yüksek miktarlarda krom, az miktarda da yüksek sıcaklıkta ergiyen molibden, wofram, alüminyum ve titanyum içeren alaşım olarak tanımlanabilir.

Detaylı

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 1.1. Dünya da Enerji...1 1.1.1. Dünya Birincil Enerji Arzındaki Gelişmeler ve Senaryolar...1 1.2. Türkiye de Enerji...4 1.2.1. Türkiye Toplam Birincil Enerji

Detaylı

Termik Santrallerden Çıkan Atık Enerji ile Isıtılan Seralarda Sebze Yetiştirilmesi

Termik Santrallerden Çıkan Atık Enerji ile Isıtılan Seralarda Sebze Yetiştirilmesi Termik Santrallerden Çıkan Atık Enerji ile Isıtılan Seralarda Sebze Yetiştirilmesi Prof. Dr. H. Yıldız DAŞGAN Çukurova Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü dasgan@cu.edu.tr Elektrik enerjisi elde etmek

Detaylı

GÜNE ENERJ PV Sistemleri: PV uygulamaları

GÜNE ENERJ  PV Sistemleri: PV uygulamaları GÜNEŞ ENERJİSİ Güneşin enerjisini üç yolla kullanabiliriz, güneş enerjisi derken bu üçü arasındaki farkı belirtmek önemlidir: 1. Pasif ısı. Güneşten bize doğal olarak ulaşan ısıdır. Bina tasarımında dikkate

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ

ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ HAZIRLAYAN ÖĞRENCİ: Bürge ÖZTÜRK DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Melike GÜZEL İZMİR 2016 İÇİNDEKİLER 1.Proje özeti...2 2.Projenin amacı...2 3. Giriş...3-4 4.Yöntem...4-5

Detaylı

ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı

ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı İZMİR BÖLGESİ ENERJİ FORUMU 1 Kasım 2014/ İzmir Mimarlık Merkezi FOSİL

Detaylı

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI. 31 Ocak 2019

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI. 31 Ocak 2019 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI 31 Ocak 2019 Kurulu Güç Karşılaştırmalı Verisi Elektrik Enerjisi Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı Tüketici Türüne Göre Dağılım Elektrik Enerjisi Tüketim Ocak Ayı değerleri

Detaylı

2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi

2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi 2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi GİRİŞ Tabiatta suyun hidrolojik çevriminin önemli bir unsurunu teşkil eden buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde değişik şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik

Detaylı

NÜKLEER ENERJİ. Dr. Abdullah ZARARSIZ TMMOB-Fizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı

NÜKLEER ENERJİ. Dr. Abdullah ZARARSIZ TMMOB-Fizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı NÜKLEER ENERJİ Dr. Abdullah ZARARSIZ TMMOB-Fizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Dünyada Elektrik Enerjisi Üretimi (2005) Biyomas ve atık: %1,3 Nükleer: %16,5 Kömür: %38,8 Diğer yenilenebilir:

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Bölüm 1 GİRİŞ

İÇİNDEKİLER. Bölüm 1 GİRİŞ İÇİNDEKİLER Bölüm 1 GİRİŞ 1.1 TAŞITLAR VE SOSYAL YAŞAM... 1 1.2 TARİHSEL GELİŞİM... 1 1.2.1 Türk Otomotiv Endüstrisi... 11 1.3 TAŞITLARIN SINIFLANDIRILMASI... 14 1.4 TAŞITA ETKİYEN KUVVETLER... 15 1.5

Detaylı

AKM 205 BÖLÜM 6 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut

AKM 205 BÖLÜM 6 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut AKM 205 BÖLÜM 6 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut 1. Bir püskürtücü dirsek, 30 kg/s debisindeki suyu yatay bir borudan θ=45 açıyla yukarı doğru hızlandırarak

Detaylı

Örneğin bir önceki soruda verilen rüzgâr santralinin kapasite faktörünü bulmak istersek

Örneğin bir önceki soruda verilen rüzgâr santralinin kapasite faktörünü bulmak istersek KAPASİTE FAKTÖRÜ VE ENERJİ TAHMİNİ Kapasite faktörü (KF) bir santralin ne kadar verimli kullanıldığını gösteren bir parametredir. Santralin nominal gücü ile yıllık sağladığı enerji miktarı arasında ilişki

Detaylı

GEDİZ ÜNİVERSİTESİ HİBRİT ENERJİ SANTRALİ ve 100 kw RÜZGAR TÜRBİNİ UYGULAMASI

GEDİZ ÜNİVERSİTESİ HİBRİT ENERJİ SANTRALİ ve 100 kw RÜZGAR TÜRBİNİ UYGULAMASI GEDİZ ÜNİVERSİTESİ HİBRİT ENERJİ SANTRALİ ve 100 kw RÜZGAR TÜRBİNİ UYGULAMASI Doç. Dr. Selim SOLMAZ Gediz Üniversitesi Makine Müh. Bölümü selim.solmaz@gediz.edu.tr SUNUM PLANI Motivasyon Proje Geçmişi

Detaylı

FRANCİS TÜRBİNİ DENEY SİMÜLASYONU

FRANCİS TÜRBİNİ DENEY SİMÜLASYONU 1 COK-0430T 2 COK-0430T FRANCİS TÜRBİN DENEYİ DENEYİN AMACI: Francis türbinin çalışma prensibini uygulamalı olarak öğrenmek ve performans karakteristiklerinin deneysel olarak ölçülmesi ile performans karakteristik

Detaylı

DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ

DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Dişli Çarklar Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Güç ve Hareket İletim Elemanları Basit Dişli Dizileri

Detaylı

Bizim bu projeyi lego parçalarına indirgeyerek yaptığımız robotumuz ise şu şekildedir:

Bizim bu projeyi lego parçalarına indirgeyerek yaptığımız robotumuz ise şu şekildedir: GİRİŞ Dünya nüfusundaki hızlı artış, sanayileşme, teknolojik araç ve gereçlerin insan yaşamında yoğun bir şekil de yer alması, enerji tüketiminin çok hızlı artmasına sebep olmaktadır. Fabrikalar, atölyeler,

Detaylı

DÜNYADA ve TÜRKİYE DE RÜZGAR ENERJİSİ

DÜNYADA ve TÜRKİYE DE RÜZGAR ENERJİSİ DÜNYADA ve TÜRKİYE DE RÜZGAR ENERJİSİ Yrd. Doç. Dr. Önder GÜLER İstanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü ÖZET Elektrik enerjisi üretiminde kullanılan fosil yakıtların gelecekte tükenecek olmaları

Detaylı

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ DENEYİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ DENEYİ T. C. GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ DENEYLER II YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ DENEYİ ÖĞRENCİ NO : ADI SOYADI : GRUP NO

Detaylı

1000-200000 m3/h, 400-1500 Pa. Kavrama, kayış-kasnak veya direk tahrik Eurovent e göre Kısa/Uzun gövde; kılavuz giriş kanatlı/kanatsız

1000-200000 m3/h, 400-1500 Pa. Kavrama, kayış-kasnak veya direk tahrik Eurovent e göre Kısa/Uzun gövde; kılavuz giriş kanatlı/kanatsız Aksiyal fanlar Üretimin açıklanması Değişik rotor türleri için, çıkış konumu, gövde geometrisi, gövde sacı kalınlığı, ve malzesi yönünden geniş bir seçme olanağı bulunmaktadır. Aşağıdaki açıklamalar standart

Detaylı

Elektrik Enerjisi Üretimi. Dr. Öğr. Üyesi Emrah ÇETİN

Elektrik Enerjisi Üretimi. Dr. Öğr. Üyesi Emrah ÇETİN Elektrik Enerjisi Üretimi Dr. Öğr. Üyesi Emrah ÇETİN ELEKTRİK PİYASALARI İŞLETME A.Ş. Doğalgaz Yenilenemez (Fosil) Kaynaklı Kömür Elektrik Enerjisi Üretim Çeşitleri Nükleer Petrol türevleri

Detaylı

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri 2006 Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri Nurel KILIÇ Dünya da ve Türkiye de ulusal ve bölgesel enerji piyasaları, tarihin hiçbir döneminde görülmediği kadar ticaret, rekabet ve yabancı yatırımlara

Detaylı

Rüzgar ın Tarihçesi. 1970 lerde Rüzgar enerjisi sektörü ivme kazandı Petrol krizi. Yelkenli gemiler kullanılmaya başlandı.

Rüzgar ın Tarihçesi. 1970 lerde Rüzgar enerjisi sektörü ivme kazandı Petrol krizi. Yelkenli gemiler kullanılmaya başlandı. Rüzgar ın Tarihçesi Yelkenli gemiler kullanılmaya başlandı. İngiliz J. Semeaton rüzgar hızı ve enerji arasında bir bağlantı kurdu. Danimarka'da 10.000 kadar yel değirmeni kuruldu. Amerika'da su pompalamak

Detaylı

KAYSERİ PINARBAŞİ RÜZGAR POTANSİYELİNE UYGUN KÜÇÜK ÖLÇEKLİ RÜZGAR TÜRBİNİ AERODİNAMİK TASARIMI

KAYSERİ PINARBAŞİ RÜZGAR POTANSİYELİNE UYGUN KÜÇÜK ÖLÇEKLİ RÜZGAR TÜRBİNİ AERODİNAMİK TASARIMI KAYSERİ PINARBAŞİ RÜZGAR POTANSİYELİNE UYGUN KÜÇÜK ÖLÇEKLİ RÜZGAR TÜRBİNİ AERODİNAMİK TASARIMI Onur KOŞAR, M. Serdar GENÇ, Gökhan ÖZKAN, İlyas KARASU 1 SUNUMUN İÇERİĞİ Rüzgar Türbini Teknolojisi Pal Elemanı

Detaylı

Onur ELMA TÜRKIYE DE AKILLI ŞEBEKELER ALT YAPISINA UYGUN AKILLI EV LABORATUVARI. Yıldız Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği

Onur ELMA TÜRKIYE DE AKILLI ŞEBEKELER ALT YAPISINA UYGUN AKILLI EV LABORATUVARI. Yıldız Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği 1 TÜRKIYE DE AKILLI ŞEBEKELER ALT YAPISINA UYGUN AKILLI EV LABORATUVARI SMART HOME LABORATORY FOR SMART GRID INFRASTRUCTURE IN TURKEY Yıldız Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Sunan Onur ELMA 2

Detaylı

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GİRİŞ POTANSİYEL MEVZUAT VE DESTEK MEKANİZMALARI MEVCUT DURUM SONUÇ Türkiye Enerji

Detaylı

MAK 401 MAKİNA PROJE DERSİ KONULARI. Prof. Dr. Erdem KOÇ. Doç. Dr. Hakan ÖZCAN

MAK 401 MAKİNA PROJE DERSİ KONULARI. Prof. Dr. Erdem KOÇ. Doç. Dr. Hakan ÖZCAN MAK 401 MAKİNA PROJE DERSİ KONULARI Not: Ders konuları seçilirken aşağıda belirtilen formun doldurulup bölüm sekreterliğine verilmesi gerekmektedir. Prof. Dr. Erdem KOÇ Konu Rüzgar Türbinlerinde Kanat

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ. UĞUR BİCAN Elektrik Mühendisi EMO Ankara Şubesi Enerji Komisyonu

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ. UĞUR BİCAN Elektrik Mühendisi EMO Ankara Şubesi Enerji Komisyonu YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ UĞUR BİCAN Elektrik Mühendisi EMO Ankara Şubesi Enerji Komisyonu Çevre dostu olan yenilenebilir enerji kaynakları NEDEN ÖNEMLİDİR? Enerjiye olan büyük ihtiyaç

Detaylı

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ Pompa; suya basınç sağlayan veya suyu aşağıdan yukarıya terfi ettiren (yükselten) makinedir. Terfi merkezi; atık suların, çamurun ve arıtılmış suların bir bölgeden

Detaylı

2012 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2012 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DÜNYADA ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ Bilindiği üzere, elektrik enerjisi tüketimi gelişmişliğin göstergesidir. Bir ülkedeki kişi başına düşen

Detaylı