ĐLKÖĞRETĐM 5. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (MANĐSA / TURGUTLU ĐLÇESĐ ÖRNEĞĐ) Ozan BAŞPINAR Yüksek Lisans Tezi

Transkript

1 ĐLKÖĞRETĐM 5. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (MANĐSA / TURGUTLU ĐLÇESĐ ÖRNEĞĐ) Ozan BAŞPINAR Yüksek Lisans Tezi Danışman: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ Eylül, 2008 Afyonkarahisar

2 T.C. AFYON KOCATEPE ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ TÜRKÇE EĞĐTĐMĐ ANABĐLĐM DALI YÜKSEK LĐSANS TEZĐ ĐLKÖĞRETĐM 5. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (MANĐSA / TURGUTLU ĐLÇESĐ ÖRNEĞĐ) Hazırlayan Ozan BAŞPINAR Danışman Danışman: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ AFYONKARAHĐSAR 2008

3 YEMĐN METNĐ Yüksek Lisans tezi olarak sunduğum Đlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Aktif Kelime Serveti Üzerine Bir Araştırma (Manisa / Turgutlu Đlçesi Örneği) adlı çalışmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin Kaynakça da gösterilen eserlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanmış olduğumu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. / /2008 Ozan BAŞPINAR ii

4 TEZ JÜRĐSĐ KARARI VE ENSTĐTÜ ONAYI JÜRĐ ÜYELERĐ ĐMZA Tez Danışmanı: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ.. Jüri Üyeleri: Yard. Doç. Dr. Đsmail ACUN.. Yard. Doç. Dr. Cüneyt AKAR.. Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı yüksek lisans öğrencisi Ozan BAŞPINAR ın, Đlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Aktif Kelime Serveti Üzerine Bir Araştırma (Manisa / Turgutlu Đlçesi Örneği) baslıklı tezi tarihinde, saat 10:00 da Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca, yukarıda isim ve imzaları bulunan jüri üyeleri tarafından değerlendirilerek kabul edilmiştir Doç. Dr. Mehmet KARAKAŞ MÜDÜR iii

5 YÜKSEK LĐSANS TEZ ÖZETĐ ĐLKÖĞRETĐM 5. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (MANĐSA / TURGUTLU ĐLÇESĐ ÖRNEĞĐ) Ozan BAŞPINAR AFYON KOCATEPE ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ TÜRKÇE EĞĐTĐMĐ ANABĐLĐM DALI Eylül 2008 TEZ DANIŞMANI: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ Bu çalışma, çalışma evrenindeki ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarımdaki aktif kelime servetinin belirlenmesi için yapılmıştır. Öğrencilerin kelime servetlerini tespit edebilmek için Turgutlu ilçe merkezinde bulunan ilköğretim okullarından random (rastgele) yöntemiyle seçilen 90 adet 5. sınıf öğrenciye üç farklı türde (anı, otobiyografi, serbest konu) toplam 270 adet kompozisyon yazdırılmıştır. Elde edilen verilerde geçen kelimeler, öğrencilerin sosyo-ekonomik seviyelerine, cinsiyete ve üç farklı anlatım türüne göre incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda toplam kelime tespit edilmiş olup bu kelimelerden 2743 ünün çeşit kelime, sinin ise bu kelimelerin tekrarı olduğu belirlenmiştir. Sosyo-ekonomik seviyeleri orta olan öğrenciler hem toplamda hem de çeşit sayısında daha başarılı olmuşlardır. Cinsiyet bakımından baktığımızda toplamda kız öğrencilerin, çeşit sayısında ise erkek öğrencilerin üstünlüğü vardır. Türlerde iv

6 ise toplamda otobiyografi türünde, çeşit sayısında ise serbest konuda daha fazla kelime kullanılmıştır. Çalışmamızın sonucunda, sosyo-ekonomik seviyeye, cinsiyete ve türlere göre kelime listeleri oluşturulmuş, bu listelerde geçen kelimelerle daha önce bu alanda yapılmış olan Mustafa Çıplak ın Uşak Merkez Đlköğretim 5., 8. ve 11. Sınıfların Yazılı Kelime Hazinesinin Belirlenmesi adlı tezi, Hayriye Ünsal ın Đlköğretim 5. ve 8. Sınıflar Đle Ortaöğretim 11. Sınıfların Sözlü Anlatımlarındaki Aktif Kelime Hazineleri / Afyon Merkez Örneği adlı tezi, Kadir Duru nun Đlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarındaki Aktif Kelime Servetinin Belirlenmesi / Uşak Sivaslı Örneği adlı tezi, Ali Karahan ın Uşak Ulubey Đlçesi Köy Đlköğretim Okulları 5. Sınıfların Yazılı Kelime Servetinin Belirlenmesi adlı tezi ile Mehmet Öztekin in Đlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarındaki Aktif Kelime Servetinin Belirlenmesi / Düzce Akçakoca Đlçesi Örneği adlı tezinin listelerindeki kelimeler karşılaştırılarak ortak kelimelerden oluşan listeler hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Kelime, Kelime Serveti, Yazılı Anlatım, Türkçe Eğitimi v

7 ABSTRACT A STUDY ABOUT 5th CLASS STUDENT S OF PRĐMARY SCHOOL WEALTH OF ACTĐVE VOCABULARY (EXAMPLE OF MANĐSA / TURGUTLU) Ozan BAŞPINAR AFYON KOCATEPE UNIVERSITY THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES DEPARTMENT of TURKISH EDUCATĐON September 2008 Advisor: Assist. Prof. Dr. Selcen ÇĐFCĐ This work has been done to determine the active vocabulary of the 5th grade students of an elementary school in their written narration. In order to determine the active vocabulary of the students, 90 students from the 5th grades of elemetary schools in Turgutlu city center have been choosen at random and they have been made to write 270 compositons in 3 different types (memory writing, autobiography writing and free subject writing). The words used in these samples have been examined according to social-economic levels of the students, their genders and types of narrating. After examining these words, totally words have been found out, and 2743 of these words are various kinds and the rest are the repetition of these 2743 words. The students whose social-economic levels are medium have been succesful at both using more words and using various kinds of words. Girls are superior at using more words,and boys are at various kinds. When considering the types, more words have been used at autobiography writing and various kinds of words have been used at free-subject writing. vi

8 At the end of our work, word lists have been formed according to socialeconomic levels, genders and kinds, and by comparing these words with the ones used in the works done previously in this field such as Mehmet Öztekin s thesis named Determining the active vocabulary of the 5th grade students of an elementary school in their written narration/düzce Akçakoca Sample and Ali Karahan s thesis named Determining the Active vocabulary of Village Elementary Schools 5th grade students of Uşak-Ulubey and Kadir Duru s thesis named Determining the active Vocabulary of the 5th Grade students of an elementary school in written narration/uşak- Sivaslı sample and Hayriye Ünsal s thesis named Active Vocabulary of 5th, 8th and 11th grade students of an elementary school in their oral narration/afyon City Center Sample and Mustafa Çıplak s thesis named Determining the active vocabulary of the 5th, 8th and 11th grade students of Uşak City Center elementary school in their written narration and new word lists with the combination of all common ones have been prepared. Key words: Word, Vocabulary, Written Expression, Turkish Education vii

9 ÖNSÖZ Dil, insanlar arası duygu ve düşünce aktarımını sağlayan somut veya soyut araçların başta gelenidir. Kelimeler ise dili oluşturan en önemli unsurlardır. Başka bir açıdan bakıldığında kelimeler dilin değerini de ortaya koyar. Bir dilin varlığını sürdürdüğü toplumda, bireyler arası kullanılan kelime sayısı o dilin kelime hazinesini yani kelime servetini gösterir. Kelime serveti açısından zengin diller, aynı zamanda konuşulduğu toplumun da değerini artırarak o toplumu diğer toplumlar arasında bir o kadar söz sahibi yapar. Bir dilin kelime zenginliğinden veya kelime servetinden bahsedilmek için öncelikle bu zenginliği ortaya çıkaracak çalışmalara ihtiyaç vardır. Çalışmamızda da ortaya koymaya çalıştığımız üzere, dilimizde var olan aktif kelime serveti sınırlı bir örneklem grubu kullanılarak da açığa çıkarılabilmektedir. Yapmış olduğumuz çalışma, 5. Sınıf öğrencilerinin aktif kelime servetini ortaya çıkarmaya yöneliktir. Örneklem olarak alınan bölgeden yola çıkılarak, dilimizin konuşulduğu diğer bölgeler hakkında bilgi sahibi olunmaya çalışılmıştır. Ortaya çıkan veriler ışığında yapılacak diğer çalışmalara ışık tutulmaya çalışılmıştır. Araştırmam boyunca engin hoşgörüsünü, yardım ve desteğini esirgemeyen tez danışmanım Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ ye, değerli görüşlerinden faydalandığım Yard. Doç. Dr. Musa ÇĐFCĐ ye, bilgilerinden yararlandığım Soner SAĞLAM ve Kasım Caner BAŞUSTA ya, her konuda yardımıma koşan yüksek lisans arkadaşlarıma, okullardaki uygulamaları gerçekleştirmeme yardımcı olan 5. sınıf öğretmenleri ile onların öğrencilerine ve babam Hidayet BAŞPINAR ile annem Ganimet BAŞPINAR a teşekkürü bir borç bilirim. Ozan BAŞPINAR viii

10 ĐÇĐNDEKĐLER YEMĐN METNĐ..ii TEZ JÜRĐSĐ KARARI VE ENSTĐTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI.....iii ÖZET......iv ABSTRACT vi ÖNSÖZ...viii ĐÇĐNDEKĐLER..ix TABLOLAR LĐSTESĐ xix GRAFĐKLER LĐTESĐ.xxi KISALTMALAR DĐZĐNĐ.. xxii GĐRĐŞ AMAÇ POBLEM ÇALIŞMANIN ÖNEMĐ BĐRĐNCĐ BÖLÜM 1. SINIRLILIKLAR VARSAYIMLAR YÖNTEM Örneklem Okullarının Belirlenmesi Öğrencilerin Seçilmesi Verilerin Toplanması Verilerin Tasnifi ve Değerlendirilmesi 6 4. KAVRAMLAR VE TANIMLARI Aktif Kelime Serveti Kelime Serveti Ortak Sözlük Genel Sözlük Tür Sözlüğü Çeşit Kelimeler ve Sıklık Sözlüğü...8 ix

11 4.7. Cinsiyet Sözlüğü..9 ĐKĐNCĐ BÖLÜM ALAN LĐTERATÜRÜ 1. DĐL NEDĐR? DĐL DÜŞÜNCE ĐLĐŞKĐSĐ DĐLĐN SOSYO-KÜLTÜR BOYUTU KELĐME SERVETĐ NEDĐR? KELĐME SERVETĐ ĐLE ĐLĐGĐLĐ ÇALIŞMALAR..14 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BULGULAR VE YORUMLARI SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN GENEL KELĐME SERVETĐ SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE SOSYO-EKONOMĐK SEVĐYEYE GÖRE KELĐME SERVETĐ Sosyo-Ekonomik Gücü Alt Seviyedeki Öğrencilerin Kelime Serveti Sosyo-Ekonomik Gücü Orta Seviyedeki Öğrencilerin Kelime Serveti Sosyo-Ekonomik Gücü Üst Seviyedeki Öğrencilerin Kelime Serveti SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE CĐNSĐYET VE SEVĐYEYE GÖRE KELĐME SERVETĐ Alt Gruptaki Kız Öğrencilerin Kelime Serveti Orta Gruptaki Kız Öğrencilerin Kelime Serveti Üst Gruptaki Kız Öğrencilerin Kelime Serveti Alt Gruptaki Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti Orta Gruptaki Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti Üst Gruptaki Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE YAZI TÜRÜNE VE SOSYO- EKONOMĐK SEVĐYEYE GÖRE KELĐME SERVETĐ Alt Gruptaki Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti.27 x

12 4.3. Üst Gruptaki Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Alt Gruptaki Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Alt Gruptaki Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE CĐNSĐYETE VE YAZI TÜRÜNE GÖRE KELĐME SERVETĐ Kız Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Kız Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Kız Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Erkek Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Erkek Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Erkek Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE CĐNSĐYETE, SEVĐYEYE VE YAZI TÜRÜNE GÖRE KELĐME SERVETĐ Alt Gruptaki Kız Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Alt Gruptaki Kız Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti 36 xi

13 6.3. Alt Gruptaki Kız Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Kız Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Kız Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Kız Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Kız Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Kız Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Kız Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Alt Gruptaki Erkek Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Alt Gruptaki Erkek Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Alt Gruptaki Erkek Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Erkek Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Erkek Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Orta Gruptaki Erkek Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Erkek Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Erkek Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Üst Gruptaki Erkek Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti 42 xii

14 7. CĐNSĐYETE GÖRE TOPLAM KELĐME SERVETĐ Kız Öğrencilerin Bütün Türlerde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Erkek Öğrencilerin Bütün Türlerde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN TÜRLERE GÖRE GENEL KELĐME SERVETĐ Bütün Öğrencilerin Anı Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Bütün Öğrencilerin Otobiyografi Türünde Kullanmış Oldukları Kelime Serveti Bütün Öğrencilerin Serbest Konuluda Kullanmış Oldukları Kelime Serveti VERĐLERĐN ÖNCEKĐ ÇALIŞMA VERĐLERĐYLE KARŞILAŞ- TIRILMASI...46 SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDĐRME 50 KAYNAKLAR..54 EKLER.. 57 EK 1: GENEL SÖZLÜK..57 EK 2: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...75 EK 3: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...81 EK 4: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...94 EK 5: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..105 EK 6: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..110 EK 7: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.119 EK 8: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..126 xiii

15 EK 9: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..131 EK 10: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..141 EK 11: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.149 EK 12: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.153 EK 13: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.160 EK 14: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..166 EK 15: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..170 EK 16: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..177 EK 17: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDA ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.183 EK 18: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDA ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.187 EK 19: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDA ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.195 EK 20: TÜM GRUPTAKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.201 EK 21: TÜM GRUPTAKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.208 EK 22: TÜM GRUPTAKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.215 EK 23: TÜM GRUPTAKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.223 EK 24: TÜM GRUPTAKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.230 xiv

16 EK 25: TÜM GRUPTAKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.237 EK 26: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..245 EK 27: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..248 EK 28: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..251 EK 29: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..254 EK 30: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..259 EK 31: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..264 EK 32: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..270 EK 33: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..274 EK 34: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..278 EK 35: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..282 EK 36: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..285 EK 37: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..288 EK 38: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞREN- CĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ 291 xv

17 EK 39: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞREN- CĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..296 EK 40: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞREN- CĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ 301 EK 41: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..307 EK 42: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..311 EK 43: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..316 EK 44: KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..321 EK 45: ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..333 EK 46: 90 ÖĞRENCĐNĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..346 EK 47: 90 ÖĞRENCĐNĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..355 EK 48: 90 ÖĞRENCĐNĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..364 EK 49: ORTAK SÖZLÜK 1 (ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..375 EK 50: ORTAK SÖZLÜK 2 (ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..378 EK 51: ORTAK SÖZLÜK 3 (ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..380 xvi

18 EK 52: ORTAK SÖZLÜK 4 (TÜM GRUPLARDAKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..384 EK 53: ORTAK SÖZLÜK 5 (ANI TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).386 EK 54: ORTAK SÖZLÜK 6 (ANI TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE SERBEST KONUNUN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).389 EK 55: ORTAK SÖZLÜK 7 (OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE SERBEST KONUNUN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).392 EK 56: ORTAK SÖLÜK 8 (TÜM TÜRLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).395 EK 57: ORTAK SÖZLÜK 9 (ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).397 EK 58: ORTAK SÖZLÜK 10 (TÜM GRUPLARIN BÜTÜN TÜRLERDEKĐ VE HER ĐKĐ CĐNSĐYETTEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..401 EK 59: ORTAK SÖZLÜK 11 (MUSTAFA ÇIPLAK IN UŞAK MERKEZ ĐLKÖĞRETĐM 5., 8. VE 11. SINIFLARIN YAZILI KELĐME HAZĐNESĐNĐN BELĐRLENMESĐ ADLI ÇALIŞMASININ 5. SINIFLAR SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE BU ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).403 EK 60: ORTAK SÖZLÜK 12 (HAYRĐYE ÜNSAL IN ĐLKÖĞRETĐM 5. VE 8. SINIFLAR ĐLE ORTAÖĞRETĐM 11. SINIFLARIN SÖZLÜ ANLATIMDAKĐ AKTĐF KELĐME HAZĐNELERĐ / AFYON MERKEZ ÖRNEĞĐ ADLI ÇALIŞMASININ 5. SINIFLAR SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE BU ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ) 406 EK 61: ORTAK SÖZLÜK 13 (KADĐR DURU NUN ĐLKÖĞRETĐM 5. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN YAZILI ANLATIMLARINDAKĐ AKTĐF KELĐME SERVETĐNĐN BELĐRLENMESĐ / UŞAK SĐVASLI ÖRNEĞĐ) xvii

19 EK 62: ORTAK SÖZLÜK 14 (ALĐ KARAHAN IN UŞAK ULUBEY ĐLÇESĐ KÖY ĐLKÖĞRETĐM OKULLARI 5. SINIFLARIN YAZILI KELĐME SERVETĐNĐN BELĐRLENMESĐ ADLI ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE BU ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..415 EK 63: ORTAK SÖZLÜK 15 (MEHMET ÖZTEKĐN ĐN ĐLKÖĞRETĐM 5. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA DÜZCE / AKÇAKOCA ĐLÇESĐ ÖRNEĞĐ ADLI ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE BU ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).420 EK 64: ORTAK SÖZLÜK 16 (ÇIPLAK IN, ÜNSAL IN, DURU NUN, KARAHAN IN, ÖZTEKĐN ĐN ÇALIŞMALARININ 5. SINIFLAR SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE BU ÇALIŞMANIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ) xviii

20 Tablo 1: Tablo 2: Tablo 3: Tablo 4: Tablo 5: Tablo 6: Tablo 7: Tablo 8: Tablo 9: Tablo 10: Tablo 11: Tablo 12: Tablo 13: Tablo 14: Tablo 15: Tablo 16: Tablo 17: Tablo 18: Tablo 19: Tablo 20: Tablo 21: Tablo 22: Tablo 23: Tablo 24: Tablo 25: Tablo 26: Tablo 27: Tablo 28: Tablo 29: Tablo 30: TABLOLAR LĐSTESĐ Sayfa 5. Sınıf Öğrencilerinin Genel Kelime Serveti Sınıf Alt Grup Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Orta Grup Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Üst Grup Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Alt Grup Kız Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Orta Grup Kız Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Üst Grup Kız Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Alt Grup Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Orta Grup Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Üst Grup Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti Sınıf Alt Grup (Anı) Sınıf Orta Grup (Anı) Sınıf Üst Grup (Anı) Sınıf Alt Grup (Otobiyografi) Sınıf Orta Grup (Otobiyografi) Sınıf Üst Grup (Otobiyografi) Sınıf Alt Grup (Serbest Konulu) Sınıf Orta Grup (Serbest Konulu) Sınıf Üst Grup (Serbest Konulu) Sınıf Kızlar (Anı) Sınıf Kızlar (Otobiyografi) Sınıf Kızlar (Serbest Konulu) Sınıf Erkekler (Anı) Sınıf Erkekler (Otobiyografi) Sınıf Erkekler (Serbest Konulu) Sınıf Alt Grup Kızlar (Anı) Sınıf Alt Grup Kızlar (Otobiyografi) Sınıf Alt Grup Kızlar (Serbest Konulu) Sınıf Orta Grup Kızlar (Anı) Sınıf Orta Grup Kızlar (Otobiyografi) 37 xix

21 Tablo 31: Tablo 32: Tablo 33: Tablo 34: Tablo 35: Tablo 36: Tablo 37: Tablo 38: Tablo 39: Tablo 40: Tablo 41: Tablo 42: Tablo 43: Tablo 44: Tablo 45: Tablo 46: Tablo 47: Tablo 48: 5. Sınıf Orta Grup Kızlar (Serbest Konulu) Sınıf Üst Grup Kızlar (Anı) Sınıf Üst Grup Kızlar (Otobiyografi) Sınıf Üst Grup Kızlar (Serbest Konulu) Sınıf Alt Grup Erkekler (Anı) Sınıf Alt Grup Erkekler (Otobiyografi) Sınıf Alt Grup Erkekler (Serbest Konulu) Sınıf Orta Grup Erkekler (Anı) Sınıf Orta Grup Erkekler (Otobiyografi) Sınıf Orta Grup Erkekler (Serbest Konulu) Sınıf Üst Grup Erkekler (Anı) Sınıf Üst Grup Erkekler (Otobiyografi) Sınıf Üst Grup Erkekler (Serbest Konulu)..42 Kız Öğrencilerin Toplam Kelime Serveti...42 Erkek Öğrencilerin Toplam Kelime Serveti Öğrencinin Anı Türünde Verdiği Kelime Serveti Öğrencinin Otobiyografi Türünde Verdiği Kelime Serveti Öğrencinin Serbest Konuda Verdiği Kelime Serveti.44 xx

22 GRAFĐK LĐSTESĐ Sayfa Grafik 1: Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti Grafik 2: Düzeltme Formülünden Sonra Oluşan Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti...22 Grafik 3: Kız Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti...23 Grafik 4: Erkek Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti.25 Grafik 5: Anı Türünün Sosyo-Ekonomik Seviye Göre Kelime Serveti.27 Grafik 6: Otobiyografi Türünün Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti Grafik 7: Serbest Konunun Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti...31 Grafik 8: Kız Öğrencilerin Türlere Göre Kelime Serveti...33 Grafik 9: Erkek Öğrencilerin Türlere Göre Kelime Serveti...34 Grafik 10: Cinsiyet ve Türlere Göre Toplam Kelime Serveti..34 Grafik 11: Cinsiyet ve Türlere Göre Toplam Çeşit Kelime Serveti.35 Grafik 12: Cinsiyete Göre Kelime Serveti 43 Grafik 13: Türlere Göre Kelime Serveti..44 Grafik 14: Adı Geçen Tezlerin Toplam ve Çeşit Kelime Bakımından Karşılaştırılması 46 Grafik 15: Yapılan Çalışmaların Çeşit Kelime Sayısı Bakımından Alt ve Üst Grupların Karşılaştırılması.. 47 Grafik 16: Yapılan Çalışmalarda Kız ve Erkek Öğrencilerin Toplam Kelime Sayısı Bakımından Karşılaştırılması.. 47 Grafik 17: Yapılan Çalışmalarda Kız ve Erkek Öğrencilerin Çeşit Kelime Sayısı Bakımından Karşılaştırılması xxi

23 KISALTMALAR DĐZĐNĐ Çev. : Çeviren TC : Türkiye Cumhuriyeti TDK : Türk Dil Kurumu vb. : Ve benzeri xxii

24 GĐRĐŞ 1. AMAÇ Çalışmanın amacı, Manisa ili Turgutlu ilçesindeki 5. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki kelime servetini ölçmektir. 2. PROBLEM Đnsanların iletişim kurmak, kendilerini ifade etmek amacıyla bir araya getirdikleri sözlü ve yazılı cümleler topluluğuna dil denir. Dil, bireyin bireyle ve toplumla olan iletişimini sağlayan sosyal bir araçtır. Đnsanoğlu dili yalnız iletişim kurmak amacıyla değil yaşadığı çevrede teşekkül eden tüm değişiklikleri algılayıp anlamlandırmak için de kullanır. Bir dışavurum olarak düşüncenin açığa çıkması yani somut bir biçime dönüşmesi söz, yazı, işaret, hareket gibi birtakım göstergelerle mümkündür. Bir toplumu millet yapan bağların en güçlüsü şüphesiz dildir. Dil, insanları geçmişine, gelenek ve göreneklerine, tarihine sıkı sıkıya bağlar ve o milletin bütün düşünce hazinesi dil kabına dökülerek kuşaktan kuşağa aktarır. Đlk bakışta dört temel becerinin öğretilmesini amaç edinmiş gibi görünen Türkçe dersinin esas amacı bir bakıma kültür aktarımı ve Türk kültürünün anadilde işlenmesini sağlamak olmalıdır. Çocuk kendini ifade edebildiği sürece kültür açısından hangi değerlere sahip olduğunu anlayabiliriz. Dolayısıyla öğrencilerin kelime servetlerini genişletebilmek için öncelikle onların sahip oldukları kelime dağarcığının iyi bilinmesi gerekir. Birey duygu ve düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak iki şekilde ifade etmektedir. Zihinsel etkileşim bakımından birbirine çok benzeyen sözlü ve yazılı anlatım faaliyetleri, kullanım ve düşünceyi ifade etmedeki biçimleri bakımından 1

25 birbirinden ayrılır. Bu farkı anlayabilmek için bireylerin yazılı ve sözlü anlatımlarındaki kelime servetlerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Đnsanlar konuşurken kelimeleri çoğu zaman dikkatli seçmez. Çünkü konuşma, yazmaya göre daha hızlı düşünmeyi zorunlu kılar. Ancak yazılı anlatımda kullanacağımız kelimeleri dikkatle seçeriz. Ayrıca yazılı anlatımın belirli kuralları vardır. Bu nedenle duygu ve düşüncelerimizi yazıyla anlatırken kelime arayışına daha sık başvururuz. Dolayısıyla yazılı ve sözlü anlatımdaki bu temel farklılıklar, kullanılan kelime serveti farklılığını da ortaya koymaktadır. Bizim de bu çalışmamız ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki kelime servetinin bir bölümünü tespit etmede yardımcı olacaktır. Türkçe derslerinde öğrencilere verdiğimiz kompozisyon ödevlerinde bazı öğrencilerin düşünce ve duygularını çok daha rahat ifade ettikleri görülmektedir. Bu öğrencilere baktığımızda onların belirli bir okuma kültürü edindikleri ve bu nedenle de diğer arkadaşlarına göre daha zengin bir kelime dağarcığına sahip oldukları görülmektedir. Dolayısıyla bireylerin sahip oldukları kelime serveti, onların yaşamını, çevresiyle olan iletişimini ve geçmişiyle olan bağını etkilemektedir. Kelime servetini etkileyen nedenlerin başında bireylerin sosyo-ekonomik durumu, cinsiyeti, eğitim-öğretim seviyesi gibi etkenler önemlidir. Biz de bu çalışmamızda bireylerin kelime servetini sosyo-ekonomik, cinsiyet ve yazı türleri açısından değerlendirmeye çalışacağız. 3. ÇALIŞMANIN ÖNEMĐ Bir milletin kültürünün temel unsurlarından biri olan dil, insanların duygu, düşünce, istek ve arzularını anlatabilmeleri için kullandıkları sesler ve semboller dizgesidir. Dil, insanı diğer canlılardan ayıran ve insana özgü bir yetenektir. Dil ile düşünce arasında sıkı bir ilişki vardır. Dil olmadan düşünce olmaz. Bireyin zihinsel çıkarımları olan düşünce somut olarak birer gösterge olan kelimelerle karşılık bulur. Örneğin biz kelime olarak karşılığını bilmediğimiz bir düşünceyi anlatmakta çok zorlanırız, hatta anlatamayız. Bu nedenle kelime olmadan düşüncenin oluşması mümkün değildir. Bu durumu daha somut bir örnek ile anlatacak olursak; 2

26 Çanakkale Şehitlerine şiirini okuyan bir öğrenci buradaki kelimelerin anlamlarını bildiği takdirde bu şiiri çok daha duygulu ve yürekten söyleyecektir. Bu da bu şiirdeki kavramların kelime değerine vakıf olmaktan kaynaklanır. Dervişin fikri ne ise zikri de odur. atasözünde olduğu gibi kişinin kullandığı kelimelere bakarak eğitim durumu, yaşı ne olursa olsun onun nasıl düşündüğünü anlamak mümkündür. Bu nedenle biz eğitimcilerin bireylerin nasıl düşündüklerini, ne kadar düşünebildiklerini tespit etmesi gerekmektedir. Binlerce yıllık geçmişe sahip olan Türk dilinin zenginleştirilip geliştirilmesi, millî ve manevî kültür unsurlarının nesiller arasında aktarılabilmesi için ortak bir dil zevkinin oluşturulması büyük bir önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu ortak dil zevkini oluşturabilmek için eğitimin her kademesindeki bireylerin ortak kelime servetlerinin tespit edilmesi gerekir. Biz de bu çalışmamızda söz konusu ortak kelime listelerinin hazırlanmasına katkıda bulunmaya çalışacağız. 3

27 BĐRĐNCĐ BÖLÜM 1. SINIRLILIKLAR Evrenimiz Manisa ili Turgutlu ilçesi merkezindeki ilköğretim 5. sınıf öğrencileridir. Örneklemimiz ise Manisa ili Turgutlu ilçesi merkezindeki ilköğretim okullarından seçtiğimiz 90 ilköğretim 5. sınıf öğrencisi ile sınırlıdır. Araştırma amacına uygun olarak okullar belirlendikten sonra okullar üç bölüme ayrıldı: 1. Sosyo-ekonomik seviyesi düşük olan öğrencilerin okuduğu okullar. 2. Sosyo-ekonomik seviyesi orta dereceli öğrencilerin okuduğu okullar. 3. Sosyo-ekonomik seviyesi yüksek olan öğrencilerin okuduğu okullar. Bu düzeylere göre toplam 90 öğrenciden yazılı veri toplanmış olup bu öğrencilerin 18 i sosyo-ekonomik seviyesi düşük olan öğrencilerin okuduğu okullardan, yine 18 i sosyo-ekonomik seviyesi yüksek olan öğrencilerin okuduğu okullardan, 54 ü ise sosyo-ekonomik seviyesi orta derecede olan öğrencilerin okuduğu okullardan alınmıştır. Sosyo-ekonomik seviyesi orta derece olan gruptaki öğrencilerin diğer gruptaki öğrencilerden fazla olmasının nedeni, bu seviyedeki öğrenciler hakkında daha kapsamlı sonuçlara ulaşabilmektir. 2. VARSAYIMLAR 1. Araştırma için kullanılan örneklem, evreni temsil ettiği varsayılmıştır. 2. Öğrencilerin yazmaya karşı hazır bulunuşluk düzeyleri ve tutumları bilinemediği varsayılmıştır. 3. Öğrencilerin uygulama esnasında içinde bulundukları fiziki ortamın (ışık, ses, konum, ısı vb.) yazma becerilerine etkisinin ne ölçüde olduğunun bilinemediği varsayılmıştır. 4

28 4. Araştırmada kullanılan edebi türlerden (anı, otobiyografi, serbest konulu) hangisinin daha fazla kelime kullanmaya olanak sağladığının bilinemediği varsayılmıştır. 3. YÖNTEM 3.1. Örneklem Okullarının Belirlenmesi Turgutlu Đlçe Milli Eğitim Müdürlüğü nden alınan bilgiler neticesinde Turgutlu da 18 ilçe merkez ilköğretim okulu olduğu tespit edilmiştir. Bu okullar: Arif Canpoyraz Đlköğretim Okulu, Atatürk Đlköğretim Okulu, Cumhuriyet Đlköğretim Okulu, Gazi Đlköğretim Okulu, Hasan Üzmez Đlköğretim Okulu, Hilmi Pekcan Đlköğretim Okulu, Đhsan Erturgut Đlköğretim Okulu, Kamil Semizler Đlköğretim Okulu, Mehmet Akif Ersoy Đlköğretim Okulu, Mehmet Gürel Đlköğretim Okulu, Namık Kemal Đlköğretim Okulu, Niyazi Üzmez Đlköğretim Okulu, 19 Mayıs Đlköğretim Okulu, Rotary Đlköğretim Okulu, Samiye Nuri Sevil Đlköğretim Okulu, Şadi Turgutlu Đlköğretim Okulu, Tev Cemile Ve Samiye Bayar Đlköğretim Okulu, 7 Eylül Đlköğretim Okulu dur Öğrencilerin Seçilmesi Turgutlu ilçe merkezindeki okullar tespit edildikten sonra sosyo-ekonomik seviyeye göre ayrıldı. Sosyo-ekonomik seviyeye göre belirlenen ilköğretim okullarının 5. sınıf öğrencilerinden random yöntemiyle kız ve erkek öğrenci sayıları eşit olacak şekilde 90 öğrenci seçilmiştir Verilerin Toplanması Öğrencilerin seçilmesinden sonra 18/12/2006 ile 29/12/2006 tarihleri arasında okullara gidilerek birer gün arayla öğrencilere üç farklı türde (anı, otobiyografi, serbest konulu) yazılar yazdırılmıştır. Çalışmanın uygulama bölümünde ilk olarak tüm örneklem gruplarından anı türünde bir metin yazmaları istenmiştir. Ancak öğrencilerden, anılarını yazarlarken 5

29 basit anlatımlardan kaçınmaları, detaylı bir şekilde olayı anlatmaları, yazılarında çevre, kişi ve eşya tasvirlerine yer vermeleri istenmiştir. Uygulamanın ikinci aşamasında ise öğrencilerin kendilerini tanıtmaları istenmiştir. Böylece otobiyografi türünde metinler elde edilmiştir. Kendilerini tanıtırken kişisel bilgilerinin (doğum tarihi-yeri, aile, eğitim vb.) yanı sıra ilgi alanlarına, beğenilerine, çevreleriyle ilişkilerine de yer vermeleri tavsiye edilmiştir. Uygulamanın son aşamasında öğrencilerin istedikleri bir konuda yazı yazmaları istenmiştir. Yazılarına konu belirlerken en çok hangi konuda bilgi ve birikime sahiplerse o konu hakkında metinlerini oluşturmaları tavsiye edilmiştir. Bunun haricinde herhangi bir konu sınırlamasına gidilmemiştir. Böylece, seçilen bu 90 öğrenciden üç farklı yazılı anlatım türünde (anı, otobiyografi, serbest konulu) 270 adet yazılı veri toplanmıştır. Ancak, veriler eğitimöğretimin aksamaması için boş bir sınıfta başka bir öğretmen gözetiminde toplanılmıştır Verilerin Tasnifi ve Değerlendirilmesi Öğrencilerden toplanan metinler, Microsoft Word programı kullanılarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Daha sonra bu metinlerdeki kelimeler Microsoft Excel programı yardımıyla analiz edilmiştir. Analiz sonucunda listelenen kelimeler araştırmada kullanılan ölçütlere göre gruplandırılarak sözlükler oluşturulmuş ve böylece öğrencilerin kelime servetleri belirlenmeye çalışılmıştır. Öğrencilerin kelime servetleri belirlenirken şu hususlara dikkat edilmiştir: Özel adlar sözlüğe dâhil edilmemiştir. Ay ve gün adları sözlüğe dâhil edilmemiştir. Sayılar sözlüğe dâhil edilmemiştir. Ancak belgisiz sıfat olarak kullanılan bir sözcüğü sözlüğe alınmıştır. Belgisiz sıfatlar ve belgisiz zamirler ayrı birer madde başı olarak sözlüğe alınmıştır. 6

30 Kelimeler, kök ve gövde halinde sayılarak sözlüğe alınmıştır. Yapım ekleriyle türetilen kelimeler yeni bir madde başı olarak kabul edilmiştir. Edat, bağlaç ve ünlem türündeki kelimeler sözlüğe alınmıştır. Ortaçlar ve ulaçlar eylem kökleriyle değerlendirilmiştir. Ancak mastarlar ayrı bir madde başı olarak sözlüğe alınmıştır. Bununla birlikte ortaçlardan oluşmuş kalıcı isimler ( yakacak, dolmuş gibi) ayrı madde başı olarak sözlüğe dâhil edilmiştir. Yardımcı eylemlerle kullanılan isimler ayrı madde başı olarak sözlüğe alınmıştır. Ancak tasvirî birleşik eylemler ayrılmadan tek bir madde başı olarak sözlüğe alınmıştır. Olumsuz bütün eylemler olumlu şekilleriyle sözlüğe alınmıştır. Đkilemeler, deyimler, atasözleri ve özdeyişler yapıları bozulmadan kendi sözlükleri oluşturulmuştur. Ama ikilemeler, deyimler, atasözleri ve özdeyişlerde kullanılan kelimeler genel sözlüğe dâhil edilmemiştir. Madde başlarının belirlenmesinde TDK nin (2005) Türkçe Sözlük ündeki madde başları esas alınmıştır. Türkçe Sözlük teki alt madde başları mecazî anlam taşımıyorsa farklı bir madde başı olarak sözlüğe dâhil edilmiştir. Örneğin çevre kelimesi Türkçe Sözlük te madde başı, çevre kirliliği ise bu kelimenin mecaz anlam taşımayan alt madde başıdır. Böyle bir durumda çevre ve çevre kirliliği ayrı birer madde başı olarak sözlüğe alınmıştır. 4. KAVRAMLAR VE TANIMLAR 4.1. Aktif Kelime Serveti Kelime gurupları aktif kelimeler ve pasif kelimeler olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Aktif kelimeler konuşmalarınızda ve yazılarınızda kendi kendinizi ifade etmek için kullanılan kelimelerdir. Pasif kelimeler ise konuşurken ve yazarken kullanmadığınız fakat okuduğumuzu ve konuşulanları anlamlandırmada kullandığımız kelimelerdir. 7

31 Yeni kelimeler olmadan yeni kavramları yakalayamayız. Aktif düşünebilmek için aktif kelime ve kavramlara ihtiyaç vardır. Birçok mevzunun sağlıklı bir şekilde müzakere edilememesinin bir sebebi de mevcut kelimelerin anlamlarındaki kirlenmedir Kelime Serveti Bir dilde kullanılan kelimelerin hepsine ve ifade gücüne kelime hazinesi/dağarcığı/serveti denir (Karakuş, 2000). Biz bu çalışmamızda, bu kavramlar içerisinden kelime serveti ni kullanacağız. Bireyin doğduğundan beri karşılaştığı ve çevresinden öğrendiği kelimeler, bu kelimelerin çağrıştırdığı kavramlar, kelimelerden oluşan kalıplaşmış söyleyişler kelime servetini meydana getirir Ortak Sözlük Daha önce bu alanda yapılmış çalışmalardan elde edilen ortak kelimeler sözlükleriyle bu çalışmadan elde edilen genel sözlüğün ortak kelimelerinin bir araya getirilmesinden oluşan sözlüklerdir Genel Sözlük Bu çalışmada bütün örneklem gruplarının, üç türün toplamında kullandıkları kelimeleri sıklık sayılarıyla birlikte gösteren sözlüktür Tür Sözlüğü Çeşit kelimelerin örneklem grubunun tamamı tarafından anı, otobiyografi, serbest türlere göre kullanımlarına sıklık sayılarıyla birlikte veren sözlüktür. sözlüktür Çeşit Kelimeler ve Sıklık Sözlüğü Öğrencilerin kullandıkları çeşit kelimeleri, sıklık sayılarıyla gösteren 8

32 4.7. Cinsiyet Sözlüğü Kız ve erkek öğrencilerin üç türün toplamında kullandıkları çeşit kelimeleri sıklık sayılarıyla birlikte gösteren sözlüktür. 9

33 ĐKĐNCĐ BÖLÜM ALAN LĐTERATÜRÜ 1. DĐL NEDĐR? Dil, Türk Dil Kurumu'nun sözlüğünde, insanların duygu ve düşüncesini aktarma vasıtası olarak tanımlanır. Đnsanlar arasındaki anlaşmayı sağlayan en gelişmiş iletişim aracı dildir. Bireyler bu aracı, hem duyup düşündüklerini açığa vurmak, hem de birbirleriyle iletişim kurmak için kullanırlar. Dil insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir araç, kendine ait kuralları olan ve bu kurallar çerçevesinde gelişen sosyal bir kurumdur. Dil, bir milletin en önemli yapıtaşıdır. Çünkü o, fertleri bir arada tutan, onlarda ortak yaşama arzusu uyandıran en önemli unsurdur. Bu bağlamda, Dil, insan için bütün kapıları açan büyülü bir anahtardır. Dil, düşüncenin aracı, duygu ve hayal dünyasının kapısıdır. Dil ruhu okşayan armoni ve ahenk, gönülleri süsleyen rengârenk boya, duygu ve sezgiyi besleyen besin değeri yüksek gıdadır (Karakuş, 2002: ). Dil, kalıplaşmış, değişmez, durgun bir yapıya sahip değildir. Dilin değişebilen yönü daha çok söz varlığıdır. Sözcüklerde ses ya da anlam değişmesi olabilir. Dil, bireyler arasında ortak duygular, kanılar ve idealler oluşturarak ulusal birliği kurar. Bundan dolayı onun, bir toplumu millet yapan öğeler arasında çok önemli bir yeri vardır. Öte yandan dil, kültürün ana taşıyıcısıdır. Ortak kültür değerlerini kuşaktan kuşağa aktararak geçmişle şimdi arasında bir bağlantı kurar. Bu da bireylerde tarih bilinci yaratarak onların geleceğe güvenle yürümelerini sağlar. Dili aklın aynası olarak gören filozoflar, dilin yaratılıştan geldiğini, yaratıcının insanlara bir lütfu olduğunu söylerler. Bu açıdan bakıldığında Dil insan 10

34 tarihinin herhangi bir çağında, belli bir topluluğun veya toplulukların içinde, kamunun kullanmasıyla evrim geçirerek saymaca değer kazanmış ve tanınabilir bir duruma gelmiş sistemlere göre düzenlenip telaffuz edilen boğumlu seslerden meydana gelmiş bir anlatım ve anlaşma aracıdır (Sapır, 1983: 49). Bu durumda dil iradeli olarak bir simgeler aracılığı ile düşünce, duygu ve isteklerin iletişiminde kullanılan, içgüdüsel olmayan, yalnızca insana özgü bir yöntemdir (Sapır, 1983: 55-56). Sözlü-yazılı kültür değerlerini tümü dile aktarılır. Başka bir deyişle kimi kültür değerlerinin yaratıcısı olan dil, bütün kültür değerlerinin taşıyıcısı durumundadır. Milletin iç varlığıyla yoğrulan kültür değerleri, dille yaşatıp kuşaktan kuşağa aktarılır. Bu yüzden, dil birliğinin korunması önemlidir. Çünkü dilin bozulması, kültürün de bozulup yozlaşmasına yol açabilir. 2. DĐL DÜŞÜNCE ĐLĐŞKĐSĐ Dil ile düşünme işlemi arasında çok sıkı bir ilişki vardır. Çifci (1998), Türkçe Öğretiminde Temel Đlkeler adlı makalesinde bunu şöyle açıklar: Đnsan dili cümle cümle, kalıplar halinde öğrenir. Öğrenilen bu kalıplar ve modeller, insanın yaşamına, zekâsına, eğitim durumuna veya cinsiyetine göre değerlendirilir. Đnsan, bu kalplarla düşünür ve düşüncelerini aktarır. Edinilen bu kalıplar ve modeller ne kadar zengin ve yeterliyse, insanın üreteceği düşünceler de o kadar zengin olacaktır. Dille düşünmenin ayrılmazlığı, düşünmenin dili, dilin düşünmeyi geliştirdiği bilimsel bir gerçektir. Düşünme işlemi kavramlar kullanılarak yapılır. Doğru düşünebilmek için düşünme işleminin gereçleri olan kavramları iyi anlamış olmak gerekir. Bunun için de kavramların dildeki biçimlenişi olan sözcüklerin iyi bildiğimiz bir dilin sözcükleri olması kaçınılmaz bir koşuldur. Bir sözcüğü bilmek demek onun kök anlamını bilmek demektir. Kök anlamını bilmediğimiz sözcükleri, anlamını gereği gibi kavramadan ancak bir papağan gibi söyleyebiliriz. Kullandığımız dilde ne kadar çok kavram varsa, o dille yapacağımız düşünme işlemi o kadar geniş kapsamlı olacaktır. Demek ki, her konuda doğru düşünebilmek, geniş kapsamlı düşünebilmek, 11

35 düşünmeyi geliştirebilmek için dilimizin kavramlarının karşılıkları olan Türkçe sözcükler bakımından zengin olması gerekir. Dil aracılığıyla şuurumuz gerçeklik kazanır. Dolayısıyla, Tefekkür, düşünce ve ilimle irtibat halindedir. Bütün bunlar da dil vasıtasıyla gerçekleşir. O halde dildeki incelikleri, zihnimizin kesbî ve vehmî ilimleri tahsil etmekle nasıl olgunlaştığını ve sosyal bir çevrede ne tür iletişimler kurduğumuzu tahlil edersek, tefekkürün mahiyetini ve eğitimden ne anlamamız gerektiğini keşfedebiliriz ( 3. DĐLĐN SOSYO-KÜLTÜR BOYUTU Dilin tanımını yaparken de belirttiğimiz üzere dil duygu, düşünce ve isteklerin aktarılması için bir vasıtadır. Başka bir deyişle dil, millî kültürün ilgi alanına giren varlık dünyasını yansıtır; o milletin yapıp ettiklerinin, duyup düşündüklerinin, görüp bildiklerinin ve tüm tasavvurlarının aynasıdır. Dilin zenginliği ya da yoksulluğu, o kültürün zenginliği ya da yoksulluğudur. Dilin sınırlarını, o toplumun kültürü belirler. Đlgi alanı artan, idraki açılan, dünyası ve çerçevesi genişleyen bir kültürün dili de o ölçüde zenginleşir. Toplumların başlarından geçen hâdiseler, elde ettikleri birikimler en doğru şekilde dil üzerinde durularak öğrenilebilir. Türk dilinin değişimi ve gelişimiyle paralel olarak Türk kültüründe meydana gelen değişim ve gelişim buna güzel bir örnek teşkil etmektedir. Đslâmiyet'e girmeden önce Türkçede, Türklerin yaşadığı coğrafyayla paralel olarak Çince ve Moğolca kelimeler görülür. Đslâmiyet'in kabulüyle beraber yaşam biçimi, münasebette bulunulan toplumlar da değişmiş, Türk dili bu sefer Arap dilinin etkisine girmiştir. Bir milletin kültürünü dildeki kelimeler yansıtır. Bu açıdan Dildeki kelimeler de insan ve toplum hayatını yansıtması bakımından büyük önem taşır. Bir kültür taşıyıcısı olarak dilin, ferdin benliğini ve kimliğini oluşturan yönü ise çok değişik faktörleri ihtiva eden göstergelere sahiptir (Çifci, 1991: 18). 12

36 Kültürün nesilden nesile aktarılması, diğer milletlere tesir etmesi, yaşaması ve gelişmesi dil sayesinde mümkün olabilmektedir. Milleti meydana getiren unsurların başında gelen dil, aynı zamanda kültürün oluşması ve yaşamasında da en büyük görevi üstlenmiş durumdadır. 4. KELĐME SERVETĐ NEDĐR? Bir dilde kullanılan veya bir kimsenin bildiği, kullandığı sözlerin bütününe kelime serveti denir. Çifci (1991) ise kelime servetini insanın yaşı, cinsiyeti, tabiî ve sosyal çevresi ile doğru orantılı olarak kazandığı kelimelerin tamamı olarak tanımlar. Kelime servetimiz aktif ve pasif kelimeler olarak ikiye ayrılır. Aktif kelimeler, yazılı ve sözlü anlatımda kolayca kullandığımız kelimelerdir. Pasif kelimeler ise bazen duyduğumuz veya herhangi bir metinde karşılaşınca anladığımız kelimelerdir. Đnsanlar kelimelerle düşünürler. Bir insanın sistematik düşünebilmesi ile bildiği kelimeler arasında bir oran bulunmaktadır. Öğretmenlerimizin, özellikle Türkçe ve Edebiyat öğretmenlerinin, en büyük şikâyetlerinden biri, öğrencilerimizin sözlü ve yazılı anlatımdaki yetersizlikleridir. Özellikle kompozisyon çalışmalarında öğrenciler düşüncelerini doğru bir şekilde ifade edememektedirler. Bu sorunun temel sebebi şüphesiz öğrencilerin kelime serveti bakımından fakir olmalarıdır. Biz bu çalışmamızda ilköğretim 5. sınıf öğrencileri üzerinde yaptığımız çalışmalarla, onların yazılı anlatımlarındaki aktif kelime servetlerini ortaya koymaya çalıştık. Büyük Önder Atatürk ün gösterdiği çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşabilmek için okuyan, araştıran, sorgulayan, düşünen bireyler yetiştirmemiz gerekmektedir. Bu bağlamda öğrencilerimizi kelime serveti açısından zenginleştirmeliyiz. Bunu başardığımız takdirde okuduğunu doğru anlayan, kendini iyi ifade edebilen ve sosyal hayatla uyumlu bireyler yetiştirebiliriz. 13

37 Bizde ortak bir kelime servetinin oluşturulması öncelikli konuların başında gelmektedir. Bu bağlamda, Ana dili ve yabancı dil öğretiminde, öğretilecek dilin en sık geçen, en gerekli sözcüklerinin saptanması, bu öğretimden alınacak sonucun başarılı olup olmamasında rol oynamakta, öğrenen kişiye en gerekli sözcüklerin belirlenmesi konusunda, özellikle sıklık sayımlarına dayanan çalışmalar yapılması gerekmektedir (Aksan, 1980: 13). 5. KELĐME SERVETĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ÇALIŞMALAR Türkiye de yapılan dil araştırmaları, daha ziyade dilin yapısı ve tarihi üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu çalışmalar dil öğretimine katkı sağlamakla birlikte sadece dil öğretimi ile ilişkili değildir. Ancak son zamanlarda dil öğretimi ve kelime serveti üzerine araştırmalar eskiye oranla daha çok yapılmaktadır. Yapılmış araştırmaların çoğu kelime servetinin tespitine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca bu araştırmaların hemen hemen tamamı ilköğrenim çağının ilk basamakları ile ilgilidir. Çifci (1980), Bir Grup Üniversite Öğrencisi Üzerinde Kelime Serveti Araştırması adlı çalışmasında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi son sınıf öğrencilerine toplamda 102 adet olma üzere birer otobiyografi ve kompozisyon metni yazdırtmış ve bu metinler üzerinde çalışmıştır. Çifci, bu şekilde öğrencilerin yazılı anlatımda en çok kullandıkları kelime servetini 1324 kelime olarak belirtmiştir. Çifci nin bu çalışması doğrudan kelime servetine yönelik olması ve çalışmanın yazılı materyallere dayanması dolayısıyla güvenilir bir kaynak teşkil etmesi bakımından önemlidir. Harıt (1972), Samsun ve Ankara Đllerinin 6-7 Yaş çocuklarında Kelime Hazinesi Araştırması adlı çalışmasında, Ankara ve Samsun illerindeki okulları bulundukları bölgelerin sosyo-ekonomik durumlarına göre gruplandırmış, burada Kelime Hatırlatma Oyunu yöntemiyle, toplam 9351 öğrenciden materyal toplamıştır. Elde ettiği kelimeleri frekanslarına göre iki gruba ayırarak alfabetik olarak bir sıraya dizen Harıt ın, çalışmasında sonuçlar ve toplanan materyaller 14

38 hakkında fazla bilgi verilmediği için bu çalışmadan faydalanma imkânı pek bulunmamaktadır. Davaslıgil (1985), daha çok okul öncesi dönemde uygulanan ve öğrencilerin kelime hazinelerini tespit etmeye çalıştığı Farklı Sosyo- Ekonomik ve Kültürel Çevreden Gelen Birinci Sınıf Çocuklarının Dil Gelişimine Okulun Etkisi adlı doktora çalışmasında birden fazla yöntem (Andre Rey in resim testi, Descoudres in dil testi, N. Limbosch ve C. Volf Tarafından düzenlenen lügatçe ve dil testi, objelere sözlü tepki testi) uygulayarak farklı bir yol izlemiştir. Bu araştırma öğrencilerin kelimeleri tanıma, hatırlama ve adlandırma aşamalarındaki durumunu tespit etmeye dayanmaktadır. Yaşın (1981), yayınlanmamış yüksek lisans tezinde, ilkokul ve üniversite öğrencilerini hece/cümle; kelime/cümle; morfem/kelime, hece/kelime ve hece/morfem oran ve miktarları bakımından incelemiştir. Bu çalışmanın sonucunda, sadece hece/cümle münasebetinin, dil gelişimini ölçme bakımından yeterli güvenirliği taşıdığı kanaatine varmıştır. Ancak Türkçenin eklemeli bir dil oluşu, Türkçe kelimelerin ortalama iki veya üç heceden meydana gelmesi, Yaşın ın vardığı kanaatin tartışmaya çok açık olduğunu gösterir. Aksarı ile Köksal ın yapmış oldukları çalışmada, Almanya da öğrenim gören birinci ve beşinci sınıf öğrencilerinin temel kelime serveti ile öğrenimleri için gerekli olan kelimelere yönelik bir araştırmaya yer verilmiştir. Burada araştırmacılar, ses kaydı yoluyla 2180 kelime elde etmiş olup bu kelimeleri müfredat programında yer alan ünitelere göre tasnif etmişler, ayrıca gramatikal olarak da (fiil, sıfat, edat) bölümlendirmeler yapmışlardır (Aksarı ve Köksal, 1988). Bilgen in Kelime Hazinesi Konusunda Bir Araştırma adlı çalışması ilkokulun ilk üç sınıfında kullanılan dile yönelik bir çalışma olup bu çalışmada eser tarama yöntemi kullanılmıştır. Đlkokulun birinci, ikinci ve üçüncü sınıf Türkçe, matematik ve hayat bilgisi kitaplarındaki kelimeleri sayıp bir kelime listesi oluşturan Bilgen, kelimelerin kullanım sıklıklarını da burada vermiştir (Bilgen, 1988). Ancak 15

39 bu kelime listesi tahmine dayalı olarak hazırlandığı için temel kelime serveti olarak bakmak doğru olmayabilir. Baykoç ile Arı, Aylık Türk Çocuklarında Dilin Kazanımı adlı çalışmalarında gözlem, görüşme, ses kaydı, not tutma yöntemlerini kullanarak aylık çocukların dil kazanımlarındaki aşamalarını incelemişlerdir. Araştırmanın sonucunda kelime listesini çıkartmayan Baykoç ile Arı, çalışmalarında aylık çocukların 100 kelime bildiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca bu çalışmada ifadelerdeki hece sayıları, cümledeki kelime sayıları, kullanılan kelimelerin nitelikleri, kelime birleşimlerinin dilbilgisi yönünden dağılımları, eylem kiplerinin kullanımları, zarf ve ünlem kazanımı ve çekim eklerinin kullanımı ele alınarak çocukların bunları hangi aylarda, hangi sırayla kazandıkları tespit edilmiştir (Baykoç ve Arı, 1989). Bu yönüyle çalışma, kelime serveti çalışmalarına kaynaklık etme özelliğine sahiptir. Dökmen ve Yaşın (1988) ise daha önce Yaşın ın yöntemiyle elde edilmiş olan sonucu, hece /cümle arasındaki nispi mukayesenin, farklı yaş ve öğrenim seviyelerindeki öğrenciler için de geçerli olup olmadığını inceleyerek doğrulamışlardır. Göz (2003), Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü çalışmasında basın, roman, hikâye, bilim, popüler bilim, güzel sanatlar, biyografi, hobi, din ve muhtelif eser kategorilerini kullanarak tamamı yüksek okul mezunu, yaşlarında ve hemen her meslekten 209 erkekten oluşan bir gruptan yazılı veri toplamıştır. Çalışma sonucundaki materyalin temin edilip tarayıcı aracılığıyla bilgisayara aktarılması, tarayıcı tahrifatının düzeltilmesi, bağlam düzeltmelerinin yapılması ve kelimelerin yalın biçimlere indirgenerek dağarcığın oluşturulması aşamalarından oluşturulan havuzda kelime hatalarının düzeltilmesi, çok anlamlı kelimelerin şifrelenmesi ve özel isimlerin çıkarılmasından sonra kelimelik bir Kelime Sıklığı Sözlüğü ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda Göz ün yapmış olduğu bu çalışma kelime serveti çalışmalarında çok önemli bir kaynaktır. 16