Çalışma Hayatında Psikolojik Sorunlar. Doç. Dr. Ersin KAVİ

Transkript

1 Çalışma Hayatında Psikolojik Sorunlar Doç. Dr. Ersin KAVİ

2 Davranış Nedir? İnsan hem içten,hem dıştan gelen uyarıcıların karmaşık etkisi (güdü) ile faaliyete geçer ve birtakım hareketlerde (tepki) bulunur. Psikoloji de bu etkileşime DAVRANIŞ denir.

3

4 Kişinin yaptığı her davranışın bir sebebi bulunmaktadır. Bu nedenle, bir davranışın nedenini bilmek veya en azından tahmin etmek ve yorumlamak istiyorsak, davranışta bulunanları harekete geçiren GÜDÜLERE bakmak gerekmektedir.

5

6 Davranışlar kişiden kişiye, toplumdan topluma ve kültürden kültüre farklılıklar gösterir. Bu nedenle, UYARICI, ORGANİZMA, TEPKİ sürecinin analiz edilmesi gerekir.

7 İçinde bulunduğu çevre içinde insanların davranışlarını analiz eden bilim dalları ise: PSİKOLOJİ, SOSYOLOJİ, SOSYAL PSİKOLOJİ, ANTROPOLOJİ dir.

8

9 Davranış Bilimlerinin Uygulama Alanı Hukuk. Tıp. Mühendislik. İşletme Yönetimi Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları. Pazarlama, Satış. Eğitim. Kamu Yönetimi.

10 Örgüt Psikolojisi.(Örgütsel Davranış) Yönetim Psikolojisi.(Yönetsel Davranış) Çalışma Psikolojisi. Endüstri Psikolojisi.(Endüstriyel Davranış) Ancak, bütün bu alt dalları iyi anlayabilmek için Sosyal Psikoloji yi iyi bilmek gerekir.

11 Çalışma Yaşamı ve Psikoloji Endüstriyel Psikoloji (Çalışma Psikolojisi), Örgüt Psikolojisi (Yönetim Psikolojisi), (Örgütsel Davranış).

12 Endüstri Psikolojisi (Çalışma Psikolojisi) Endüstri psikolojisi, insan davranışlarını çalışma ortamında inceleyen bir bilim dalıdır. Temelinde, çalışana uygun iş ortamları yaratmak, çalışanın işe uyumunu ve iş tatminini dolayısıyla da verimli olmasını sağlamak çabası vardır. Hem çalışanların mutluluğu, hem de üretimin artması, başka bir deyişle hem bireyin ihtiyaçlarını hem de işletme amaçlarını gerçekleştirmek için uğraşır. Günümüzde psikolojik unsurlar sadece endüstride çalışma ile ilgili olmadığından Çalışma Psikolojisi adını almıştır.

13 Çalışma Psikolojisi Çalışma Psikolojisi; çalışma yaşamında psişik sorunlara yol açan alanları inceleyen, sorunların nedenleri ve çok yönlü etkileri ile çözüm yollarını araştıran, çalışma yaşamı ve çalışan insan arasında sağlıklı ve verimli bir uyum sağlamayı amaçlayan, bu yönde bilgi üretimi için çaba gösteren bir bilim dalı olarak tanımlanabilir Çalışma Psikolojisi yazını incelendiğinde aslında 2 temel yapı üzerine inşa edildiği görülür: Bunlardan ilki bireyin işine uyumlaştırılması (fitting the man to the job FMJ ) Diğeri ise işin bireye uyarlanması (fitting the job to the man FJM ) dır. Bireyin işe uyarlanması; personel seçimi, eğitimi ve mesleki yardım (uyum) aşamalarını içerirken; İşin bireye uyarlanması ise, görevlerin tasarımı, araç ve gereçlerin bireye göre düzenlenmesi ve çalışma koşullarının bireyin fiziksel ve psikolojik yapısına göre şekillendirmesi süreçlerini içermektedir.

14 Çalışma Psikolojisi-Örgüt Psikolojisi Ayrımı Çalışma Psikolojisi, çağdaş gelişmelerin gereği olarak sistem yaklaşımı içinde, işletmede çalışan bireyi, onlardan oluşan grup ve örgütü bir bütün olarak ele alır ve inceler. Bu tanımda görüldüğü üzere çalışma psikolojisi, örgütte yer alan birey ve grupları bir bütün olarak ele alır. O halde örgüt psikolojisi ile çalışma psikolojisi arasındaki ayrışma, bilim dallarının bakış açılarına dayanmaktadır. : Çalışma psikolojisi bireyi odak noktası olarak alırken; örgüt psikolojisi örgütü odak noktası olarak alır. Bu bağlamda çalışma psikolojisi bilim dalı, bireyin çalışma yaşamına ilişkin koşullarının iyileştirilmesi, çalışma yaşamına ilişkin sorunlarının giderilmesini ve bireyin çalışma yaşamı kalitesinin arttırılması sağlamayı hedefleyen bir disiplindir.

15 Çalışma Psikolojisi Uygulama Alanları 1-İşe uygun işgörenin seçimi: -Yetenek testleri. -Kişilik testleri. -Zeka testleri. -Mülakat uygulamaları. -Stres mülakatları.

16 2-Çalışma Ortamındaki Düzensizlikler ve İnsanın Bedensel ve Zihinsel Yapısına Yönelik Uygunsuzlukların Giderilmesi: -Monotonluğun Önlenmesi. -Bedensel ve Zihinsel Yorgunluğun Önlenmesi. -İş Kazalarının Azaltılması,İş Güvenliğinin Artırılması. -Ergonomik Faktörlerin Uygulanma Süreci (İnsan Mühendisliği)

17 3-İşletmelerin ürettikleri yada pazarladıkları ürün yada hizmetleri satmaya çalışmalarında psikolojiden yararlanırlar: -Duygusal zeka. -Duygusal emek. -Tüketici davranışı. -Müşteri ilişkileri yönetimi.

18 3-Örgütlerde ast-üst ilişkisinin kurulması: -Liderlik. -Otorite. 4-Motivasyon ve iş tatminin sağlanması. 5-Psikolojik sorunları ortaya çıkarılması ve bunlara çözüm üretilmesi. -Stres,-Mobbing,-Tükenmişlik vb.

19 Çalışma Psikolojisinin Gelişimi Sanayi devrimiyle birlikte ilk psikolojik sorunlar ortaya çıkmaya başladı.(yabancılaşma, monotonluk, tatminsizlik) İlk başta bunlar önemsenmedi. Önemli olan işin bireye uyması değil, bireyin işe uyması idi.

20 Elton Mayo ve Hawthorne Araştırmaları Western Electric kuruluşunda Elton Mayo ve arkadaşları tarafından 1924 te başlatılan ve aralıklı olarak 8 yıl süren Hawthorne araştırmaları, öncelikli olarak fiziksel koşulların (ışık, gürültü, ısı vb.) ve dinlenme sürelerinin verimlilik üzerine etkisini araştırırken, psikolojik ve sosyolojik faktörlerin üretimi etkilediğini otaya koymuştur.

21 KONU BAŞLIKLARI

22 STRES Stres,en basit ifadesiyle gerek psikolojik, gerekse fiziksel açıdan bireye rahatsızlık veren veya gerilim oluşturan bir durumdur.

23 ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK Sürekli olarak kontrol edilemeyen durum ve olaylar karşısında kalan organizmanın, kontrolün mümkün olduğu sonraki durumlarda bile, içinde bulunduğu durumu değiştirebileceğine dair inancını yitirmiş olmasından dolayı olaylar karşısında hareketsiz kalmasını ifade etmektedir.

24 DUYGUSAL EMEK Uygun duyguların sergilenmesi veya yönetilmesi, bu sırada gerçek duyguların maskelenmesi anlamında kullanılmaktadır.

25 MOBBING (Psikolojik Taciz) Bir veya birden fazla kişiye karşı, bir kişi veya grup tarafından düzenli olarak yöneltilen etik dışı iletişim ile düşmanca davranışlarda bulunulmasıdır.

26 ÇATIŞMA İnsanlar bakımından çatışma gerek fizyolojik gerekse de sosyopsikolojik ihtiyaçların tatminine engel olan sıkıntıların meydana getirdiği gerginlik halleridir. Örgütsel açıdan çatışma ise; örgütte bireyler ve grupların birlikte çalışma sorunlarından kaynaklanan ve normal faaliyetlerin durmasına veya karışmasına neden olan olaylar olarak tanımlanabilir

27 İŞ TATMİNİ ve İŞ TATMİNSİZLİĞİ İş tatmini kişide, çalışma yaşamı veya söz konusu kişi ile çalıştığı işyeri koşulları arasındaki uyumun bir sonucu olarak ortaya çıkan memnuniyet duygusu ve kişinin işine karşı almış olduğu pozitif bir tutum olarak tanımlanmaktadır.

28 ERGONOMİ ve PSİKOLOJİ En genel ifadesiyle İnsan- Makine-Çevre uyumunun temel yasalarını ortaya koymaya çalışan çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır. Bu uyumun sağlanmasında psikolojik ve sosyal faktörler de dikkate alınmalıdır.(duygusal Ergonomi)

29 TÜKENMİŞLİK Tükenmişlik; geniş anlamda öznel olarak yaşanan, duygusal taleplerin yoğun olduğu ortamlarda uzun süre çalışmaktan kaynaklanan, fiziksel yıpranma, çaresizlik, ümitsizlik duygusu, hayal kırıklığı, olumsuz bir benlik kavramının gelişmesi, işe, iş yerine, çalışanlara ve yaşama karşı olumsuz tutumların gelişmesi gibi belirtilerin eşlik ettiği bir durum olarak tanımlanır.

30 İŞKOLİKLİK Sürekli işini düşünmek, işine büyük zaman ayırmak ve kendinden beklenenden daha fazla çalışmak gibi davranışlarla tanımlanan işkoliklik, modern toplumun hastalıklarından biri olarak ifade edilmektedir. İşkolikliğin ileri aşamasında ise, -KAROSHI (Death From Overwork)-, Japonya da yüzlerce kişi ölmektedir.

31 DİĞER KONULAR ÖĞRENİLMİŞ GÜÇLÜLÜK ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK ÖRGÜTSEL DEDİKODU ÖRGÜTSEL SORUN BİLDİRME(WHISTLEBLOWING) İŞE BAĞLANMA ÇALIŞMA HAYATINDA NLP ÖRGÜTSEL GÜVEN KİŞİLİK YAPISI ve ETKİLERİ MOTİVASYON İŞSİZLİK PSİKOLOJİSİ