Laboratuvarda Çalışma Kuralları, Güvenlik ve İlkyardım. Doç. Dr. Ömer KOZ

Transkript

1 Laboratuvarda Çalışma Kuralları, Güvenlik ve İlkyardım Doç. Dr. Ömer KOZ

2 LABORATUVAR GÜVENLİĞİ Kimya Laboratuvarı çalışma alanı olarak tehlikeli bir çevredir. Yeterli guvenlik onlemlerinin alinmasi ve temel guvenlik kurallarina uyulmasiyla laboratuvarda olusabilecek kazaların ve yaralanmalarin onune geçilebilir. 2

3 TEMEL KURALLAR 1. Laboratuara gelirken uygun kıyafetler giyilmeli, saçlar uzun ise mutlaka toplanmalıdır. 2. Laboratuvarda çalışılırken önlük, eldiven ve koruyucu gözlük giyilmesi zorunludur. 3. Laboratuvar dışına laboratuarda kullanılan önlük, eldiven, vb. ile çıkılmamalıdır. 4. Laboratuvarda yiyecek ve içecek tüketilmemeli, gıda malzemeleri bulundurulmamalıdır. Laboratuvar ekipmanları bu amaçla kullanılmamalıdır. 5. Laboratuvarda koşulmamalı, şakalaşılmamalı ve asla yalnız çalışılmamalıdır. 3

4 LABORATUVAR GÜVENLİĞİ İÇİN TEMEL KURALLAR 6. Laboratuarda yangın söndürücünün yeri ve laboratuar çıkışları mutlaka öğrenilmelidir. 7. Laboratuvar düzenekleri kurulurken dikkatli olunmalı ve çatlak ve kırık cam malzemeler kullanılmamalıdır. 8. Laboratuvarda hiç bir kimyasal madde koklanmamalı veya tadılmamalıdır. Pipet ile çalışılırken ağız yoluyla sıvı çekilmemeli ve kimyasalların cildinizle temasından kaçınılmalıdır. 9. Laboratuardan ayrılmadan önce çalışılan alan, cihazlar ve cam malzemeler mutlaka temizlenmeli ve yerlerine bırakılmalıdır. Laboratuvarda kontrolsüz açık alev kaynakları bırakılmamalıdır. 4

5 LABORATUVAR GÜVENLİĞİ İÇİN TEMEL KURALLAR 10. Denemeler sonunda oluşan kırık cam malzemeler ve kimyasal atıklar (katı veya sıvı) ayrı kaplarda toplanmalıdır. Sıvı atıklar asla lavabolara dökülmemelidir. 11. Laboratuvarda tereddüt edilen her konuda asistanlara danışılmalı, kendi kendinize veya arkadaşlarınıza sorarak karar verilmemelidir. 5

6 KİMYA LABORATUVARLARINDA STANDART ÇALIŞMA PROSEDÜRÜ 1. Davranışlar ve Hazırlanma a. Laboratuara vaktinde ve deneye çalışarak, hazır gelinmelidir. b. Laboratuara uykusuz ve aç bir mideyle gelinmemelidir. c. Laboratuvarda yapılan her şey lab. defterine yazılmalıdır d. Laboratuara gelirken uygun ve rahat giysiler giyilmelidir. Laboratuvar sizin en iyi giysilerinizi giyeceğiniz yer değildir. Ne kadar dikkatli olursanız olun, kimyasalların küçük sıçramaları kaçınılmazdır. Bu yüzden şort vb. kıyafetler çalışma için uygun değildir. Uzun saçlarda tehlikelidir. Daima toplanmış olmalıdır. Açık ayakkabılar da Lab da çalışmak için uygun değildir. 6

7 f. Laboratuvar da meydana gelen en ufak kazada (elinizi kesme, kimyasal dökülmesi vb.) derhal sorumlu asistana haber verilmelidir. g. Laboratuardaki çalışmanızı, kendi sağlığınızı veya diğer çalışan arkadaşlarınızın sağlığını etkileyebilecek bir durum olduğunda mutlaka asistanınızı önceden bilgilendirmelisiniz. Örn. Hamilelik, tıbbi rahatsızlıklar, alerji, AIDS vb. 7

8 2. Çalışma Alanı a. Laboratuvarda çalışma alanının düzeni ve temizliği sizin sorumluluğunuzdur. Çalışma alanının düzenli tutulması, kimyasalların dökülmesini ve cam malzemelerin kırılmasını büyük ölçüde önler. b. Laboratuvar malzemeleri, daha sonra kullanan kişinin güvenliği açısından, kesinlikle kirli ve içinde kimyasal madde ile bırakılmamalıdır. d. Laboratuvar çalışmalarının bitiminde, kullanılan tezgahlar ve malzemeler temizlenmelidir. e. Laboratuvar ortamına numune/kimyasal madde dökülmesi durumunda derhal asistana haber verilmeli ve temizlenmelidir. 8

9 3. Cam Malzemeler a. Cam malzemeler kullanılmadan önce çatlak ve kırık olmamasına dikkat edilmelidir. Laboratuvar kazaları genellikle çatlak veya kırık cam veya porselen malzemelerin kullanılması ile oluşur. Bunlara dikkat edildiği sürece, kaza oluşumu engellenebilir. b. Termometre asla baget olarak kullanılmamalıdır. Termometre, pipet vb. yuvarlanabilecek cam eşyalar laboratuar tezgahı üzerine yere düşmelerini önleyecek şekilde konulmalıdır. c. Düzenekler kurulurken, cam malzemeler tutacaklar ile sabitlenmelidir. Dibi yuvarlak balonlar altına bir destek koymadan, masaya bırakılmamalıdır. d. Kesinlikle kırık cam malzemelere çıplak elle dokunulmamalıdır. Kırılan cam malzemeler derhal süpürülüp, dikkatle uygun bir yere atılmalıdır. Kırık camlar, çöp kutusuna değil kırık cam kutusuna atılmalıdır. Kırılan cam malzemeler asistana bildirilmelidir. 9

10 4. Kimyasal Maddelerle Çalışma a. Laboratuvarda bulunan bütün kimyasallar toksisiteleri, tahriş edicilikleri, yanıcılıkları veya patlayıcı özelliklerinden dolayı tehlikelidirler. Bu nedenle kesinlikle kimyasallara çıplak elle dokunulmamalı, tadına bakılmamalı ve koklanmamalıdır. b. Laboratuvarlarda içinde kimyasal madde olan hiçbir kap etiketsiz olmamalıdır Kullanmadan önce etiket dikkatlice okunmalıdır. Kimyasallar bir kaptan başka bir kaba aktarıldığında yeni kabın etiketlenmesi unutulmamalıdır c. Şişesinden alınan kimyasallar kullanılmasa bile hiçbir zaman tekrar orijinal şişesine konulmamalı, orijinal şişenin içerisine pipet daldırılmamalıdır. d. Bir çözeltiyi almak için kullanılan pipet farklı bir çözelti şişesine daldırılmamalıdır. 10

11 4. Kimyasal Maddelerle Çalışma e. Asitler suya azar azar ilave edilmelidir. Kesinlikle asidin üzerine su ilave edilmemelidir. f. Pipet ile sıvı çekilirken puar v.b. kullanılmalıdır. g. Kolay tutusabilen sıvılar kapalı bir kap içerisinde deney tezgahı üzerinde bulunmalı ve ısı kaynaklarından (bek alevi, elektrikli ısıtıcı vb.) uzak tutulmalıdır h. Zehirli buharları ve gazları solumaktan kaçınılmalıdır. Bu tür maddeler ile derişik asit, baz ve uçucu çözücülerle çalışırken çeker ocak kullanılmalıdır. i. Laboratuvarın bir yerinden başka bir yerine kimyasal madde taşırken dikkatli ve güvenli bir şekilde taşınmalıdır. Kimyasal maddeler hiçbir zaman laboratuvar dışına çıkarılmamalıdır 11

12 4. Kimyasal Maddelerle Çalışma j. Kimyasal atıklar laboratuvar sorumlusunun direktiflerine uygun olarak işleme tabii tutulmalıdır. Lavabolara ve başka yerlere kesinlikle kimyasal madde dökülmemelidir. k. Herhangi bir denemeye başlamadan önce, deney bilgisi okunmalı, kimyasalların yapısına bakılmalıdır. Kimyasalların üzerindeki işaretlere dikkat edilmelidir Bu işaretler; 12

13 Kirmizi: Alevlenebilirlik Mavi:Saglik Sari: Reaktivite Beyaz: Ozel Durum (W:Su ile reaksiyon veren 13

14 14

15 5. Cihazlarla Çalışma a. Bek kullanırken özel dikkat gösteriniz. Saçlar, elbise bek alevinden uzak tutulmalıdır. b. Bek alevinde ısıtma işleminde mutlaka tahta maşa kullanılmalıdır. c. Kullanılmadığı sürece bek veya elektrikli ısıtıcılar daima kapalı tutulmalıdır. d. Isıtma veya kaynatma işleminde kabın tamamen kapalı olmamasına dikkat edilmelidir. Basınçtan dolayı patlamaya neden olabilir. e. Tüp içinde sıvı maddeleri ısıtırken aşırı ısınmayla sıçramayı önlemek için tüp sürekli çalkalanmalıdır. Tüpün ağız kısmı deney yapan kişiye veya başkasına yönlendirilmemelidir. f. Isı cihazlarının sıcaklığı elle kontrol edilmemelidir. g. Etüv veya fırın kullanırken yapılmış sıcaklık ayarı değiştirilmemelidir. 15 Gerekiyorsa görevliye bildirilmelidir.

16 5. Cihazlarla Çalışma h. Plastik eldivenle etüv, fırın kullanılmamalıdır. Yüksek sıcaklıklarda çalışırken maşa kullanılmalıdır. i. Hassas terazinin dengesi kontrol edilmelidir. Su terazisindeki hava kabarcığının ortalanmış olması gerekmektedir. Aksi durumda asistana başvurulmalidir. Hassas terazi kullanılmadığı zamanlarda kapalı ve yüksüz olmalıdır. j. Hassas terazi üzerine veya etrafına kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir. Dökülen kimyasal madde derhal temizlenmelidir. k. Çeker ocaklar kullanılmadan önce havalandırma sistemi çalıştırılmalıdır. l. Elektrikli aletlerin elektrik bağlantısı yapılırken ellerin tamamen kuru olmasına dikkat edilmelidir. m. Kullanımı tam olarak bilinmeyen cihazlar kesinlikle kullanılmamalıdır. 16

17 6. Laboratuvar Kazaları ve İlk Yardim a. Cilde veya göze kimyasal madde sıçraması halinde bol su ile yıkanmalı, ilk yardım kuralları çerçevesinde hareket edilmelidir. b. Giysilerin ateş alması durumunda asla koşulmamalı; yerde yuvarlanarak alev söndürülmeye çalışılmalı ve yardım istenmelidir. Eğer bir kişi alev almışsa hava ile temasını kesmek için yangın battaniyesi ile müdahale edilmelidir. c. Laboratuvarda olabilecek kimyasal yanıklar önce bol su ile yıkanmalı, ağrı azalıncaya kadar temiz soğuk su veya dolaylı olarak buz tatbik edilmeli, olayın durumuna göre ilk yardım kuralları çerçevesinde hareket edilmelidir. d. Bir yangın çıktığında yapılacak ilk iş yangının yayılmasını önlemek için izole edilmeli ve yardım istenmelidir. Eğer yangın küçük çapta ise yangın tüpleri ile müdahale edilebilir. 17

18 6. Laboratuvar Kazaları ve İlk Yardim e. Kesik veya kanamalarda; yara ve etrafı temizlenip üzeri gazlı bezle kapatılır. Kanamanın şiddetine göre gevşek ya da sıkı bir tamponla basınç uygulama yoluna gidilir ve yardim istenir. f. Yanıklarda; kazazedenin şoka girmesi, mikrop kapması önlenir. Tutuşmuş durumda olan yanmalarda yapılacak ilk iş yanan kısmın havayla temasının önlenmesidir. Bu yapılamadığında yanan kısma su dökülmelidir. Asit gibi kimyasal madde yanmalarında bol suyla yıkama gerçekleştirilmelidir. Yanık elbise altında ise, elbiseler kesinlikle çıkartılmaya çalışılmamalıdır. Yanığa kesinlikle elle dokunulmamalıdır. g. Kırıklarda; kırık elbise altında ise elbiseler keserek çıkartılmalıdır. Yara varsa temizlenmeli, kanama varsa durdurulup tampon yapılmalıdır. Kırık iki taraftan sert malzemelerle tespit altına alınıp hareket etmeyecek bir şekilde sarılmalıdır. Vücudun farklı bölgelerinde meydana gelen kırıklara farklı uygulamalar yapılmaktadır. h. Boğulmalar; kullanılan kimyasal maddelerden dolayı veya elektrik çarpması sonucu ağız kapanarak yeterli miktarda oksijen sağlanamaması sonucu ortaya çıkar. Bilinci bozulmuş kazazedenin dilinin arkaya kaçması önlenmeli, gerekirse bu işlem bir pensle yapılmalıdır. Hemen suni solunuma başlanmalıdır. 18