Akılcı İlaç Kullanımı. Uzm. Dr. Ramazan Çakmak İ. Ü. İTF İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

Transkript

1 Akılcı İlaç Kullanımı Uzm. Dr. Ramazan Çakmak İ. Ü. İTF İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

2 İLAÇ Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek için kullanılan kimyasal, bitkisel ve biyolojik kaynaklı ürünlerdir. Belirli kurallara göre, belirli dozlarda basit veya bileşik olarak hastanın kullanımına sunulur. İlacı zehir olmaktan çıkaran onun akılcı kullanımıdır.

3 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, ( ).

4 Peki ya bizde? Sağlık Bakanlığının, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmaları yaklaşık 25 yıldır sürmektedir. 19 Mart 2012, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur. 12 Ekim 2010 da, Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur.

5 Sorumluluk sahibi taraflar Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici firma Düzenleyici otorite/ sağlık sistemi Diğerleri (Medya, Akademi vb.)

6 Akılcı olmayan ilaç kullanımı Akılcı ilaç kullanımı tanımında yer alan maddelerden herhangi birinin veya birkaçının karşılanamaması durumudur. Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına, İlaç etkileşimlerine, Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine, Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına, Advers olay görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

7 Uygun olmayan ilaç kullanım şekilleri Çoklu ilaç kullanımı, İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı (gereksiz enjeksiyonlar), Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi, İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu,süre, doz.), Bilinçsiz gıda takviyesi veya bitkisel ürünlerin kullanımı, İlaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi.

8 Tanı ve tedavi sürecinde Hasta sorunlarının tanımlanıp doğru tanının konması İlaçlı/ilaçsız etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması Tedavinin gerçekleşebilirliğinin ve maliyetinin değerlendirilmesi Tedavi başarısı ve hasta uyuncunun değerlendirilmesi Uygun ilaç seçimi ve etkileşimlerin öngörülmesi Hasta ve hasta yakınlarının tedavi hakkında bilgilendirilmesi Güncel tanı ve tedavi kılavuzlarının hedef alınması gerekir.

9 DM tedavisinde hedefler Diyabetik semptom ve bulguları düzeltmek Pre ve postprandial hiperglisemiyi kontrol etmek Hastalık progresyonunu yavaşlatmak Mikro-makrovasküler komplikasyonları önlemek Diyabete eşlik eden sorunları tedavi etmek Yaşam kalitesini ve süresini iyileştirmek Hasta uyumunu ve memnuniyetini sağlamaktır. Lancet 2014; 383:

10

11 Tedaviyi Değiştirme Nedenleri Glisemi hedeflerinin sağlanamaması %86,9 Kilo alımı %14,8 İlaç yan etkileri %6,1 Hipoglisemi %3,5 Diğer sebepler %11,7 Cardiovascular Diabetology 2010, 9:53

12 Stratton IM et al. BMJ 2000; 321:

13 Bireye Özgü OAD ve İnsülin Tedavisi Diyabet Tedavisi Özen Gerektirir.

14 DM de Akılcı İlaç Kullanım İlkeleri Doğru tanıyı koy Diyabet tipini belirle Tedavi hedeflerini belirle (hastalık yok hasta var!!!) Hedefe ulaştıracak kişisel tedavi-kişisel ilaçları seç Sonuçları izle Olumsuz sonuçlarda basamakları tekrar gözden geçir

15

16

17 Bir antidiyabetik ilaçtan beklenenler Etkinlik ve etkinliğin sürdürülebilmesi HbA1C/Beta hücre rezervini koruyucu/komplikasyonlar üzerine etkisi Güvenlik ve tolerabilite Kontrendikasyon/advers olay/ilaç etkileşimi Uygunluk Böbrek,karaciğer ve kardiyovasküler hastalığa olan etkileri/özel gruplar Maliyeti uygun

18 Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre Etkinlik Güvenlik Uygunluk Maliyet

19 Monoterapide antidiyabetik ilaçların etkinliği TEMD, DM ve komplikasyonlarının tanı, tedavi ve izlem kılavuzu, 2017.

20 Kardiyovasküler güvenlik Tip 2 DM de diyabeti olmayanlara göre KV risk 2-4 kat artar. En sık ölüm nedeni KVH (%75) de FDA ve EMA yeni glukoz düşürücü ajanların ruhsatlandırılması için KV sonuç çalışmalarının gerekliliğini ortaya koydu. Tedavi, kardiyovasküler riski artırmamalıdır. Lancet 2014; 383: JAMA.1999;281(14): Haffner S, et al. NEJM 1998;339:229

21 Kardiyovasküler sonuçlara olumlu etkisi kanıtlanmış olanlar Metformin Pioglitazon SGLT-2 inh. Karidyovasküler sonuçlar açısından kötü olmayanlar Akarboz GLP-1 analogları DPP-4 inh Karidyovasküler sonuçlar açısından kötü olanlar Rosiglitazon Sulfonilüreler

22 Karaciğer Hastalığı Non alkolik yağlı karaciğer hastalığı %49-62 arasında Stabil-erken evre (child a ve b )karaciğer hastalığında metformin kullanılabilir. Orta derece karaciğer hastalığında DPP-4 inh. ve GLP-1 analogları kullanılabilir. İleri karaciğer hastalığında metformin dahil tüm OAD ler kontrendikedir. Hipoglisemiye dikkat edilerek en güvenilir olanı yine de insülin. Cardiovascular diabetology :62

23 Böbrek Hastalığı SGLT-2 inhibitörleri, egfr <60 ise dapagliflozini, egfr < 45 ise empagliflozini kes. egfr >30: Metformin, gliklazid, exenatide egfr >15 : İnsülin, liraglutid, gliptinler, pioglitazon

24 Metformin Tip 2 DM tedavisinde tanı anında verilecek ilk ilaçtır. Bulantı, ishal, kramp tarzında karın ağrısı, tat bozukluğu hastaların %20 sinde başlangıçta görülebiliyor. Tok karna, düşük dozda, yavaş titrasyonla aşılabilmektedir. B12 eksikliği (%10-30) yapabilmektedir. Laktik asidoz, çok nadir 9/ hasta yılı ve sadece riskli hastalarda görülmüştür. Radiokontrastlı çekimlerden ve büyük cerrahilerden 1 gün önce ve 1-2 gün sonra ilaç kesilmelidir (böbrek fonksiyonu normalse başlanır).

25

26 Tiroksin Doz Ayarı Günlük L-Tiroksin ihtiyacı 1,6 mcg/kg Sabahları aç olarak, Tek seferde, Ezilmeden, Su ile alınmalı, İlacı aldıktan sonra dakika gıda tüketilmemeli, Beraberinde ppi, aliminyum hidroksit, kolestiramin, demir ve kalsiyum replasmanları alınmamalı, İlaçlarla arasında en az 4 saat boşluk bırakılmalıdır.

27 Tiroksin Doz Ayarı Özellikle yaşlı, kardiyovasküler hastalık öyküsü olan, ritm bozukluğu olan hastalarda düşük doz ile başlayıp (25 mcg/gün), tolere edilmesi ve TFT kontrollerine göre doz artırılması önerilir. Yaşlılarda TSH üst sınırının daha yüksek olduğu da unutulmamalıdır. >70-80 yaş olanlarda TSH hedefi 6 miu/l olabilir. Malabsorbsiyon (Çölyak, laktoz intoleransı, intestinal enfeksiyonlar, H. Pylori ilişkili gastrit), obezite cerrahisi, morbid obezite, ileri yaş, gebelik, nefrotik sendrom, kalp-karaciğer ve pankreas hastalıkları ve ilaç etkileşimleri biyoyararlanımını etkiler.

28 Tiroksin Doz Ayarı Tiroid hormon replasmanı alan hasta gebe kaldığında 6. hafta gibi doz ihtiyacı artar. Hasta gebe kaldığını öğrendiğinde tiroksin dozunu %25-30 artırmalıdır. Pratik bir yöntem her gün bir tablet kullanan hastanın haftanın iki ayrı gününde fazladan birer tablet alması olabilir. LT4 preparatları aynı dozlarda, aynı tedavi edici etkinliği göstermediği için, tedaviye aynı preparatla devam etmek önemlidir!!!

29 Anti Tiroid İlaçlar Ülkemizde Metimazol ve Propiltiyourasil (PTU) mevcut. Ablatif tedaviye hazırlık amacıyla kısa süreli veya primer tedavi olarak 18 aya kadar varan sürelerde kullanılır. Nadir de olsa yaşamı tehdit eden ciddi yan etkileri olabilen ilaçlardır. Antitiroid reçete edilirken hastaya hangi durumlarda en kısa sürede doktoruna başvurması gerektiği anlatılmalıdır, hatta yazılı onam alınmalıdır. Sarılık, renksiz gaita, koyu renkli idrar Karın ağrısı, bulantı-kusma Eklem ağrısı, ateş, farenjit, kaşıntılı döküntü

30 Anti Tiroid İlaçlar FDA 2009 yılında hipertiroidi tedavisinde PTU nun ilk sırada tercih edilmemesi yönünde tavsiye yayınladı. PTU sadece; Gebeliğin ilk trimesterinde, MMZ a karşı allerjik reaksiyonu olan hastada, Hayatı tehdit eden tirotoksikoz veya tiroid fırtınası varlığında kullanılmalıdır.

31 Gebelikte Hipertiroidi - Tedavi hcg artışına bağlı ılımlı hipertiroidi ATİ ile tedavi edilmemeli Destek tedavi ve yakın TFT takibi yapılmalı Ciddi vakalarda beta bloker kullanılabilir ancak uzun süreli kullanımı fetal gelişme geriliği yapabilir. Tedavi edilmeyen hipertiroidi gebelik komplikasyonlarını artırır. Gebelikte hipertiroidi tedavisi için ATİ kullanılacaksa doğumsal anomalilerin özellikle haftalarda gelişmesi nedeniyle gebeliğin ilk trimesterinde PTU kullanılmalıdır.

32

33 Sabrınız için Teşekkürler...