YENİ DİYABET CHECK UP

Transkript

1 YENİ DİYABET CHECK UP Toplumda giderek artan sıklıkta görülmeye başlanan ve başlangıç yaşı genç yaşlara doğru kayan şeker hastalığının erken teşhisi için gerekli testleri içeren Check Up programı. Diyabet Check Up paketi aşağıdaki laboratuvar testlerini içermelidir. Testler: Açlık Kan şekeri Post Prandial 2. Saat kan şekeri Açlık İnsulin düzeyi HOMA IR ( insulin direnci hesaplanması ) Hemoglobin A1c ( 3 aylık şeker bilançosu ) HOMA _ IR : İnsülin direnci hesaplamasıdır. Pankreas tarafından üretilen insülin in vücut için gerekli ve yeterli etkiyi sağlayamamasıdır. İnsüline karşı direnç gelişir ise yağ hücrelerinde depolanmış trigliserid ler enerji sağlamak amacıyla kana verilir ( kanda trigliserid artar ), şekerin kas ve karaciğere girmesi zorlaşır, kanda şeker artar. İnsülin direnci sonucu ortaya çıkan bu durum kan da yüksek seviyelerdeki insülin ve şeker oranına yol açar. İnsülin direnci genellikle metabolik sendrom ve tip 2 diyabete sebep olur. HOMA IR testi ile erken dönemde insülin direncinin tespit edilmesi diyabet ve metabolik sendromun erken dönemde tespiti ve önlenmesi için ilk adımdır. Hemoglobin A1c: Diğer ismiyle şekerlenmiş hemoglobin ( yada kısaca Hba1c), şeker hastalığında tedavinin etkinliğini ölçmek, kimi zaman da şeker hastalığı tanısı koymak için kullanılan bir testtir. Hemoglobin A1c sıklıkla HbA1c olarak da kısaltılır. Şeker

2 hastalığı tedavisinde geçmiş iki-üç aya ait kan şekeri profili hakkında bilgi verdiği için geçtiğimiz yıllarda artan sıklıkla kullanılmaya başlamıştır. Açlık kan şekerinden farklı olarak şekerin gün içindeki artışını da gösterir, şeker hastalığı teşhisinde kullanılır. Hastanın şeker kontrolünü başarıp başaramadığını yani tedavinin başarısını gösteren en basit testtir. İnsülin: Vücudumuzda karbonhidrat metabolizmasının en önemli düzenleyicisidir. Pankreastan salınır. Kan şekerini düşüren en önemli tek hormondur. İnsülün karbonhidrat metabolizmasının birinci ve en önemli düzenleyicisi olmakla birlikte yağ ve protein meatbolizmaları üzerinde de önemli etkileri vardır. İnsuli in tam yokluğunda tipi şeker hastalığı ( insuline bağımlı şeker hastalığı ), bu hormonun eksikliği yada buna karşı direnç gelişmesi durumunda da Tip II şeker hastalığı ortaya çıkar. DETAYLI KADIN CHECK- UP Detaylı kadın check-up programında : tam kan sayımı anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, tam idrar tahlili, açlık kan şekeri, 3 aylık kan şekeri bilançosu, vücut insülin direnci, kan insülin seviyesi, böbrek fonksiyonları, karaciğer fonksiyonları, kan yağları ve kolesteroller in analizi, kalp fonksiyonları ve EKG, bağırsak gizli kanama taraması, dışkı mikroskobisi ve parazit taraması, kalsiyum miktarı, over ve meme kanseri ön taraması, hepatit B virüs taşıyıcılık ve aşı taraması, hepatit A taraması, tiroit fonksiyonları taramaları yapılmaktadır. Detaylı kadın Check Up programı aşağıdaki laboratuvar testlerini kapsar. Testler : TAM KAN SAYIMI ( HEMOGRAM ), SEDİMENTASYON, TAM İDRAR ANALİZİ,

3 DIŞKIDA GİZLİ KAN, DIŞKI MİKROSKOPİSİ VE PARAZİT ARAŞTIRMASI, AÇLIK KAN ŞEKERİ, HBA1C ( 3 AYLIK KAN ŞEKERİ BİLANÇOSU ), HOMA IR ( İNSULİN DİRENCİ ), İNSULİN, ÜRE, KREATİNİN, ÜRİK ASİT, Na, K, Cl ( ELEKTROLİTLER ), TOTAL KALSİYUM, SGOT ( AST ), SGPT ( ALT ), GGT ( GAMMA GLUTAMİL TRANSFERAZ ), LDH ( LAKTAT DEHİDROGENAZ ), ALP ( ALKALEN FOSFATAZ ), TOTAL KOLESTEROL, HDL KOLESTEROL, LDL KOLESTEROL, VLDL KOLESTEROL, TRİGLİSERİD, Ca 125 ( OVER KANSER TARAMASI ), Ca 15-3 ( MEME KANSER TARAMASI ), CRP, ROMATOİD FAKTÖR, HBs Ag ( HEPATİT B ANTİJENİ ), ANTİ HBs ( HEPATİT B ANTİKORU ), ANTİ HAV TOTAL ( HEPATİT A ANTİKORU ), TSH ( TROİD STİMULAN HORMON ), T3 (TRİİODOTRİONİN ), T4 ( TETRAİODO TRİONİN ), EKG ( ELEKTROKARDİOGRAFİ ).

4 YENİ GENEL CHECK-UP Yeni genel check up programında : anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, idrar tahlili ve açlık kan şekeri taraması, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının taraması, kan yağları ve kolesterol analizi, tiroid fonksiyonları taraması, kalp fonksiyonları, akciğer fonksiyonları ile hepatit A ve hepatit B taramaları yapılmaktadır. Testler: TAM KAN SAYIMI ( hemogram ) SEDİMENTASYON TAM İDRAR ANALİZİ AÇLIK KAN ŞEKERİ ÜRE KREATİNİN ÜRİK ASİT SGOT ( AST ) SGPT ( ALT ) TOTAL KOLESTEROL HDL KOLESTEROL LDL KOLESTEROL TRİGLİSERİD TSH ( TİROİD STİMULAN HORMON ) T3 ( TRİİODO TRİONİN TİROİD HORMONU ) T4 ( TETRAİODO TRİONİN TİROİD HORMONU ) HBs Ag ( HEPATİT B ANTİJENİ ) ANTİ HB s ( HEPATİT B ANTİKORU ) ANTİ HAV ( HEPATİT A ANTİKORU ) EKG ( ELEKTROKARDİOGRAM )

5 AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ Böbrek Yetmezliği; ABY; Acute Renal Failure; ARF; Böbrek fonksiyonlarının aniden durmasıdır. Böbrekler vücudumuzdaki atık maddeleri kandan süzerek atan ve sıvı dengesini sağlayan organdır. Akut böbrek yetmezliği zaman içinde düzelebilir. Bu süre içinde kanı temizleme görevini diyaliz makineleri yapar. Akut Böbrek Yetmezliği Neden Olur? Akut böbrek yetmezliği birçok sebebe bağlı olabilir. Anatomik olarak üç bölge önemlidir: Kanın böbreklere girmeden önceki kısmından kaynaklanan akut böbrek yetmezliğine PRE RENAL AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ, Böbreklerden kaynaklanan akut böbrek yetmezliğine: RENAL AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ, İdrarın idrar kanalına girmeden önceki kısmından kaynaklanan böbrek yetmezliğine ise POST RENAL AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ DENİR. Pre renal Akut Böbrek Yetmezliği: Kanın böbreklere girmeden önceki hali nedeniyle ortay a çıkan ani böbrek fonksiyon kayıplarıdır. Problem kan akımında yada kan basıncında yada kanın içeriğinde olabilir. Tansiyon düşüklüğü, Akut su kaybı ( ishal gibi ), Akut kan kayıpları, Ağır enfeksiyonlara bağlı olabilir. Bu durumlarda böbrek normal olsa da gelen kan akımının miktarı, basıncı yada içeriğine bağlı olarak iş göremez ve akut böbrek yetmezliği ortaya çıkar. Renal Akut Böbrek Yetmezliği: Böbreklerin kendisinden kaynaklanana problemlere bağlıdır. Akut tübüler nekroz

6 diye de bilinir. Filtre olarak çalışan böbrek hücrelerinin ölmesi sonucu ortaya çıkar. Böbrek hücreleri: Oksijensiz kalınca, Kansız kalınca, Bazı ilaçlar nedeniyle, Zehirli maddeler nedeniyle, Ağır alerjiler ve Ağır enfeksiyonlar nedeniyle ölebilir ve akut böbrek yetmezliği ortaya çıkar. Post Renal Akut Böbrek Yetmezliği: Böbrekten çıkan idrarın tıkanma, tümör, taş ve prostat gibi sebeplere bağlı olarak akamaması nedeniyle birikip böbrek fonksiyonunu bozması da akut böbrek yetmezliğine neden olur. Akut böbrek yetmezliği kimlerde görülür? Akut böbrek yetmezliği herkes de ve her yaşta ortaya çıkabilir. Ancak aşağıdaki faktörlerin varlığı ortaya çıkmasını kolaylaştırır: Kronik hastalıklar Diyabet, Hipertansiyon Kalp yetmezliği, Böbrek hastalıkları, Böbrek taşı, Karaciğer yetmezliği Yaşlılık, Susuz kalmak, Kanama; özellikle mide barsak sistemi kanamaları, Böbreğe zararlı ilaçlar kullanmak: Bazı antibiyotikler, Kontrast maddeler, Kemoterapi ilaçları, Sahte ilaçlar, Cerrahi girişimler, Ağrıkesici ilaçlar

7 İbuprofen, Naproksen sodyum, Ketoprofen, ACE ( Angiotensin Converting Enzyme ) inhibitörü tansiyon ilaçları kullanmak, İdrar yollarını tıkayan durumlar, Taş, Tümör, Prostat, Akut böbrek yetmezliği şikayetleri: Akut böbrek yetmezliği çok ciddi bir hastalıktır. Aşağıdaki şikayetlerin hepsi birden ortaya çıkmaz, bazı hastalarda şikayetler hafif olabilir. En sık görülen şikayetler: Vücutta şişme, İdrar miktarında azalma, İdrara çıkma sayısında azalma, Kuyu renkli idrar, Halsizlik, yorgunluk, Çabuk yorulma, Sersemlik hali, Bulantı, kusma, İştahsızlık, Kas ağrıları ve kramplar, Kas güçsüzlüğü, Ağızda metalik tat, İleri derecede yetemezliklerde epilepsi benzeri Kasılmalar ve koma görülür. Akut Böbrek Yetmezliğinde teşhis: Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Kesin teşhis laboratuar testleri ile konur. Akut böbrek yetmezliği düşünülen hastada aşağıdaki testler yapılır: Tam kan sayımı ( Hemogram), Tam İdrar tahlili, Üre,

8 Kreatin, Elektrolitler, Kalsiyum, Fosfor, ALP, Total protein, Mikroalbumin, Albümin, İdrarda protein, İdrarda kreatin, ANA ( anti Nükleer Antikor), ASO ( anti streptolizin O), Anti Nötrofil Sitoplazmik Antikor, Anti Glomeruller Basement Membran antikor, testleri tanı koydurur. Laboratuar testleri yanında böbrek ultrasonografisi, ilaçlı böbrek filmi, böbrek tomografisi teşhis için önemli tetkiklerdir. Akut Böbrek Yetmezliğinde tedavi: Akut böbrek yetmezliğinin tedavisi altta yatan hastalığın sebebine ve şiddetine bağlıdır. Böbrek yetmezliğine sebep olan faktörler ortadan kaldırılmaya çalışılır. Var ise tıkanıklığın giderilmesi, Böbreğe yeteri kadar kan gitmesini sağlamak, Böbrek fonksiyonunu bozan ilaçları kesmek, Enfeksiyonları tedavi etmek, Bu süre içinde hasta diyalize alınarak böbrekler üzerindeki yük hafifletilebilir. Akut böbrek yetmezliğinden korunma: Böbrek yetmezliğinden korunmak için aşağıdaki önlemleri dikkate almak gerekir: Her yıl böbrek fonksiyonlarını da içeren basit bir check- up yaptırmak, Her gün yeterli su içmek, Böbrek fonksiyonlarını bozan ilaçları kullanmamak, bilmediği ilacı almamak, Daha önce geçirilmiş böbrek hastalığı yada kronik hastalığı olan kişilerin daha sık olarak böbrek fonksiyonlarına baktırmaları önerilmektedir.

9 Referanslar: 1. National Kidney Disease Education Program 2. National Kidney Foundation 3. The College of Family Physicians of Canada 4. The Kidney Foundation of Canada 5. Acute renal failure. DynaMed website. Available at: Accessed June 6, Hilton R. Acute renal failure. BMJ. 2006;333: Available at: ract&list_uids= Accessed June 6, Needham E. Management of acute renal failure. Am Fam Physician. 2005;72: Available at: Accessed June 6, Rondon-Berrios H, Palevsky PM. Treatment of acute kidney injury: an update on the management of renal replacement therapy. Curr Opin Nephrol Hypertens. 2007;16: Venkataraman R, Kellum JA. Prevention of acute renal failure. Chest. 2007;131: ÜRİK ASİT Ürik asit protein metabolizmasının artığıdır. Günde 750 mg ouşur. Birkısmı idrar birksımı dışkıyla atılır. Ürik asit için normal değerler: Erkek: 3,4-7,0 mg/dl

10 Kadın: 2,4-5,7 mg/dl Ürik Asidi Arttıran Sebepler Aşırı protein alımı Gut hastalığı Lösemi, Kan hastalıkları, Bazı tümörler, Böbrek yetmezliği, Kurşun zehirlenmesi, Bazı kalıtsal metabolik hastalıkarda ürik asit değeri yükselir. Ürik Asidi Azaltan Sebepler Hepatit ler, Metabolik hastalıklar, İnsulin kullanımında ürik asit değeri düşer. SODYUM ( Na+) Na+; Sodyum klor ile birlikte serumun en önemli mineralidir. Hücrelerin içinde yaşayabilecekleri ortamı sağlarlar. Hücre içinde az bulunur. Gıdayla alınır, idrar, ter ve dışkıyla atılır. Böbrekten büyük oranda süzülür ve geri emilir, az bir kısmı atılır. Sodyum İçin Normal Değerler: Sodyum normalde mmol/l arasında olmalıdır. Sodyum Testi ne için yapılır? Sodyum dengesi bizi hayatta tutar. Böbrek hastalıkları, diyabet, karaciğer

11 hastalıkları ve tansiyon için diüretik gibi ilaçların kullanımında sodyum ve elektrolit dengesi kolayca bozulur, bu nedenle bu hastaların izlenmesinde sodyum miktarına sıklıkla bakılır. Sodyum Miktarını Arttıran Sebepler Aşırı tuz almak, Böbrek hastalıkları, Aşırı su kaybetmek, Böbrek üsü bezi hastalıkları, Şekersiz diyabet, Şeker hastalığı, İdrar söktürücüler. Sodyum Miktarını Azaltan Sebepler Böbrek hastalıkları, Böbrek üstü bezi hastalıkları, İdrar söktürücüler, İlaçlar, Aşırı terleme, İshal gibi hastalıkların izlenmesinde Sodyum değeri önemlidir. POTASYUM K+; Potasyum yaşam için gerekli önemli bir mineraldir. Hücre içinde bol miktarda bulunur. Hücre içindeki kimyasal ortamın ana elementidrir. Hergün besinlerle alınır ve idrarla atılır. Potasyum için normal Değerler: Normalde kan potasyum seviyesi 3,6-5,0 mmol/l arasındadır.

12 Potasyumu Arttıran Sebepler Gıdayla fazla potasyum alımı, Serumla fazla potasyum verilmesi, Hücrelerin parçalanması sonucu hücre içindeki potasyumun dışarı çıkması: Yanıklar, Kas ezilmeleri ve kas iltihapları, Ağır sistemik enfeksiyonlar, sepsis, Agır travmalar ezilme çarpmalar, Lenfoma lösemi tedavisi Potasyumun atılımının azalması: Böbrek yetmezliği, Ağır ani su kayıpları, Şeker koması, Potasyumu Azaltan Sebepler Beslenme bozukluğu açlık, Alkolizm, Şeker koması tedavisi sırasında, Anabolik hormon tedavisi, İdrarda fazla potasyum atılması, Böbreküstü bezi hastalıkları, Hormonal tedaviler, İlaçlar, İshal, kusma, Aşırı terleme METABOLİK PANEL

13 Basic metabolic panel; SMAC7; Sequential multi-channel analysis with computer-7; SMA7; Metabolic panel 7; CHEM-7 Metabolik Panel: Amerika ve Avrupa ülkelerinde sık kullanılan ana metabolik parametrelerin bakıldığı test panelidir. Ülkemizde bu isimde çok kullanılmaz. Metabolizma hakkında kısa ve öz bilgi verir. Kandan bakılır. Metabolik panel hangi bilgileri verir? Üre ( yada BUN), kreatinin, CO2, kan şekeri, ve elektrolitler bakılır. Panel böbrek fonksiyonları, kan asit / baz dengesi, kan şekeri, elektrolitler hakkında bilgi verir. Metabolik panel için normal değerler: BUN: 7 to 20 mg/dl CO2 (carbon dioxide): 20 to 29 mmol/l Kreatinin: 0.8 to 1.4 mg/dl Glukoz : 64 to 128 mg/dl Serum klor: 101 to 111 mmol/l Serum potasyum: 3.7 to 5.2 meq/l Serum sodyum: 136 to 144 meq/ LAKTAT DEHİDROJENAZ LDH Laktat dehidrogenaz şekerden enerji elde etmekte kullanılan önemli bir enzimdir, hücre içinde bulunur 5 tipi vardır. LDH-1 (4H) kalpte, LDH-2 (3H1M) kanda, LDH-3 (2H2M) akciğerde, LDH-4 (1H3M) böbreklerde, LDH-5 (4M) karaciğer ve kaslarda bulunur.

14 LDH birçok hastalıkta yükselir.hatta normal gebelikte ve kuvvetli egzersizde bile yükselir. Laktat dehidrogenaz için normal Değerler: LDH normal değeri : U/L arasındadır. Laktat dehidrogenazı arttıran sebepler: Kalp krizi, Hepatit, Tümöral hadiseler, Kemik iliği ve karaciğer hasarı yapan tümörler, Zatüre, Kan hastalıkları, Gebelikte kan uyuşmazlığı varsa Kas hastalıkları, Kalp hastalıkları, Böbrek hastalıkları LDH seviyesinin artmasına yol açan hastalıklardır. KREATİNİN Kreatinin protein metabolizmasının atık ürünüdür. Vücuttaki kas kitlesi ne kadar fazlaysa kreatinin de o kadar çok üretilir. Tamamı idrarla atılır. Kan kreatinin miktarı metabolizma ve böbrek fonksiyonları hakkında çok önemli bilgiler sunar. Aşağıdaki ilaçlar kan kreatinin seviyesini etkiler: Aminoglikozid gurubu antibiyotikler, Cimetidin ( mide ilacı ) Kemoterapi ilaçları, Sefalosporinler gibi böbreğe zarar veren ilaçlar,

15 Ağrı kesiciler, Trimetoprim kullanımı sırasında kreatinin seviyesi etkilenir. Kreatinin testi ne için istenir? Kreatinin testi böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla istenir. Kreatinin tamamen böbrekten atılır, eğer böbrek fonksiyonları bozulursa artmaya başlar, idrardaki miktarı da düşmeye başlar. Kreatinin normal değeri: Kreatinin erkekte 0,7 ila 1,3 mg/dl, kadında 0,6 ila 1,1 mg/dl arasında dır. Kadınlarda düşük olmasının sebebi kas kitlesinin daha az olmasından kaynaklanır. Kreatinin seviyesini arttıran sebepler: Akut tübüler nekroz, Dehidratasyon ( susuz kalma), Diyabetik nefropati ( şeker hastalığına bağlı böbrek hasarı), Eklampsi ( gebelik zehirlenmesi), Glomerülonefrit, Böbrek yetmezliği, Kas hastalıkları, Piyelonefrit ( böbrek iltihabı), Şok, kalp yetmezliği ve buna benzer sebepler dolayısı ile böbrek kan akımının azaldığı durumlar, Rabdomyoliz,, İdrar yollarında tıkanma, Kan kratinin seviyesini düşüren sebepler: Kas hastalıkları ( kas kitlesini eriten hastalıklar), Myasteniya gravis, Referanslar: Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116.