ÜN TE: 2 CÜMLEN N ANLAMI VE YORUMU AMACINA GÖRE CÜMLELER

Transkript

1 ÜN TE: 2 CÜMLEN N ANLAMI VE YORUMU Sözcüklerin yarg bildirmek üzere yap, anlam, görev ilgisiyle oluflturduklar diziye "cümle" denir. Cümle yarg birimidir. Cümlenin anlam sözcük ya da sözcük öbe i, sözcü ün yeri, noktalama imleri ve eklerle oluflur, de iflir ya da daral r. Örne in; "Bu resmi ben bile yapar m." cümlesinde "bile" sözcü ü ç kar ld nda anlam daral r. Her cümlenin bir konusu bir de ana düflüncesi vard r. Konu, cümlede söz konusu olan, üzerinde duruland r. Ana düflünce ise cümlede savunulan düflüncedir. Örne in: "Gerçek mutlulu a baflkalar n n övgüleriyle de il, de erli fleyler yapmakla ulafl l r." cümlesinde konu, "gerçek mutlulu a ulaflma" d r. Ana düflünce, "Ancak de erli ifller baflaranlar gerçek mutlulu u yakalayabilir." dir. * Cümlede vurgulanmak istenen (önemle belirtilmek istenen) ö e, yüklemden hemen önce kullan l r. Küçü ümü Kufl Cenneti ne ben götürdüm. Küçü ümü ben Kufl Cenneti ne götürdüm. * Devrik cümlelerde de vurgulanan ö e yine yüklemden önce gelir. Dün geldik zmir e. cümlesinde dün sözcü ü vurgulanm flt r. Yüklem baflta ise vurgulanan yüklemdir. AMACINA GÖRE CÜMLELER Her cümlenin bir söylenifl amac vard r. Buna göre cümleler: 1. Haber Cümlesi Havalar s nacakm fl./ S nav kazand m. 2. Yarg Cümlesi Problemler oldukça zordu. /Bafllamak bitirmenin yar s d r. 3. Dilek Cümlesi Haydi, seninle dost olal m./ Lütfen susunuz. 4. Duygu Cümlesi Ne güzel manzara! (be enme)/ Keflke söylemeseydim! (piflmanl k) /Zavall, ne kötü durumda! (ac ma) fleklinde bölümlenebilir. 35

2 ANLATIMINA GÖRE CÜMLELER 1. Tan m cümlesi : Nedir? sorusunun yan t olan cümledir. Ç rak, bir mesle i ö renmek için bir ustan n yan nda çal flan kiflidir. (Tan m cümlesidir.) Ç rak bir mesle i ö renmek için bir ustan n yan nda çal fl r. (Tan m cümlesi de ildir, aç klama cümlesidir.) 2. Gözlem cümlesi : Gözümüzle alg lad klar m z anlatan cümlelerdir. Yeflil gözlü, siyah saçl, güzel bir k zd. Evin çevresi çitlerle çevrili. Kentin eski sokaklar nda tarihsel yap lar var. 3. Öznel cümle : Söyleyenin kendi de erlendirmelerine, görüfllerine, düflüncelerine ba l yarg lard r. Bu yarg lar tart flmaya aç kt r: zmir, güzel bir kenttir. Ozan, iyi bir çocuktur. 4. Nesnel cümle : Kan ta, ölçüye, deneye dayal yarg lard r. Bu yarg lar tart flmaya aç k de ildir: zmir, Türkiye nin üçüncü büyük kentidir. Ozan, 1.80 boyunda bir gençtir. CÜMLEDE ANLAM LG LER Birden çok yarg tafl yan cümlelerde yarg lar, de iflik anlam ilgileriyle ba lanm fllard r. 1. KOfiUL LG S Temel cümledeki yarg n n gerçekleflmesi yan cümlecikteki koflula ba l d r. se, di mi, meden, dikçe, mek üzere ekleriyle koflul cümleleri kurulur: A larsan çok üzülürüm. Hakan iyi oynad m maç al r z. Bana haber vermeden evden ayr lma. Seni gördükçe gençli imi an ms yorum. Paras n vermedikçe arabay alamazs n. Kitab geri vermek üzere ald m. 36

3 ama, fakat, yaln z, ancak, yeter ki ba laçlar yla da koflul cümleleri kurulabilir. Yan mda oturabilirsin; ama derste konuflmayacaks n. stedi in yere girebilirsin; yeter ki düzenli çal fl. 2. NEDEN SONUÇ LG S ki yarg l bu cümlelerde 1. yarg 2. yarg n n nedenidir. den, di i için, di inden, ece i için, ba eylemleriyle ve diye, ile, de, ki, sözcükleriyle neden sonuç cümleleri kurulur: Ya mur ya d ndan trafik altüst oldu. Düzenli spor yapt için genç görünüyor. Tatile ç kaca için heyecanl yd. Tatil bitti diye üzülüyorum. Ya murun ya mas yla maç yar da kald. Seni özledim ki arad m. 3. AMAÇ LG S 1. yarg 2. yarg n n amac d r. mek için, mek üzere ba eylemleriyle amaç cümleleri kurulur: Yaz n gezmek için para biriktiriyor. Çal flmas için ona bir oda verdik. 4. AÇIKLAMA LG S Neden sonuç ilgisinin tersidir. 1. yarg sonucu, 2. yarg nedeni verir. Onu çok seviyorum; çünkü bana gençli imi an msat yor. stedi i yere girdi; demek ki çok çal flm fl. Kitaplarla hafl r neflir; flu halde okuman n önemi biliyor. 5. ZAMAN LG S ki yarg zaman ilgisi ile ba lanm flt r. Seni düflünürken gökte bir y ld z kayd. Eve gelir gelmez beni arad. zmir den gideli beri sorunlardan kurtulamad. Yaz geldi mi yaylalara ç kar z. zmir e her geliflinde bize u rar. 37

4 ATASÖZLER Atasözleri kal plaflm fl cümlelerdir. Sözcükler ya da sözcüklerin yerleri de ifltirilmez. Atasözlerinin ço u mecazl d r. Mecazs z olanlar da vard r. * Mecazl atasözleri: Üzüm üzüme baka baka karar r. Aya n yorgan na göre uzat. * Mecazs z atasözleri: Dost ile ye iç; al flverifl etme. Bugünün iflini yar na b rakma. * Kimi atasözleri do rudan ö üt verir: Dost ile ye iç; al flverifl etme. Sakla saman, gelir zaman. 38

5 Ö REND KLER M Z PEK fit REL M 1. " yi bir dinleyici olmak, insanlar aras ndaki iletiflimde aran lan bir niteliktir." cümlesini olumsuz soru biçimini yazal m. 2. Kar fl k verilmifl sözcükleri cümleye dönüfltürelim. ak ls z gökten düflen bafl na insan n benzer kayaya dost ö rencilerin yanl fll kla su yaz benzer yazmaya üzerinde bilgi yetenekleriyle yafllar yla insanlar ve ak l kazan r de er de il 3. Afla daki cümleleri anlam iliflkilerine göre s n flayal m. A) Yorgunluktan gözlerim kapan yor. B) Ben yarime gül demem; gülün ömrü az olur. C) Göç olgusunu araflt rmak için geri kalm fl bölgelere gitti. D) Çiçekleri sulad n z m çiçekler çabuk büyür. E) Anlamak, ö renmek, tart flmak için okuyorum. F) Bir ulus kültür bak m ndan ileri gitmiflse dili de bu duruma uygun biçimde geliflir. Amaç Sonuç liflkisi: Neden Sonuç liflkisi: Koflul liflkisi: 39

6 4. Afla daki cümlelerin öznel mi nesnel mi oldu unu belirtelim. Sevgi dolu bir toplumda yaflamak istiyormufl. ( ) Denize inen dik merdivene bakakald. ( ) Sab r ac d r; meyvesi tatl d r. ( ) Tafl tlar n en güvenlisi uçakt r. ( ) Asitli yiyecekleri çok tüketmek mideye zarar verir. ( ) 5. Afla da verilen atasözlerini anlamlar yla eflleyelim. Ava giden avlan r. Adam n iyisi ifl bafl nda belli olur. Her ziyan bir ö üttür. Diken batt yerden ç kar. Ne do rarsan afl na, o ç kar kafl na. a yi çal fl rsan z gelece iniz iyi olur. b Kifli u rad her zarardan ders al r. c Zarar hangi yönden geldi ise o yönden giderilir. d Ç kar n bakarsa zarar vermekte arayan kimse, o zarara kendisi u rar. e Bir insan n gerçek de eri iflinde gösterdi i baflar ile ölçülür. 40

7 KONU TARAMA TEST Üzerine en çok fliir yaz lan flehirdir stanbul. Bu cümleyle as l anlat lmak istenen, afla- dakilerden hangisidir? A) stanbul da çok flair yetiflti i B) fiairlerin stanbul u çok sevdi i C) stanbul hakk nda çok say da fliir yaz ld - D) stanbul un en çok tan nan flehir oldu u 7 5. Arad n bilmeyen, buldu unu anlayamaz. Yukar daki cümleyi aç klayan bir yaz n n bafll için afla dakilerden hangisi uygundur? A) Bilimde Güvenilirlik B) Anlaman n Zorlu u C) Bilimde Sonsuzluk D) Bilinçli Araflt rma 2. Afla daki cümlelerin hangisinde eylemin en az iki kez yap ld, oldu u anlam kesindir? A) Yine zay f gelecek karnemde. B) Yine geldi bahar. C) Bir daha anlataca m flimdi. D) Gelecek hafta tatile giriyoruz. 6. Afla daki cümlelerin hangisinde kiflilefltirme yoktur? A) Ovan n içinden geçen nehre hepimiz bay ld k. B) Akan nehir ya mur sular ile iyice cofltu. C) Bahar n müjdecisi olan papatyalar pikni- e gelenlere gülümsüyordu. D) Kufllar, baharla birlikte flark lara bafllad. 3. Tiyatro; insan, insanl, do rudan do ruya insan n kendisi ile anlatan bir sanatt r. Afla dakilerden hangisi bu cümleden ç - kar lamaz? A) Tiyatronun anlat m arac insand r. B) Tiyatro, insan ilgilendiren her fleyi anlat r. C) Tiyatro, e itici bir sanat dal d r. D) nsan, insanl anlatan sanat dallar ndan biridir tiyatro. 7. Söz bafl bofl b rak ld nda söylenen, söylenmek istenen olmaz; söylenen, söylenmek istenen olmay nca da yap lmas gereken yap lmadan kal r. Bu cümlede alt çizili sözle anlat lmak istenen, afla dakilerden hangisidir? A) Söze gereken de eri vermemek B) Do ru ve yerinde sözler kullanmak C) Sözü kontrol alt nda tutamamak D) Söze anlam derinli i katamamak 4. Afla daki cümlelerin hangisinde koflul anlam vard r? A) Çal flt için kazand s nav. B) Yard m ederim; ama sen de bana yard m edeceksin. C) Seni arad m; çünkü çok özlemifltim. D) Söylediklerimi iyi dinlemedi i için sana da yanl fl aktarm fl. 8. Deneme kendine s n r çizemez. Bu cümlenin afla dakilerden hangisiyle sürdürülmesi en uygun olur? A) o, dille düflüncenin ikili dans d r. B) o, özgür ufuklara aç lm fl bir yaz türüdür. C) o, çizgisini korumay bilir. D) o, flimdide geçmifli, geçmiflte flimdiyi gösterir. 41

8 9. Bir sanat ürünü, okuruna: Ben sana do rular gösteriyorum. demeden bunu baflarabilirse ifllevini yerine getirmifl olur. Bu cümleyle anlat lmak istenene afla dakilerden hangisi en yak nd r? A) Okurlar ma hep yol göstermeye çal fl r m; ama bunu belli etmeden yapar m. B) fiiirde estetik ölçüler geçerlidir; bu yüzden sözün içeri ine de il, söylenifline bakar m. C) Sanat n, toplumun sesi olmas gerekti ine inan r m; fliirlerimde halk n sözcüsü olmaya çal fl r m. D) Sanat yap t n n, sanatç n n kiflili ini yans tt n düflünürüm; yazma amac m bu iflte. 10. Bir ifli herkes yapmaya çal flabilir; ama her insan, o iflin gerektirdi i ustal gösteremez. düflüncesini, afla daki atasözlerinden hangisi en iyi karfl lar? A) Her yi idin bir yo urt yiyifli vard r. B) Herkesin hamuru, ekme ine göredir. C) Herkes davul çalar; ama çoma makama uyduramaz. D) Herkesin arfl n na göre bez verilmez. 12..sözlerle yaz lm fl bir yap t n, baflar ya ulaflaca na inanm yorum. Yukar daki bofl b rak lan yere, afla dakilerden hangisi getirilirse bu sözler özgünlü e önem veren bir sanatç n n söyledi i anlafl l r? A) Bafltan savma B) Süslü püslü C) Basmakal p D) Özensiz 13. A aç denizin üzerinde büyük gölgeden devler gibi k m ld yor, dallardaki gölgeler, a açtan a aca sürüklenerek orman n k z l derinliklerinde kayboluyordu. Bu cümlede kendisine benzetilen varl k afla dakilerden hangisidir? A) Dev B) Orman C) Gölge D) A aç 14. Afla daki cümlelerin hangisinde tahmin söz konusudur? A) Ya mur ya nca ortal toprak kokusu kaplad. B) Anne kufl, yavrular n kediden korudu. C) Bizim oralara bahar gelmifltir. D) Ninem, seksen yafl nda dinç bir kad nd r. 11. Dil; yaflayan, devinen bir varl kt r. Bu cümlede anlat lmak istenene en yak n yarg, afla dakilerden hangisidir? A) nsanlar dillerine sahip ç k p onu yaflatmak zorundad rlar. B) Dil, devinim içinde oldu undan kendini çok yavafl yeniler. C) Dil, dura an de il; yaflayan canl bir varl kt r. D) Dili yaflatan, o dili konuflan sanatç lard r. 15. Afla daki cümlelerin hangisinde koflula ba l l k söz konusudur? A) Sabah koflusunu yapmak için eflofman n giydi. B) Bir haftad r ya mur ya d ndan ulafl m güçlükle yap l yor. C) Bundan sonra çal flsa da baflaramaz. D) Raporunu bitirmeden y ll k izne ç kamazs n! 42

9 16. Baz atasözleri ö üt verir, çeflitli olaylarla ilgili yol gösterir. Tecrübelerin bir flekilde yans t lmas d r. Baz atasözleri ise, bu tecrübelerin sadece sonuçlar n gösterir. Bunlardan ö üt almay z. Bunlar bize yol göstermez. Bu aç klamaya göre, afla daki atasözlerinden hangisi ö üt vermez, yol göstermez? A) Mum, dibine fl k vermez. B) Bir senden büyü ün, bir senden küçü ün sözünü dinle. C) Bugününün iflini yar na b rakma. D) yilik yapan, iyilik bulur. 19. Afla daki cümlelerin hangisinde mecazl anlat m kullan lmam flt r? A) Âfl k dedi in gönül topra na tohum düflüren kiflidir. B) Çald saz n dal na bülbül konar, cümle yürekler yara al r ve mutlaka kanard. C) fiiir, bir terlemedir, günefl günefl sözlerle. D) fiiir, düflüncelerimi, duygular m anlatt - m bir araçt r. 20. Ancak ya mura katlananlar, gökkufla n n renklerini görebilirler. Bu cümlede as l vurgulanmak istenen düflünce, afla dakilerden hangisidir? 17. Afla daki cümlelerin hangisinde karfl - laflt rma yap lm flt r? A) Benden ne istiyorsan harfi harfine yerine getirdim. B) Sahip oldu um her fleyi aileme borçluyum. C) Hayatta en önemli fley dostluk ve sevgidir. D) fl yerinde yaflad olumsuzluktan çok etkileniyor. 18. Yaflamda herkes, kendi öyküsünün kahraman d r. Bu cümlenin yak n anlaml s, afla dakilerden hangisidir? A) nsanlar, kendilerini hayat n merkezine koymamal d r. B) nsanlar, yarat l fl gere i bencil davran fllar içerisine girerler. C) nsanlar, olaylara yaln zca kendi gözlükleriyle bakarlar. D) Her insan, hayat n n baflrol oyuncusudur. A) Büyük ifl yapanlar n, büyük s k nt lar olur. B) Çok çal flmak, pek çok güzelli in kap s n açar. C) Yaflan lan s k nt lara gö üs germeyi bilenler, güzel fleylere kavuflabilirler. D) Yaflanan her s k nt n n bir nedeni ve bir sonucu vard r. 21. Afla dakilerin hangisinde "amaç" anlam vard r? A) Kitap okumad için kompozisyon yazam yor. B) Ders çal flmak için eve gitti. C) Keflke sözlerini daha önce dinleseydim. D) Tut ki sen de bizimle geleceksin. 1. C 2. B 3. C 4. B 5. D 6. A 7. C 8. B 9. A 10. C 11. C 12. C 13. A 14. C 15. D 16. A 17. C 18. D 19. D 20. C 21. B Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:... 43

10 KONU TARAMA TEST O kadar sinirlendim, o kadar sinirlendim ki.... Bu cümlenin sonuna afla dakilerden hangisi getirilirse, cümle en uygun biçimde tamamlanm fl ve anlamca pekifltirilmifl olur? A) kan beynime s çrad. B) yerin dibine geçtim. C) paçalar m tutufltu. D) içim d fl ma ç kt. 2. I. Dur be adam! II. Yapma be kardeflim! III. Çal fl be o lum! IV. Yürü be kardeflim! Yukar da numaralanm fl cümlelerin hangisinde yak nma anlam ön plandad r? A) I. B) II. C) III. D) IV Ne kadar çabalarsa çabalas n faydas z,... benim için de eri yok. Yukar da bofl b rak lan yere, afla dakilerden hangisinin getirilmesi uygun düfler? A) a z n n tad bozulsa B) a z n n pay n verse C) a z yla kufl tutsa D) a z ndan yel alsa 6. Sobay kurmamak için... Bu cümle, afla dakilerden hangisiyle tamamlan rsa bir kiflinin bir ifli yapmaktan kaçt anlam n kazan r? A) yan gelip yat yordu. B) yan çiziyordu. C) yan na kâr kal yordu. D) yan na b rakm yordu. 3. Görünen köy, k lavuz istemez. atasözünü en iyi aç klayan cümle, afla dakilerden hangisidir? A) Her zaman büyüklere dan flmak gerekmez. B) Ortada duran bir gerçe i aç klamak gerekmez. C) Bilinenlerden uzak durmak gerekmez. D) Her fleyi sora sora ö renmek gerekmez. 7. Afla dakilerin hangisinde neden sonuç anlam vard r? A) Bizi davet etmedi i için dü üne gitmedik. B) Çok kitap ald m; ama hiçbirini okuyamad m. C) Diyelim ki ayn okula gidiyoruz. D) Tatile gitmek için para biriktiriyor. 4. Afla daki cümlelerin hangisinde bir ifli özensiz yapma söz konusu de ildir? A) Ödevini çalakalem haz rlam fl. B) Bafltan savma bir eser oldu u ortada. C) Üstünkörü bir mektup göndermifl. D) Hal n n emek ifli oldu u ilk bak flta anlafl - l yor. 8. Y llard r biriktirdi im paralar kaybedince... sand m. Bu cümlede bofl b rak lan yere afla daki sözlerden hangisinin getirilmesi uygun düfler? A) yüre i hop etti B) can m burnuma geldi C) dünya bafl ma y k ld D) akl m bafl ma geldi 44

11 9. Afla daki atasözlerinden hangisi di erlerinden farkl bir yarg tafl r? A) Üzüm, üzüme baka baka karar r. B) Bir elin nesi var, iki elin sesi var. C) A aç, yapra yla gürler. D) Yaln z tafl, duvar olmaz. 13. (I) Kap dan küçük, zay f, mavi gözlü bir çocuk girdi. (II) Bafl önünde yavafl yavafl yürüyordu. (III) Gözlerinden yafllar ak yordu. (IV) Ben kayboldum, dedi. Yukar da numaralanm fl cümlelerin hangisinde görme duyusundan yararlan lmam flt r? A) I. B) II. C) III. D) IV. 10. Afla dakilerin hangisinde, birinci cümle ile ikinci cümle aras nda neden-sonuç iliflkisi vard r? A) Sözlerimi dinlemiyor, hep kulak arkas ediyor. B) Bofl oturmak istemiyor, örgü örüyor. C) Yemek yemiyor, yine de kilo al yor. D) Önce istiyor, sonradan vazgeçiyor. 14. Sinem in üzerine fazla gitmeyin, Sözleri afla dakilerin hangisiyle tamamlan rsa, cümle çok sinirli bir insan n tutumunu yans t r? A) az önce yüre i az na geldi k zca z n. B) yine hey heyleri tutmufl galiba. C) söylediklerinizi dinleyecek halde de il. D) sonra bunun hesab n sorar bize. 11. Afla daki cümlelerin hangisinde gerçekleflmemifl bir beklenti söz konusudur? A) S navdan önce gereken tüm haz rl yapmal s n z. B) Bugün onun beni aramayaca n biliyordum. C) Sevinçleri ve ac lar onunla paylaflabilece imi ummufltum. D) Böyle bir çal flman n, onun baflar s n art raca n san yorum. 15. Afla daki cümlelerin hangisinde k nama anlam söz konusu de ildir? A) Böyle güzel havada gezilmez de ne yap - l r? B) Ne biçim ö rencisin sen? C) Küçücük çocuk evde yaln z b rak l r m hiç? D) Nas l k yd n küçücük çocu a da vurdun! 12. Afla dakilerden hangisi, bir tan m cümlesidir? A) fiiir, bizim duygulanmam z sa lar. B) Gerçek flair, okuru duyguland ran kiflidir. C) Didaktik fliirde ö reticilik öne ç kar. D) Pastoral fliirin örnekleri bizde azd r. 16. Afla daki cümlelerin hangisinde eylemin önemsenmeden, özen gösterilmeden yap ld anlat lm flt r? A) S radan bir filmdi izleyece imiz. B) Ödevi üstünkörü haz rlam fls n z. C) Her fley çabucak yap lm flt. D) Olay ayr nt lar na de inmeden anlatt. 45

12 17. I. Dün sana da bir kazak ald k. II. Bir de sana kazak ald k dün. III. Sana dün de bir kazak ald k. IV. Bir kazak da sana ald k. Yukar da numaralanm fl cümlelerden hangi ikisi, anlamca birbirine en yak nd r? 21. Afla daki atasözlerinin hangisinde mecazl bir söyleyifl yoktur? A) Gemisini kurtaran kaptan. B) Yuvarlanan tafl, yosun tutmaz. C) Son piflmanl k fayda etmez. D) Y kmak kolay, yapmak güç. A) I. ve II. B) II. ve III. C) II. ve III. D) III. ve IV. 18. Afla daki cümlelerin hangisinde gerçekleflmemifl bir beklenti söz konusudur? A) Eve gidip de ders mi çal flacaks n sanki! B) Bana istedi im ücreti verir san yordum. C) Kitab okuyunca arkadafl na verir misin? D) Bizim tak m bu y l flampiyon olacak gibi. 19. Afla daki cümlelerden hangisinde tan m yap lm flt r? A) Dostluk, büyük bir özveri gerektirir. B) Dostluk, sevgi birikimlerinizin kaynaflmas n sa lar. C) Dostluk, düflmanl klar n bitti i yerde yefleren bir filizdir. D) Dostluk, bencilli in sona erdi i yerde bafllar. 20. Afla daki cümlelerin hangisinde eylemin beklenmeyen bir kifli taraf ndan yap ld anlam vard r? A) Annem bile benim hakl oldu umu düflünüyor. B) Bugün ifle bile gitmek istemiyorum. C) Bu ay bile param z yetiflmedi. D) Paray bile gözü görmüyor art k. 22. Yüre in bedenden daha çok rahat etti i yerde insan küçük yoksunluklara kolayca katlan r. Afla dakilerden hangisi, bu cümleyle farkl do rultudad r? A) nsan, huzur buldu u bir yerde çal fl yorsa bedensel yorgunluk onu fazla etkilemez. B) nsan çok para kazan rsa kendini huzurlu hisseder. C) Huzurlu bir ortam maddi aç dan yetersiz bile olsa insana çal flma gücü verir. D) Bazen bir gülümseme dünyan n mal n yok sayacak kadar insan mutlu eder. 23. Afla daki cümlelerden hangisi, kan tlanabilirlik aç s ndan ötekilerden farkl d r? A) Bu öykü kitab nda on iki öykü var. B) Kitab n 2. bas m yap lm fl. C) Öykü kiflileri, çocuklardan olufluyor. D) Sanatç, ak c bir anlat mla dikkati çekiyor. 1. A 2. C 3. B 4. D 5. C 6. B 7. A 8. C 9. A 10. B 11. C 12. B 13. D 14. B 15. A 16. B 17. A 18. B 19. C 20. A 21. C 22. B 23. D Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:... 46

13 KONU TARAMA TEST Afla dakilerden hangisi yarg l bir cümledir? A) Bütün kaç n lmazl, güzelli i ve alev rengi hüznüyle sonbahar B) fiehrin sokaklar na da lm fl yüzlerce sat c n n akortsuz bir çalg y ça r flt ran ba- rt lar C) Denizin heybetli dalgalar n seyrederken geçmiflteki yaln zl n düflünen bir adam D) fiimdi uykusundan uyanmak üzeredir güller ve han melleriyle donanm fl Paris bahçeleri 9 4. Büyük insanlar, ürettikleri de erlerle tüm insanl a yararl hizmetler sunmufltur; ancak onlar n kendi ailelerine ayn ölçüde yararl olduklar söylenemez. Bu cümlenin anlam n afla daki atasözlerinden hangisi aç klar? A) Kürkçünün kürkü, börkçünün börkü olmaz. B) Mayas z yo urt tutmaz. C) Mum, dibine fl k vermez. D) Öz a lamay nca söz a lamaz. 2. Afla daki cümlelerin hangisinde birinci yarg ikinci yarg n n nedeni de ildir? A) Heyecanlan nca bildiklerimi de unuttum. B) Ifl klar söndü ünden mum aramaya koyuldular. C) Pazarda dolafl rken birçok tan d k yüz görebilirsiniz. D) Ö retmen derse bafllad için hepimiz sustuk. 5. Afla dakilerden hangisi, Birden ç kan, bine yay l r. atasözüyle ayn anlamdad r? A) Bir bafl so an bir kazan kokutur. B) Dilim seni dilim dilim dileyim, bafl ma geleni senden bileyim. C) Elin a z torba de il ki büzesin. D) Açma s rr n dostuna, o da söyler dostuna. 3. Ac y ve üzüntüyü, omuzlara bölerek hiç ederim; sevinci, yüreklere bölerek hep ederim. Afla dakilerden hangisi bu cümleye anlamca en yak nd r? A) Ac n n etkilemedi i can, sevincin bölünmedi i yürek olmaz. B) Ac ve üzüntü, omuzlarda; sevinç, yürekte tafl n r. C) Ac lar, bedenimizi; sevinçler, gönlümüzü etkiler. D) Paylafl lmas halinde ac lar azal r, sevinçler ço al r. 6. Cümle vurgusu de ifltikçe cümlenin iletisi de de iflir. Genel anlamlar ayn ; iletileri farkl olan afla daki cümlelerin hangisinde, zaman ö esi öne ç kar lm flt r? A) Biri, dün Ali yi okulda bana flikâyet etti. B) Ali yi bana okulda biri dün flikâyet etti. C) Bana, okulda biri dün Ali yi flikâyet etti. D) Dün biri Ali yi bana okulda flikâyet etti. 47

14 7. Afla daki cümlelerin hangisinde eflitlik anlam kesindir? A) Elde ettikleri ürünü aralar nda paylaflt lar. B) Evin tüm eflyas n birlikte tafl d lar. C) Geri kalan elmalar üçer üçer bölüfltüler. D) Tarlay, çektikleri bir çitle ikiye ay rd lar. 11. Afla daki cümlelerin hangisinde bir tan mlama yap lm flt r? A) Apartman, evin çok katl olan d r. B) Apartman, flehirlerdeki yer darl n n sonucudur. C) Apartman, komfluluk iliflkilerinin zay flamas na neden olmufltur. D) K rsal kesim insan n n idealindeki konut apartmand r. 8. Afla dakilerden cümlelerin hangisinde istek söz konusu de ildir? A) Okuldan ç kar ç kmaz eve geleceksin. B) Karfl ya motorla de il vapurla geçeceksin. C) Her gün iki saat ders çal flacaks n. D) Bu yo un çal flmadan bir gün usanacaks n. 12. Afla dakilerden hangisi bir umutsuzluk, çaresizlik anlam içermez? A) Güvendi i da lara karlar ya m flt. B) Dört yan deniz kesilmiflti. C) Kolu kanad k r lm flt. D) Bindi i dal kesiyordu. 9. Afla daki cümlelerin hangisinde koflula ba l l k söz konusudur? A) Bu kitab sana, geri almak üzere vermifltim. B) Bildi iniz üzere biz bu iflten cayamay z. C) Çarfl da gezerken fliddetli bir ya mura tutulduk. D) Gruplara ayr larak konular bölüfltük. 10. Cümle biçimindeki deyimlerle atasözleri kar flt r lmamal d r. Atasözleri, genel kural niteli i tafl r. Yani yaln z özel bir durum karfl s nda de il, her zaman do rudur. Bu aç klamaya göre, afla dakilerden hangisi atasözü de ildir? A) Acemi kat r kap önüne yük indirir. B) Aç n gözü ekmek teknesinde olur. C) Yuvarlanan tafl yosun tutmaz. D) Ele verir talk n, kendi yutar salk m. 13. Öyle bir dünyada yafl yoruz ki, bir peflin hükmü söküp atmak, atomu parçalamaktan daha zor. Bu cümlenin konusu, afla dakilerden hangisidir? A) Tart flman n önemi B) Zorluklara gö üs germek C) Hayat n çeliflkisi D) Ön yarg dan kurtulmak 14. Afla daki cümlelerden hangisinde neden-sonuç iliflkisi vard r? A) Bu kaza senin için alm flt m. B) Para kazanmak için ta Fizan a gider. C) Akflam uyuyamad için ders çal flamam fl. D) Benim için bir fley ifade etmiyordu. 48

15 15. Afla dakilerden hangisinde hoflgörü anlam vard r? A) Dibi görünmeyen sudan geçme. B) At n ölümü arpadan olsun. C) Dikensiz gül olmaz. D) Çocukla çocuk olma. 19. Afla daki cümlelerin hangisinde yarg, onay beklemektedir? A) Bundan böyle senin ifline kar fl r m y m? B) Bir de ekmek verir misiniz? C) Bunca s k nt bunun için miydi? D) Ba lamay ne güzel çal yor de il mi? 16. Afla daki cümlelerden hangisinde sitem anlam vard r? A) Hani bir ifle de yarasa neyse B) Hani dün yolda görmüfltük ya C) Haklar da yok de il hani D) Hani beni yaln z b rakmayacakt n z 20. Çocu u el bebek gül bebek büyüttü, flimdi de çocuk, sözünü dinlemedi i için ona k z - yor. Bu cümlede geçen el bebek gül bebek deyiminin anlam afla dakilerden hangisidir? A) nazl, fl mar k B) çok dikkatli C) istedi i gibi D) bask c 17. Afla daki cümlelerden hangisi geçmiflte gerçekleflmifl olmas gereken bir beklenti yi dile getirmektedir? A) O, iki gündür seni ar yor. B) Ö retmen, ödevleri geçen hafta toplad. C) Umar m, dersine yeterince çal flm flt r. D) Bugünün baflar lar nda, dünün eme i de vard r. 18. E er ifline karfl heyecan n varsa, ifl hayat n verimli olur; çünkü insanlar ilerleten sevgi ve heyecand r. 21. "Genç sanatç halk n ac lar n konu edinen insand r." cümlesine afla dakilerden hangisi en yak nd r? A) Halk n ac lar n konu edinmeyen sanatç olamaz. B) Sanatç yaz lar nda yaln zca halk n ac lar n ifllememelidir. C) Kendi ac lar n konu edinen, halk n ac lar n da konu ediniyor demektir. D) Sanatç, yaz lar nda halk n günlük yaflam n ifllemelidir. Yukar daki cümlenin konusu, afla dakilerden hangisidir? A) flte isabetli seçim B) fl ve çal flma sevgisi C) Afl r heyecanl l k D) nsan n ifl süreci 1. D 2. C 3. D 4. C 5. D 6. B 7. C 8. D 9. A 10. D 11. A 12. D 13. D 14. C 15. C 16. D 17. C 18. B 19. D 20. A 21. A Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:... 49

16 KONU TARAMA TEST "Baflar lamayacak, çözüm yolu bulunamayacak zorluk yoktur. Yeter ki çaba gösterilsin." Bu cümlenin anlam n en iyi karfl layan atasözü afla dakilerden hangisidir? A) Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur. B) Da ne kadar yüce olsa yol üstünden aflar. C) Sakla saman, gelir zaman. D) Eskisi olmayan n yenisi yoktur. 2. (I) O ünlü bir yönetmendi. (II) Her yerde büyük ilgi görüyordu; ama bundan rahats zd. (III) Kafas n dinlemek için bir k y kasabas - na gitti. (IV) Yeni senaryosunu üzerinde rahatça çal flabilece i için mutluydu. Yukar da numaralanm fl cümlelerin hangisinde amaç anlam vard r? A) I. B) II. C) III. D) IV. 3. Afla daki cümlelerin hangisinde neden sonuç anlam vard r? A) Onu görmek için buralara kadar gelmifl. B) Bu kaza annesi için alm fl. C) Özledi i için beni s k s k ar yor. D) Dinlenmek için sessiz bir ortam istiyor. 5. "Yüzüne gözüne konan sineklere ald rmadan ad mlar n s klaflt rd." cümlesindeki alt çizili sözcü ün yerine afla dakilerden hangisi getirilirse cümlenin anlam nda bir de ifliklik olmaz? A) ürkütmeden B) k zmadan C) önem vermeden D) can n s kmadan 6. "A açlarla u raflmaktan orman göremez hale geldik." cümlesinde anlat lmak istenen, afla dakilerden hangisidir? A) Bazen ayr nt larla u raflmak yararl olur. B) Hem ayr nt lara hem de bütüne ayn önemi vermeliyiz. C) Önce önemli olan noktalara de inmeli; ama ayr nt lardan da kaçmamal y z. D) Ayr nt larla u rafl rken as l önemli olan kaç rmamal y z. 7. (I) Dergâh Yay nlar nda geçen y l A. Haflim in bütün yap tlar yay mlanm flt. (II) A. Haflim i tan mada oldukça önemli bir aflama bu. (III). Enginün ile Z. Kerman n birlikte yay ma haz rlad klar bu eser dört ciltten olufluyor. (IV) Birinci ciltte A. Haflim in fliirleri, öteki üç cilt de yaz lar, denemeleri, gezi yaz lar, söyleflileri, mektuplar yer al yor. Numaralanm fl cümlelerden hangisinde kiflisel görüfle yer verilmifltir? A) I B) II C) III D) IV 4. Afla daki cümlelerin hangisinde bir ifli özensiz yapma söz konusu de ildir? A) Ödevini çalakalem haz rlam fl. B) Bafltan savma bir eser oldu u ortada. C) Üstünkörü bir mektup göndermifl. D) Hal n n emek ifli oldu u ilk bak flta anlafl l yor. 8. Afla daki cümlelerin hangisinde "tahmin" söz konusudur? A) Ya mur ya nca ortal toprak kokusu kaplad. B) Anne kufl, yavrular n kediden korudu. C) Bizim oralara bahar gelmifltir. D) Ninem, seksen yafl nda dinç bir kad nd r. 50

17 9. "Onlar n övmesiyle gö üsleri kabaran kimselerde asl n ararsan z, onlardan daha büyük de ildir." cümlesindeki alt çizili deyimin anlam, afla daki cümlelerin hangisinde vard r? A) Yapt klar yla övünen insan, mutlu say lmaz m? B) Baflkalar na tepeden bakan, onlar küçümseyen kendine nas l bak yordur ki? C) Küçük baflar lar abartmakta üstümüze yoktur. D) fle bafllarken kendimize güvenimiz yerinde olmal. 12. "Okumak" sözcü ü, afla dakilerin hangisinde "Geçenlerde Falih R fk Atay n bir yaz s n okudum." cümlesindekinden farkl bir anlamda kullan lm flt r? A) Hangi okullarda okudu unu sordular m? B) lk okudu un roman hat rl yor musun? C) Her hafta bir kitap okudum. D) Daha önce gazetede okudu um yaz y dergide görünce flafl rd m. 10. "Bizi öven insan n yermekte de serbest olmas gerekir." cümlesindeki "övmek" ile "yermek" sözcükleri aras ndaki anlam iliflkisi, "tutsak" sözcü ü ile afla dakilerin hangisi aras nda vard r? A) özgür B) rahat C) mahkum D) köle 13. "Haberi yeni ö renmifltik." cümlesinde "yeni" sözcü ü, afla dakilerin hangsindekiyle cümlede ayn anlamda kullan lm flt r? A) Yeni bir ifl bulmak kolay de ildi. B) Bu flehirdeki yeni okulunu be enecek miydi? C) Yeni toplad k bu f nd klar. D) Yeni kazak, ona çok yak flm fl. 11. "Kendini güç bela ulu bir karaa ac n kuytusundaki ba kulübesine att." cümlesindeki "kendini atmak" sözüyle anlat lmak istenen, afla dakilerin hangisidir? A) Bir yere gitmekte zorluk çekmek B) Hemen gitmek C) Bütün dikkatini gidece ini yere toplamak D) Yavafl yavafl yürümek 14. Dün az daha trafik kazas oluyordu. Alt çizili sözün bu cümleye katt anlam, afla dakilerin hangisinde vard r? A) En az ndan konuyu bir kez okumal y m. B) Elindeki bardaklar neredeyse düflürüyordu. C) Evdeki iflleri nihayet bitirebilmifl. D) Arkadafl n görür görmez ona kofltu. 51

18 15. Afla daki atasözlerinden hangisi, di erlerinden farkl bir yarg tafl r? A) Rüzgâr eken, f rt na biçer. B) Üzüm, üzüme baka baka karar r. C) K r at n yan nda duran ya huyundan ya tüyünden. D) Körle yatan, flafl kalkar. 19. Afla daki atasözlerinden hangisi "Ne ekersen onu biçersin." atasözüyle anlamdaflt r? A) Kazanmayan n kazan kaynamaz. B) Kaynayan kazan, kapak tutmaz. C) Kazan na ne koyarsan kepçene o ç kar. D) Kazan, kazana kara, demifl. 16. Afla daki cümlelerden hangisinde büyük sözcü ü "önemli" anlam nda kullan lm flt r? A) Evin büyük k z çok sorumsuzdu. B) Genç gazeteci büyük bir haber yakalad. C) Yaflad büyük sevinçler geride kald. D) Evin büyük bir bahçesi vard. 17. "fiu üç günlük hayat " sözüyle anlat lmak istenen afla dakilerden hangisidir? A) nsan n ömrünün k sal B) Günlük hayat n zorlu u C) Gününü gün etme arzusu D) nsan ömrünün üç günü 20. Veysel Çolak, ilk kitab ndan beri fliir çizgisini, kal nlaflt rarak sürdürüyor. Veysel Çolak n bundan sonraki fliir serüveni ise merak konusu: Çizgisini koruyacak m, yoksa de ifltirecek mi? Bu parçada "fliir çizgisini kal nlaflt rarak sürdürmek" sözüyle, Veysel Çolak n anlat lmak istenen yönü, afla dakilerden hangisidir? A) Son fliirlerinin uzun ve yo un oldu u B) fiiir tekni inin çok kaba oldu u C) Ayn konuda fliirler yazmaktan vazgeçmedi i D) Ayn fliir anlay fl n de ifltirmeden gelifltirdi i 18. "Gibi" sözcü ü, afla daki cümlelerin hangisine "olas l k" anlam katm flt r? A) So ukta d flar da kalmak ölüme imza atmak gibi bir fleydir. B) fiimdi de kaçmak istiyordu s k nt ya düfltü ünde yapt gibi. C) Birçok yazar n söyledi i gibi bence de ele al nmam fl konu yok. D) Bu k fl, varl nla daha s cak geçecek gibi. 1. B 2. C 3. C 4. D 5. A 6. D 7. B 8. C 9. A 10. A 11. B 13. C 12. A 14. B 15. A 16. B 17. A 19. C 18. D 20. D Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:... 52