Bilgisayarın Temel Kavramları ve Temel Donanım. BİLGİSAYAR DONANIMI Öğr. Gör. Serkan KORKMAZ

Transkript

1 Bilgisayarın Temel Kavramları ve Temel Donanım BİLGİSAYAR DONANIMI Öğr. Gör. Serkan KORKMAZ

2 Bilgisayar Nedir? Bilgisayar; Hesap yapan (computer) demektir. Kullanıcıdan aldığı verilerle aritmetik ve mantıksal hesaplamalar yapan ve elde ettiği sonuçları kullanıcıya ulaştıran makinelerdir.

3 Kendisine verilen komutlar (program) doğrultusunda verileri matematiksel ve mantıksal işlemlerden geçirerek, işlem sonuçlarını verebilen elektronik bir araçtır. Bilgisayarlar; dış ortamdan veriler alır (okur), onları işler ve bilgi verir; bu veri ve bilgileri saklayıp istenildiği zaman tekrar kullanabilen veya gösterebilen bir makinedir. Bilgisayar, aritmetiksel ve mantıksal işlemleri önceden yüklenmiş programlar doğrultusunda son derece hızlı yaparak sonuçlar çıkarabilen ve bunları saklayabilen elektronik bir makinedir.

4 Bilgisayar Nasıl Çalışır?

5 Bilgisayarı oluşturan bileşenler Donanım Bilgisayarın fiziki görünümü Yazılım Bilgisayarların kullandığı programlar

6 Bilgisayarları Oluşturan Donanımlar İşlemci (CPU) Anakart (Mainboard ) Veri Depolama Aygıtları (HDD) Hafıza (Memory) Ses Kartı (Sound Card) Ekran Kartı (Graphics Adaptor) Ekran (Monitör) Yazıcı (Printer) Tarayıcı (Scanner) Modem (Modem) Ağ Kartı (Ethernet)

7 Bilgisayarların Çalışma Prensipleri Bilgisayar dünyası 1 ler ve 0 lar üzerine kurulmuştur. Günümüzde bilgisayarlar çok ağır hesaplama gücü gerektiren işlemler yapmaktadırlar. Bilgisayar sektöründe geriye uyumluluk prensibi iyice yerleşmiştir.

8 Bit-Byte Bilgisayarda birimler arasındaki haberleşme her biri 5 volt olan elektriksel sinyallerle olmaktadır. Zaman eşit aralıklara bölünmüştür. Buna birim zaman diyoruz. Birim zamanda elektrik ya 5 volt yada 0 volt değerlerini alabilir. Bu durum matematiksel olarak 1 ve 0 durumlarına karşılık gelmektedir. İşte bu 1 veya 0 olma durumuna BIT denir. Sekiz tane bite ise BYTE (bayt) denir.

9 Bit-Byte Bit (Binary Digit) 8 bit = 1 byte 1024 byte = 1 kilobyte 1024 kilobyte = 1 megabyte 1024 megabyte = 1 gigabyte 1024 gigabyte = 1 terabyte

10 Bit-Byte Bir noktadan diğer bir noktaya binary veya digital bilgilerin iletilmesine, veri iletimi adı verilir. Veri bir bilgisayarda saklanır ve bir haberleşme sistemi üzerinden ikilik tabanda (0 veya1 ler biçiminde) iletilir.

11 Birimler 1. Giriş Birimleri (Fare, Klavye, Tarayıcı, Oyun çubuğu ) 2. İşlem Birimleri (Mikroişlemci, Anakart ) 3. Bellek ve Depolama Birimleri 4. Çıkış Birimleri (Ekran, Yazıcı, Çizici, Ses kartı) 5. İletişim Birimleri (Modem, Ethernet)

12 Konu: Donanım Kasa Anakart CPU Bellek Hard Disk CD Rom Monitör Ekran Kartı Yazıcı Tarayıcı

13 Kasa

14 Kasa Bilgisayarı oluşturan bütün parçaları içinde barındırır. Bilgisayarı fiziksel zararlara karşı korur.

15 Kasa- iç yapısı

16 Kasa- iç yapısı

17 Kasa- iç yapısı

18 Kasa Power Supply Şehir Hat gerilimi 220 volt PC de aygıtlar 5 ve 12 volt kullanmak üzere ayarlanmıştır. Dönüşüm süreci bir güç kaynağı tarafından gerçekleştirilir.

19 Kasa ATX AT

20 Kasa- ATX AT farklar ATX kasalar Daha geniş Portlar anakart üzerinde monteli halde geliyor Klavye ve fare konnektörlerini PS2 standardında İşletim sistemi kapattığınızda bilgisayar da otomatik olarak kapanıyor (Bios APM veya ACPI uyumlu olmalı) P8 ve P9 yerine 20 Pin lik tek parça güç konnektörü

21 Konnektör ATX P8 P9

22 Konnektör Mini konnektör Molex Konnektör

23 Kablo Voltları Kablo rengi Güç Sarı 12 Mavi 12 Kırmızı 5 Beyaz 5 Siyah Topraklama

24 Kasa Elektrik yalıtımı iyi yapılmalı Güç ünitesinin fanı yeterince güçlü olmalı ve hava sirkülasyonu sağlayacak kanallara sahip olmalı Kasanın güç ünitesi iyi yalıtılmalı ve kasaya iyi sabitlenmelidir. Yeni kart eklemeye engel olmamalı Tuş göstergeleri kaliteli ve kullanışlı olmalı

25 Mainboard (Anakart)

26 Anakart Anakart bütün bilgisayarın çalışmasını sağlayan platformdur. Donanım parçalarının kendi aralarında haberleşmesi ve çalışmak için ihtiyaç duydukları güç, anakart tarafından sağlanır. Bir PC'nin hangi özelliklere sahip olabileceğini belirleyen en önemli bileşendir.

27 Anakart Yongaseti(chipset) Veriyolu Bellek kontrolörü PCI, AGP, ISA genişleme yuvaları Bellek yuvaları DMA (direct memory access) kanalları IRQ (Interrupt Request) COM, USB portlar BIOS

28 Anakart - Yongaseti (chipset) Yongaseti (chipset) anakartın "beynini" oluşturan entegre devrelerdir. Chipsetler anakartın üzerindeki veriyolları üzerindeki bilgi akışını denetler. Tüm bilgi chipsetin üzerinden geçmek zorundadır.

29 Anakart - Yongaseti(chipset) Aygıt -> Güney Köprüsü -> Kuzey Köprüsü -> FSB veriyolu -> İşlemci

30 Anakart- Yongaseti(chipset) Sistem performasına en büyük etkiyi, CPU ile bellek arasındaki veri alışverişi yapar. Veri yolunun düzenli çalışması, bant genişliğinin büyük olması performansı etkiler.

31 Anakart- ISA, PCI, AGP ISA Industry Standart Architecture PCI Peripheral Component Interface AGP Accelerated Graphic Port

32 Anakart ISA, PCI, AGP Veriyolu Bant genişliği Frekans Veri miktarı ISA 8 16 PCI PCIX MHz 33.3 MHz 33.3 MHz 66.6 MHz 33.3 MB/sn 66.6 MB/sn MB/sn MB/sn AGP x MHz x MB/sn AGP x MHz x 2 = MHz AGP x MHz x 4 = MHz MB/sn MB/sn Veri miktarı (MB/sn) = Frekans x (Bant Genişliği / 8)

33 Anakart PCI Express Intel PCI Express (Arapahoe 3GIO) paket clock aygıt paket aygıt clock PCI Express veri transferini seri ve çift yönlü olarak sağlıyor. PCI Express de, PCI da ki gibi aygıtlar veriyolunu paylaşmıyorlar. PCI aygıtlarıyla uyumlu Hot Swap özelliği Düşük güç tüketimi

34 Anakart - Veriyolu ISA PCI AGP 1/2X AGP 4X 16X PCI Express AGP 8X Veri miktarı

35 Anakart

36 Anakart- IDE

37 Anakart- DMA (Direct Memory Access) Direk bellek erişimi Eskiden bir bileşen bir diğerine sinyal yollarken önce işlemciye uğramak zorunda kalırdı. İşlemci için zaman ve enerji kaybı DMA kanalları sayesinde sistem içinde çoğu aygıt bellek ile doğrudan iletişim kurabilir. DMA kartı: ses kartı, SCSI kartı, ağ, kartı, yazıcı portu (LPT1)

38 BIOS

39 Kaynakların Yöneltilmesi BIOS Anakartınıza ait tüm donanımsal özellikleri içinde saklayan minik bir yazılımdır. CMOS CMOS ta BIOS yazılımıyla ilgili, kullanıcı tarafından değiştirilebilen ayarlar durur.

40 Anakart- BIOS

41 Anakart- BIOS

42 BIOS

43 BIOS BIOS (Basic Input/Output System) Temel Giriş/Çıkış Sistemi PC nizin çalışması için gereken temel işletim sistemidir. Bilgisayar açılışında DEL, F2, ESC gibi tuşlara basılarak ulaşılır. CMOS; Değişiklikler kaydedildiği bellek, pil ile beslenir.

44 BIOS EEPROM (Electrically Erasable Programmable ROM); üzerindeki yazılımdır. Anakartın üzerine takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri ve adresleri tayin eder. CMOS checksum, hata kontrolü yapar.

45 BIOS BIOS, değişiklikler CMOS a kaydedilir. CMOS pil den aldığı elektrik akımıyla beslenir.

46 CPU ( İşlemci )

47 CPU (Central Processing Unit) Intel Intel Intel Intel

48 CPU (Merkezi İşlem Birimi ) Intel Intel 80386DX Intel 80486DX Intel Pentium Intel Pentium Intel Pentium

49 CPU Intel Pentium Intel Pentium Intel Pentium 166MMX 1996 Cyrix Bluelightning 1994 Cyrix MII-300GP 1995 AMD K

50 CPU Intel Pentium Intel Celeron Intel Pentium

51 CPU Intel Pentium AMD Athlon 2000 Intel Pentium AMD Duron 2003 Intel Pentium

52 CPU - Intel İşlemci Pentium Pentium II Pentium III Pentium IV Saniyedeki İşlem Sayısı

53 CPU- Moore yasası 1965 yılında Intel'in kurucularından Gordon Moore'un ortaya attığı Moore Yasası'na göre işlemcilerdeki transistör sayısı 18 ayda bir ikiye katlanır

54 CPU İşlemciler, son derece hızlı olan bir hesap makinesinin gelişmişidir. Bilgisayarda ne yapılacağını kullanıcı belirler ancak veriyi mikroişlemciler işler. Yaptığınız her fare hareketi bile bir şekilde işlemciye uğrar.

55 CPU Bir işlemci elektriksel sinyalleri 0 ve 1 şeklinde alır ve sonucu yine 0'lardan ve 1'lerden oluşan çıktılar halinde verir. İşlemciler aldıkları sinyallere göre karar verip çıktı oluştururlar. Karar verme işlemi her biri en az bir transistörden oluşan mantık kapılarında yapılır.

56 CPU genel mimari Decode ve fetch çekirdek Kod cache ALU execute 64 bit veriyolu Veriyolu arayüzü Veri cache

57 CPU

58 CPU Çift işlemci Xeon 3 GHz

59 CPU teknoloji Soket : Kod adı Newcastle Çift kanal bellek kontrolcü 512 KB L2 tampon bellek 1000 MHz HT veri yolu hızı Soket :Kod adı Paris Çift kanal bellek kontrolcü 1 MB L2 tampon bellek 800 MHz veri yolu hızı

60 Memory (Bellek)

61 Bellek Bellek, bilgilerin depolandığı alanlardır. ROM (reod only memory) Nonvolite; elektrik gitse de bilgi silinmez. RAM (random access memory) Volite; Elektrik gidince bilgi de gider.

62 Bellek RAM Bellek hücreleri matrisi Her bellek hücresi; verinin satır ve sütun konumunu yada adresini göstererek anında bulunabilen verinin bir bitini saklar. Bu veri bitleri teker teker ve rastgele erişilip, tekrar bulunup ve değiştirildiği için bilgisayarlarda kullanılan bu tip belleklere Rastgele Erişimli Bellek (RAM) denir.

63 Bellek RAM Bellek; geçici uygulamaları ve verileri depolamak için kullanır. CPU, işlem yaparken ihtiyaç duyduğu verilere bellek kolayca ulaşır. Bellek kontrolü bilgilerin bellekte ki adreslerinin saklandığı yerdir. Veriyi tutabilmesi için güce ihtiyacı vardır.

64 Bellek RAM DIMM - SIMM - RIMM 30 pin 72 pin SIMM (Single In-line Memory Module ) PCB 2 taraftan elektrik temasını aynı anda alır bit veri aktarımı 168 pin DIMM(Dual in-line Memory Module ) PCB 2 taraftan elektrik temasını ayrı alır. 64 bit veri aktarımı RIMM (Rambus) 16-bit veri aktarımı Hızından dolayı ısı dağıtıcısı kullanılır.

65 Bellek RAM - Bellek yuvaları SIMM DIMM

66 Bellek DRAM - SRAM DRAM (Dinamik Ram) Bellek hücrelerinde verileri tutabilmek için her saniye yüzlerce defa yenilenmeli. SRAM (Sitatik RAM) Verileri tutabilmesi için enerjiye gerek yoktur. DRAM den 5 kat daha hızlı ve pahalıdır.

67 Bellek Yonga teknolojileri FPM(Fast Page Memory) Bellek sütun ve kolonlardan oluşur. İlk önce istenen bilgiye ait sütunu sonra da kolonu aktif eder. Bilgiler okunduktan sonra kolon pasif olur. Her bit kolonun bir hücresinde yer alır. EDO(Extended Data Out) Bellek kontrolörü adresleme sürecinde bazı adımları atlayarak zaman kazanıyor. SDRAM (Synchronous DRAM) Sistem saati ile senkronize çalışır. Bellek kontrolörü istenilen verinin ne zaman hazır olacağını kesin olarak biliyor.

68 Bellek Yonga teknolojileri DDR (Double Data Rate) Bellek yongasına saat devrinin düşme ve yükselme anlarında çalışma imkanı vermektedir. Direct RAMBUS 16 bitlik veriyolundan 800 MHz hız ile aktarmaktadır.

69 Bellek GDDR Bellek modülleri grafik kartları için geliştirilmiş özel modüllerdir. GDDR3 yeni nesil teknoloji

70 Bellek - Bellek kontrolörü Bellek kontrolörü; İşlemciden gelen istemleri önbelleğe kaydeder.

71 Bellek - Önbellek İşlemciye en yakın ön bellek Level 1 (L1) Cache bir sonraki L2, sonraki L3 biçiminde adlandırılır. İşlemci her istemde bulunduğunda ön belleğe kaydedilir. En çok yapılan işlem listenin en üstüne yerleşir. Sürekli kullanılan işlemler daima önbellekte tutulur ve az kullanılan işlemler önbellekten silinir. Ön belleklerde SRAM bellek yongaları kullanılır, pahalı ve DRAM e kıyasla kapasitesi düşüktür.

72 Bellek Parite - ECC Parite ; Veri bütünlüğünü sağlar. Hataları belirler. Error Correction Code ; Veri güvenilirliğini sağlar. Hataları belirler ve düzeltir.

73 Bellek ROM Üzerindeki bilgiler kalıcıdır. ROM; Üzerindeki bilgiler hiç bir yol ile değiştirilemez. PROM (Programlanabilir ROM); Saklama alanına bilgileri sadece birkez yazmanıza izin verir. EPROM (Erasable programmable ROM); Ultraviyole ışığıyla silinebiliyor, yazılabilme özelliği tekrar sağlanıyor. EEPROM (Electrically Erasable Programmable ROM); Silme işini elektirksel olarak yapabiliyorsunuz. Sadece ROM üzerine yazılmış bir yazılım olan BIOS, anakartınızın özelliklerini yönetebilmeniz ve diğer donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar.

74 Data Storage (Veri Depolama)

75 Veri Depolama Manyetik diskler Hard Disk Sürücüsü (Hard Disk Drive) Disket Sürücüsü(Floppy Disk Drive ) Yedekleme üniteleri Optik diskler CD ROM (Compact Disk) DVD ROM (Digital Versatile Disk) WORM disk (Write-Once-Read-Many ) PC disk (Phase-Change ) yeniden yazılabilir. MD (Mini Disk)

76 Hard disk (HDD) Sabit disk bilgilerin saklanıldığı bir depodur. İstenilen bilgiler diskten okunur, belleğe aktarılır ve işlenebilmesi sağlanır. Diskleri birbirinden ayıran kapasiteleri ve hızlarıdır. Mesela 40 GB, 7200 RPM

77 Hard disk Plaka döndürme motoru Plaka Manyetik okuma kafası Disk kasası Veri aktarım yolu

78 40 GB lık bir diske kaç bitlik veri kaydedebiliriz? 40 X 1024 = MB X 1024 = KB X 1024 = BYTE X 8 = bit

79 Hard disk silindir İz sektör plaka Plakalar; alümünyum, cam gibi manyetik duyarlılığı olmayan maddelerden yapılır. Sektör, Track; Bilgiler plakalarda sektörler (sector) ve izler (track) halinde saklanır. Silindir; Aynı ölçülere sahip track lar silindir olarak adlandırılır.

80 Hard disk Okuma/yazma kafası 1 mm 2 çapındaki minyatür bir elektromıknatısdır. Disk çalışmadığı zaman kafalar plakalar üzerinde Landing Zone denilen bölgelerde sabit olarak dururlar. Kafa landing zone yerine sektör üzerine düşerse bad sektör oluşur. Kafa disk yüzeyine çarparsa Head Crash oluşur.

81 Hard disk Dönüş Hızı; Plakların dönüş hızıdır IDE disklerde 5400 veya 7200 RPM SCSI disklerde RPM Erişim Süresi; Okuma/yazma kafasının disk üzerindeki bir noktaya ulaşması için geçen süre IDE disklerde 10 ms`nin altındayken SCSI disklerde daha da düşüktür. Veri Aktarım Hızı: Hard diskin saniyede aktarabildiği veri miktarıdır

82 Hard disk - Arabirimler IDE ve SCSI arabirimleri işlemciyle hard disk arasındaki veri akışının kontrolüyle ilgili bir standarttır. IDE ; (Integrated Drive Electronics ) SCSI; (Small Computer System Interface )

83 Hard disk - Arabirimler IDE ; (Integrated Drive Electronics ) Veri iletimi parelel ve seri olarak yapılabilir. Bir kontrolore 2 disk bağlanmasına izin verir.

84 Hard disk - Arabirimler SCSI; (Small Computer System Interface ) Veriler asenkron iletilir. SCSI Host Adapter kartlar üzerlerinde veri aktarımını düzenlemek için ayrı bir işlemci ve bellek bulundururlar. 15 disk bağlanabilir.

85 Hard disk RAID RAID (Redundant Array of Inexpensive Disks) Veri güvenliği için birden fazla harddiskin tek ünite şeklinde bağlanma metodudur.

86 Hard disk Hot Swap Rackmount SCSI Hot Swap Ünitesi Hot Swap ile SCSI diskler ile sistem kapatılmadan yeni diskler takılıp çıkartılabilir. Kritik uygulamaların koştuğu sistemin kısa bile olsa kapalı kalması telafi edilemez.

87 Disket

88 Disket 5.25 inch /160 KB MB 3.5 inch / 720 KB, 1.44 MB, 2.88 MB

89 Yedekleme (Backup) Backup ünitesi Quantum DX100 64TB Tape drive REO TB Tape Drive Quantum DLT 8000 HP SureStore DAT40e 40 GB

90 CD Rom Sürücüler Hız 52x/32x/52x yazma hızı/yeniden yazma hızı/okuma hızı Arabirim IDE SCSI Kapasite 700 MB lık veri ve 80 dakikaya kadar ses ya da görüntü depolama olanağı

91 CD Rom yapısı Korutucu tabaka Dijital data yüzeyi şeffaf tabaka Cd rom - 1 defa kayıt CD RW sınırsız kayıt

92 CD ROM DVD ROM CD ROM 700 MB lık alana 80 dakika film DVD ROM 4.5 gb lık alana 133 dk lık bir film CD DVD

93 Flash bellekler Flash Bellekler Memory Stick

94 Display (Monitör)

95 Monitör

96 Monitör CRT (Cathode Ray Tube ) Katot ışını tüpüdür. TFT-LCD (Thin Film Transistor - Liquid Crystal Display)

97 Monitörler kavramlar 15 1 inç=2,54 cm Piksel; Görüntünün en küçük birimi Çözünürlük; Ekrandaki görüntünün yatay/dikey piksel belirler Derinlik RGB miktarı Dot Pitch Nokta Aralığı VESA (Video Electronics Standarts Association)

98 Monitör Derinlik 24 bit (True Colour -Gerçek Renk) 256 X 256 X 256 = yani 16.8 milyon renk yani 24 bit 32 bit Kalan 8 bit alpha kanalı(piksel saydamlık bilgisi) 16 bit Green 6 bit, Red-Blue 5 bit

99 Monitör Düşey tarama frekansı; tüm ekranın saniyede kaç defa tarandığını gösterir. Bu değer Hertz (Hz) ile belirtilir. 70 Hz`in üzerindeki frekanslar, uzun bilgisayar çalışmaları için ergonomik veya kabul edilebilir Yatay tarama frekansı; Bir monitörün satır sayısı ile düşey tarama frekansının çarpımı Ekranın tazelenmesi; Bir tam ekran tarandıktan sonra yeni bir görüntü oluşturmak üzere tarama işleminin başlaması

100 Graphic Card (Ekran Kartı)

101 Ekran kartı Ekran kartları DAC ünitesi ile analog sinyalleri dijital sinyallere çevirir Grafik İşlemcisi Görüntü Belleği RAMDAC BIOS

102 Ekran kartı bellek soğutucu Grafik işlemci GPU

103 Ekran kartı ATI Radeon 9000 nvidia GeForce FX

104 Printer (Yazıcı)

105 Yazıcı Lazer ayna Lazer tarayıcı Kağıt statik elektrikle yüklenir toner çevirici PC bilgisayara nereye baski yapacağını söyler Isı verilerek kağıt kurutulur

106 Yazıcılar (Printer) Mürekkep püskürtmeli Lazer Nokta Vuruşlu

107 Yazıcı Lazer

108 Yazıcı Mürekkep püskürtmeli Elektrikle yüklü küçük mürekkep damlacıklarını kağıt üzerine püskürterek baskı yapar(termal teknoloji) Mm başına yazıcı kafasında arasında püskürteç

109 Yazıcı Gelen datalar yazıcının hafızasına kaydedilir. Eğer yazıcının hafızasında yer yoksa datalar bilgisayarda bekletilir. Bilgisayarlarda bu işi Printer Spool servisi yapar.

110 Scanner (Tarayıcı)

111 Tarayıcı (Scanner)

112 Tarayıcı (Scanner) CCD ve CMOS görüntü sensorları ışığı elektronlara çevirir. Parallel Port SCSI USB

113 Tarayıcı (Scanner) florasan Tarama kafası Işık Ayna Lens Sensör Işık yolu

114 Konu: Portlar ve Kablolar

115 Port / Kablo Portlar bilgisayarınızdaki giriş ve çıkış kapılarıdır. Çevresel aygıtlarla iletişim kurmak için kullanılırlar. Serial portlar Paralel portlar USB portlar

116 Anakart- Portlar Klavye Mouse USB Seri Port Paralel Port Hoparlör Mikrofon JoyStick Monitör

117 Anakart- Portlar Paralel Port Aynı anda 8 bit veriyi iletebilir. Paralel portlar daima dişidir. Genellikle yazıcılar tarafından kullanılır. Çift yönle iletişim sağlayabilir. Seri Port Aynı anda 1 bit veri gönderebilir. Pin sayıları 9 yada 25 olabilir. Seri portlar daima erkektirler. Yalnızca bir yönde veri akışı sağlar. 25 pin dişi paralel port 9 pin erkek seri port 15 pin dişi oyun port 25 pin erkek seri port

118 Kablo - Mouse, klavye, USB USB & VGA USB-PS2 VGA Kablo

119 Port - USB USB 6-pin Usb kablo 4 hatta sahiptir İkisi veri için Biri toprak Bir tanesi de 5 volt güç sağlamak için kullanılır A-Boş B-Data C-Topraklama D-Saat E- 5V güç F-Boş 1.1 saniyede 12 Mb veri transferi sağlar. 2.0 saniyede 480 Mb veri transferi sağlar.

120 Konu: Dosya Sistemleri

121 Dosya Sistemleri Dosya sistemi, işletim sisteminin (Operating System) bir bileşenidir. Dosya sistemi, depolama (Storage) birimleri ile işletim sistemi arasında bir arabirimdir. MSDOS FAT FAT32 NTFS

122 Dosya Sistemleri Bir işletim sisteminin bir disk üzerindeki dosyalarının izlerini bulmak için kullandığı yönteme dosya sistemi denir. Microsoft Disk Operating System (MS-DOS) File Allocation Table (FAT) File Allocation Table 32 (FAT32) New Technology File System (NTFS) NetWare File System Linux Ext2 ve Linux Swap dosya sistemleri

123 Cluster (alt küme) track sektör Sektör; trackler eşit açılarla sektörlere ayrılır. Cluster; sektörler sanal olarak clusterlara bölünürler.

124 FAT 16 Dosya yerleşim tablosuna 16 bit adresleme yapar. MsDos, Unix ve Windows'un tüm sürümleri tarafından kullanılabilir. Maksimum 2 GB 2 16 adet cluster 32 KB cluster Veri güvenliği yoktur.

125 FAT 32 Dosya yerleşim tablosuna 32 bit adresleme yapar. Windows 95' in OS/2, Windows 98, Windows 98 SE, Windows ME, Windows NT 5.0 Maksimum 2 TB Sürücü boyutu büyüdükçe performans düşer adet cluster 4KB lık cluster

126 NTFS Dosya yerleşim tablosuna 32 bit adresleme yapar WindowsNT, Windows 2000 ve Windows XP Veri güvenliği(efs) disk sıkıştırma Maksimum 2 TB Sürücü boyutu büyüdükçe performans düşmez

127 Dosya Sistemleri FAT32 NTFS Convert D:/FS:NTFS

128 Partition Nedir? FDISK.EXE Dataların organizasyonu Birden fazla işletim sistemi yüklemek Disk yönetimi FORMAT.COM Root Directory i oluşturmak Dosya yerleşim tablosunu oluşturmak

129 Yazılım (Software)

130 Sisteme neyin, nasıl yapılacağını belirten program ve komut dizileridir. Yazılımlar üç grupta toplanır: Sistem Yazılımı (İşletim Sistemleri), Uygulama Yazılımı Destek Yazılımı.

131 Konu: İşletim Sistemleri

132 İşletim Sistemleri Yazılım olmadan donanım hiçbir işe yaramaz. Donanım onu kullanacak yazılımlar olmadan sadece elektronik bir parça yığınıdır. Kullanıcı ile bilgisayar arasında iletişimi sağlayan programlardır. Bu program bilgisayar çalıştırıldığında RAM e yüklenir ve kapanana kadar hafızada kalır. Bilgisayar sisteminin tüm hareketlerini denetler. Sistemde bulunan MİB, ana bellek, Harddisk vb. kaynakları yönetir.

133 İşletim Sistemleri MS-DOS 1985: Windows : Windows : Windows : Windows Workgroups 3.11, 3.1, Workstation : Windows NT 1995: Windows : Windows NT Workstation : Windows : Windows 98 SE 2000: Windows Millennium Edition (Windows Me) 2000: Windows 2000 Professional 2001: Windows XP Professional, Home Edition 2007: Windows Vista

134 Windows tabanlı Sunucu İşletim Sistemleri 1994: Windows NT Server : Windows NT Server : Windows NT Server : Windows NT Server 4.0, Enterprise Edition 1998 Windows NT Server 4.0, Terminal Server Edition 2000: Windows 2000 Server Ailesi 2003:Windows 2003 Server Ailesi

135 Windows tabanlı olmayan Sunucu İşletim Sistemleri Unix Linux Novell Netware

136 Uygulama Yazılımı: Genellikle, sistem yazılımının dışındaki tüm programlardır. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımlardır. Bu yazılımlar, belli bir problemi, uygun veri işleme teknikleri kullanarak çözmek için yazılmış programlardır. Sistem ve destek yazılımlarından farklı olarak tek tip bir uygulama için yazılır. Örneğin; Microsoft Excel, Microsoft Word, Okul yönetim sistemi programları, Muhasebe programı, Bilgisayar oyunları, programlama dilleri derleyicileri vb. Programlama dillerinden bazıları C, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual C vb.

137 Destek Yazılımı: Herhangi bir uygulamaya özel olmayan, belli komutlarla işlemlerin yapılmasını sağlayan genel amaçlı bilgisayar programlarıdır. Sıralama, kütük kopyalama, formatlama, sıkıştırma, kurtarma işlemleri yapan yazılımlar gibi.

138 İŞLEMCİLER

139 İşlemciler İşlemci Nedir? İşlemcinin görevi nedir?

140 İşlemciler İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren elektronik aygıttır. İşlemci = Mikroişlemci =MİB = CPU = μp

141 İşlemciler Mikroişlemciler, elektrik sinyallerinin üzerinden aktığı milyonlarca transistörden oluşmaktadır. Bilgisayarın yaptığı tüm işleri toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi işlemler bu sinyaller vasıtasıyla gerçekleşir. Veri büyüklükleri nelerdir?

142 İşlemciler Bu sayı grupları üzerinde işlem yapmak için işlemci içerisinde komut listesi (komut seti = instruction set) mevcuttur. Bu komutlar, işlemcinin sorumlu olduğu tüm matematiksel ve mantıksal işlemleri gerçekleştirir. İşlemciye gönderilen ve ona ne yapması gerektiğini söyleyen komutlara ise programlar denir. Programlar Nerede Tutulur? Bu programların içerdiği komutlar işlemciye nasıl ulaşır?

143 İşlemciler

144 İşlemciler İşlemcinin Yapısı

145 İşlemciler Üreticiler, farklı işlemci mimarilerine göre işlemci üretirler. İşlemci mimarisi; işlemcinin işlemleri gerçekleştirme yöntemi, teknolojisi ve tasarımını ifade eder.

146 İşlemciler Genel Mimari

147 İşlemciler İşlemcinin anakartla iletişim kurmasını sağlayan, toplu iğneye benzeyen uçlara pin denir. Pin = İğne = Bağlantı iğnesi = Bacak = Ayak

148 İşlemciler Çekirdek (Core) Komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür. Çalıştırma birimi (execution unit) olarak da bilinir. ALU (Aritmetik Lojik Unit / Aritmetik Mantık Birimi) İşlemci tarafından gerçekleştirilecek matematiksel ve mantıksal işlemlerin yapıldığı bölümdür.

149 İşlemciler Ön Bellek (Cache) Sistem belleğinden gelen veriler, çoğunlukla CPU nun hızına yetişemezler. Bu problemi çözmek için CPU içinde bulunan yüksek hızlı hafızalara ön bellek denir. İşlemcinin komutları daha hızlı yüklemesini sağlayan bu hafıza genellikle L1 (Level 1) ve L2 (Level 2) olmak üzere iki kısımdan oluşur. İşlemci, ihtiyaç duyduğu komutu ilk önce L1 ön bellekte (L1 ön bellek L2 ön bellekten daha hızlıdır.) arar.

150 İşlemciler Kontrol Birimi İşlemciye gönderilen komutların çözülüp (komutun ne anlama geldiğinin tanımlanması) işletilmesini sağlar. İşlemci içindeki birimlerin ve dışındaki birimlerin eş zamanlı olarak çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir.

151 İşlemci Hızı

152 İşlemciler Bilgisayarın tüm donanımlarının bağlandığı kart olan ana kartta saat çipi (saat yongası) vardır. Bu saat sistem hızını (FSB) belirler. Saatin her tik i, saniyede milyon veya milyar devirle ölçülür. Saniyedeki tek devirin ölçüsü Hertz dir.

153 İşlemciler İşlemcilerde hız, işlemcinin birim zamanda yapabildiği işlem sayısıdır. Bir saniyede yapılan; milyon adet işlem Mhz (Megahertz) milyar işlem Ghz (Gigahertz)

154 İşlemciler Sistem hızı, tüm sistemin birlikte uyum içerisinde çalışması için gerekli olan ritmi verir. Saatin her tik inde, tüm bilgisayar aygıtlarında veri ve komutlar akar. Sistemi oluşturan bileşenler, sistem hızının katı veya çarpanı ile orantılı çalışır. İşlemci, sistem hızının çarpanları kadar hızlı çalışır. Örneğin, 100 Mhz sistem hızına sahip bir sistemde 1.8 Ghz hızında çalışan bir işlemci, 18 çarpanını kullanıyor demektir.

155 İşlemciler

156 İşlemciler İşlemcin tek başına hızlı olması sadece işlemci içi işlemlerde etkilidir. İşlemcinin kendi içinde çalışma hızı, çevre birimleri ve iletişim hatlarına göre çok hızlıdır. Bir sisteminin hızlı olabilmesi için işlemci dışındaki diğer birimlerin de hızlı olmalıdır.

157 İşlemciler Overclock (Hız Aşımı, Hız Aşırtma)

158 İşlemciler İşlemci üretilirken işlemcinin hızı şu değerde olsun diyerek üretilemez. İşlemcinin iki hız değeri vardır; işlemcinin sınır hız değeri, riske girmeksizin işlemcinin dengeli çalışabileceği hızı gösteren hız değeri.

159 İşlemciler Hız aşımı (overclock) işlemcinin üreticinin etikette belirlediği hız değerinden yüksek değerlerde çalıştırılması işlemidir. Anakartta ayar değişikleriyle işlemcinin hızı artırılabilir. Sistem hızı (FSB), çarpan, voltaj değerlerinde yapılan değişikliklerle işlemci hızı artırılabilir.

160 İşlemciler Örneğin, FSB si 100 Mhz, saat çarpanı 20 olan bir bilgisayarda 20*100=2000 Mhz işlemci hızıdır. FSB değeri 133 Mhz yapılırsa 133*20=2660 Mhz=2.66 Ghz işlemci hızı elde edilir. İşlemcilerde hız aşımı, donanımların zorlanması ve ömürlerinin kısalmasına neden olabilir. Hız aşımı yapılmış sistemlerde işlemci daha fazla ısı üreteceğinden soğutma çok önemlidir.

161 İşlemciler İletişim Hatları (İletişim Yolları)

162 İşlemciler İnsanlarda beyin nasıl tüm vücudu yönetmek, kontrol etmek için sinir sisteminin bir parçası olan sinirleri kullanıyorsa; işlemciler de bilgisayarı yönetmek, kontrol etmek için iletişim yollarını kullanır.

163 İşlemciler

164 İşlemciler Adres Yolu (Address Buses): İşlemcinin bilgi yazacağı veya okuyacağı her hafıza hücresinin ve çevre birimlerinin bir adresi vardır. İşlemci, bu adresleri bu birimlere ulaşmak için kullanır. Adresler, ikilik sayı gruplarından oluşur.

165 İşlemciler Veri Yolu (Data Buses): İşlemci, hafıza elemanları ve çevresel birimleriyle çift yönlü veri akışını sağlar. Birbirine paralel iletken hat sayısı veri yolunun kaç bitlik olduğunu gösterir. Örneğin, iletken hat sayısı 64 olan veri yolu 64 bitliktir. Yüksek bit sayısına sahip veri yolları olması sistemin daha hızlı çalışması anlamına gelir.

166 İşlemciler Kontrol Yolu (Control Buses): İşlemcinin diğer birimleri yönetmek ve eş zamanlamayı (senkronizasyon) sağlamak amacı ile kullandığı sinyallerin gönderildiği yoldur.

167 İşlemciler İşlemci Şekilleri

168 İşlemciler

169 İşlemciler İşlemci Paketleri

170 İşlemciler İşlemcilerin farklı şekil, boyut ve harici özellikleri vardır. Bu özelliklere işlemcinin paketi denir.

171 İşlemciler slot tipi paketleme (SEC=Single-Edge Cartridge), Slot tipi işlemciler artık üretilmemektedir.

172 İşlemciler Alt tarafında çeşitli sayıda pin bulunduran işlemci paketlemesine PGA (pin grid array) adı verilir. Paketteki ayak sayısına göre paketler isimlendirilir. Örneğin, 423 ayak Pentium 4 paketi ve 478 ayak Pentium 4 paketi. Bu paket yapısındaki işlemcilerin takıldıkları soketler ise soket 423 ve soket 478 olarak isimlendirilir.

173 İşlemciler

174 İşlemciler LGA paketinde işlemci ayaklarının yerini elektrik iletimini sağlayan iletim noktaları almıştır. Pin yerine iletim noktalarının kullanımı elektrik sinyallerinin iletim yolunu kısaltmış, böylelikle sinyal iletim hızı artmıştır.

175 İşlemciler

176 İşlemciler

177 İşlemciler Soket İşlemci

178 İşlemciler Kare şeklinde üretilmiş işlemci modelidir. Üst yüzeyinde marka ve model isimleri bulunur. Alt yüzeyinde ise işlemcinin türüne göre çok sayıda pin veya iletim noktası bulunur. Anakarttaki sokete uygun işlemci seçilmelidir. Anakartta LGA soket varsa, işlemci de LGA soket işlemci olmalıdır. Anakartta soket 939 varsa işlemci de 939 pinli işlemci olmalıdır.

179 İşlemciler Slot İşlemci

180 İşlemciler Diklemesine anakartın üzerine monte edilirler. Kartın alt kısmında bulunan bağlantı noktaları ile ana karta bağlanır. Dikdörtgen bir kart şeklinde üretilen işlemci modelidir. İşlemcinin korunması için dış kılıfı vardır. Slot işlemcilerin üretimi durdurulmuştur.

181 İşlemciler

182 İşlemciler Ödev İşlemci Üreticileri? İntel ve AMD işlemcilerin tarihçeleri?

183 İşlemciler İşlemci Teknolojileri

184 İşlemciler

185 İşlemciler HT (Hyper Threading) Teknolojisi Hyper Threading teknolojisi için aynı anda birkaç yazılımı çalıştırırken, randımanı artırmaya yarayan bir teknolojidir.

186 İşlemciler HT teknolojisi olan ve olmayan iki işlemcide iş parçacıklarının (threads) çalıştırılması işlemi

187 İşlemciler HT teknolojisi olmayan işlemcide 1.iş parçacığı işlendikten sonra 2. iş parçacığı işlenmeye başlarken, HT teknolojili işlemci de iki iş parçacığı birlikte çalıştırılabilir.

188 İşlemciler HT teknolojisine sahip işlemcide tüm iş parçacıkları tamamlanmışken, HT teknolojisine sahip olmayan işlemci de halen çalıştırılmakta olan iş parçacıkları mevcuttur.

189 İşlemciler Çift Çekirdekli İşlemciler (Dual-core Processors) Çift çekirdekli işlemci tek bir fiziksel işlemci içinde aynı frekansta çalışan iki tam yürütme/çalıştırma biriminden (çekirdek) oluşur. Her iki çekirdek de aynı paketi, aynı çipset ve belleği kullanır.