editör den HACI ŞABAN EFENDİ HAZRETLERİNİ ANMA PROGRAMI Selam ile

Transkript

1 editör den Selam ile Mübarek bir mevsimin iliklerimize kadar rahmeti rahmanı estirdiği, gönüllerden sokaklara taşan ilahi iklimin sevgi meltemleriyle yeniden hayata bakış, yenileniş sürecini yaşamaktayız. Yüreklerin derinine ulaşan bir yolculuk Kimliğimizi, nerden gelip nereye ulaşmak istediğimizi sorgulayan bir yolculuk Hayatın anlamsızca maddîleştirildiği, ruhların maddenin esaretine terk edildiği modern zaman dilimin nefes alış ayıdır ramazan. Ramazan bize bizliğimizi, dinimizi, kültürümüzü olmazsa olmazlarımızı ve onunda ötesinde vahyin bize sunduğu sünnet bir hayat ı yaşama arzumuzu öğretiyor ve canlı tutuyor. Ramazanla canlanıyor mescitlerimiz, ramazanla sofralarımıza tat geliyor, ramazanla birlikte hayatımıza lezzet geliyor. Koşuşturmalar sadece iftar sofralarına değil gönüllere de oluyor. Bir yenilenme yaşıyor adeta her şey. Hayata bakışlar sorgulanıyor, muhasebeler tutuluyor, aslî yolculuğun güzergâhı gözden geçiriliyor. Ertelediğimiz bir hayat ister istemez bize uğruyor. Bir kardeşimizin dediği gibi İyi ki geliyorsun ramazan bizde kendimize geliyoruz. Her şeyiyle bir rahmet ayı ramazan... Lütfen bu rahmet ayında fakir fukarayı unutmayalım. Az çok demeden yardımlarına koşalım. Dertleriyle dertlenmeye çalışalım. Zulüm altında inleyen Filistinli Keşmirli, Çeçenistanlı ve dünyanın her neresinde olursa olsun mümin kardeşlerimizi unutmayalım. Onların dertlerini ve sıkıntılarını kendi derdimiz bilelim. Hiç olmazsa yanık yüreklerle, gözyaşlarıyla sahur vakitlerinde, iftar vakitlerinde, beş vakit namazda bu kardeşlerimiz için dualar edelim. HACI ŞABAN EFENDİ HAZRETLERİNİ ANMA PROGRAMI Hacı Şaban Efendi Hazretlerini Anma programımıza hepiniz davetlisiniz. Özellikle hatim okuyabilen kardeşlerimizde Hacı Şaban Efendi Hazretleri nin ruhu için hatim ve hatimler bekliyoruz. Bu konuda dergimizi arayarak kaç hatim okuyacağınızı bize iletebilirsiniz. Programla ilgili detaylı bilgileri dergimizin sayfalarında bulacaksınız. Mübarek Kadir Gecenizi ve Ramazan Bayramınızı en içten dileklerimle tebrik eder, tüm İslam âleminin uyanışına ve dirilişine vesile olmasını Rabbimizden dilerim. Allah a emanet olunuz.

2 AYLIK İLİM KÜLTÜR DERGİSİ Yıl: 4 Sayı: 48 SAHİBİ Burhan Basın Yayın Eğitim ve Tur. Ltd. Şti. 4 DEVAMLI VERİRDİ; VERDİKÇE MALI EKSİLMEZ, ÇOĞALIRDI Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN içindekiler 52 PEPGAMBERLER MUCİZELER 6 Osman KARABULUTOĞLU SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Serdar TAŞAR YAYIN DANIŞMANLARI Prof. Dr. İbrahim BAYRAKTAR Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN Yard. Doç. H. Murat KUMBASAR YAYIN KURULU Yusuf ELİBOL Ramazan ÇAKIR Aydın BAŞAR Mustafa ÖZKAYA Umut BULUT GRAFİK TASARIM Burhan Ajans DAĞITIM ORGANİZASYONU Asim AYDOĞDU Fiyatı Tek Sayı: 6 TL 1 Yıllık (12 Sayı) Abone: 72 TL 6 Aylık Abone: 36 TL Yurtdışı 1 Yıllık Abone: 75 Euro Abonelik İçin Hesap Numaraları Posta Çeki No: Türkiye Finans Sultanbeyli Şubesi Hesap No: Ziraat Bankası Sultanbeyli Şubesi Hesap No: YAYIN VE İLETİŞİM ADRESİ Mehmet Akif Mah. Kuran Kursu Cad.No: 87 Sultanbeyli / İST. Tel: +9 (0216) Faks: +9 (0216) İNTERNET ADRESİ burhandergisi@hotmail.com burhandergisi@mynet.com burhandergisi@gmail.com 10 BAYRAM GECELERİ!.. Mehmet TALU 13 "KIYASLAMA" VE ÇOCUKLAR Hicret OSTA 17 İŞLERİMİZDE DOĞRUYU BULABİLMEK Kamil ABDULLAHOĞLU 20 İslam ın 4. Şehrine Yolculuk Nihat MORGÜL 30 İNSAN ve AHİRET Prof. Dr. Veysel GÜLLÜCE 34 İslam ın Korunmuşluğu Bağlamında Cerh-Ta dîl Usûlüne Umumî Bir Bakış Talha Hakan ALP 42 İmam Muhammed Zâhid el- Kevserî (K.S.) Ahmet HALİLOĞLU 54 Yunus Ve Mevlana ya Atılan Dinler üstü İftirası Aydın BAŞAR 56 Hazreti pîr in Abbâsî Halîfesi el- Müstencidbillah a Nasihatleri 58 Muhabbet Bahçesi Yusuf ELİBOL 60 YILLARDIR SÜREN SESSİZ AZAP, DOĞU TÜRKİSTAN Sosyolog İsmail ÖZ 62 KUTLU RAMAZANLAR Ayşe BAĞCİVAN 64 Az Gülsün Çok Ağlasınlar Sezgin ÇAKIR 66 Okur Köşesi BASKI Milsan A.Ş YAYIN TÜRÜ Aylık Süreli Yayın 46 Allah a Güvenmek Seyyid Ahmed er Rufai Hazretleri nden 68 BURHAN ÇOCUK Musa KARACA Gönderilen yazılarda editör ve yayın kurulu değişiklik yapabilir. Gönderilen yazılar iade edilmez. Yazılardan kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Yayınlanan reklamlardaki ürün ve hizmetlerin sorumluluğu reklam verene aittir. 48 BİR İSTİKAMET VE GÖNÜL İNSANI HACI ŞABAN EFENDİ HAZRETLERİ Mustafa AKCAN 70 ORYANTALİZM Hasan BAŞAR

3 4 Devamlı verirdi; Verdikçe malı eksilmez, Çoğalırdı Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN Bayram Geceleri!... Mehmet TALU İslamın 4. Şehrine Yolculuk... Nihat MORGÜL İmam Muhammed Zâhid el-kevserî Ahmet HALİLOĞLU Bir İstikamet ve Gönül İnsanı Hacı Şaban Efendi (k.s) Hazretleri Mustafa AKCAN Yıllardır süren sessiz Azap, DOĞU TÜRKİSTAN Sosyolog İsmail ÖZ Oryantalizm Hasan BAŞAR

4 Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN DEVAMLI VERİRDİ; VERDİKÇE MALI EKSİLMEZ, ÇOĞALIRDI. Hz. Osman (r.a.), devamlı verirdi. O verdikçe malı eksilmez, çoğalırdı. Kendisi ticâretle meşgul olur, yaptığı ticâretten iyi kazanır, kazandığından da bol bol dağıtırdı. Savaşa katılan mücâhidlere verir, yoksullara verir, ihtiyaç sahiplerine verir, Yüce Allah da ona verdiğinden daha fazlasını verirdi. Hz. Osman, Kureyş kabîlesinin Ümeyyeoğulları kolundandır. Babasının adı Affân, annesinin adı Ervâ dır. Ervâ nın annesi Beyzâ da Hz. Peygamber in halasıdır. Babası Affân, ticâretle meşgul olurdu. Ticâret için çıktığı bir seyahat sırasında Şam da öldü. Babasından kendisine büyük bir zenginlik kalan Osman, baba mesleği olan ticâreti devam ettirdi ve Mekke nin sayılı zenginlerinin arasına girdi. Müslüman olduktan sonra Hz. Peygamber in kızı Rukıyye ile evlendi. Eşi ile birlikte Mekke den Habeşistan a hicret etti. Bir müddet orada kaldıktan sonra bir grup Müslümanla birlikte Mekke ye döndü. Sonra da Mekke den Medîne ye hicret etti. Hz. Peygamber, ordusu ile birlikte Bedir e giderken Hz. Osman, hasta olan eşi Rukıyye nin bakımı için Medîne de kaldı. Hz. Zeyd b. Hârise, İslâm ordusunun Bedir de kazandığı zaferin sevinç haberini Medîne ye getirdiğinde O, vefat eden eşinin defni ile meşguldü. Bu sırada yolda olan Hz. Peygamber, kızının cenazesine katılamadı. Hz. Peygamber, bu savaşta izinli saydığı Hz. Osman a, savaşa katılmış gibi ganimetten pay verdi. Bir müddet sonra Hz. Peygamber in diğer kızı Ümmü Gülsüm ile evlenen Hz. Osman, bu evliliklerinden dolayı iki nûr sahibi mânâsına gelen zünnûreyn lakabını aldı. Bedir savaşının dışındaki bütün savaşlara katılan Hz. Osman, 4

5 BAŞYAZI hayatı boyunca Hz. Peygamber e, İslâm a ve bütün Müslümanlara yardımcı oldu. Hudeybiye barış görüşmesi için Hz. Peygamber i temsîlen Mekke ye gitti. Hz. Peygamber in vefatından sonra birinci halife olan Hz. Ebû Bekir in özel kalem müdürlüğünü yaptı. İkinci halife Hz. Ömer e yardımcı oldu; O nun zamanında ikinci adamdı. İnsanlar, Hz. Ömer den bir şey istemeyi düşündükleri zaman önce Hz. Osman a başvururlardı. Hz. Ömer, sabah namazını kıldırırken bir sûikasda uğrayıp yaralandığında, kendinden sonraki halifeyi seçmek için tâyin ettiği şûraya Hz. Osman ı da dâhil etti. Hz. Ömer, üç gün sonra şehid olunca şûra üyeleri Hz. Osman ı halife seçtiler. On iki yıl Müslümanlara halifelik yapan Hz. Osman, 35/656 yılında, 82 yaşında şehid edildi. Mekke Arap yarımadasının ticâret merkeziydi. Mekkeliler, ticâreti iyi bilirlerdi; iyi de ticâret yaparlardı. İyi yaptıkları ticâret sebebiyle de çok zengindiler. Hz. Muhammed Aleyhisselâm ın peygamber olarak gönderildiği sırada, Arap yarımadasının Hicâz bölgesinin Mekke, Tâif ve Medîne den ibâret üç büyük şehri vardı. Bölgenin liman şehri olan Cidde sonradan kurulmuştur. Bu şehirlerden Mekke nin ziraata elverişli toprakları yoktu, Kâbe ve zemzem kuyusunun çevresi taşlık ve kayalık bir araziydi, yakındaki dağlar da böyleydi. Mekke ye uzak yerlerde otlaklar vardı, Mekkelilerin hayvanları oralarda otlardı. Mekke ve çevresinde ağaç, tarla, bağ bahçe yoktu; o zaman da yoktu şimdi de yok. Hicâz bölgesinin ikinci şehri olan Tâif, Mekke ye 80 km. uzaklıktadır. Mekke nin rakımı, 360 metre Tâif in rakımı ise 1700 metredir. Görüldüğü gibi Tâif, yüksek bir yayladır. Arazi bakımından Mekke ye hiç benzemez; tarlaları, çayırları, bağ ve bahçeleri vardır. Tâif, hayvancılık ve ziraatın merkezidir. o zamanki Mekkelilerin her birinin özellikle zenginlerin Tâif te yazlıkları ve üzüm bağları vardı. Mekkeliler, yazı orada geçirirlerdi. Hicâz bölgesinin üçüncü şehri olan Medîne de Tâif gibi hayvancılık ve ziraat merkezidir, özellikle de hurma ambarıdır. Mekke ye 450 km. uzaklıkta olan Medîne nin rakımı 619 metredir. Medîne, hurma bahçelerinin alabildiğine geniş olduğu, metre derinlikten bol ve temiz suların çıktığı bir şehirdir. Havası hoş, suyu boldur. Bu üç şehrin sâkinleri de şöyledir: Mekke de Kureyş kabîlesi, Tâif te Sakîf kabîlesi, Medîne de de Arap kabîlelerinden Evs ve Hazrec, Yahûdî kabîlelerinden de Kaynukaoğulları, Nadîroğulları ve Kurayzaoğulları oturmaktadır. Her biri birer Arap kabîlesi olan Kureyş, Sakîf, Evs ve Hazrec müşrikti. Yahûdî kabileleri de Mûsevî idiler. Bu üç şehirden Mekke ticâret merkezi, Tâif ile Medîne de hayvancılık ve ziraat merkeziydi. Mekkeliler hayvancılık ve ziraata elverişli arazilerden mahrum olma durumlarını, kafalarını çalıştırarak 5

6 avantaja çevirmiş ve ticârete başlamışlardı. Mekke deki ticâret hayatı, şehrin kuruluşu ile yaşıttır. Mekkelilerin her biri iyi bir tüccardır. Kur ân-ı Kerîm in Kureyş sûresinden öğrendiğimize göre ticâret için kışın Yemen e, yazın da Sûriye ye giderlerdi. Yemen den aldıklarını Hicâz ve Sûriye de satarlar, Sûriye den aldıklarını da Hicâz ve Yemen de satarlardı, yani ithâlât ve ihrâcât işiyle uğraşırlardı. Bu yüzden de zengindiler, her birisi para sahibiydi. Zengin olan Mekkelilerin her birinin ticâret işinde çalıştırdıkları işçileri (köleler) ve hizmetçi kadınları (câriyeler) vardı. Bu yüzden Mekke de karışık ve mozaik bir insan yapısı vardı. Dînî ve ticârî bir merkez olan Mekke ye her yerden insan akını vardı. Arap yarımadasının değişik bölgelerinden, hemen hemen her kabileden, Habeşistan dan, Sûriye den, Fars ve Bizans tan insanlar vardı. Ama Tâif ve Medîne böyle değildi; oralarda yerli halk yaşardı. Mekke de herkes ticâret yapardı, ama bazı âileler ve bazı kişiler bu işi daha güzel yaparlardı. Hz. Osman ın babası Affân da ticâreti güzel yapanlardan biriydi. Kureyş kabilesinin Ümeyyeoğulları koluna mensup olan Affân, ticâretle uğraşan zengin bir kimseydi. Ticâret için çıktığı bir seyahat esnasında Şam da öldü, ondan oğlu Osman a büyük bir servet, büyük bir zenginlik kaldı. Osman da baba mesleği olan ticâreti devam ettirdi, iyi para kazandı ve elindeki imkânlarla daima halkına yardım ve iyiliklerde bulundu. Bu sebepten dolayı halkı onu sever ve kendisine saygı gösterirdi. Müslüman olduktan sonra da ticâretini devam ettirdi. Müslümanlar, Mekke den Medîne ye hicret ettiklerinde Medîne nin ticâreti Yahûdîler in elindeydi, Medîne ye yerleşen Mekkeli muhâcirler kısa zamanda Medîne nin ticâret hayatına hâkim oldular. Medîne nin ticâretini ellerine geçiren Müslüman muhâcirler, kısa zamanda Medîne nin de en zenginleri ol- 6

7 dular. Hz. Ebû Bekir, Hz. Osman ve Hz. Abdurrahman gibi zengin muhâcirler kazançlarını İslâm uğruna ve Müslümanların lehine harcadılar. Hz. Osman, Müslüman olduktan sonra iki özelliği ile ön plana çıktı. Bu iki özellikten biri O nun çok hayâlı ve edepli olması, diğeri de yardımsever olmasıydı. Hz. Osman ın, bütün iyiliklerinin yanında ön plana çıkan iki büyük fazileti vardı. Bu faziletlerinden birisi, derin bir utanma hissine (hayâ) sahip olmasıydı. Onun üstün bir şeref ve haysiyet anlayışı vardı. Bundan dolayı herkes ondan utanır, çekinir ve hürmet ederdi. Herkes ona saygı duyar, herkes onu kabul ederdi. Öyle ki, Hz. Peygamber bile ona bu meziyetinden dolayı derin bir saygı duyar ve bu saygının sebebini soranlara şöyle derdi: Meleklerin bile kendisinden hayâ edip çekindikleri bir kimseden, ben hayâ etmeyeyim mi? (Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 74) Hz. Osman ın, hicretten sonra Medîne deki Rûme kuyusunu satın alıp Müslümanlara bağışlaması Hz. Peygamber efendimizi çok memnûn etti. Hz. Osman ın diğer meziyeti, cömertliği idi. O, eli açık bir zât idi. Öyle ki, devrinde ondan daha cömert biri yoktu. Bu özelliklerinden dolayı o, dünyada iken cennetle müjdelenmiş sahâbîlerden biri oldu. Hz. Osman, Medîne ye hicret ettikten sonra Rûme kuyusunu satın alıp Müslümanların hizmetine sundu. Hicretten sonra, Müslümanlar suyu içilebilecek Rûme kuyusundan para ile su satın alıyorlardı. Medîne de hurma bahçelerini sulayacak kuyu suyu çok, suyu tatlı ve içilebilecek olan kuyu azdı. Suyu tatlı olan kuyulardan biri de Rûme kuyusuydu. Akîk vâdisinde bulunan bu kuyu bir yahûdiye âitti. Yahûdi, bu kuyunun suyunu satar, kimseye parasız bir yudum su içirmezdi. Hz. Peygamber efendimiz, bu drumu görünce şöyle buyurdu: Rûme kuyusunu kim satın alır ve Müslümanlara bağışlarsa, Cennet te ona aynısı vardır. Hz. Peygamber efendimizin bu sözünden sonra Hz. Osman yahûdiye gidip kuyuyu kendisine satmasını istedi. Yahûdi, tamamını satmaya yanaşmadı. Hz. Osman, oniki bin dirhem verip kuyunun yarısını aldı. Artık kuyuyu bir gün Hz. Osman, bir gün de yahûdi işletiyordu. Hz. Osman, kendi sırasında suyu parasız verince; yahûdi, kendi üzerinde kalan yarım hisseyi de satmak mecbûriyetinde kaldı. Hz. Osman da bu hisseye sekiz bin dirhem verdi ve kuyuyu tamâme almış oldu. Hz. Peygamber, kuyunun tamamının Hz. Osman tarafından alındığını ve Müslümanlara bağışlandığını duyunca şöyle buyurdu: Allah ım! Osman ı Cennet e koy! (İbn S ad, Tabakât, I, 506; Semhûdî, Vefâ, I, ) Hz. Osman, Bizans İmparatorluğu üzerine gönderilmek için hazırlanan İslâm ordusuna çok büyük destekler verdi ve Hz. Peygamber in takdîrini kazandı. 9/630 senesinde yapılan Tebük Seferi, bir kıtlık senesine rastladığından orduyu hazırlamak çok güç olmuştu. Hz. Osman, bu seferde çok maddî fedakârlıklar göstermiş, ordunun üçte birini yalnız başına teçhîz etmişti. Bu sefere 30 bin İslâm mücâhidi katıldığına göre Hz. Osman yalnız başına 10 bin gâziyi hazırlamış oluyordu. Ayrıca bu seferin hazırlıklarında kullanılmak üzere Hz. Peygamber e bin altın vermişti. Bu sefer, o zamanın en büyük süper gücü olan Bizans İmparatorluğu na karşı yapılmıştı. Hz. Peygamber Efendimiz in katıldığı son gazâ da bu olmuştu. Düşman bu ordunun karşısına çıkma cesâreti gösterememiş ve İslâm ordusu sâlimen Medîne ye dönmüştü. Güç şartlar altında hazırlandığından bu orduya; ceyşü l-usre (zorluk ordusu) denilmişti. Bu ordunun hazırlanmasında gösterdiği maddî fedakârlıklardan dolayı Hz. Peygamber, onun hakkında şöyle buyurmuştur: Osman a bundan sonra işledikleri zarar vermez. (Ahmed bin Hanbel, Müsned, IV,75) İslâm tarihi kaynakları bu yardım işini şöyle anlatırlar: Tebük Seferi nin hazırlıklarının yapıldığı sırada Hz. Osman, Şam a gidecek bir ticâret kervanını hazırlıyordu. Kendisi de bu kervanın başında Şam a kadar gitmek istiyordu. İşte bu günlerden birinde Hazreti Peygamber, Medîne mescidinde minbere çıktı ve Müslümanları zorluk ordusuna bağışta bulunmaya dâvet etti. Bu dâvet üzerine Hz. Osman, ayağa kalkarak: Ey Allah ın elçisi! Sırt çulları ve semerleri ile birlikte yüz deve ver- 7

8 meyi üzerime aldım. dedi. Bundan sonra Hz. Peygamber, tekrar zorluk ordusuna bağışta bulunmaya teşvik etti. Hz. Osman tekrar ayağa kalkarak: Ey Allah ın elçisi! Ben, Allah yolunda sırt çulları ve semerleri ile birlikte yüz deve daha vermeyi üzerime aldım. dedi. Hz. Osman ın bu vaadinden sonra Hz. Peygamber minberden indi. Minberden inerken hayranlıkla elini sallayarak Bundan sonra, yapacağı şeyden dolayı Osman a sorumluluk yoktur. diye buyuruyordu. Hz. Peygamber, minberden indikten sonra da Müslümanları zorluk ordusuna bağışta bulunmaya dâvet etti. Hz. Osman tekrar ayağa kalkarak: Ey Allah ın elçisi! Ben, Allah rızası için sırt çulları ve semerleri ile birlikte yüz deve daha vermeyi üzerime aldım. dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber: Zorluk ordusunu donatan kişiye cennet vardır. diye buyurdu. Hz. Peygamber in, Zorluk ordusunu donatan kişiyi Allah affedecektir. diye buyurduğunda Hz. Osman elbisesinin eteklerine doldurup getirdiği bin altını Hz. Peygamber in kucağına döktü. Hazreti Peygamber, altınları eliyle evirip çevirirken şöyle buyuruyordu: Bu günden sonra, Affan ın oğlunun yapacağı şey kendisine zarar vermeyecektir. (Vâkıdi, Meğâzî, III,391; Hâkim, Müstedrek, III, 120) Hz. Peygamber, bu ifadesini bir kaç kez tekrarladıktan sonra da şöyle buyurdu: Ey Allah ım! Ben Osman dan razıyım, Sen de ondan razı ol! Ayrıca ona şöyle duâ etti: Ey Osman! Allah, senin kıyâmet gününe kadar yapacağın, gizlediğin, açıkladığın bütün kusurlarını bağışlasın. (Muhibbuttaberi, II, 121) Rivayetlere göre Hz. Osman, ordunun üçte birini veya bundan fazlasını, hatta yarısını ve İslâm askerlerinin yiyeceğinin büyük bir kısmını sağladı. Su içtikleri deriden yapılmış su kaplarının ağız bağlarına ve askı iplerine varıncaya kadar sağlamadık bir ihtiyaç bırakmadı. Hz. Osman, Yoksullara da yardım ederdi. Yaptığı yardımları en dar zamanda ve gerçek ihtiyaç sahiplerine yapardı. 8

9 Hz. Osman ın dillere destan bir davranışı da şudur: Hz. Ebû Bekir in hilâfeti zamanında bir kıtlık yaşanmıştı, insanlar halifeye başvurarak: Ey Allah ın elçisinin halifesi! Ne yağmur yağıyor, ne toprak yeşeriyor, insanlar açlıktan ölme korkusu içindedirler. Bu konuda ne düşünüyorsun? demişlerdi. Halife Hz. Ebû Bekir de, Gidin, biraz bekleyin, ümit ediyorum ki Allah Teâla, size bir kapı açacaktır. diyerek bir yandan vatandaşlarını teselli etmeye çalışmış, diğer yandan da hummalı bir arayış içine girmişti. O gün akşama doğru Hz. Osman a âit bir ticâret kervanının Şam dan gelmekte olduğu ve ertesi sabah kervanın Medîne ye ulaşacağı haberi geldi. İnsanlar sevinç içindeydi. Kervan şehre yaklaşınca herkes seyre çıktı. Hz. Osman ın Medîne ye yaklaşan ticâret kervanı bin yüklü deveden oluşuyordu. Develerin yükleri buğday, zeytinyağı ve kuru üzümdü. Develer Hz. Osman a âit alana alınıp yükleri indirilince şehir esnafı gelip karşısına toplandılar, Hz. Osman onlara Evet, ne istiyorsunuz? diye sorunca esnaf: Ne için geldiğimizi biliyorsun, şu malını çabucak bize sat da gidelim. Bak halkımız aç ve perişan, bu malı bekliyorlar. dediler. Bunun üzerine Hz. Osman: Peki, hay hay, ama söyleyin bakayım, bana ne kadar kâr bırakacaksınız. diye sorunca: Ölçek başına bir veya iki dirhem veririz. dediler Hz. Osman: Bundan daha fazlasını veren oldu. diye itiraz edince; Peki, dört dirhem verelim. diyerek pazarlığa devam ettiler. Fakat Hz. Osman, bu kez de yine: Bundan daha fazlasını verdiler. dedi. Esnaf, bu sıkı pazarlık karşısında: Peki, beş dirhem verelim, yetmez mi? deyince Hz. Osman: Hayır, daha fazlasını verdiler. dedi ve diretti. Bu durumu hayretle karşılayan esnaf: Ey Osman! Medîne de bizden başka esnaf yok. Bizden önce de buraya başka birileri gelmediğine göre sana bundan daha fazla kâr veren kim olabilir? diyerek hayretlerini ifade ettiler. Bunun üzerine Hz. Osman: Yüce Allah her dirheme karşılık bana on mislini vaad etmiştir. Siz bu kadarını verebilir misiniz? diye sorunca: Elbette hayır. dediler. Dünyada iken cennetle müjdelenmiş on kişiden biri olan Hz. Osman, içinden müthiş bir karar vermişti. İşte şimdi bu kararını açıklıyordu. Medîne nin toptancı esnafına şöyle hitap etti: Bakınız, Yüce Allah şâhidimdir. Bu kervanın yükünün tamamını sırf Allah rızası için perîşan durumdaki insanlara ve Müslümanların yoksullarına sadaka olarak dağıtmaya niyet etmiş bulunuyorum. Niyetini gerçekleştirdi ve dediğini yaptı. (Mahmûd Şâkir, II, ) İçinde yaşadığımız dünyada Hz. Osman gibi zengin Müslümanlara ne kadar da çok ihtiyacımız var, değil mi? Dünyanın değişik yerlerindeki zor durumda olan Müslümanlara, bu mübârek Ramazan ayında yardım elini uzatacak olan Hz. Osman gibi Müslümanları arıyor gözlerimiz. Filistin de, Gazze de, Çeçenistan da, Bosna da, Afganistan da, Afrika da ve Asya daki yoksul, mazlûm, mağdûr ve mustaz af Müslümanlara yardım edecek zengin Müslümanlara ne de çok ihtiyacı var bu ümmetin. Afrika daki Müslümanlara su kuyusu açacak, dünyanın değişik yerlerinde cihâd eden mücâhidlere yadım elini uzatacak, yoksulları doyuracak çağımızın Osmanlarına ne de çok ihtiyacımız var. Ya Rab! Bu mübârek Ramazan ayı hürmetine, mücâhidlerimize zafer, yoksullarımıza sabır, zenginlerimize de anlayış lütfeyle. Bizleri de İslâm ı eksiksiz yaşama şerefi ile şereflendir, yâ Rabbi! (Âmin, Âmin, Âmin ) 9

10 Mehmet TALU BAYRAM GECELERİ!.. Bilindiği gibi Ramazan ayının son gününü bayrama, yani Şevval ayının birinci gününe bağlayan gece ile Arefe, yani Zilhicce ayının dokuzuncu gününü Kurban bayramına, Zilhicce ayının onuncu gününe bağlayan gece, bayram geceleridir. Bu geceleri dua ve ibadetle geçirmek, kaza namazı kılmak, Kur'an okumak ve ALLAH Teâlâ'dan af ve mağfiret dilemekle ihya etmenin büyük mükâfatı vardır. Çünkü duaların makbul olduğu gecelerden birisi de bayram geceleridir. Ebû Ümame (R.A.)den rivayete göre Resûlullah (S.A.V.) Efendimiz şöyle buyurdu: Beş gece vardır ki onlarda yapılan dualar geri çevrilmez, muhakkak kabul olunur. Bunlar: Receb ayının ilk gecesi, Şaban ayının on beşinci gecesi, yani Berat gecesi, cuma gecesi, Ramazan bayramı gecesi ve Kurban bayramı geceleridir. 1 Duaların makbul olacağı geceler arasında bayram gecelerinin, bu-lunması, bu gecelerin ihyasına bir işaret sayılmış ve ümmet tarafından bu gecelerin daha fazla ibadetle geçirilmesi iyi karşılanmıştır. Muaz b. Cebel (R.A.)den rivayete göre Resûlullah (S.A.V.) Efendimiz şöyle buyurdu: "Kim dört geceyi ibadetle geçirir, ihya ederse Cennet e girmeyi hak etmiş, cennet ona vacib olmuş olur: 1- Terviye, yani Zilhicce ayının sekizinci gecesi. 2- Arefe, yani Zilhicce ayının dokuzuncu gecesi. 3- Kurban bayram gecesi. 4- Ramazan Bayram gecesi." 2 Hz. Aişe (R.Anha) validemizden rivayete göre Resûlullah (S.A.V.) Efendimiz şöyle buyurmuştur: 10

11 ALLAH Teâlâ, hayrı şu dört gecede yazdırır: 1- Kurban Bayramı gecesi, 2- Ramazan Bayramı gecesi, 3- Şaban ayının yarısı gecesi yani Berat gecesi. Bu gece, ALLAH Teâlâ, ecelleri ve rızkı yazar. Hacca gidecekler de bu gece yazılır. 4- Sabah namazı vaktine kadar Arefe gecesi... Diğer bir rivayete göre: Onlar beş gece olup biri de: Cuma gecesidir. 3 Ebû Ümâme (R.A.)den rivayet edildiğine göre Hz.Peygamber (S.A.V.) Efendimiz: "Kim sevabını ALLAH'tan umarak ve sırf O'nun rızası için Ramazan ve Kurban bayramı gecelerini ibâdetle ihya ederse, kalblerin öldüğü gün onun kalbi ölmeyecektir." 4 buyurdu. Hadis-i şerife göre iki bayram gecesinin tamamını ibâdetle geçirenler, mezkûr mükâfata kavuşurlar. Bu iki gecenin tamamını değil de bir kısmını teheccüdle, yâni gece ibadetiyle geçirenlerin de bu mükâfata kavuşmaları umulur. Hattâ İbn-i Abbâs (R.A.)den rivayet edildiğine göre, bu gecelerin yatsı ve sabah namazlarını cemaatla kılanlar da bu mükâfatı kazanırlar, demiştir. Kalbler, çok günah işlemekle ölürler. Bayram gecelerini ihya eden-lerin kalbleri ise ölmez. Hadisi şerif bu geceleri ibadetle ihya edenlerin kıyamet günü kurtuluşa erenlerden olacaklarını, kalblerin helâk olacağı kıyamet günü bu geceleri ihya edenlerin kalbleri helâk olmayacağını, bunların imanla öleceklerini müjdelemektedir. Ömer b. Abdülaziz (R.A.) şöyle demiştir: Sene içinde, dört geceye dikkat edeceksin. Çünkü ALLAH Teâlâ, o gecelerde bol bol rahmet indirir. O geceler: a- Receb ayının ilk gecesi. b- Şaban ayının orta gecesi, yani Berat gecesi. c- Ramazan ayının yirmi yedinci, yani Kadir gecesi. d- Ramazan bayramı gecesi.. Halid b. Ma dan (R.A.) şöyle demiştir: Sene içinde beş gece vardır. Bir kimse, iman ederek ve sevabını ALLAH Teâlâ dan bekleyerek, o geceleri ibadetle geçirmeye devam ederse, ALLAH Teâlâ, onu cennetine girdirir. O geceler: 1- Receb ayının ilk gecesi.. O gece namaz kılmalı, ibadet etmeli, gündüzünde oruç tutmalı Ramazan ve Kurban bayramı geceleri.. Onların gecelerinde namaz kılmalı, ibadet etmeli, gündüzlerini de oruçsuz geçirmelidir. 4- Şaban ayının ortası, yani Berat gecesi. O gece namazla, ibadetle geçirmeli; gündüzünde de oruç tutmalıdır. 5- Aşura gecesi, yani Muharrem ayının onuncu gecesi. Bu gece namaz kılmalı, ibadet etmeli, gündüz oruçlu bulunmalıdır. Muhterem okuyucu! ALLAH a kullukta gece ile gündüzün farkı yoktur, amma bazı gecelerin diğerlerine göre üstünlüğü inkâr edilemez. Yukardaki Hadis-i şe-rifler bize bunu göstermektedir. Geceler sadece uyuyup istirahat etmek için yaratılmamıştır. Onları, birer ölü vakit gibi kabul etmememiz ve onları ihya etmemiz isteniyor. Özellikle kalple alaka kuruluyor ki, kalbin çalışması dirilişe, durması ölüme sebebiyettir. Kâfirler ölü kalbe sahip olurken, mü min-i kâmiller diri kalbe sahip olurlar. Kalplerin devası beştir denilmiştir: 1- Kur an-ı Kerim i, manasını düşünerek okumak. 2- Açlığa riayet etmek. 3- ALLAH ı çok zikretmek. 4- Seher vaktinde ALLAH a tazarru ve niyazda bulunmak, gece ibadet etmek. 5- Salihlerle oturmak. Bunlara riayet eden, kalp hastalığına düçar olmaz. Alt yapısı hazır olmadan ve sağlam temel üstüne oturtulmadan yapılan bir binanın boya ve süslerinin güzelliği ne işe yarar. Ufak bir sarsıntıda yerle bir olur. Onun içindir ki hazırlık çok önemlidir ve itina gösterilmesi gerekir. Bayrama ve gecesine hazırlık da tam ve yeterli olmalıdır. Ev ve iş yerlerinde bayram hazırlıkları yapılırken gönüllerde de yapılmalıdır. Kirli-paslı, kırık-dökük, tertipsiz ve düzensiz yerler, bayrama hazır ve dost ağırlamaya uygun olamazlar. Gerçek Dost u ağırlamaya ehil ve layık olmak için Şemsettin Sivasi (K.S.) ya kulak verelim: Vâsıl olmaz kimse Hakk a, cümleden dûr olmadan Kenz açılmaz ol gönüle tâ ki pürnûr olmadan Sür çıkar ağyar dilden tâ tecelli ede Hakk Padişah konmaz saraya hâne mamur olmadan 11

12 Ramazan orucu ve diğer tüm ibadet ve taatlerimiz bizi bayrama mânen hazırlarken, zâhiren de gerekli hazırlıklar yapmamız fıkıh kitaplarımızda detaylı olarak anlatılmaktadır. İçimiz de, dışımız da temiz ve düzgün olmalıdır. Yüzümüz dostlarımıza gülerken, kalbimiz gerçek Dost la olmalıdır. Bunun tadını tadanların dilinden bunu dinleyelim: Bayramım imdi bayramım imdi Yâr ile bayram ederler şimdi Hamd ü senâ, hamd ü senâlar Yâr ile bayram kıldı bu gönlüm Sulh isteyenin savaşa hazır olması gibi, Rabbisine vuslat isteyenin de mücadele, mücahede ve riyazatla Dâru s-selâm a hazırlanması gerekir. Beden, mal, hem beden ve hem de malla yapılan ibadetler bize bu hazırlığı yaptırırlar. Yazın sıcak günlerinde oruç tutmayı sevenler, bunun için severler. Kendileri muhtaç iken elindekini-avucundakini infak edenler işte bunun için sarfederler. Hac için yollara düşenler, bunun için her türlü zorluklara severek ve sevinerek göğüs gererler. Zira Zeyd b. Sabit (R.A.)den rivayete göre Resûlullah (S.A.V.) Efendimiz şöyle buyurdu: İbadetlerin en faziletlisi, en zahmetli olanıdır. 5 Binaenaleyh biz de, bu gecede yapacağımız dua ve ibadetlerimizin muhakkak kabul olunacağına ve ALLAH Teâlâ nın biz kullarına olan lutfu, ikram ve izzetinin bol olacağına inanarak bu geceyi ihya etmeye gayret gösterelim. Bu fırsat bir daha insanın eline ya geçer, ya geçmez. Hani dedelerimiz, ninelerimiz! Hani annemiz, babamız! Hani dostlarımız kardeşlerimiz! Hani geçen sene aramızda bulunan dost ve ahbablarımız! Nereye gittiler? Niçin aramızda yoklar? Unutmayalım ki, onları sinelerine çeken kara toprak yakında bizi de çekecek... Binaenaleyh bu mübarek bayram gecesini toparlanmamıza vesile kılmalıyız Deylemi, Firdevs, 2/196, No: Deylemi, Firdevs, 3/620, No: Deylemî, Firdevs, 5/274, No:8165, Suyutî, Ed-Durru l-mensûr, 7/402 4 İbn-i Mace, Sıyam: 68; Beyhaki Şuabu'l-İman, No: 3711, 3/341 5 El-Beyan ve t-ta rif, 1/121 12

13 Hicret OSTA "KIYASLAMA" VE ÇOCUKLAR Kıyaslama davranışı psikolojide genelde olumsuz etkileriyle anılır. Özellikle çocuk psikolojisinde, kişiye geri dönüşü mümkün olmayan zararlar vermesinden dolayı asla tasvip edilmez. Kıyaslama konusu bebeklik çağında boy, kilo gibi fiziksel özellikler iken ilerleyen dönemlerde çocuğun sergilediği sosyal davranışlar (arkadaşlarıyla geçimi, büyüklerini ne derece dinlediği vb.) ve ağırlıklı olarak okul başarısıdır. Anne - babanın çocuklarını kıyasladıkları kişiler ise çocukla yaşıt komşu, akraba ve arkadaşlardır. Kıyaslama, çocuğun olumsuz davranışına odaklanarak, tercih edilen davranışı bir kişi üzerinden örneklendirmek suretiyle yapılır. Bu ise çocukta görülmesi arzu edilen davranışa ulaşmaktan ziyade, odaklanılan olumsuz davranışı pekiştirir. Ders masasını toplamasını istediğimiz bir çocuğa Ayşe nin masası ne kadar düzenli, bir de kendi masana bak. demek, asla bizi istenilen noktaya götürmeyecek, aksine kıyaslandığını hisseden çocuk masasını dağınık bırakmaya devam edecektir. Anne - baba çocuğunu neden kıyaslar? Anne - baba kıyaslama yaparken aslında tamamen iyi niyetlidirler. Amaçları çocuklarındaki aksayan yönleri düzeltip, zihinlerinde taşıdıkları ideal çocuğa kavuşmaktır. Özellikle ders çalışma hususunda anne - babanın kıyaslamaya daha sık başvurduğu gözlemlenmektedir. Çocuklarını ders çalışmaya teşvik etmek akabinde de onların okul başarı seviyelerini yükseltmek, ebeveynlerin temel düşünceleri arasında yer alır. Bu amaçla sarf 13

14 edilen kıyaslama cümlelerine örnek verecek olursak Ahmet in yazısı ne güzel, keşke sende onun gibi yazabilsen., Ayşe seni yazılıda geçti mi? gibi. Kıyaslamanın çocuk üzerindeki etkileri Kıyaslamalar çocuğun, kendisini yetersiz hissetmesine ve özgüveninin sarsılmasına yol açar. Yetersizlik duygusu ise çocuğa öfke, kıskançlık, mutsuzluk, hırçınlık, küskünlük yaşatır. Bu olumsuz yaşantılar neticesinde çocukta içe kapanma, çekingenlik ya da tam tersi saldırganlık, uyumsuzluk gibi sosyal davranışları ketleyen birçok yeni durum ortaya çıkar. Özellikle de çocukta oluşan Beni anlamıyorlar! düşüncesi, onu yalnızlığa iter ve anne - babasından uzaklaşmasına sebebiyet verir. Kıyaslamanın okul başarısına yönelik olarak çocukta ne gibi etkiler oluşturabileceğine bakacak olursak, genelde iki tür tepkiyle karşılaşırız. İlki; bazı çocuklar kıyaslandıkları kişileri geçmek için gerçekten çalışırlar ki bu ilk anda olumlu bir gelişme gibi görünür. Ama sürekli birilerini geçme çabası çocukta hırs meydana getirir. Hırs ise kişilik özelliği haline gelirse çocuğu (ileride genci ve yetişkini) yalan başta olmak üzere birçok hataya düşürür. Hâlbuki çocuk kimi geçerse geçsin sürekli kendisinden daha başarılı kimselerin var olacağı gerçeğini fark eder. Buna bağlı olarak ebeveynleri tarafından sürekli kıyaslanacağını düşünür. Bu durum onu içinden çıkamayacağı bir bıkkınlığa sürükler. İkinci ise devamlı kıyaslanmaya maruz kalan çocuk, yaşadığı mutsuzluğun etkisiyle anne babasını cezalandırmak ister. Hassas bir nokta olarak niteleyebileceğimiz okul başarısına yönelik olarak öç almayı uygun bulur ve genelde derslerini tamamen boşlar. Neticede kötüleşen ders notları, çocukta Ben ne yaparsam yapayım falancayı geçemem gibi olumsuz fikirler ortaya çıkarır. Bu da sadece çocuğun okul başarı seviyesinde değil genel manada bir kötüye gidiş sergilemesine sebep olur. Kıyaslama sonucu çocukta oluşan bu iki tepkinin ortak yanlarını incelersek; öncelikle çocuk kıyaslandığı kişilere karşı sevgi duyamaz, hatta onlara kıskançlık, nefret gibi asla tasvip etmediğimiz duygularla yaklaşır. Devamlı kıyaslanmaya maruz kalan çocuk, bizzat yaşayarak kıyaslama davranışını edinmiş olur. Kendisi de pekâlâ anne babasını kıyaslar. Ahmet in babası daha çok para kazanıyor!, Ayşe nin annesi kızına hiç kızmıyor. gibi. Haliyle bu durum anne babanın burukluk yaşamasına sebep olur. Tüm bunların yanında çocuk, çevresindeki kişilere mesafe koymaya başlar ki bu da onun çevresinden soyutlanmasına yol açabilir. Kıyaslamanın çocukta bıraktığı en derin iz olarak da ömür boyu içinden atamayacağı ve her durumda karşısına çıkabilecek olan özgüven eksikliğini ve yetersizlik duygusunu söyleyebiliriz. Doğru kıyaslama nasıl yapılır? İnsanın kişilik yapısı doğum şartlarından tutun da kültür, yaşanılan çevrenin koşulları, miras alınan genler, idrak seviyesi, anne babanın şahsiyeti gibi daha pek çok sayamadığımız etkenler vesilesiyle inşa edilir. Bu nedenle her çocuğun (genelde her insanın) biricikliğini, tekliğini kabul etmek zorundayız. Bu da kardeş bile olsa, şartları birbirinden çok farklı olan çocukları kıyaslamanın ne büyük bir hata olduğunu bize göstermektedir. Kıyaslama esasında bir ölçü aracıdır. Doğru kullanıldığı takdirde bize, çocuğun gelişimine ve değişimine dair pek çok ipucu sunar. Hatta çocukta görmek istediğimiz birçok olumlu özelliğin oluşmasına dahi yardımcı olur. Peki nasıl? Bir çocuk ancak ve ancak kendisiyle kıyaslanabilir. Çocuğunu kendi uzantısı olarak görmeyen ve onu nevi şahsına münhasır bir varlık olarak kabullenen anne baba, çocuğunun yetersizlik duygusunu yaşamadan elinden gelenin en iyisini yapmasına fırsat verir. Böylece çocuk mutluluğu da üzüntüyü de kendi yapabilecekleri ekseninde yaşar. Doğru kıyaslamanın nasıl yapılabileceğine dair bir örnek: Bir önceki sınavdan daha yüksek puan almış olan bir çocuk, kendisini geçen arkadaşlarıyla kıyaslanıp üzülmeyi değil, kendi notunda yükseliş yakalamasından ötürü tebrik edilmeyi hak etmiştir. Yani kıyaslanılan yine kendisidir. Kendi, kendisinin notunu geçmiştir. Bu onun çalıştığına 14

15 dalalettir ki sonuçtan ziyade, gösterdiği emek takdir edilmiş olur. Bunun bilincinde olan anne baba, çocuğunun başarısını görür, mutluluğunu paylaşır. Bu da derse teşvik anlamında başkalarıyla kıyaslamadan daha etkili bir yöntemdir. Bir de diğer sınavdan daha düşük not almış çocuğun vaziyetini inceleyelim. Anne- babasının ona, kendisinin aslında daha iyi bir not alabildiği gerçeğini hatırlatması, çocuktaki özgüveni pekiştirir. Artık çocuğun ders çalışması, başkalarını geçmek adına değil, kendisinin çalıştığı zaman daha iyi not aldığına inanmasından ötürüdür. Sonuç Ebeveynlerin, çocuklarının olumlu yönlerini geliştirmek adına çoğu kez hatalı bir şekilde kıyaslamaya başvurduklarını görüyoruz. Netice de değişime direnen, yetersizlik duygusundan dolayı yalnızlığa mahkûm, okulda uyumsuz çocuklar yetişiveriyor. Anne- baba ise (kendince) her imkânı sağladığı halde, neden çocuğunun bu duruma geldiğine anlam veremiyor. Özellikle de çocuk yaşadığı bu duyguları sözlü olarak ifade edemiyorsa anne babaya duyulan bir öfke birikiminden dahi söz etmek mümkün. Bu durumun dayandığı nokta ise genelde aile içi çatışma ve iletişim kopukluğudur. Tüm bu istenmeyen durumlara mahal vermemek için öncelikle, çocuğumuzun artılarıyla, eksileriyle herkesten farklı bir birey olduğunu kabul etmeliyiz. Onun olumsuz özelliklerine yoğunlaşarak başkalarıyla kıyaslamaktan çok, olumlu özelliklerine odaklanarak kendisiyle kıyaslamayı tercih etmeliyiz. Çocuğumuzda var olmasını istediğimiz davranışı kişiler üzerinden değil, davranışın bizatihi kendisi ve getirileri üzerinden çocuğa aktarmalıyız. Kendisinin değerinin başkaları üzerinden biçilmediğini, kendisinin kendisi olduğu için önem arz ettiğini bilen çocuk elbette ki özgüveni gelişmiş, sosyal davranışları uyumlu, akademik başarısı yeterli bir birey olarak yetişecektir. Bu da hem anne baba hem de çocuk açısından birçok mutluluğu ve başarıyı beraberinde getirecektir. 15

16 Kamil ABDULLAHOĞLU İŞLERİMİZDE DOĞRUYU BULABİLMEK Bereketi bol bir ayda bulunuyoruz. Biz Müslümanlar için Ramazan ayı, mübarek gece ve günler birer fırsat olmalı. Bu vesilelerle dağarcığımızı biraz daha doldurmalıyız. (Ey müminler Ahiret için) Azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. (Bakara, 197) ayeti, bizlerin çıkacağımız uzun yolculukta azığa muhtaç olduğumuzu ve bu azığında mahiyetini bildirmektedir. Yakında çıkacağımız yolculuk öyle bir yolculuk ki dönüşü yok. Yanımızda yardımcılarımız ve bize paramız bittiği noktada finans sağlayacak birileri de yok. Kainatın efendisi (s.a.v) akrabalarını safa tepesine çağırarak onlara şöyle konuştu: Ey Kureyş topluluğu, kendinizi Allah tan satın alın (Allah ın azabından koruyun) yoksa ben Allah ın azabından hiçbir şeyi sizden men edemem. Ey Abdü l- Menaf oğulları, Allah ın azabından hiçbir şeyi sizden uzaklaştıramam. Ey Abdulmuttalip oğlu Abbas, Senden de Allah ın azabından hiçbir şeyi men edemem. Ey Peygamberin halası safiye, ben, Allah ın azabından kurtarmak için sana hiçbir yararım olmaz. Ey Muhammed (s.a.v) in kızı Fatıma, malımdan ne dilersen iste, vereyim fakat Allah ın azabından hiçbir şeyi senden men edemem. (Buhari, Vesaya, 11). Kimsenin kimseye faydasının dokunamayacağı o büyük gün gelmeden aile, komşuluk, ticaret, sosyal vs. tüm ilişkilerimizi ilahi emre olan uygunluğunu gözden geçirelim. İnsan yaşadığı hayat içerisinde sayısız olayla karşılaşır ve kalbine de pek çok düşünce gelir. Bunların doğru olup olmadığını nasıl tespit edecek. Âlimlerimiz bu hususta bizlere ışık tu- 16

17 tacak usuller göstermişlerdir. Bu usulleri şöyle sıralaya biliriz: Ey iman edenler! Şeytanın adımlarını takip etmeyin. Kim şeytanın adımlarını takip ederse, muhakkak ki o, edepsizliği (yüz kızartıcı suçları) ve kötülüğü emreder. Eğer üstünüzde Allah'ın lütuf ve merhameti olmasaydı, içinizden hiçbir kimse asla temize çıkamazdı. Fakat Allah dilediğini arındırır. Allah işitir ve bilir. (Nur, 21) 1- Yaptığımız iş veya düşüncemizin doğru olup olmadığı şeriata arz edilir. Şeriatın hükümlerine uygunsa o işte hayır vardır. Uygun değilse o işte hayır yoktur. Dini hükümlerin kaynağı Kur an ve sünnettir. Fiillerimiz ya da düşüncelerimiz Kur an ve sahih sünnetin zahirine uygunluğu tespit edilebiliyorsa, o fiilin ifası konusunda tereddüt etmemek gerekir. 2- Fiil ya da düşünce muttaki alim yada varsa bir mürşidi kamile sorulması gerekir. Âlimler peygamberlerin varisleridir. Peygamberler ilim mirası bırakmışlardır. Dini ilimlerde rusuh (yüksek paye) sahibi kimseler Kur an tarafından (Al-i İmran, 7) bizlere örnek olarak gösterilir. Ayrıca adaletle emreden âlimleri Rabbimiz kendi yüceliğine şahit tutmaktadır (Al-i İmran, 18). Fiillerimizin doğruluğu onlar tarafından tasdiklenirse, şeriata uygunluğu da tasdiklenmiş olur. 3- Yapılacak fiil Salihlerin yaşantıları ile değerlendirilmeli. Kur an bizlere sürekli iman ve Salih ameli telkin etmekte ve onlara uymayı öğütlemektedir. Bir ayette: (İslâm dinine girme hususunda) öne geçen ilk muhacirler ve ensar ile onlara güzellikle tabi olanlar var ya, işte Allah onlardan razı olmuştur, onlar da Allah'tan razı olmuşlardır. Allah onlara, içinde ebedî kalacakları, zemininden ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır. İşte bu büyük kurtuluştur. (Tevbe, 100) Yine Kur an peygamberlerin Salihlerden olduğunu ve dualarında Salihlerden olarak ölme taleplerinin varlığından bizlere bahseder. Ayrıca Allah Teala Salihlerin dostu olduğunu beyanla: Muhakkak ki benim dostum, kitabı indirmiş olan Allah'tır. Ve O, Salihleri dost edinir. (A raf, 196) Salihler güzel amelleri ile Allah a yakınlık kesbettikleri için onların fiillerine uygun davranışlar Allah ın maksadına da uygun olacağı anlaşılmaktadır. 4- Fiil ve düşüncelerimizi nefis, istek ve hevamıza sunmalıyız. Eğer düşünce ya da fiillerimiz nefis ve hevamızın hoşuna gidiyor ve işlememizi bize telkin ediyorsa bunun şer olduğuna, eğer 17

18 ondan nefret ediyorsa onun hayır ve güzel olduğuna hükmederiz. Zira nefis ve hevamız bize hiçbir zaman hakka uygun olanı emretmez ve yapmamızı istemez. Konuyla alakalı Yusuf (a.s)ın ifadesini Kur an bize naklederken Ben nefsimi temize çıkarmam; çünkü nefs, Rabbimin merhameti olmadıkça, kötülüğü emreder. Doğrusu Rabbim bağışlayandır, merhamet edendir. (Yusuf, 53). Hevaya uymanın sapıklık olduğunu beyan eden ayette ise Yüce Rabbimiz şöyle buyurmaktadır: Eğer sana cevap veremezlerse, bil ki onlar, sırf heveslerine uymaktadırlar. Allah'tan bir yol gösterici olmaksızın kendi hevesine uyandan daha sapık kim olabilir! Elbette Allah zalim kavmi doğru yola iletmez. (Kasas, 50). Konuyla alakalı başka ölçülerden de bahsedilebilir. Ancak bu ölçüler genel anlamda kendimizi denetleme hususunda ilk olarak başvurmamız gerek miyarlardır. Yüce rabbimiz kâinatta her şeyi bir denge içerisinde yaratmış. Bu dengelerden biri de, insanın hayır ve şer ekseninde orta yerde durması ve tercih hakkının kendine verilmesidir. Orta noktada bulunan insan üzerinde hegemonya kurmak isteyen şeytan ve nefis, diğer taraftan insana iyilikleri ilham eden ruh ve melektir. Bu çekişme ortasında insan düşünce ve fiillerinin hangilerinin şeytan ve nefis tarafından üflendiğini, hangisinin de melek tarafından olduğunu tespit edemeyebilir. Şeytan ve nefsin bizlere nasıl yaklaştığını tespit sadedinde birkaçını şöyle sıralayabiliriz; 1- Şeytan güzel olan bir işi ilk önce yapmamayı emreder. Bu hususta tüm gayretini sergiler ve içki, kumar, fuhuş vs. gibi ara vasıtalar kullanır. Bir ayette: Ey iman edenler! Şeytanın adımlarını takip etmeyin. Kim şeytanın adımlarını takip ederse, muhakkak ki o, edepsizliği (yüz kızartıcı suçları) ve kötülüğü emreder. Eğer üstünüzde Allah'ın lütuf ve merhameti olmasaydı, içinizden hiçbir kimse asla temize çıkamazdı. Fakat Allah dilediğini arındırır. Allah işitir ve bilir. (Nur, 21) Andolsun ki Allah, birçok yerde (savaş alanlarında) ve Huneyn savaşında size yardım etmişti. Hani çokluğunuz size kendinizi beğendirmiş, fakat sizi hezimete uğramaktan kurtaramamıştı. Yeryüzü bütün genişliğine rağmen size dar gelmişti, sonunda (bozularak) gerisin geri dönmüştünüz. 2- Bir ameli terk ettirme hususunda başarılı olamazsa o işi erteletmek ister; Namazı sonra kılarsın, zekatı hemen vermen gerekmez daha sonra daha sonra gibi vesveseler ilka eder. Kula düşen emri hemen yerine getirerek şeytana ve nefise pirim vermemektir. 3- Bazı işlerde acele ettirir; Şeytan dünya işlerimiz hususunda bizlere acele davranmamızı sürekli telkin eder. Acele eden kişi sağlıklı karar veremez. Yapması gerekenleri unutur. Nitekim ibadetlerimizi ihmal etmemizin arka planlarından biri de dünya işlerimizde acele etmemizdir. Şu işimi bitireyim de yaparım, kılarım gibi vesveselerle bizleri amellerimizden uzaklaştıracak işler karşımıza çıkarır ve onların aciliyetini bizlere telkin eder. 4- Yapmakta olduğumuz amellerimize riya sokar; Terk ettiremeyeceği bir amel hususunda başka planları devreye sokar. Bunların en tehlikeli olanlarından biri de riyadır. Hadislerde riya gizli şirk olarak nitelendirilir. Allah Teala hiçbir hususta ken- 18

19 dine eş ve ortak koşulmasını kabul etmez. Amellerdeki ihlâstan maksatta riyadan uzak yapılan ameldir. 5- Şeytan kişiye yaptığı amellerle kendini beğendirir (ucub); Allah Resulü (s.a.v)in ordusu Mekke nin fethinden sonra Huneyn e yürümüştü. Ordunun çokluğu ordu içerisinde bazılarına aşırı güven vermişti. Bu güvenlerinin onlara bir fayda sağlamadığını Kur an şöyle anlatır: Andolsun ki Allah, birçok yerde (savaş alanlarında) ve Huneyn savaşında size yardım etmişti. Hani çokluğunuz size kendinizi beğendirmiş, fakat sizi hezimete uğramaktan kurtaramamıştı. Yeryüzü bütün genişliğine rağmen size dar gelmişti, sonunda (bozularak) gerisin geri dönmüştünüz. (Tevbe, 25) Kul kendinden bir şey görmemeli ve kendisini beğenme belasına düşmemelidir. 6- Bazen de şeytan insana sen yapman gerekenleri gizli yap sonra Allah onu ortaya çıkarır ve sen insanlar arasında şerefli ve üstün olursun şeklinde telkinde bulunur. Allah kulunu korursa, kul şöyle der; Ben Alla ın kuluyum O benim efendimdir. Dilerse amellerimi izhar eder dilerse gizler, dilerse beni hakir dilerse aziz eder diyerek işini Allah Tealaya havale eder. 7- Sonuç olarak şeytan insana; Bu amelelri işlemeye senin ihtiyacın yoktur. Zira sen saidlerdensen ameli terk etmen sana zarar vermez. Şayet şakilerdensen yaptığın amel sana fayda vermez diyerek rahatına bak der. Ramazan ayında nefis muhasebesi yaparken, şeytan tarafından karşımıza konulacak pek çok planlara karşı ilim marifet ve Salihlerden yardım alarak ve sürekli Rabbimizin yardımını talep ederek korunmaya çalışmaz gerekir. Allah (cc) şeytanın ve nefislerimizin şerrinde hepimizi muhafaza eylesin. Âmin. Not: Bu yazı İmam Birgivi nin Tarikat-ı Muhammediye adlı eserinden istifade edilerek yazılmıştır. Baskı, (Daru l kalem, Suriye, Halep) 19

20 Nihat MORGÜL İslam ın 4. Şehrine Yolculuk Hama Nevair 20

21 İslam ile özdeşlenmiş şehirleri saysak Mekke-i mükerreme, Medine-i münevvere, Kudüs-i mübareke den sonra her halde Şam-ı şerif gelir. Şereful mekan bi l mekin (bir yerin şerefi oradakilerin şerefine göredir) kaidesince gerçekten Şam, şerif (şerefli) unvanını hak ediyor. Çünkü Şam, Hazreti İbrahim in hicret mekânıdır. Hazreti Yahya nın kabri, Hazreti Hud un makamı oradadır. Bunun dışında birçok sahabe, tabiin efendilerimizin kabirleri Şam dadır. Âlimlerden, Salihlerden birçokları orada medfundur. 21

22 Bunun dışında ayetlerde ve hadislerde de Şam a işaretler vardır. Örneğin İsra Suresi ilk ayette çevresini mübarek kıldığımız Mescidi Aksa (Kudüs) ifadesinde kastedilen çevrenin Şam olduğu belirtilmiştir. Çünkü Şam, o gün ve şimdi Kudüs çevresindeki en önemli şehirdir. Diğer yandan Kureyş suresi 2. Ayette yaz yolculuğundan kastedilen yer Şam dır. Yine sahih hadis kitapları- mızda Şam ın faziletiyle ilgili sahih hadisler bulmak da mümkündür. Otuz gün sürecek ve benim de katıldığım Uluslar Arası İmamlar Hatipler Davetçiler Ve Öğretmenler Buluşmasını da fırsat bilerek çoktan beri arzuladığım şeyi Şam-ı şerifi ziyaret etmeyi iste- 22

23 Mevlana Halid-i Bağdadî türbesi Suriye de eski hava kuvvetleri komutanı Hafız Esed in devriminden sonra yönetim %5 nüfusa sahip alevilerin kontrodim. Bu ziyarette temel amacım İslam şehirlerinin en önemlilerinden birini ziyaret edip İslam kültürü daha yakından tanımak, oradaki âlimlerden ve ilim halkalarından azami istifade etmek, Şam a giden ve gitmek isteyenler için uygun ilmi ortamları araştırmaktı. Suriye neresi?! Suriye daha çok siyasi sebeplerle bizim gündemimize gelir. Önceleri terör sorunu, su sorunu ve Hatay problemi dolayısıyla ismini sık sık duyardık. Son dönemlerde Türkiye Suriye arasındaki problemler yerini dostluğa bırakınca hem siyasi hem kültürel ilişkilerimiz gelişti. Komşumuzu tanıdık. Türkiye nin en uzun sınırı Suriye ile. 20 milyonluk bir ülke. Soğul savaş döneminde Rusya ile iyi ilişkileri ve yakınlığı vardı. Suriye, kadim Hıristiyanlığın mekânı. Başkenti Şam, dört halife sonrası İslam ın başkentliğini yapmış yıllarca. İslam ın gelişip serpildiği yer. Buradan çıkan İslam orduları Kuzey Afrika yı fethettikten sonra Cebel-i Tarık ı geçip şimdiki İspanya da Endülüs Emevi devletini kurmuşlar. Kuzeye ilerleyen ordular Bizans ın başkenti Kostantınıyye yi muhasara etmişler. Ulaşım Suriye ye hava yoluyla, otobüsle veya trenle gitmek mümkün. Parası önemli değil diyenler hava yolunu tercih edebilirler. Otobüsle etrafı görerek gitmek isteyenler İstanbul dan 65 TL ye direk Şam a bilet alabilirler. Tren en uygunu fiyat olarak, fakat biraz vakit alıyor. Ben yolculuğumda otobüsü tercih ettim. Otobüsle yolculuk İstanbul dan Şam a ortalama 24 saat sürüyor. Suriye girişlerde her tür pasaporta vize istiyor. Sınırda da vize alınabiliyor. Vize ücreti 48$. Yeşil pasaportu olanlar konsolosluktan vize alırlarsa ücret ödemiyorlar. Ekonomik hayat 1 TL 30 SL (Suriye Lirası) ediyor. Suriye iki sene öncesine kadar ekonomik bir ülkeydi. Ancak son senelerde fiyatlar Türkiye ile hemen hemen eşit hale geldi. Yine de bazı şeyler buradan ucuz. En başta ulaşım. Örneğin 25 SL ye Humus otogarında bir fincan çay içip 30 SL ye (1 TL) Hama ya otobüs bileti aldık. Hatay dan Şam a otobüs bileti 500 SL. (15 TL) Suriye nin dışa borcu yok. Petrolü kendisine yetiyor. Buna karşın halk genel olarak fakir. Özellikle devlet memurları ikinci üçüncü iş yapmak zorunda kalıyor. Buna bağlı olarak maalesef rüşvet, adam kayırma ve yolsuzluk yaygın. Suriye de özellikle tarım yapılıyor. Başta Zeytin, Fıstık, domates, karpuz olmak üzere birçok sebze meyve yetiştiriliyor. Siyaset ve yönetim 23

24 vehbe zuhayli, nurettin ıtır ve sudanlı şeyh doktora tezi savunmasında lüne geçmiş. Hafız Esed diktatörlükle ülkeyi yönetmiş yıllarca. Her yerde baba ve oğlun (Hafız Esed ve Beşşar Esed) resimleri var. Bu durum siyasi olarak yeni bir tarih oluşturma gayreti olarak görüyorum. Ülkenin siyasi tarihini kendi devrimiyle başlatıyorlar. Halkın yönetime katılması değil övgü dışında siyaseti konuşması bile yasaklanmış. Her ne kadar diş doktoru oğul Beşşar döneminde bir açılım olduysa da hala o baskı devam ediyor. Suriye deyken dostlarımızın bize ilk tavsiyesi sakın burada siyaset konuşma, ağzını kapat oldu. Önceleri bunu garipsedim. Sonra bunun sebeplerini öğrenince hak verdim. Yine burada tanıştığımız önemli bir meslek erbabı bize şunları aktardı: Burada hukuka hiç değer verilmiyor. Hukuk var ama zengine her yol açık. Beni hapse attılar. Ebu Gureyb hapishanesinde olan işkenceden daha fazlasının bana yaptılar. O kadar işkence gördüm ki artık hapisten korkmuyorum. Ben hürriyet arıyorum. Halk burada âlimlere boyun eğmiş, onlar da merkezi hükümetin dediğinden dışarı çıkmıyorlar. Burada kimse konuşamıyor. Yerin altı hapishanelerle dolu. Yönetimin kendisi zenginlik içinde yaşarken kendilerine itaat etsin diye halkı aç bırakıyorlar. Burada eğer partiye yakın olursan ve zenginsen her yol sana açıktır. Halk genel olarak dindardır. Muhalefet edenler gayril madubi aleyhim velad daallin (Fatiha daki kendilerine gazap edilenler ve sapkınlar mealindeki ayet) kabul ediliyorlar. (Bununla Hama direnişi ve ardından olanları istihza ile ima ediyor.) Bunları bize anlatmaya cesaret edenler anlattıklarım aramızda sır olarak kalsın diye de tembih etmeyi ihmal etmiyorlar. Zaten bu konuşmalar esnasında insanların daima sağı solu kontrol etmelerinden o tedirginliği anlıyorsunuz. Halk böyle 24

25 korkutulmuş, sindirilmiş. Bu bile siyasi yönetimin zulmü ve halkın durumu hakkında epey bilgi veriyor. Halkın anlattıkları, hissettikleri siyasi ve sosyal sistemi tanıma açısından çok önemli. Yer altında hapishaneler olmasından daha korkuncu insanların bu görmedikleri ama daima duydukları dehşetli mekânların varlığını hep düşünmeleri ve bu korku ile yaşamaları. Gidip de dönmeyenlerin hikâyeleri, dönenlerin hali pür melali insanları bu hale getirmiş. yer altına götürüyorlar, dünya ile bağlantını kesiyorlar, tek başına ve çaresiz kalıyorsun, hukuk ve adalet yok, oradaki canavarların insafına terk ediliyorsun, ailen bile seni soramıyor. Sorsa da ulaşamıyor diye bilmek, böyle bir ortamda yaşamak Cehennem hayatı gibi bir şey. Halk içinden bu sisteme ateş köpürüyor ama başına bir şey gelir diye durumu idare etmeyi de öğrenmiş. Hayatta kalmanın başka yolu yok. Siz bulaşmasanız da bazen size bulaşıyorlar. Biri sizi şikâyet etti mi sizin için zor günler başlıyor. Hama Katliamı örnek olarak hep önlerinde ve hafızalarında duruyor de Hama nın dindar halkı yapılan zulümlere isyan ediyorlar. Bunun üzerine Hafız Esed in kardeşi General Rıfat Esed bir gece Hama yı kuşatıyor. Tüm şehrin dünya ile bütün irtibatını kesiyor. Havadan ve karadan şehre operasyon düzenliyor. Bu operasyonlar neticesinde 20 bin i aşkın insan çoluk çocuk, suçlu suçsuz ayırt etmeden katlediliyor. Çevre ülkelere sığınanlar geri isteniyor. İade edilenler sınırı geçer geçmez kurşuna diziliyorlar. Bu anlatılanlar film değil, gerçek. Şimdilerde Türkiye ile Suriye nin arası gayet iyi. En son Tayyip Erdoğan a Halep Üniversitesi fahri doktora unvanı verdi. Bu toplantıda Tayyip Erdoğan salona girerken En büyük Türkiye sloganlarıyla ayakta alkışlandı. Daha düne kadar PKK, Su ve Hatay meselesi yüzünden iki devlet birbirini düşman biliyorken, Apo nun Şam da ikameti ve Suriye sınırından geçip bizde operasyon yapan teröristler yüzünden neredeyse savaşın eşiğine gelmişken problemli meselelerin halledilmesi, yerini bu dostluğa bıraktı. Bu, gelecek adına iyi bir gelişme. Suriye de nereleri gezelim? İster turistik amaçlı olsun ister İslam kültürünü tanıma anlamında kültürel amaçlı olsun Suriye mutlaka gezilip görülmesi gereken bir yer. Halep: Halep, bizden bir yer. Halep oradaysa arşın burada gibi atasözlerimizde yaşayan bir şehir. Son nüfus sayımına göre beş milyonu aşkın nüfusuyla Şam ı geride bırakan Suriye nin en kalabalık şehri. Halep, kalesi, Emeviye Camii -ki içinde Hazreti Zekeriya nın makamı var- tarihi çarşısı, fıstığı ve taş binalarıyla meşhur bir yer. Türkiye den oraya göçenler sebebiyle Türk nüfusunun da yoğunlukla yaşadığı bir şehir. Burada ki Mevlevihane yi özellikle ziyaret etmenizi tavsiye ederim. Halep teki Mevlevihane Konya dakinden sonra dünyada ikinci sırada geliyormuş. Mekân, metre kare olarak Konya dakinden büyükmüş. Devlet arazisine el koyduğu için tekke şuan küçük bir araziye sıkışmış. İçinde camisi var. Minare, girişteki avlu kapısının üstünde. Kubbe ve minarenin üstünde ki Mevlevi külahı dikkat çekiyor. Bu camide haftada iki gün zikir meclisi oluyormuş. Bir cuma namazını burada kılmak nasip oldu. Tüm camilerden yayılan Kur an ve kaside sesleri şehrin içinde yankılanıyor. Kuran tilavetinin ardından cami müezzininin kasideleri duyuldu minareden. Cuma kıldıran imamın kıraatine bayıldım doğrusu. Hama: Hama katliamından bahsetmiştim. Hama denince yüreği yanmayan Müslüman yoktur herhalde. Bizde Hama nın böyle bir acı hatırası var. Burada Asi nehri üzerine kurulmuş Nevair denen tarihi su dolapları en çok ziyaret edilen yerlerden. Bu gezide bana en çok bu su dolaplarını ziyaret değil, eski Hama sokaklarında dolaşmak, gece Halep Kalesine çıkıp orada piknik yapan ailelerin arasında açık havada üç kişilik cemaatle kıldığımız akşam namazı zevk verdi doğrusu. 25