Yer Alt Rayl Sistem stasyonlar nda Is tma, Havaland rma, Klima Tesisat Tasar m

Transkript

1 Yer Alt Rayl Sstem stasyonlar nda s tma, Havaland rma, Klma Tessat Tasar m Ethem Özbak r; Mak. Yük. Müh. TTMD Üyes ÖZET Yo un kent merkezlerndek ulafl m talebndek art fl; haff rayl sstem ve metro, olarak ntelenen genellkle yer alt güzergah ve stasyonlar n kullanan rayl sstemler zorunlu k lmaktad r. Yer alt rayl sstem stasyonlar n n, fllevlern uygun fleklde yerne getrmes ve ayn zamanda yolcular n ve personeln konforunu sa lamas çn br dz s tma, havaland rma ve klma tessat le donat lmas gerekr. Bu yaz, yer alt rayl sstem stasyonlar nda, acl havaland rma tessat harç, s tma, havaland rma ve klma sstemlern ncelemektedr. Önce, stasyonlarda bulunan mahaller k saca tan mlanarak s tma, havaland rma, klma gereksnmler aç klanm flt r. Daha sonra, kullan lablecek tessat sstemler rdelenerek elektrksel ve elektronk odalar le personel mahaller ve slak hacm tessat planlar ndan örnek verlmfltr. Son olarak, s tma, havaland rma, klma tessat tasar - m nda yararlan lablecek krterler özetlenmfltr. Desgn of Heatng, Ventlatng, Ar Condtonng nstallaton n Underground Ralway System Statons ABSTRACT ncrease n the demand of transportaton at dense cty centers enforces ralway systems whch generally use underground routes and statons; named as LRT or metro systems. To functon properly and also to provde comfort for passengers and staff, underground ralway system statons should be equpped wth a seres of heatng, ventlatng and ar condtonng nstallaton. Ths paper examnes heatng, ventlatng and ar condtonng system (except emergency ventlaton) of underground ralway statons. Frst, spaces of the statons are brefly defned and ther requrements of heatng, ventlatng, ar condtonng are explaned. Then, applcable nstallaton systems are examned and sample desgns for electrcal and electronc rooms, staff rooms and wet cores are gven. Fnally, crtera whch mght be used to desgn heatng, ventlatng, ar condtonng s summarzed..grfl Nüfusu kalabal k olan kentlerde ulafl m sorunun çözümü özel lg gerektrr. Düflük nüfuslu yerleflm yerlernde yaya hareket, özel oto, tcar taks ve mnbüsler kent ç ulafl m gereksnmesn karfl larken, yolculuk talebnn artmas le bu türler yetersz kalmaktad r. Belrl kordorlara y lan yüksek yolculuk taleplern karfl lamak üzere otobüs, körüklü otobüs, otobüs özel yolu ve rayl sstem gb sstem ve türlern kullan lmas zorunlululuk halne gelmektedr. Tramvay, haff rayl sstem, metro ve banlyö tren gb farkl kapaste eflklernden oluflan rayl sstemlerden özellkle haff rayl sstem ve metrolar n kent merkez çndek stasyonlar ; mevcut trafk yollar n etklememek, kamulaflt rma bedellernden kaç nmak ve kentsel mekan estet gb krterler nedenyle yer alt nda planlanmakta ve nfla edlmektedr. Son y llarda büyük kentlermzn gündemnde rayl sstem yat r mlar, dolay s yla yer alt güzergah ve stasyonlar öneml br yer tutmaktad r. Yer alt rayl sstem yap lar tünel ve stasyon olarak farkl özellkler olan k bölüme ayr lablr. Bu yaz n n konusu olan yer alt rayl sstem stasyonlar nda de flk gereksnmeler nedenyle HK (s tma, Havaland rma, Klma) tessat tasarlanmaktad r. 2. Yer Alt stasyonlar n n Çevresel Konfor Gereksnmeler Kapal her mekanda oldu u gb yer alt stasyonlar nda da, hava s cakl, nem oran, koku, hava kaltes ve h z çevresel konfor çn üzernde durulmas ve bell lmtler çnde tutulmas gereken parametrelerdr. Elektrk enerjs le çal flan vagonlar n yayd ve y kontrol edlemeyen s enerjs yolcular çn konforsuz ortam yaratman n yan s ra ekpmanlar n ömrünü k saltmakta, bak monar m gereksnmesn art rmaktad r []. Öte yandan tünel tavan ve duvarlar ndan s zan ve önlemeyen zemn sular n n neden oldu u nem, hava h z, hava bas nç de erlerndek de flme, üzernde durulmas gereken d er faktörlerdr. Bu faktörler mevsm, gece-gündüz, trafk yükü, flletme frekans vb. etkenlere göre sürekl de flklk göstermektedr. Yolcu rahatl çn çevresnn s cakl, nem, kokusu ve havaland rman n neden oldu u hava ak m n n rahats zl k vermeyecek düzeyde olmas gerekr [2]. Yolcular n konfor gereksnmes d fl nda, stasyonda çal flan personeln ve ekpman n gereksnmeler de s tma, havaland rma, klma tessat aç s ndan üzernde önemle durulmas gereken d er hususlard r. 3. Yer Alt stasyonlar nda Bulunan Mahaller ve HK Aç s ndan De erlendrlmeler Yer alt rayl sstem stasyonlar, lastk tekerlekl araçlara hzmet üzere tasarlanm fl br yer alt stasyonundan / termnalnden, gerek sahp olduklar mahaller, gerekse HK gereksnmeler aç s ndan çok büyük farkl l klar gösterrler. Bu nedenle yer alt rayl sstem stasyon yap lar nda bulunan mahaller, çevresel konfor gereksnmelern ve uygulanablecek sstemler daha yak ndan tan mak gerekr. Yer alt sstem stasyonlar nda bulunan mahaller fllevler ve tessat özellklerne göre üç ayr gruba ayr lablr [3]. 3.. Yolcuya Aç k Mahaller Peronlar, blet holü ve varsa ara katlardak kontrollü ve kontrolsüz alanlar, nfl/ç k fl merdvenler ve geçtler bu bafll k alt nda toplanablr. Bu mahallern ortak özell ; vagonlar n hareketnden do rudan etklenmeler ve d fl hava le drek ba lant l olmalar d r. Özellkle peronlar yaz-k fl vagonlar n yayd s ve partkül le nsanlardan ve ayd nlatma tessat ndan kaynaklanan s kazançlar n n etksndedr. Bu mahallern toprakla temasl d fl duvarlar / betonarme perdeler oluflan s y topra a transfer ederek olumlu br fllev görmekte se de sabah akflam yo un saatlerde ve özellkle yaz aylar nda, bu mekanzma yetersz kalmaktad r. Bu mekanlar genellkle d fl ortam havas n n çer al nd ve ç ortam havas n n d flar at ld do al yöntemle havaland r lmakta ve

2 so utulmaktad r. Yöntem trenlern tünel çnde flletme s ras nda yaratt pston etks ne dayanmaktad r. Çok farkl tasar m seçene bulunmakla beraber, genellkle stasyonlar n k ucunda d fl havaya aç k ve yaklafl k tünel en kest alan na sahp düfley flaftlar oluflturulmaktad r. stasyona yaklaflan trenn önünde oluflan poztf bas nç; tünel ve stasyon çndek s cak ve krl havay yak n flaft, stasyon grfl/ç k fllar ve d er aç kl klardan d flar atmaktad r. stasyondan hareket eden trenn arkas nda oluflan negatf bas nç se ayn aç kl klardan d fl havan n çer al nmas n sa lamaktad r. Pston etks, tab zemnn k-üç kat alt ndak peron mahallern 5-6 dakka frekansla çal flan normal flletme koflullar nda yeterl hava gereksnmesn karfl layacak yeterlktedr. Peron ve halka aç k mahallerde hava h z olarak 4.5 m/s terch edlmel, ancak bu de er 7 m/s'y geçmemeldr [4]. flletme sorunlar, tren geckmeler ve an yolcu y lmalar sonucunda s k fl k flletme durumu oluflablr. Bu durumda trenler tünel çnde veya stasyonlarda, yolcularda tren çnde veya peronlarda kalabal k fleklde bekleyeceklerdr. Bu koflullar havaland rma ve so utma gereksnmesn sa layacak pston etksn büyük ölçüde ortadan kald racakt r. Do al havaland rman n yeterszl mekank havaland rma y zorunlu k lacakt r. stasyonlarda acl durum flletmes se genellkle tren yang nlar sonucunda yolcular n güvenlkle tahlyelern ve acl durum personelnn rahat müdahalesn sa layablmek amac yla duman n uzaklaflt rmas n kapsar. Duman n uygun havaland rma flaftlar na yönlendrlmes ve stasyon d fl na at lmas flüphesz k mekank havaland rma y tekrar gündeme getrmektedr. Genel kabul gören tasar m yaklafl m na göre stasyonlarda s k fl k flletme ve acl durum flletmes çn k ayr mekank havaland rma tessat yerne tek br sstem kurulmas daha ekonomk olablr. Bu yaklafl ma göre sstem daha büyük hava debs gerektren acl durum flletmesne göre tasarlan r ve fan de flken devrl seçleblr. S k fl k flletme durumu ortaya ç kt nda fan devr düflürülerek ayn menfez ve hava kanallar peronun havaland r lmas ve so utulmas nda kullan l r m 3 /s kapastel tünel fanlar [5] çft yönlü seçlerek acl durumda yang n n yer ve tahlye yönü dkkate al narak üfleme veya egzoz amaçl çal flt r l rlar. Yukar dak aç klamalar flüphesz k tren frekans n n çok yüksek olmad ve s cakl nda çok afl r olmad ülkemz ve daha kuzey enlemndek ülkeler çn geçerldr. k tren aras ndak sürenn 90 sanyelere düfltü ü yo un flletmelerde ve tropkal klmlerde stasyonlar n d fl hava le so utulmas hemen hemen olanaks z oldu undan, stasyonlarda da klma tessat uygulanmas ve bu nedenle de d fl ortamdan al nacak hava mktar n n temz hava gereksnmes mktar le s n rland r lmas gerekr. stasyonlar n yang n tessat bu yaz kapsam na grmed nden peronlar n mekank havaland rma tessat nda daha fazla ayr nt ya grlmeyecektr Elektrk ve Elektronk Odalar Rayl sstem stasyonlar n n fllevsel mahallernn bafl nda elektrk ve elektronk odalar gelr. Bu odalar yer alt stasyon yap lar n küçültmek ve nflaat malyetlern düflürmek çn yerüstünde yap lmak stenr. Ancak ço u kez güzergahta bu amaca uygun yer bulamama, kamulaflt rma ve görsel faktörler nedenyle söz konusu mahaller stasyonlar n çnde ve nflaat malyetler le montaj / demontaj kolayl klar nedenler le genellkle zemne en yak n kotta düzenlenmeye çal fl l r. Trenlern çal flmas çn gerekl enerjy sa layan redresör / cer trafolar, stasyon ç htyaç trafolar, O.G pano, O.G. kompanzasyon, A.G. pano, akü ve bu odalar n gazl söndürme tüplernn konulaca yang n tüp odalar elektrksel oda lar olarak gruplanablr. Bu odalar n çnde personel bulunmaz. Personel sadece bak m-onar m amac yla bu odalara grer. Bu nedenle mahallern temz hava gereksnmes yok kabul edleblr. Ad geçen mahallern s tma gereksnmes de yoktur. Zra yang n tüp odalar harç d er odalarda çal fl rken s yayan elektrkl chazlar mevcuttur ve s cakl k hçbr zaman krtk en düflük s cakl k olan 5 C alt na düflmez. Bu odalar n as l sorunu tam tersne mahal s cakl n n düflürülmesdr. Zra elektrksel chazlar n çal flma sürekll nn sa lanablmes çn ortam s cakl n n 40 C üstüne ç kmamas gerekr. Tropkal klmlerde hava kanals z klma chazlar le so utma uygun çözüm ken ülkemzde havaland rma tessat le so utma lk yat r m ve flletme gderler aç s ndan ekonomk olmaktad r. Elektrk odalar havaland rma tessat d fl ortamdan al nan temz havan n br kaba fltreden geçrlp vantlatörlerle bas nçland r l p hava kanallar ve menfezlerle mahallere üflenmes ve ayn mahallerden menfezler, hava kanallar ve aspratörle emlecek s nm fl havan n d fl ortama at lmas ndan oluflablr.

3 Q 2 fekl. Elektrk ve elektronk odalar HK plan. 0 O 2F m M m M m : f o S?!! nok lg e He 4Uİı# M J r 02, ffg? 8S O?8» l e \L T 8 - L OB oogzl A,oo DOl 8jgB 0 S M«us/*j» O' *- OlPWWp r QUJ.gj! gnn K 2 lls Î oom h=! 9 H vfn SH 2gH 2 İİ _ wcc Sell L rg=! Z "f' 3 *Sj ö w cc omwwj) S! 8! t ro ; jag fell «T warn rt s î 3 ozaad-3 JB w- 088 Basss S8 f p K r İ - ow-jpt m n ll : 2 V v ft El- Ate, 9 OOW MU r ÿ }ÿ =o! -f lra V / w.. ;,.! c5l s 3=- -F - oor- f 'U= p S3L y 8 :: -fîî tr rlp *M- -S-**9 s l "nne4ÿ ss? L f fejl 3! rll! Î İMİ M a.a r = ; - m m w n İ S-J2? S Oda termostatlar le kumanda edlecek sstem herhang br odada mahal s cakl 40 C' a ç kt nda devreye grecek, s cakl k 35 C'ye nd nde duracakt r. Bu yaklafl mda o an so utma gereksnmes olmayan mahallere de hava üflenecek ve emlecektr, ancak elektrk tüketmnn k smen artmas d fl nda teknk br sak nca söz konusu de ldr. Alternatf çözüm her mahalln üfleme ve emflnn VAV kutular le kontrol edlmes ve fanlar n frekans kontrollü olarak seçlmesdr. knc çözüm, lk yat r m gdernn yüksekl ve VAV kutular na yer bulma sorunu nedenyle terch edlmeyeblr. Akü odas nötr, yang n tüp odas eks bas nçta tutulurken, d er odalarda cüz br art bas nç yararl olacakt r. Büyük mktarda s yayan redresör/ cer trafo ve ç htyaç trafo odalar nda temz/ so uk havan n döfleme sevyesnden üflenmes, krl / s nm fl havan n tavan sevyesnden emlmes tasar mda dkkate al nmas gereken br baflka husus olarak belrtleblr. D er mahallerde böyle br önlem gerekmez. Fanlarda ç kablecek, herhang br sorun flletmey durduraca ndan vantlatör ve aspratörlern brer as l ve brer stand-by olarak tess ve mahall çal flma yan s ra SCADA taraf ndan zlenme ve kumanda olana bulunmas br zorunluluktur. stasyonlarda haberleflme ve snyalzasyon ekpmanlar n n konuldu u mahaller se elektronk oda lar olarak gruplanablr. Bu odalarda, blgsayar sstem odalar özell- nde s tma, havaland rma, klma koflullar sa lanmal d r. Yaz-k fl sabt s cakl k, nem kontrolü, art bas nç ve daha yüksek tozsuzluk bell bafll koflullard r. Ortam özellklern sa lamak üzere farkl çözümler gelfltrleblr. Br çözüm, bas nçland rman n d fl ortamdan al nan temz havan n kaba ve nce fltrelerden geçrldkten sonra vantlatörle bas nçland r l p hava kanallar ve menfezler yard m le mahallere üflenmes, düflük mktardak egzoz havas n n se motorlu yang n damperl transfer menfezler yard m le kordor vb. mahallere at lmas ve mahalln splt tp klma chazlar le so utulmas d r. Bu çözümde k fl aylar nda üflenen havan n ortam tasar m s cakl na kadar s t - lablmes çn her mahal çn ba ms z oda termostat kontrollü elektrkl kanal tp s t - c lar önerleblr. Ayn havaland rma santral, A.G. pano odas na sürekl temz hava sa lama ve art bas nçta tutma fllevn de üstleneblr. Elektrksel odalarda aç klanan ayn gerekçeyle bu vantlatörlern de brer as l ve brer stand-by olarak tess ve mahall çal flma yan s ra SCADA taraf ndan zlenmes ve kumanda edleblmes sa lanmal d r. Redresör trafolu br stasyonun elektrksel ve elektronk odalar n n s tma, havaland rma, klma tessat tasar m na at br örnek fekl 'de sunulmufltur.

4 3.3. Personel Odalar ve slak Hacmler Rayl sstem standart stasyonlar nda görev yapacak personeln kullanaca zorunlu odalar; stasyon kontrol, blet gfles, sa l k/ lk yard m, güvenlk personel ve personeldr (dnlenme, yemek). Hatt n bafllang ç ve btfl stasyonlar le brden çok rayl sstemn kesflt aktarma stasyonlar nda ayr ca sürücüler çn bekleme ve dnlenme odalar öngörüleblr. stasyonlarda ayr ca yat r mc beklents ve ste ne göre su, do algaz vb. beledye hzmetlerne at baflvuru, dan flma ve sat fl mahaller le büfeler bulunablr. Öte yandan stasyonlar n temzl çn temzlk/ paspas odalar le personel ve yol-cular n kullan m çn WC' ler düzenlenmek zorundad r. Bu bölüm kapsam ndak odalarda konfor koflullar n n sa lanmas çn s tma ve havaland rma tessat flartt r. Yak t sorunu ve yang n rsk nedenyle mahal s tmas nda en uygun sstem elektrkl s t c lard r. Oda tp veya kendnden termostatl duvar tp sabt elektrkl s t c lar en ekonomk çözüm olablr. Blet, su ve do algaz sat fl le büfelernn küçük de olsa kontrolsüz alana aç kl klar bulundu undan bu mahallern havaland rma tessat n n d er mahal havaland rma sstemlernden ayr lmas nda yarar vard r. En pratk çözüm duvar tp aspratör kullanmakt r. D er mahaller se çnde personel çal flan odalar le WC'ler ve temzlk/ paspas odalar olmak üzere k ayr sstemle havaland r lablr. Söz konusu slak hacmlerde yaln z hava kanall egzoz sstem yeterl ken, personel çal flan odalarda personel say s, d fl ortam koflullar ve bu odalar n d fl ortam havas ndan yararlanablme faktörlerne ba l olarak yaln z hava kanall egzoz sstem veya hava kanall egzoz ve hava kanall üfleme sstemler kombnasyonu brlkte tasarlanablr. Bu mahallerde klma tessat gereksnmes; radyasyondan s kazanc olmad ndan, personel (genellkle br, nadren k kfl), ayd nlatma, blgsayar ve odaya gren hava yüklerne ba l d r. Yaz aylar nda d fl ortam koflullar afl r olumsuz ve blgsayar/montör say s fazla se personel konforu ve vermll çn klma tessat tasarlamakta yarar vard r. Tekl veya çoklu splt klma ekonomk çözüm olarak düflünüleblr. l man klmlerde bu mahallere elektrkl mahal s t c lar konulmayarak, s gereksnmes splt klma chazlar karfl lanablr. Personel odalar ve slak hacmlerdek HK tessat mahall olarak flletlmekte olup SCADA taraf ndan zlenme ve kontroluna gerek duyulmamaktad r. fekl 2 de personel odalar ve slak hacmlern s tma, havaland rma, klma tessat tasar m na örnek br kat plan verlmfltr. 4. HK Tasar m Krterler HK tasar m nda kullan lablecek tüm krterler toplu olarak gösteren br kaynak mevcut de ldr. TS 264 [6], TS 349 [7], TS 227 [2], ASHRAE Standard 'dan [8] yararlanarak haz rlanan ve ülkemzdek baz rayl sstem yer alt stasyonlar tasar mlar nda kullan lan verler örnek olarak afla da verlmfltr. K fl n s t lan mahal s cakl klar : Su deposu, pompa, A.G. pano, akü, havaland rma, drenaj pompa : 5 C WC, temzlk odas, paspas odas :5 C Blet gfles, stasyon kontrol odas, sa l k odas, güvenlk personel odas, gaz sat fl, personel odas : 22 C Haberleflme, snyalzasyon : 20 C

5 K fl n s t lmayan mahal s cakl klar : Peron, kontrollu ve kontrolsuz alanlar, kordor, yedek oda, : D fl ortam s cakl ve tab fan odalar, zemne oturan döfleme, yan toprak, zemnden olan dernl e tavan üzer toprak tasar mc taraf ndan göre belrlenr. fekl 2. Personel odalar ve slak hacmler HK plan.,.v.v.v.v.v.v.v.w.v.v.v.v v. v.\v.v.v.\\\v/.v.-.v.v.\v.v.v. v. yi : ; M «HBB38B EM:5x5 50 m3* 60MPAELPANO ODAS PUMP EL.PANEL ROOM Tffrwsgfft-t-.C «tınınııtı tınının t ıâtı't/ff/ı/jı//tttrt/ıııt//f/f?ı'/ı /!/effı'/ıtı'/{sff/r/ı EM:20x m3* :/ı ı 4 JjJaATjN ı.equp.f.0 2,60 S TMj40x20 î toıâl 0E V m2i $ EL.PANO ODAS c42+3. K.PERS.WC W.STA.WC 4.90 m2i ; 020. ).3.3 KONTROLSÜZ ALAN FREE AREA ~m2İ 4 y 4 İL İB4İ Jm E3 4 rrrrrr S 4 fnan.room ıııııı Q 6.50 m2 * SU DEPOSU POMPA OD. WATER TANK MECH.EQUP.R. m * * ııııılııııııılıllıııım nrgg y J EL.PANEL ROOM SJ m2l 5P0f ' EKİ:- 5x5 4Î ıı3/h P=Jj.PERS.WC M:!5X20TM:40X20 İ V.STA.WC 36 n3/h Ff*? OO Û- T H İ \J Tr ö 022J mu s SU DEPOSU WATER TANK 8.8 m2i SU DEPOSU WATER TANK 7.00 m2i B05A KORİDOR CORRDOR 97.8 m2 TT Jl E32 SAĞLK ODAS HEALTH OFFCE 3.22 m2l V EM:25x20 40 m3* BîTİ GÜV.PERS.ODAS SEC.STAFF ROOM 7.56 m2i r :40x20 PERSONEL ODAS STAFF ROOM 23.66*n5l H 8 $ EM:25x m3/h ı f o022.9-ü EM:25x m3/h İBÖ6İ STASYON KONTROL ODAS STATON CONTROL ROOM TM:60x m2i :40x20 44 KORİDOR \P CORRDOR :40x30 :40x20 :40x m2i TM:60x40 Yaz n klmatze edlen mahal s cakl ve nem oran : Haberleflme, snyalzasyon : 25 C KT, %40-50 BN Personel odalar : D fl ortam s cakl ndan 8-0 C düflük KT, %50 BN Hava mktarlar : Haberleflme, snyalzasyon, A.G. pano, yang n tüp odas, asansör makne dares, yürüyen merdven makna dares, yang n pompa odas : 2 d / h Akü odas : 6 d / h WC, temzlk odas, paspas odas : 36 m 3 /h, m 3 Personel yemek / dnlenme odas : 0 d / h Sa l k, güvenlk personel, stasyon kontrol, blet gfle, büfe : 7 d / h Ps su pompa odas : 4 d / h Hava h zlar : Üfleme ve emme menfezler : 2-3 m/s Tal hava kanallar : maksmum 7 m/s Ana hava kanallar : maksmum 0 m/s Peron ve yolcuya aç k alanlar : maksmum 7 m/s Elektrk ve elektronk odalar s yayma de erler : Elektrk tasar m ndan al n r. Gürültü sevyes: Peron, kontrollu ve kontrolsuz alanlar : 55 db(a) Personel odalar : db(a)

6 5. Sonuç Yer alt rayl sstem stasyonlar fllevlern yerne getreblmek ve yolcu ve personele çevresel konfor sa lamak çn br dz HK tessat sstemler le donat lmal d r. Sstem tasar m çn öncelkle stasyon çnde bulunan mahaller ve gereksnmeler ayr ayr tan mlanmal d r. Daha sonra s cakl k, nem, hava kaltes, hava h z vb. HK parametrelern kabul edleblr s n rlar çnde tutablmek çn gerekl tasar m krterler kullan larak yat r m ve flletme çn en ekonomk tessat sstemler tasarlanarak uygulanmal d r. 6. Kaynaklar []. ASHRAE Handbook, HVAC Applcatons, ASHRAE, [2]. TS 227, fehr ç Yollar - Rayl Tafl ma Sstemler Bölüm : Yer Alt stasyonu Tessler Tasar m Kurallar, fubat 997. [3]. ÖZBAKR, Ethem Yer Alt Rayl Sstem stasyonlar nda s tma, Havaland rma, Klma Tessat, V.TESKON, MMO, [4]. MEGAW, T.M., BARTLETT, J.V., Tunnels: Plannng, Desgn, Constructon Volume 2, Ells Horwood Lmted John Wley & Sons. [5]. BONNETT Cltford F, Practcal Ralway Engneerng, London: mperal College Press, 996. [6]. TS 264, Kalorfer Tessat Projelendrme Kurallar, Ocak 984. [7]. TS 349, Havaland rma ve klmlendrme Tessler - Projelendrme Kurallar, Nsan [8]. ASHRAE Standard , Ventlaton for Acceptable ndoor Ar Qualty, ASHRAE, 999. Yazar; Ethem Özbak r, 949 Kemalye do umludur. 970 y l nda Orta Do u Ünverstes Mühendslk Fakültes Makna Bölümünü btrmfltr.yüksek Lsans n 974 y l nda ayn Ünverste'den alm flt r. ngltere'nn Bradford Ünverstesnde 9 ay süre le Proje Haz rlama ve Teknoloj Seçm üzerne htsas yapm flt r. Sanay ve Teknoloj Bakanl le Ankara Beledyesnde çefltl görevlerde bulunmufltur y llar aras nda EGO Genel Müdürlü ü yapm flt r. Makna Mühendsler Odas Ankara fubes Baflkanl ve merkez denetm kurulu üyel nde bulunmufltur. 980 y l ndan bu yana çal flt, mekank tessat projecl ve müflavrl le u raflan B LGE Mühendslk ve Müflavrlk Ltd. ft 'nn ortak yönetc ve kurucusudur. Halen ODTÜ, Blkent ve Çankaya Ünverstelernde Mmarl k ve ç Mmarl k Bölümlernde tessat ders vermektedr. Tafl t Tünellernn Havaland r lmas ve Mühendslk Et alanlar nda sunumlar vard r.