Sinemada baba ve oğul

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sinemada baba ve oğul"

Batur Çakır
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Sinemada baba ve oğul Deniz Buga Mithat Alam Film Merkezi nde şu ana kadar, Boğaziçi Üniversitesi öğrencileri tarafından hazırlanan Sinemada Anti- Kahraman, Sinema ve Delilik, Sinema ve Beden başlıklı üç sunum haftası gerçekleştirildi. Şimdi de, tartışması bol, ilgi çekici bir başka konu mercek altına alınıyor: Sinemada Baba ve Oğul. Varolan reklam filmlerindeki temel iki baba temsilini düşünelim: 1. Antik Yunan heykellerini anıştıran çıplak bedenine, küçük ve uyumakta olan oğlunu yaslayan, koca ve damarlı eliyle oğlunun başını okşayarak ona huzur aşılayan baba ve bu babanın farklı metaların tanıtımına hizmet eden kaçınılmaz türevleri. Bize babanız kadar güvenin çünkü en az onun kadar güçlüyüz, babanınız sizin için tahsis ettiği huzuru vaat ediyoruz size cümlecikleri var olan bu birincil baba temsilinin üzerinden tüketiciye kolaylıkla iletilir. 2. Hafif tıknaz, yumuşak başlı, kendisini ailesine adamış, başında iyilik haleleri ile dolanan büyük mavi gözlü sevimli babalar. Söylem bu ikinci temsilde şu hale bürünmüştür: Babanınız kadar iyiyiz ve en az onun kadar sizi (-bisküvi reklamı ise-sağlığınızı, -sigorta reklamı ise- geleceğinizi, -banka reklamı ise-hayallerinizi) düşünür ve sizin için çalışırız. Reklam dünyası, muhatabının algı yapısı içinde yer alan herhangi bir kelimenin anlam hiyerarşisinin en tepesindeki anlamını alır, onu değişik şekillerde görselleştirerek iletilmesi gereken bilginin alıcıya en kısa yoldan ulaşmasını sağlar.

2 322 Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2004 Herhangi bir kelime: Baba Baba kelimesine iliştirilen anlamlar Güç, Güven, Saygı, Huzur, Ailenin direği Baba kelimesinin ilişik anlamları çoğaltılabilir. Burada bizim ilgi alanımız dahiline giren, baba nın anlamları açıldığında ilk olarak karşımıza dikilen sözcüklerin neden hep güç ile ilintili, yüceltici isimlerden ve sıfatlardan oluştuğudur. Baba kelimesi bize gelirken yanında getirdiği yan anlamları nasıl bir tarihsel süreç içinde kazanmış olabilir? Babalık, zaten halihazırda güç ile eş anlamlı olan erkekliğe ne tür bir katkı sağlamaktadır? Baba olan erkek, ehlileşmekte ve toplumsal alanda daha ulvi bir statüye mi kavuşmaktadır? Babalık, erkek olma sürecini mi tamamlar? Herhangi bir kelime: Oğul Oğul kelimesine iliştirilen anlamlar Güç, tazelik, cinsel üretkenlik, ailenin potansiyel direği, soyadı taşıyıcısı Anne, kız evlat, aile, erkek ve kadın ayrımı ekseninde tartışacağımız baba ve oğul ilişkisini aile içindeki diğer ilişkilerden ayırıp mercek altına almamızın nedenini baba ve oğulların kısacası ataerkilliğin şekillendirdiği toplumsal kurguya bakmak, güç ilişkilerinin ve erkekliğe dayanan diskurların aile içindeki izlerini araştırmak olduğunu söyleyebiliriz. Bizi bu konu hakkında hevesli kılan bir başka neden, sinema sanatı açısından baba-oğul ilişkisinin içinde barındırdığı iktidar savaşı, huzursuzluk ya da tam tersine huzur ve homo-erotizm nedeniyle hikaye yaratmak için çok zengin bir kaynak olmasıdır. Bu noktada ise asıl irdelenmek istenen, anlatılan baba-oğul hikayelerinde seyircinin konumudur. Ataerkil olarak kodlanmış izleyici, perdede bir iktidar savaşı izlerken tanıdık ve saygı duyduğu figürlerin görkemine mi kapılmaktadır? Bir baba ile oğlun sevişme sahnesi onu neden sarsmaktadır? Baba ve oğ-

3 Sinemada Baba ve Oğul 323 lu seyircinin gözünde tütsülendiren sadece içlerinde barındırdıkları iktidar savaşının heyecanı mıdır? Sunum haftası bir belgesel, bir kısa ve dört uzun metraj film olmak üzere toplam altı filmden oluşuyor. Fransız yönetmen François Ozon un kısa filmi La Petite Mort (1995), son yılların en çarpıcı belgesellerinden biri olan Capturing the Friedmans (2003), Tsai Ming-liang den the River (1997), ünlü Rus yönetmen Aleksandr Sokurov dan Father and Son (2002), Nanni Moretti nin Altın Palmiyeli filmi Son s Room (2001) ve 2002 nin en iyi filmlerinden biri olarak gösterilen The Return sunum haftası programını oluşturuyor. Şunu hemen belirtelim: farklı coğrafyalardaki (Amerika, Avrupa, Uzak Doğu) yapıları izleyicinin karşısına taşıyan bu filmler gerek avant-garde yapıları, gerekse iktidar ilişkilerine getirdikleri tanımlayıcı ya da ufuk açıcı yaklaşımlarıyla izleyiciye farklı deneyimler vaat ediyorlar. Sokurov un Baba ve Oğlu Cannes dan sonra İstanbul Film Festivali ni ziyaret eden, geçen senenin en iyi filmlerinden biri olarak kabul edilen ancak Türkiye de vizyon şansı bulması neredeyse imkansız olan Baba ve Oğlu, programa adını verdiği Baba-Oğul temalı sunum grubu haftası vesilesiyle Mithat Alam Film Merkezi nde Türkiye de ikinci kez seyircinin karşısına çıkıyor. Yalnızca Rus sinemasının değil, dünya sinemasının kendine has yönetmenlerinden Sokurov un Anne ve Oğlu, Baba ve Oğlu, İki Erkek Kardeş ve Bir Kız Kardeş üçlemesinin ikinci filmi Baba ve Oğlu, Sokurov un tüm görselliğini ve şiirselliğini üzerinde taşıyor. Sokurov, Tchaikovsky nin melodileri ve Rembrandt ın fırçasını birbirine karıştırarak yarattığı yarı gerçek-yarı düş evrende her daim eş anlamlı gözüken sevgi ve aşk sözcüklerinin arasındaki ince ancak ölümcül fark üzerinde hafif hafif salınıyor. İzleyici sonsuz bir sevginin mi, yoksa sonsuz bir aşkın mı anatomisini izlediği üzerinde kafa yorarken içine garip bir sıkıntının yayıldığını fark ediyor. Keza, hikayenin Adonisleri bir baba ve bir oğul, perdede akıp

4 324 Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2004 giden şiir de onların aşk larına adanmış bir şiir. Gel gelelim, biz bu şiiri daha çok birbirlerine olan sevgi leri (aşk değil!) göğe dayanmış, artık benlikleri içi içe geçmiş ideal bir baba-oğul ilişkisi olarak algılamada ısrar ediyoruz. İşte tam bu nokta izleyici olarak konumumuz zorlanıyor, rahatsız oluyoruz çünkü Sokurov elimize gerekli kanıtı vermiyor, hatta verdiği kanıtlar, gösterdiği kareler hep aşk dolu, hep erotizm dolu oluyor. Biz de varsıl izleyici olarak boş yere didinip duruyor, sevgi be kardeşim diye normatif ısrarımızı sürdürüyoruz. Sokurov, neredeyse bir anlatı düzlemi yaratmadan anlattığı hikayesinde (aslında burada mood demek daha doğru olur) eğimsiz bir zeminde yayılan suyun hızıyla içimize şu soruyu yayıyor: bir babayı (ebeveyni) oğluyla (evladıyla) sevişmekten alıkoyan nedir? Tam bu noktada aklımıza müthiş hikayesiyle İhtiyar Delikanlı (Old Boy) geliyor. İhtiyar Delikanlı, bu soruya kardeşler arası cinsel ilişki boyutunu da katarak insanı çılgına çeviren güzellikte bir cevap veriyor: Bilmek, farkında olmak, kabul etmek ve üstesinden gelmek. Biz paylaştığımız şeyin yaratılmış normların ne kadar dışında olduğunun farkındayız, ancak yaşadığımız aşkı ve yasak cinselliği kabul ediyoruz, aşkımız (içimizdeki) normların çok üstünde. Aşkla ve sevişerek yaşıyoruz. Gerek İhtiyar Delikanlı, gerekse Baba ve Oğlu normlar ve normların yaratılış süreçlerini merkezine alarak izleyiciyi sarsıcı bir yolculuğa çıkarıyor. Bu yolculuğa Baba ve Oğlu üzerinden devam edersek altı çizilmesi gereken bir başka nokta filmin belirsizlik yaratmadaki başarısı olacaktır. Kuşku yok ki, bu konuda Sokurov dan daha maharetli çok az yönetmen vardır. Sokurov, ilginç bir şekilde iki binleri gözümüze sokarak zamansız ve hatta mekansız bir hikaye anlatıyor. Perdede akıp giden çok az şeyi sağlıklı bir düzlem içinde, belirli konumlara yerleştirebiliyoruz. Filmin hangi zamana ve hangi coğrafyaya ait olduğunu kestiremiyoruz. Hikaye koşullu bakışlarımız perdeden bir şiirin aktığını kabul edip konumunu değiştirmeye, Sokurov un muğlak ve puslu dünyasının içine akıp gitmeye çok sonra

5 Sinemada Baba ve Oğul 325 ikna oluyor. İkna olmayanlarsa İstanbul Film Festivali nde gözlemlediğimiz gibi salonu terk ediyorlar. Deniz Buga Kimdir? 1982 Istanbul doğumlu. Boğaziçi Üniversitesi Tarih, Sosyoloji ve Film Çalışmaları programları öğrencisi. Mart 2002 de kurulan Studio 4 Istanbul Kısa Film ve Tiyatro grubunda film çalışmalarına devam ediyor. Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi tarafından düzenlenen Hisar Kısa Film Festivali nin kurucularındandır. Filmleri The Recipe, Powerpoint Bullshit Kardeşler Uyku

Benzer belgeler

Bodrum Deniz Filmleri Festivali

Bodrum Deniz Filmleri Festivali Bodrum da, Türkiye nin ilk deniz temalı festivali olduğu belirtilen Bodrum Deniz Filmleri Festivali başladı. Cinemarine Bodrum da 11 filmin ücretsiz gösterildiği festivalin