Dr. A.Y. Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi Jinekoloji Kliniği Uzman Hemşire Sakine Yılmaz

Transkript

1 Dr. A.Y. Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi Jinekoloji Kliniği Uzman Hemşire Sakine Yılmaz

2 Terminal Dönemdeki Bakım Vericinin Desteklenmesi İçin "İyi Bakım Verici Olabilmek"

3 Dünyada Kanser Yükü(2012) Dünya da 14 milyon yeni kanser vakası olduğu, 8.2 milyon insanın kanser nedeniyle hayatını kaybettiği bilinmektedir. DSÖ nün 2030 yılı verilerine göre ise 27 milyon yeni vakasının görüleceği, kansere bağlı 17 milyon ölüm olacağı tahmin edilmektedir. / Ükemizde ise, her yıl yaklaşık yeni kanserli bireyin teşhis edildiği, kişinin de kanser nedeniyle yaşamını kaybettiği belirtilmektedir. (IARC, GLOBAN, 2012; Boyle ve Levin, 2008; Karabuğa Yakar ve Pınar, 2013).

4 Jinekolojik kanser yükü Jinekolojik kanserler kadınlarda tanılanan tüm yeni kanserlerin %15 ini oluşturmaktadır. ACS nin verilerine göre, 2014 yılında 94,990 kadın jinekolojik kanser tanısı alacağı, 28,790 kadının da bu kanserler nedeniyle öleceği tahmin edilmektedir. Türkiye de ise, kadınlarda en sık görülen kanser verilerine göre, endometrium kanseri 4. sırada, over kanseri 7. sırada ve serviks kanseri 10 sırada yer almaktadır. (Reed ve Altaha, 2005; ACS, 2014; Türkiye kanser istatistikleri, 2009)

5 Bakım Süreci

6 .

7

8 Jinekolojik kanserin, Erken tanılanmaması, Hastalığın belirli bir tedavi Sürecinden sonra tekrarlaması Tedaviye yanıt alınamaması, nedeniyle Terminal dönem ve ölüm yaşanmaktadır.

9 Teknolojideki Gelişmeler Sağlık Alanında Gelişmeler Kanserli bireyin yaşam süresi artışı Palyatif bakıma gereksinim

10 Estimates of adults in need of palliative care at the end of life

11 WPCA,2014

12 Palyatif Bakımı (DSÖ) 2002 yılında hasta ve ailesi yaşamı tehdit eden sorunla karşılaştığında, ağrı ve diğer fiziksel, psikososyal ve manevi problemlerin erken dönemde belirlenmesi, dikkatlice değerlendirilmesi ve tedavi edilmesiyle acı çekmesi önlenerek hasta ve ailesinin yaşam kalitesini geliştiren bir yaklaşım

13

14 Kanser ve artan fiziksel kısıtlanmalara karşın hastanın ölene kadar yaşam kalitesini korumak ve iyileştirmek amacıyla verilen bütüncül bakım

15 Semptom Kontrolü Psikolojik Destek Acı Çekme Duygusal Destek Manevi Destek

16 Terminal dönem bakımı Radyasyon onkolog Medikal onkolog MEDİKAL Algolog Cerrah Diğer uzmanlar HEMŞİRELİK HASTA BAKIM VERİCİ REHABİLİTASYON PSİKOSOSYAL ECZANE Destek Tedavisinde Multidisipliner Yaklaşım

17 Her ülkenin kendi koşulları içinde evde, hastanede, polikliniklerde ve bakım merkezlerinde hastanın olduğu her yerde ve tercih ettiği her yerde verilebilir.

18 Bakım verme (caregiving)nin olumlu sonuçları: Büyük oranda yakınlık duygusu ve sevginin artması, Bakım verme deneyimi sayesinde anlam bulma, kişisel gelişim, Diğer bireylerden sosyal destek alma, kendine saygı duyma, Kişisel doyum sağlama

19 Kanserli hastaya evde bakım verenlerin kendi sağlıklarını ve ihtiyaçlarını bir kenara bırakıp, Tüm enerjilerini hastalarının bakımını sürdürmeye yönelmesi, Ağrı yönetimi, hasta mobilizasyonu, günlük yaşam aktivitelerinin karşılanması, Sağlık personeli ile iletişimi sağlama, semptom yönetimi, transferin sağlanması, Evde ilaç tedavisinin uygulanması gibi gereksinimlerin karşılanması hastaların olduğu kadar bakım verenlerin de yaşamlarının olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır. Türkoğlu ve Kılıç, 2012)

20

21 Bakım verici (caregiver) Kanserli kişiye yardımcı bireydir. Sağlık ekibinin anahtar parçasıdır. Bakım verici, formal ve informal olabilmektedir. Formal bakım vericiler, bakımın sağlık kurumunda yada evde gerçekleştiği multidisipliner sağlık profesyonelleridir. İnformal bakım vericiler ise,, eş, yakın arkadaş, yetişkin çocuk, komşu ve benzeri kişiler olabilmektedir. (Türkoğlu ve Kılıç, 2012)

22 İYİ BİR BAKIM VERİCİ??? Bakım verici, hastanın hastalığı ve durumu ile ilgili her şey hakkında eğitimli olmalı ve gerekli durumlarda neler yapması gerektiği bilmelidir. Soru sormaktan korkmamalı ve doktor vizitlerine katılıp notlar almalıdır. Bakım verici sağlık bakım ekibi ve hastanın diğer aile bireyleri ile sürekli iletişim halinde olmalıdır. Hasta ile etkili bir iletişim kurabilmeli

23 Hastanın duygularını paylaşmasını destekleyen ve buna teşvik eden bir ortam oluşturmalıdır. Ve hastanın depresyon ve anksiyete duyguları ile başedebilmesine yardımcı olabilmelidir. Mümkün olduğunca kendi kararlarının kendisinin vermesi sağlanmalıdır.

24 Bakım verici, bakımın kalitesini arttırmak için günlük program hazırlamalıdır. Bakım veren birey, diğer aile üyelerinden yada yardım etmek isteyen kişilerden yardım almayı reddetmemeli hatta onları hem kendisi hem de hasta için bakıma katmalıdır. Bakım vericiler, onlar için yapılan destek gruplarına katılmalıdır.

25 Bakım verici (caregiver), etkili bir bakım verebilmek için kendisine de iyi bir bakım vermelidir. Sağlıklı beslenmeli, uykusuna dikkat etmeli, yapabildiği kadar rutinini koruyabilmelidir. Çünkü bakım verirken stres, depresyon, korku, öfke, anksiyete ve benzeri birçok karmaşık duygular yaşayabilir. Bu duygular ile başetmek için, diğer aile üyeleri, arkadaş yada başka bir bakım verici ile konuşmalı ve duygularını paylaşabilmelidir.

26 Bakım veren bireylerin fiziksel ve emosyonel ihtiyaçları arasında denge kurulması kendilerinin yaşadığı stresi azalttığı gibi hastalarının yaşam kalitesinin de artmasını sağlayacaktır.

27 Hastada Semptom kontrolünün sağlanamaması bakım vericinin yaşamında güçsüzlük duygusuna, ümitsizliğe ve inançlarda kayba, hasta ve bakim verenleri arasında iletişimde bozulmaya ve güven kaybına neden olabilmektedir. Kanser hastası bakım verenlerinin hastalarının semptomlarını doğru değerlendirmelerinin önemli olduğu görülmektedir. Bu yüzden iyi bir bakım vericinin semptom kontrolünü yapabilmesi gerekmektedir.

28 Rivera'nın (2009) çalışmasında da kanser hastalarına bakim verenlerin, hastalarının semptomlarının yönetiminde fazla zaman harcadıkları ve bu nedenle depresyon ve depresyona bağlı yorgunluk, insomnia (uykusuzluk), aşırı uyuma, konsantrasyon ve karar vermede güçlük gibi sorunlar yaşadıkları belirtilmektedir (Rivera, 2009).

29 Terminal dönem hastalarına iyi bir bakimin sağlanması, bakım verenlerin hastalarının fiziksel, psikolojik ve sosyal bakim gereksinimleri konusunda bilgilendirilmelerini ve desteklenmelerini gerektirmektedir. (Reinhard ve ark., 2008; Rivera, 2009; Grov ve ark., 2005)

30 Sağlık profesyonelleri olarak iyi bir bakım verici??? Bakımın odak noktası hastalık ve ölüm sürecinde hasta ve ailesinin, ölüm sonrası ise ailenin yaşam kalitesini yükseltmektir. Bunun için sağlık profesyonellerinin, eğitim, tedavi, danışmanlık, koordinasyon ve bakım gibi önemli rolleri vardır. Bu rollerini yerine getirirken her hasta ve ailesinin kendine özgü olduğunu göz önünde bulundurulmalıdır.

31 Birey ve aile ile işbirliği içinde bir bakım planlamalıdır. Bütüncül bakım ekiple işbirliği içinde verilmelidir. Hasta ve ailesi ile dürüst ve saygıya dayalı bir iletişim kurarak güven duygusu oluşturacak şekilde iyi bir iletişim kurulmalıdır.

32 Hasta ve ailesine rahatlıkla soru sorabilecekleri mesajını vermeli ve bilgi gereksinimleri anlayacakları bir dille açıklanmalı ve yanlış anlamalar düzeltilmelidir. Hasta, ailesi ve yakınları ile birlikte olmaya desteklenmeli Hastanın korkularını ifade etmesi,

33 Saygınlığını, bireyselliğini ve aile bütünlüğünü koruma, ailenin psikolojik olarak desteklenmesi, fiziksel olarak güç toplamasına yönelik plan yapmalarına yardım etme, Aileyi yas sürecine hazırlama, ailenin kederinin tanınması, cihazların tanıtılıp açıklanması, bilinen kelime ve kavramların kullanılması, karar almalarına ve destek bulmalarına yardımcı olunması, aile üyelerinin evdeki rol değişikliklerinin tanınması sağlık profesyonelleri olarak bakım vericinin önemli rollerindendir. (Çavdar, 2011)

34 Terminal dönemdeki hasta ve ailelerinin acılarını gidermek, rahatsız eden tüm semptomların kontrol altına alınması, yeterli tıbbi bakımı vermek, herhangi bir yarar sağlamayacak olan yöntemler uygulamaktan kaçınmak, huzur içinde, konforlu, yeterli duygusal, manevi destek ve bakım vermek hekim, hemşire, psikolog, fizyoterapist ve sosyal hizmet uzmanından oluşan multidisipliner ekibin sorumluluğundadır.

35 TEDAVİ İÇİN SINIRLAR OLABİLİR ANCAK BAKIM İÇİN. SINIR YOKTUR.