İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ DERSİ

Transkript

1 KTÜ Harita Mühendisliği Bölümü İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ DERSİ DERS NO#4 KONU: - İş Kazalarında hukuki sorumluluklar - İş Kazalarının oluşturduğu maliyet açısından önemi - İşveren sorumlulukları ve Adli süreç - Cezai Sorumluluklar ve Hükümler - Hukuki sorumluluklar ve Sonuçları Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr

2 İŞ GÜVENLİĞİ İHLALLERİ..!

3

4 İŞ GÜVENLİĞİ İHLALLERİ..!

5 TRABZON/2013

6 TRABZON/2013

7

8

9

10

11

12 İŞ KAZASI

13 İş kazası; İş Kazasının Tanımı Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

14 İŞ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER 1. İş kazasının İşverene Bildirilmesi İşyerinde meydana gelen iş kazasında, kazaya uğrayan çalışana ilk yardım müdahalesi yapılırken aynı anda hiç vakit geçirilmeden varsa kurum hekimi tarafından, yoksa idari kademeler aracılığı ile durum işverene bildirilmelidir. İş kazasının iş yerinde idare ve iş güvenliği bürosu arasındaki bildirime iç bildirim denilmektedir. İç bildirimin yapılması ile işverenin SGK ile temas kurmasının sağlandığı gibi, kazanın tekrarını önlemek için sebeplerin araştırılması ve tedbir alınmasına da imkan sağlanmaktadır.

15 İŞ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER 2. İş Kazasının İşveren Tarafından SGK ya Bildirilmesi a) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4/a bendine göre hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan (işçilerin sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri tarafından derhal, işyerinin tescilli bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) müdürlüğüne en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, b) Ülkemiz ile Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerin götürdükleri Türk işçilerinin yurt dışında iş kazası geçirmeleri halinde, işvereni tarafından derhal, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, c) 5510 sayılı Kanunun(b) bendi kapsamında, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan sigortalıların (Eski Bağ-Kur lular) iş kazası geçirmeleri halinde, bir ayı geçmemek şartıyla kendisi tarafından geçirdiği iş kazasına ilişkin rahatsızlığının bildirimine engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içinde,

16 İŞ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER 2. İş Kazasının İşveren Tarafından SGK ya Bildirilmesi d) Yukarıda belirtilen bildirimlerin dışında ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince işverenler, işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile işyerinin tescilli bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı devredilen bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. (4857/77. Md.) Ø İş kazasını iki iş günü içinde ilgili ÇSGB bölge müdürlüğüne bildirmeyen işveren, Tl para cezası ödemek zorunda kalacaktır.(4857/105 Md.) Ø İşçinin, işyerinde bulunduğu sırada, işçi kaza anında çalışsın, çalışmasın, mesai dahilinde olsun, olmasın, işyerinde olması yeterli ve aranan tek şarttır.

17 İŞ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER SGK ya bildirim SGK nın web sitesi üzerinden Bildirim formu doldurularak yapılır. E-SGK / İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu İşlemleri

18 İŞ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER 3. İş Kazasında Yapılacak Hukuki İşlemler o Meydana gelen iş kazalarının sonuçlarına ilişkin hükümleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu kapsamaktadır. o İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda kazaya uğrayan kişinin mağdur olmaması için maddi zararının karşılanması gerekir. o Maddi yardım yapılabilmesi için iş kazasının geçici iş görmezlik, daimi iş görmezlik veya ölüm ile sonuçlanması gerekir. o Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılamayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından ve Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

19 İŞ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER 3. İş Kazasında Yapılacak Hukuki İşlemler Maddi Yardım Gerektiren Başlıca Ödeme Şekilleri: 1. İlaç, 2. Tedavi giderleri, 3. Protez, 4. Çalışılmayan süre için ücret, 5. Cenaze masrafı, 6. Eş ve cocuklara maaş bağlanması, 7. Tazminatlardır. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu belirtilen bu ödemelerin yapılması, sosyal güvenliğin gereğidir ve ileride doğacak olan kurum zararlarından işveren sorumludur. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

20 İş Kazası Bildirim Zorunluluğu İş kazası olayı, kolluk kuvvetlerine derhal bildirilmelidir. İş kazası olayı SGK na, olayın meydana gelmesinden itibaren 3 iş günü içinde bildirilmelidir. (SGK Mad.13) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili Bölge Müdürlüğüne 2 iş günü içinde bildirilmelidir. (İş Kanunu Mad. 77 ) İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

21 Ülkemizdeki iş kazası istatistikleri ile mevcut durum Yıl İş Kazası Sayısı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

22 MESLEK HASTALIĞI

23 Meslek Hastalığının Tanımı Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. (SGK Mad.14)

24 Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun; a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi, b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi, sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.

25 Meslek hastalığının SGK ya bildirimi: Sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından veya sigortalının kendisi tarafından; durumunu öğrendiği günden itibaren 3 iş günü içerisinde iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirmesi zorunludur.

26 İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Olumsuz Sonuçları Yetişmiş insan gücümüzü kaybı. Kısmı ya da tam iş göremez hale gelmiş özürlü bir kesim. Bu kesim genellikle ciddi psikolojik sorunlar yaşıyor.

27 Hayatını kaybedenlerin yakınlarına, iş göremez hale gelenlerin kendisine SGK ömür boyu maaş bağlamaktadır. İşletmelerin, SGK ve Devletin diğer kurumları açısından doğrudan ve dolaylı maliyetler büyüktür.

28 İş kazalarında Maliyet İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

29 İş kazaları ve meslek hastalıklarının işverene maliyeti: 1. Doğrudan Kayıplar İş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları. Kazazedeye ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri. Kazazedeye veya ailesine ödenen tazminatlar. Mahkeme giderleri. Ölümlü iş kazalarında uygulanacak cezai hükümlerin bedelleri. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

30 2. Dolaylı Kayıplar Dolaylı kayıpları genel olarak beş guruba ayırabiliriz: İş gücü kaybı, Üretim kaybı, Siparişlerin gecikmesinden doğan kayıplar, Üst makam ve hükümetçe yapılan soruşturma masrafları, Ülke ekonomisinin uğradığı kayıplar. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ders No#4, Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK

31 İŞ KAZASININ ANALİZİ TEHLİKELİ DURUM TEHLİKELİ DAVRANIŞ İŞ KAZASI

32 Tehlikeli Durum; Kazaya neden olabilecek unsurları bünyesinde barındıran; fiziksel ortam, makine, tezgah, malzeme gibi maddi varlıkların uygunsuzluğu tehlikeli durumu oluşturur.

33 Tehlikeli Durumlara Örnekler Makinelerin kayış kasnak tertibatlarının koruyucu içinde olmaması, Dişli tertibatlarının, millerin ve hareketli aksamların koruyucularla kapatılmaması, Elektrikle çalışan makine ve ekipmanın topraklama hatlarının bulunmaması, İşyeri binasının uygun olmaması,

34 Tehlikeli Davranış; Tehlikeli durum oluşturan bir ortamda bulunan ve tehlikeli durum ile temasa geçen veya tehlikeli durumun etki alanına giren kişinin bu eylemi Tehlikeli Davranışı oluşturur.

35 Tehlikeli Davranışlara Örnekler İşveren tarafından verilen kişisel koruyucu donanımı kullanmamak, Makinelerin koruyucuları sökmek ve yerine takmamak, Makinelerin, emniyet switch, fotosel ve benzeri güvenlik donanımlarını iptal etmek veya işe yaramaz hale getirmek, Basınçlı kapların periyodik kontrollerinin yaptırılmaması, Kaldırma makinelerinin periyodik kontrollerinin yapılmaması

36 Çıplak uçlu elektrik kabloları ile fiş ve priz sistemi kullanmadan elektrik almak, Ateşle çalışılması yasak olan, yanıcı maddelerin bulunduğu kısımlarda sigara içmek veya açık ateşle çalışmak, Makineler çalışırken müdahale etmek veya çalışan makinede temizlik yapmak, Belirlenmiş iş güvenliği kurallarına uymamak

37 İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI NASIL ÖNLENİR?

38 İŞVERENİN SORUMLULUĞU İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

39 İŞVERENİN SORUMLULUĞU İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar

40 İŞVEREN VEKİLLERİ 4857 Sayılı İş Kanunu 1.Maddesi Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir.

41 Türk Ceza Kanunu açısından İş Kanunu açısından Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu açısından Borçlar Kanunu açısından

42 ADLİ SÜREÇ 1- Ceza Davaları (Türk Ceza Kanuna Göre) 2- Hukuk Davaları a) Sosyal Güvenlik Kurumunun açtığı alacak davaları (SGK dayanılarak) b) Kazalı işçi veya yakınlarının açtığı maddi manevi tazminat davaları (Borçlar Kanununa dayanılarak)

43 İş Kazalarında Adli Süreç İş Kazası (Ölümlü) Ceza Davası (2-6 yıl) (2-15 yıl) SGK Kurumu Alacak Davası (Hukuk) Ölenin Ailesi Tazminat Davası (Maddi- Manevi)

44 İş Kazalarında Adli Süreç İş Kazası (Yaralanma) (Maluliyet) Ceza Davası (Şikayete Bağlı) 3 Ay-1 Yıl 6 Ay- 3 Yıl SGK Kurumu Alacak Davası (Hukuk) Kazalının Tazminat Davası (Maddi- Manevi)

45 Ceza Davalarında Kusur Tespiti Ceza davalarında, suçların şahsiliği prensibi gereğince, kusurlar ve cezalar gerçek kişilere verilir. (Şirket Ortakları, Yöneticiler, Gen.Mdr,Fab.Mdr., Mühendis, Formen v.b.) Ceza davalarında, kusurlar ve cezalar, tüzel kişilere (şirket veya kurum) verilmez.

46 Ceza Kanunu Açısından İş Kazalarında Cezai Sorumluluklar Ve Hükümler

47 Kamu (Ceza) Davası- Ölümlü Taksirle yani kasıt olmaksızın, bir kişinin ölümüne neden olmuşsanız, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Asliye Ceza Mahkemelerinde, 2 yıldan- 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmanız için hakkınızda dava açılır. Dava kamu davası niteliğindedir ve şikayete bağlı değildir. (TCK 85 )

48 Kamu (Ceza) Davası- Birden Fazla Ölümlü Taksirle yani kasıt olmaksızın, birden fazla kişinin ölümüne neden olmuşsanız, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Ağır Ceza Mahkemelerinde, 2 yıldan- 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmanız için hakkınızda dava açılır. Dava kamu davası niteliğindedir ve şikayete bağlı değildir. (TCK 85 )

49 Ceza Davası -Yaralanma Taksirle yani kasıt olmaksızın, başkasının yaralanmasına veya sağlığına neden olmuşsanız, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Sulh Ceza Mahkemelerinde, 3 Aydan- 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmanız için hakkınızda dava açılır. Dava açılması çok ağır yaralanmalar hariç şikayete bağlıdır. (TCK 89 )

50 Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Taksirle yaralama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır. Ancak, birinci fıkra kapsamına giren yaralama hariç, suçun bilinçli taksirle işlenmesi halinde şikâyet aranmaz.

51 Ceza,Kusur ve Tazminat İlişkisi Ceza davalarında, asli yada tali kusur alan gerçek kişiler, işveren vekili olsun ya da olmasın, daha sonra açılacak alacak veya tazminat davalarında, oranı değişmekle birlikte mutlaka kusur alırlar.

52 İşveren Vekili Durumunda Olanlar Ne Yapmalı? Emrinizde çalışanlar kurallara uygun çalışıyor mu kontrol edin, Koruyucu kullanıp kullanmadıklarını kontrol edin, Yeni bir görev verirken öncelikle yapacağı işte ne gibi kaza riskleri var kontrol edin, tespit edin ve önlem alınmasını sağlayın, Çünkü, çalışanların geçirebileceği iş kazalarından siz de sorumlusunuz!..

53 İŞ KAZALARINDA VE MESLEK HASTALIKLARINA HUKUKİ SORUMLULUKLAR

54 İş Kanunu Açısından İşverenin sorumlukları İşveren vekillerinin sorumlukları Kazaya maruz kalan işçilerin sorumlukları

55 İş Kanunu Yönünden İşverenin Yükümlülükleri İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. ( 4857 Sayılı İş Kanunu Madde 77 )

56 İşveren Vekilleri nin Yükümlülükleri İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. (İş Kanunu Madde 2 )

57 İş Kanunu Yönünden İşçilerin Yükümlülükleri İşyerinde çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. (4857 Sayılı İş Kanunu Madde 77 )

58 Çalışanlar; İşverence alınmış olan teknik iş güvenliği önlemlerini bozmamak ve işe yaramaz hale getirmemek, Verilen kişisel koruyucuları düzenli kullanmak, İşverence konulmuş olan iş güvenliği kurallarına uymak, Zorundadırlar.

59 Kurallara Uymayan işçiye Yaptırım İşyerinde çalışanlar, iş güvenliği belirlenmiş iş güvenliği kurallarına ısrarla uymaz ise, kendi isteği ile veya savsaması yüzünden işin güvenliğini, kendi can güvenliğini ve diğer çalışanların güvenliğini tehlikeye düşürürse, işveren bildirim süresini beklemeksizin iş akdini tazminatsız olarak fesh edebilir. (İş Kanunu Madde 25)

60 İş Kanunu. Madde:25/II-i Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: i) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

61