Otomotiv Sektörünün İktisadi Analizi" &" Yatay ve Dikey Yapılanma "

Transkript

1 Otomotiv Sektörünün İktisadi Analizi & Yatay ve Dikey Yapılanma Şahin Ardıyok, LL.M., MBA ACTECON Danışmanlık A.Ş. Bilkent Üniversitesi ÖğreCm Görevlisi Bahadır Balkı, LL.M ACTECON Danışmanlık A.Ş. İstanbul Ticaret Ünv. Doktora Öğrencisi

2 Endüstrinin analizi Dikey ilişkiler Yatay İlişkiler

3 Otomotiv Endüstrisinin Analizi

4 Kapsamımızda ne var? (2005/4 s. Tebliğ) Yeni motorlu taşıtlar Bunların yedek parçaları Tamir bakım hizmetleri SaKş SaKş Sonrası

5 Kapsamımızda ne var? Motorlu taşıtlar Karayollarında kullanım amaçlı, üç veya daha fazla tekerlekli (yeni) motorlu taşıt aracı Motorsuz araçlar! İki tekerlekli motorlu araçlar! Karayollarında kullanılmayan araçlar! (dozer, biçerdöver,...) İkinci el araçlar! Aksesuarlar! Sigortalar...

6

7

8 Neden? 1 2

9 + Devlet Yeni girişçiler İkame ve tamamlayıcılar Firma - ÜreCci - Distribütör - Bayi Rakipler Sağlayıcılar Alıcılar

10 Kimler var? (Alıcılar) Bireysel tüketiciler Kurumsal tüketiciler Filo araçları, kiralama şirketleri, devlet,...

11 Kimler var? (Satıcılar) Yeni araç sakşı ÜreCciler Distribütörler Bayiler Galeriler Yedek parça ÜreCciler (Orjinal OEM/ Fason, Eşdeğer) Yedek parça bayileri AlternaCf kaynaklar Tamir ve bakım hizmetleri Yetkili servisler Bağımsız tamirciler Hızlı bakım noktaları Benzin istasyonları

12 Teşebbüsler arası ilişkiler Üretici (Araç, Yedek Parça) Dikey Yatay Dikey Dikey Dikey Toyota Bayisi Yatay Toyota Bayisi Yatay Ford Bayisi T Ü K E T İ C İ L E R

13 Otomotiv Endüstrisinde Dikey İlişkiler (2005/4 s. Tebliğ)

14 Neden sektöre özgü kurallar var? Satış Dağıtımda ölçek ekonomileri Markaiçi rekabetin artırılması (Üye ülkeler arası ticaretin kolaylaştırılması) Satış Sonrası Yetkili satıcı ve servisleri sağlayıcılara karşı güçlendirme Yedek parça üreticilerinin rekabete dahil etme Bağımsız tamircileri koruma

15 Neden (satış sonrasında) sektöre özgü kurallar var? Satış sonrası pazar teorileri teşebbüslerin, satışla satış sonrası arasındaki etkileşimi kullanarak rekabet kurallarını ihlal edip etmedikleriyle ilgilidir

16 Satış sonrasında pazar gücü teorisi! Hakim durum analizi Belirli bir marka araçlara yönelik; İlgili pazarın tespit edilmesi - Servis hizmetleri - Yedek parça sakşı

17 Satış sonrasında pazar gücü teorisi! Belirli bir marka araçlara yönelik; - Servis hizmetleri - Yedek parça sakşı SaKş sonrasında pazar gücü teorisi Motorlu taşıtlar muafiyet tebliği!

18 Motorlu taşıtlar grup muafiyeti tebliği AB uyum İkincil mevzuat için ruh uyumu yeterli Adil düzenleme Türkiye şartları??? Ölçme ve tespit sorunu Paydaşların inandırıcılığı Sonuç AB yi takip et

19 Dünden bugüne Deli gömleği, yetki sağlayıcıda Bayi ve yan sanayiye haklar Satışta söz yeniden son sağlayıcıda, serviste sıkı rejime devam 3 yıl geriden, AB ile aynı prensipler 2011, 2012, 2013:? Anket çalışması

20 Türkiye deki mevcut, AB deki eski sistem! Yetkili satıcı ve servisleri koruma amacı Tek markalı showroom ve servis 3S Bayilik Rekabet yasağı %30 dan fazla alım taahhüdü

21 Türkiye deki mevcut, AB deki eski sistem! Satış sonrasında sisteme kabul zorunluluğu Sözleşme ve fesih süreleri, hakem şartı Yedek parça ve teknik bilgiye erişim Eşdeğer yedek parça, orijinal yedek parça

22 Son beş yılda Rekabet Kurulu! Çok sayıda bireysel muafiyet başvurusu Kurallara dar yorum Bireysel muafiyet başvurularının reddi Satış sonrasında niteliksel sistemin uygulanmasını sıkı takip Bayi şikayetlerinde ortak tavır Derdinizi mahkemelere anlatın Uyararak rekabet kültürünü oturtalım dönemi ( )

23 AB de ne değişti? Yeni Tüzük ve Açıklayıcı Kılavuz Otomotiv tüzüğü sadece satış sonrası için uygulanıyor Genel Dikey Anlaşmalar Tüzüğü ne dönüş Satış Genel hükümler yeterli (Haziran 2013 ten itibaren) Servis Satış sonrasında pazar gücü yaklaşımı devam ediyor Genel koşullarının tamamının karşılanması Otomotiv tüzüğündeki temel yasakların bulunmaması

24 Yeni tüzüğün yürürlük süresi? SATIŞ: 1400/2002 SATIŞ: 330/ SATIŞ SONRASI: 461/2010 Satış tarihinden itibaren genel BER e tabi Bu tarihe kadar satış bakımından eski BER hükümleri geçerli Satış sonrası Haziran 2010 dan itibaren yeni BER e tabi

25 AB de yeni sistem ne getiriyor? Belirli şartlarla satışta tek markalılık Genel muafiyet eşiği: %30 Rekabet yasağı Ek satış yeri açma hakkı Sözleşmeyi devir hakkı Açık hüküm yok : Yasaklanabilir (?)

26 AB de yeni sistem ne getiriyor? Sözleşme süreleri ve hakem şartı gibi konular Code of Conducts Belirli şartlarla 3S Bayilik Satış sonrasında bir değişiklik yok (!) YP ticareti ve YP ye ulaşım Orjinal ve eşdeğer parça kullanımı Garantilerin kötüye kullanılması

27 Bizi ne bekliyor? Rekabet Kurulu nun olağan yaklaşımı yılında mevzuat hazırlığına başlanması - Paydaşların görüşlerinin alınması (!) - AB yeni mevzuatının aynen kabul edilmesi Sektör Araştırması /3 ten 2005/4 de geçişteki tecrübeler - STK ların rakamsal verilerden uzak eski tarz hazırlıkları - Üretici/tüketici dengesinin göz ardı edilmiş olması - AB düzenlemesinin aynen RK tarafından kabul edilmesi

28 Otomotiv Endüstrisinde Yatay İlişkiler

29 Son 3 yılda Rekabet Kurulu 3 önemli kartel soruşturması: Peugeot bayileri (39 bayiye 27 milyon TL ceza) Citroen bayileri (13 bayiye, toplam 1,7 Milyon TL ceza) Otomotiv Distribütörleri (15 firmaya, toplam 277 Milyon TL ceza)

30 Teşebbüsler Arası İlişkiler! Tedarikçi (Yedek Parça Üreticileri) Dikey Yatay Dikey Dikey Dikey Toyota Bayisi Yatay Toyota Bayisi Yatay Ford Bayisi T Ü K E T İ C İ L E R

31 Rekabeti Kısıtlayıcı Anlaşma Anlaşma Uyumlu Eylem Dernek kararları

32 Yatay İlişkilerde Neler Yasak? Fiyat Tespiti Arzın Kısıtlanması Pazarın Paylaşılması İhalelerin Paylaşılması Müşterilerin Paylaşılması Bilgilerin Paylaşılması

33 Rakiplerle İlişkiler ODD - OSD ÖnaraşQrma Kararı ÖTV ÖnaraşQrma Kararı OtomoTv Soruşturması Kararı 2011 ODD Muafiyet Kararı

34 1 ODD - OSD Önaraştırma Kararı

35 OSD-ODD Önaraştırma Kararı 09-41/

38 12 ÖTV Önaraştırma Kararı

39 ÖTV Önaraştırma Kararı 09-30/ Paralel Fiyatların Niteliği?

40 ÖTV Önaraştırma Kararı 09-30/

43 09-30/ ÖTV Önaraştırma Kararı

44 13 Otomotiv Soruşturması

45 Soruşturmanın Künyesi 15 teşebbüse TOPLAM 277 milyon TL

46 ÖTV Önaraştırma Kararı

47 Otomotiv Soruşturması Kararı

48 Devam Eden Uzlaşma ve İspat Standardı

49 2010 Ankara Bölgesi Çimento Kararı arası pazar payları böyle bir uzlaşmayı destekliyor mu? Sürekli İhlal

50 Çimento Kararı

51 Yonga Levha Seramik Demir-Çelik Ara mamul Homojen ürün Yoğunlaşmış pazar Durağan talep

52 Otomobil Aşırı farklılaşmış ve nihai ürün Dinamik talep Çok sayıda oyuncu Pazar koşulları devam eden uzlaşmanın ortaya çıkmasını engellemektedir

53 Soruşturmadaki Tespitler

54 2006 Görüşmeleri Tespit İddia Euro daki yüksek artış nedeniyle rakip markaların fiyat artışı ile ilgili görüşleri şöyledir: Üç markanın da ortak görüşü Euro daki artışın fiyatlara muhakkak yansıtılması gerektiği, ancak bunun için kurların dengeye gelmesini beklemek gerektiğidir. EK GÖRÜŞ: Belirtilen dönemdeki kur değişimleri incelendiğinde tarafların görüşmenin yapıldığı tarihte Haziran başını denge dönemi olarak değerlendirmiş olmalarının muhtemel olduğu düşünülmektedir.

55 Denge?

56 UZLAŞMA AMAÇ Ancak YAPILMIŞ bir anlaşma/uyumlu eylem rekabete aykırı amaç taşıyabilir

57 2008 Görüşmeleri Uzlaşma yoksa amaç/etki de olmamalı

58 2009 Görüşmeleri Geleceğe Yönelik Belirsizlik Kesinlik Zaman

59 Eylül 08 Nisan 09 Dönemi ÖTV Önaraştırma Kararı Uzlaşmayı göstermek için yeterli mi?

60 Geleceğe Yönelik Belirsizlik Kesinlik Daihatsu: Fiyatlarla ilgili yine net bir şey söyleyen olmamakla birlikte artışlar olacaktır şeklinde konuşuldu. var mı? Zaman Doğuş Otomotiv: Tüm markalar kısa vadede zam yapmayı planlamaktadır. belli mi?

61 Fiyat ArKşları 19 Mart Nisan Mayıs Haziran %2,1 %1,1 %4,3 %6,7 %16 %3,4 Toplam 15 teşebbüs Rakiplerin maliyet, stok, ürecm koşulları birbirinden çok farklıysa?

62 Fiyat ArKşları 19 Mart Nisan Mayıs Haziran %2,1 %1,1 %4,3 %6,7 %16 %3,4 Toplam 15 teşebbüs Taraflar birbirlerinin fiyat stratejilerini bilmiyorlarsa?

63 Fiyat ArKşları 19 Mart Nisan Mayıs Haziran %2,1 %1,1 %4,3 %6,7 %16 %3,4 Toplam 15 teşebbüs FARKLI tarihlerde oranlarda fiyat ar4şı

64 14 Soruşturmada Bilgi Değişimi İddiaları ve 2011 ODD Kararı

65 Rekabet Hukukunda Bilgi Değişimi Kolaylaştırıcı eylem Bilgi değişimi anlaşması

66 Bilgi Değişimi Anlaşmaları Rakibimin 10 TL ye satacağını öğrendim: A) Ben de 10 TL ye satarım (Anti-rekabetçi) B) Kendi çıkarım için daha düşük fiyata satarım (rekabetçi) Rule of Reason Analizi

67 Bilgi değişiminde Rule of Reason Bilginin niteliği Piyasanın yapısı Bilgi değişimi ihlali Değişimin nedeni

68 1- Değiştirilen bilginin niteliği Sürekliliği ve sıklığı Halka açık olup olmaması Toplulaştırma düzeyi Hangi pazar parametresi ile ilgili Sağlamlığı Detay düzeyi

69 Bilginin Detay Düzeyi? ODD toplantılarına katılanlar Bu toplantıların konusu Muğlak ifadeler Aldatma, tespit, ceza imkanı

70 Ürünler homojen ürünler olmaktan uzak Rekabet, fiyat odaklı değil Tüketici; kalite, ürüne olan tutku, değişen talebe hızlı yanıt, yeni model geliştirme, ürün çeşitliliği, servis ağı vb. bakıyor Yoğunlaşma az Pazar paylarında dalgalanma var Yatay anlaşma ihtimali az Uyumlu eyleme uygun değil 2- Piyasanın yapısı

71 Pazar paylarında dalgalanma var! Pazar Payı (%) Renault 15,9 (1) 16,8 (1) 15,0 (1) 16,0 (2) Ford 10,2 (2) 9,2 (3) 8,5 (4) 9,0 (3) Hyundai 9,1 (3) 7,4 (7) 9,3 (2) 16,4 (1) Fiat 8,8 (4) 10,2 (2) 8,7 (3) 8,0 (4) Toyota 8,0 (5) 8,3 (4) 8,1 (5) 6,4 (6) Opel 7,5 (6) 7,8 (5) 8,1 (6) 6,1 (7) Volkswagen 7,4 (7) 7,5 (6) 6,9 (7) 7,2 (5) Honda 5,1 (8) 6,2 (8) 6,8 (8) 4,4 (8) Peugeot 4,7 (9) 3,7 (9) 3,8 (9) 3,7 (9) Kia 3,1 (10) 2,9 (10) 2,3 (10) 1,5 (11) Citroen 2,6 (11) 2,4 (11) 2,1 (11) 1,8 (10)

72

73 Otomobil?

74 Kim katılıyor? Neden katılıyor? Ne yapıyor? Raporlanan kişi ne yapıyor? 3- Bilginin neden değiştirildiği

75 Otomotiv Endüstrisinde Bilgi Değişimi Piyasanın Yapısı Yoğunlaşma az 20 nin üzerinde teşebbüs Pazar paylarında dalgalanma Ürünler homojen olmaktan uzak Rekabet fiyat odaklı değil Bilginin Niteliği Gelecek yönelik olup olmama Bilginin sürekliliği ve sıklığı Detay düzeyi Halka açık olup olmama Neden değişcrildiği ToplanKlara kim kaklıyor? Neden kaklıyor? Bilgi ne için kullanılıyor? Raporlanan kişi ne yapıyor?

76 OSD-ODD Kararında İhlal Olmadığı Söylenenler ODD Muafiyet Kararı (2011)

77 ODD Muafiyet Kararı (2011) Menfi Tespit Verilenler

78 Muafiyet Değerlendirmesi Yapılanlar ODD Muafiyet Kararı (2011)

79 ODD Muafiyet Kararı (2011) Muafiyet Verilenler

80 Sonuç Yatay ilişkiler ODD 2011 kararı referans Otomotiv soruşturması - Danıştay kararı önemli! Bayiler de birbirinin rakibidir (Toyota bayileri) Dikey ilişkiler 2005/4 sayılı tebliğde değişiklik AB mevzuatının benimsenmesi Satış sonrasında sıkı kurallara devam

81 pazarlardanhaberler.com