Uykuda Hareket Bozuklukları. Hüseyin Yılmaz Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Uyku Bozuklukları Merkezi

Transkript

1 Uykuda Hareket Bozuklukları Hüseyin Yılmaz Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Uyku Bozuklukları Merkezi

2 İçerik Periyodik Ektremite Hareketleri - PLM Bruksizm RBD

3 Periyodik Ekstremite Hareketleri (PLM) Stereotipiktir, periyodisite en önemli özelliğidir En sık N1 ve N2 fazlarında ortaya çıkar Bacakta sıklıkla baş parmak dorsifleksiyonu; bilek, diz ve kalça fleksiyonuyla karakterizedir Tek ya da iki bacakta olabilir, kollarda da oluşabilir Hareketler arasında sıklıkla 15-40sn intervaller olur (5-90sn) Kontraksiyonlar 0,5-10sn sürelidir

4 PLM İndeks: Hafif:5-25; Orta:26-50; Ağır:50 İnsomni ya da GİAUH ne neden olabilir Anamnezde yatak partnerinden bilgi almak önemli! HBS ile ilişkili Sağlıklı yaşlıların yarısından fazlasında indeks 5 ten fazla

5 PLM

6 PLM Birçok hastalıkla ilişkili (üremi, RBD, Parkinson, OUAS) Uyanıklıkta da olabilir

7 PLM kaydı ve skorlamasında önerilen standartlar Sadece tibialis anterior kasından yapılan kayıtlar esas alınır İki farklı PLM kriteri Pratik Araştırmalarda kullanılan Elektrodlar 2-3 cm aralıklı tibialis anterior kasının orta noktasına ve 1/3 üst kısmına yerleştirilir Empedans klinik pratikte 10K ohm dan az olmalı

8 PLM kaydı ve skorlamasında önerilen standartlar Dinlenme durumunda EMG de genlik 4-6mV olmalı Geçmişte kalibrasyon maksimal dorsifleksiyona göre yapılırdı Artık dinlenme durumuna kıyasla saptanan genlik artışı tek ölçüt Kalibrasyonda TA kasının istirahatte 5-10sn süre ile kaydı gerekir Bu durumda genlik 6mV tan az olmalı.

9 PLM kayıt Uyku sırasında bazal EMG genliği artarsa elektrodlar kontrol edilmeli, gerekirse yerleri değiştirilmeli Bacak hareketinin video görüntüsünün izlenmesi oldukça yararlı olabilir

10 İzole Ekstremite Hareketi Tanımı Başlangıç Kriteri: dinlenme durumundaki genlikten en az 8mV daha fazla genlik Sonlanma Kriteri: 0,5sn süre ile dinlenme durumundaki genlikten en fazla 2mV daha fazla bir genlik bulunması Süre Kriteri: Süre 0,5sn den kısa ya da 10sn den uzun olamaz

11 Başlangıç Kriteri 9mV Baseline: 3mV 9mV-3mV=6mV Başlangıç kriterini doldurmaz

12 Sonlanma Kriteri Baseline: 3mV İki sarı çizgi arası 4mV (4-3=1mV) Sonlanma kriterini doldurur

13 Süre Kriteri 0,3sn 3,5sn 5,8sn 2,8sn 6,1sn

14 PLM kriterler 15sn süre ile genlik daha yüksek bir değerde seyrederse yeni bazal değer bu olur PLM myoklonik, ritmik, çoklu ya da tonik deşarjlar şeklinde Ardısıra en az 4 hareket olmalı Birbirini takip eden iki hareket arasındaki süre 5-90sn arası olmalı Ardı sıra gelen iki bacak hareketi arasındaki süre 5sn den azsa ikinci hareket dikkate alınmaz

15 Ardısıralık Kriteri 5,8sn

16 PLM kriterler Uykudan uyanıklığa geçişte ya da tersinde ardı sıra hareketlerin tümü dikkate alınır Ekstremite hareketi öncesi ya da sonrasında arousal bulunması skorlama kuralını değiştirmez Sağ ve solda ayrı zamanlarda ortaya çıkan ve aralarındaki süre 5sn den kısa olan iki hareket tek hareket olarak kabul edilir

17 PLM ve apne/hipopne Ekstremite hareketiyle apne/hipopne arasında 0,5sn den daha az bir süre varsa ilişkili olduğu kabul edilir PLM skorlamasına dahil edilmez

18 5sn

19 PLM rapor Gereken Saatlik ortalama PLM sayısı (PLM/h; PLM indeksi) Arousallarla ilişkili PLM indeksi (PLMA/h) Uyanıklık sırasında saatlik PLM sayısı (PLMW/h) Yatakta geçen toplam süre (time in bed)

20 PLM rapor Önerilen N uykusu PLM indeksi R uykusu PLM indeksi PLMS ve PLMW için hareketler arası ortalama interval Opsiyonel Uyku fazlarına göre PLM PLM kriterlerini doldurmayan ekstremite hareketi indeksi

21 Bacak hareketi monitorizasyonu Aktigrafi cihazlarıyla kayıtlanır Birden fazla gecede ve ev ortamında kayıt yapılabilir Geceden geceye değişkenliğinin değerlendiriciyi yanıltmasını engeller En az 3 gece süreyle kayıt On gecelik kayıt ideal sayılır

22

23

24 Bruksizm

25 Giriş Tanım: diş gıcırdatma ya da çene sıkma Sonuçlar: diş yapısının bozulması başağrısı orofasiyal ağrılar çene ekleminde hasarlanma Oldukça sık:erişkinlerin en az %8 inde süreklilik gösteren diş gıcırdatmaları

26 Bruksizm ICSD 1997: Parasomniler başlığı altında ICSD 2005: Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları başlığı altında Uyku sırasında ortaya çıkan stereotipik diş gıcırdatma ya da sıkma şeklindeki hareket bozukluğu Gündüz uyanıkken dişleri birbirine sürtme, vurma, gıcırdatma gibi durumlardan etiyolojik olarak tamamen farklı

27 Hekime neden başvurur? Yatak eşi tarafından bildirilen diş gıcırdatma sesi! Dolgu ya da köprülerde bozulma Orofasiyal ağrılar Temporal başağrıları Dişlerde soğuk, sıvı ya da yemeklere aşırı duyarlılık

28 Fazik Tonik Mikst

29 Bruksizmde uyku ve episod özellikleri Makroorganizasyon normallerden farksız Apne gibi en çok sırtüstü pozisyonda (%74) Episodların %80 i N1 ve N2 fazlarında Episod öncesinde EEG de alfa aktivitesi hâkimiyeti ve taşikardi

30 Bruksizmde uyku ve episod özellikleri Episod öncesi 1 dk içinde: otonomik kardiyak dengenin sempatik yönde hafifçe değişir 4sn öncesinde EEG alfa ve delta aktivitelerinde artış Tam kas aktivitesinden 1sn önce taşikardi Olasılıkla normal geçici motor ve otonomik sinir sistemi aktivasyonunun aşırı ve ve mikroarousallarla ilişkili

31 Tanı Kriterleri(AASM 2005) A. Uyku sırasında diş gıcırdatma sesleri B. Aşağıdakilerden bir veya daha fazlası: i. Dişlerin anormal görünümü ii. iii. Çene kasında rahatsızlık, yorgunluk veya ağrı ve uyanırken çenenin kilitlenmesi Çene istemli olarak kuvvetlice sıkıldığında maseter kasında hipertrofi

32 Uykuda Normal Ritmik Mastikatuar Kas Aktivite (RMMA) Ritmik, en az 3 saniye süreli, 0,5-2 saniye aralıklarla tekrarlayan EMG burst leri Uyku lab da yatanların % 60 ında Prevalans yaşla azalır Fonksiyon: Uykuda ağızdaki nemi sağlamak

33 Polisomnografi Şart olmasa da oldukça yararlı Çok güvenilir Apne ve insomniyi dışlar Miyokloni, öksürük ve yutkunmayı ayırt eder İlişkili mikroarousal, taşikardi ve faz değişikliklerini gösterir Ses kaydı gerekir Bazen bir geceden fazla kayıt gerekir

34 Skorlama Çene EMG de fazik ya da tonik hareket (bazal genliğin iki katı) Fazik: 0,25ms-2sn süreli ardısıra üç hareket (ritmik mastikatör kas aktivitesi) Tonik: 2 sn den uzun kası (uzamış elevasyon) Öncesinde en az 3sn süreli bir bazal EMG genliği olmalı Alternatif: diş gıcırdatma seslerinin PSG sırasında kaydı Bruksizm şüphesinde maseter kaslarına da elektrod yerleştirilebilir

35

36 Tanımlamalar: RBD skorlaması R tonik aktivitesi: bir epokun en az %50 sinde çene EMG genliğinin N fazındaki min. genlikten fazla olması R fazik aktivitesi: 30 sn lik epokun 3 sn lik periyodlarının en az 5 tanesinde (%50) geçici kas aktivitesi izlenmesi RBD nda fazik aktiviteler 1-5sn sürer ve genlik bazal değerin en az 4 katıdır

37 RBD skorlaması RBD kriterleri: Çene EMG de tonik aktivite ya da çene veya ekstremite EMG sinde fazik aktivite PSG video ve ses kayıtlarında eş zamanlı izlem önemli R uykusunda küçük kas gruplarında seğirmeler normaldir RBD de büyük kas grupları belirgin şekilde kasılır video kayıtlarında hastalar rüyalarını oynarlar R atonisi sıklıkla oluşmaz

38 RDB

39

40

41