DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ EPİDEMİYOLOJİSİ

Transkript

1 DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ EPİDEMİYOLOJİSİ Doç. Dr. Fazilet Duygu

2 Sunum İçeriği - KKKA Genel Bilgiler - Dünyada KKKA Epidemiyolojisi - Türkiye de KKKA Epidemiyolojisi

3 KKKA virusu Nairovirus cinsi Bunyaviridae ailesinden Viral zoonoz Hyelomma türü kenelerle bulaşır

4 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Tarihçesi Hastalıkla ilgili ilk kayıtlar yüzyıllar öncesine dayanmaktadır.

5 Razi ( ) tarafından KKKA klinik tablosunda üç olgu tanımlanmış 12 inci yüzyılda Tacikistan ın bulunduğu bölgelerde KKKA ya benzeyen bir hastalıktan bahsedilmiş

6 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığın ilk ismi olan Kırım Kanamalı Ateşi ilk kez 1944 yılında Kırım'da köylülere yardım eden Sovyet ordusu askerlerinde görülmüş Daha sonra hastalık 1956 da Kongo da görülmüş olup 1969 yılında ikisinin aynı hastalık olduğu belirlenmiş ve Kırım Kongo Kanamalı Ateşi olarak adlandırılmıştır.

7 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi KKKA özellikle eski dünyanın yani Asya, Avrupa ve Afrika nın hastalığı olarak gündeme gelmektedir. Vektör ekolojisiyle doğrudan ilişkili Mevsimsel özellik gösterir Türkiye de bahar ve yaz aylarında görülmektedir.

8 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi KKKA başlıca kene tutunması veya keneyle temas (Hyalomma marginatum) Ayrıca, viremik dönemdeki hayvanların kan, idrar gibi vücut çıkartıları ve dokularıyla korunmasız temas Hasta kişiler kan ve vücut sıvılarıyla korunmasız temasla bulaşır Potansiyel biyoterorizm ajanı CDC kategori C patojen

9 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi 56 ülkede Kuzeybatı Çin, Orta Asya, Güney Avrupa, Afrika, Orta Doğu ve Hint yarımadası, özellikle eski Sovyetler Birliği ülkeleri ve Doğu Avrupa'da görülmektedir.

10 Asya Orta Doğu Afrika Avrupa; Eski Sovyetler Birliği (Kırım, Özbekistan, Kazakistan, Tacikistan) Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan ve Arnavutluk

11 Dünyada 3 kıtada 56 ülkede görülür Center for Food Security and Public Health, Iowa State University, 2013

12 Kaynak: h1p:// congo/resources/distribudon map.html

13 50 enlem kuzey sınırı Bente et al. Antiviral Research 2013

14 Hastalık-kene populasyonunu etkileyen faktörler Arazi kullanımında değişiklik Orman ve ekili olmayan alanları tarım alanlarına dönüştürme Parçalı arazi yapısı Bitki örtüsü değişiklikleri Konak hayvan varlığı İklim Vatansever Z et al, 2010 EFSA Journal 2010;8(8):1703

15 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi-Rusya İlk kanıtlanmış enfeksiyon 1944-Kırım II. Dünya Savaşı nda güvenlik nedeniyle geniş arazilerin terkedilmesi Çim ve çalılıkların artışı Vahşi tavşan ve kene popülasyonunda Tekrar bu alanların tarıma elverişli hale getirilmesi H. Leblebicioglu / International Journal of Antimicrobial Agents 2010

16 II. salgın 1953 Güney Rusya bozkırları- Astrakhan bölgesi Çayırlık alanların tarıma açılması ile 1963 Rostov salgını 2002 sonrası yıllık vaka sayısında artış Olgu fatalite hızı % (3.2) Astrakhan, Rostov, Volgograd, Kalmykia, Krasnodar ve Stavropol bölgelerinden, Dağıstan ve İnguşyadan salgınlar bildirilmiştir arası Rusya dan dan 1300 den fazla vaka bildirimi H. Leblebicioglu / International Journal of Antimicrobial Agents 2010

17 İlk vaka 1952 yılında görülmüş İlk salgın tarım alanlarının kamulaştırılması ; 2431 olgu ve fatalite hızı: % KKKA aşısı geliştirilmiş Son 10 yılda vaka sayısı azalmış 2011 yılı sağlıklı kişi Endemik+ nonendemik bölgede seroprevalans %2.8 (%1- %7.6) Seroprevalence of Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus, Bulgaria, Emerging Inf Dis 2013 Bente et al. Antiviral Research 2013

18 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Kosova İlk salgın 1970 de eski Yugoslavya Makedonya- Kosova sınırında bir köyde 13 vaka arasında 167 vaka Güney Afrika İlk vaka yılı sonuna kadar 180 vaka Ergonul O, Whitehouse CA, eds. Crimean Congo Hemorrhagic Fever: A Global PerspecDve. Dordrecht (NL): Springer, 3 11.

19 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi-İran İlk vaka arası 870 vaka Olgu fatalite hızı % arasında surveyans sisteminin iyileştirilmesi sonucu mortalitede azalma olmuş Keshtkar Jahromi M, Sajadi MM, Ansari H et all. Crimean Congo hemorrhagic fever in Iran. AnDviral Res Oct;100(1):20 8

20 Türkiye de surveyansın daha iyi olması Hafif vakalar tespit ediliyor İyi hasta takibi Virus ve hasta özelliklerindeki farklılıklar Genotip 1 in (Asya), genotip 4 (Avrupa) e göre daha virulan olduğu düşünülmekte Daha ileri çalışmalar gerekli

21 YIL ÜLKE VAKA Fatalite Oranı(%) Birleşik Arap Emirlikleri S. Arabistan Umman Irak İran Türkiye Bente et al. Antivir res. 2013

22 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi-Türkiye İlk vaka 2002 yılında Tokat ta görüldü Benzer vakaların olduğu farkedildi 2003 yılında ilk KKKA tanısı kondu

23

24 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi-Türkiye 2003 yılında hastalığın KKKA olduğu belirlendi ve çalışmalar başladı İlk kez hastalık sürveyansına 2004 yılında oluşturulan bir formla başlandı

25 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi-Türkiye Türkiye de bu güne kadar toplam 9854 vaka 471 ölüm görülmüştür (11/05/2016 tarihi itibariyle) Türkiye de fatalite hızı %4-5 civarındadır

26 KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ Vaka ve Ölüm Sayıları, Morbidite ve Mortalite Hızları, Türkiye, Yıllar Nufusu Vaka Sayısı Morbidite Hızı ( ) Ölüm Sayısı Mortalite Hızı ( ) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,37

27 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi-Türkiye Vakalar özellikle hastalık vektörüyle ilişkili olarak Kelkit Vadisi olarak adlandırılan coğrafik alanda yoğun 2015 yılında Türkiye insidans hızının üzerinde insidans hızına sahip olan 22 il bulunmakta

28 KKKA İnsidans Haritaları (Türkiye, ) ZoonoDk ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığı HİZMETE ÖZEL

29 500 KKKA Vakalarının Aylara Dağılımı ( ) V A K A ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK AYLAR

30 KKKA Vakalarının Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı, ,9 57,1 58,1 Vaka (%) ,1 42,9 41, Erkek Cinsiyet Kadın

31 T.C. KKKA Sağlık Vakalarının Bakanlığı Yaş Gruplarına Göre Yüzde Dağılımı, ,1 21,2 20, , ,4 16,4 15 Vaka (%) 10 8,8 9,4 9,59,3 8,4 8,4 12,4 12,3 14,8 14,8 8,2 8,68, ,3 1,7 2,1 2,1 1,41, Yaş grubu

32 İnsidans Hızı ( de) Türkiye Ortalamasının Üzerinde Olan 19 İlin İnsidans Hızı ve Vaka Sayıları (2014) İnsidans 80 Vaka Sayısı TOKAT ÜMÜŞHANE BAYBURT ARTVİN ERZİNCAN ÇORUM YOZGAT ERZURUM SİVAS AMASYA GİRESUN KASTAMONU ÇANKIRI BİNGÖL TUNCELİ KARABÜK SAMSUN BOLU KIRKLARELİ Türkiye ortalaması 1,26

33 İnsidans Hızı ( de) Türkiye Ortalamasının Üzerinde Olan 22 İlin İnsidans Hızı ve Vaka Sayıları (2015) 180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 İnsidans Vaka Sayısı 20,00 0,00 ÜMÜŞHANE TOKAT BAYBURT YOZGAT ERZİNCAN ERZURUM ÇORUM SİVAS AMASYA TUNCELİ BİNGÖL ÇANKIRI GİRESUN KIRŞEHİR ARTVİN KASTAMONU KARS SAMSUN ORDU MUŞ KIRKLARELİ BİLECİK Türkiye ortalaması 0,92

34 KKKA Vakalarının Mesleklerine Göre Dağılımı, Yüzde (%) 2013 Yüzde (%) 2014 Yüzde (%) 2015 Çirçilik Hayvancılık Öğrenci İşsiz Çocuk (0 5 yaş) Sağlık çalışanı (diğer) Kamu saha hizmetleri görevlisi Sağlık çalışanı (hemşire) Sağlık çalışanı (laborant) Zirai hizmetler Veterinerlik Hizmetleri 0.1 Diğer

35 KKKA Vakalarının Epidemiyolojik Özelliklerinin Dağılımı, Epidemiyolojik Özellik Yüzde (%) 2013 Yüzde (%) 2014 Yüzde (%) 2015 Kırsal kesimde yaşama Hayvanlarla yakın temas Son iki hara içinde kırsal alan ziyared Kene tutunması Kene teması Hayvan kanı, dokusu veya vücut sıvıları ile temas Son iki hara içinde il dışı seyahat öyküsü Hasta kişilerin kan ve vücut salgılarıyla korunmasız temas Hasta çevresinde benzer şikayetleri olan başka vakaların varlığı

36 KKKA Vakalarının Şikayetlerinin Dağılımı, Yüzde (%) 2013 Yüzde (%) 2014 Yüzde (%) 2015 Halsizlik Ateş Yaygın vücut ağrısı Baş ağrısı Bulant Kusma Karın ağrısı İshal Döküntü Kanamalar Vücu1a morluklar (ekimoz) Kanlı ishal

37 KKKA Vakalarının Fizik Muayene Bulgularının Dağılımı, Yüzde (%) 2013 Yüzde (%) 2014 Yüzde (%) 2015 Ateş Hipotansiyon Taşikardi Makülopapüler raş Peteşi Splenomegali Hematüri Diş ed kanaması Epistaksis Ekimoz Bilinç bozukluğu GİS kanaması Vajinal kanama

38 KKKA Vakalarının Laboratuvar Bulgularının Dağılımı, Yüzde (%) 2013 Yüzde (%) 2014 Yüzde (%) 2015 Trombositopeni Lökopeni AST/ALT yüksekliği LDH yüksekliği CK yüksekliği Anemi Akciğer grafisinde infiltrasyon

39 1400 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka, Ölüm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı ( ) ,00 Vaka ve Ölüm Sayıları ,16 5,22 4,89 4,60 4, , , ,78 4, , , ,07 4, ,00 5,00 4,00 3,00 Fatalite Hızı 2,00 1, ,00 Vaka Sayısı Yıllar Ölüm

40 60,00 KKKA Fatalite Hızlarının Aylara Göre Dağılımı ( ) 50,00 FATALİTE HIZI 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM ZoonoDk ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığı HİZMETE ÖZEL

41 KKKA Bilgi Sistemi KKKA vakalarının bildiriminde ve takibinde KKKA Bilgi Sistemi kullanılmaktadır.

42 KKKA Referans Laboratuvarlar ve Bölgeleri THSK MİKROBİYOLOJİ REFERANS LABORATUVARI SAMSUN HALK SAĞLIĞ LABORATUVARI ERZURUM HALK SAĞLIĞI LOBORATUVARI BOZOK ÜNV. TIP. FAK. LABORATUVARI

43 KKKA Hastalarının Takip ve Tedavisi İçin Bölge Merkezleri

44 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) Kontrolünde Ana Stratejiler Bildirimi Zorunlu Hastalık Web tabanlı sistem ile anlık bildirim Her olası vakanın laboratuvar doğrulaması esas Vaka yönetim algoritmaları Tanı-tedavi-takip yaklaşımı Bölge sevk merkezleri Referans laboratuvarlar Halka ve sağlık çalışanlarına yönelik eğitim faaliyetleri Sağlık personeli hatırlatma eğitimleri Ziyaretlerle toplu halk eğitimleri Toplum liderleri eğitimleri Okullar TV spot, afiş, broşür Vektör mücadelesi Büyükbaş hayvan ilaçlaması

45 T.C. Sağlık Bakanlığı Eğitim Faaliyetleri 2012, 2013 veya 2014 yıllarında vaka görülen yerleşim birimleri ile 2015 yılında yeni vaka görülen yerleşim birimlerinde toplu eğitimler şeklinde halk eğitimleri yapılmıştır. Eğitimlerde okul, cami, köy odası ve kahvehane gibi mekanlar kullanılmıştır. Toplumun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi çalışmalarında kullanılmak üzere hastalıkla ilgili afiş ve broşür hazırlanmış ve bu materyaller eğitim çalışmalarında kullanılmıştır. Sağlık personeli hatırlatma eğitimlerinde kullanılmak üzere eğitim slaytları hazırlanmış ve kullanılmıştır.

46 Tek Tıp Tek Bilim

47 ICOMOS, İnsan tıbbı, hayvan sağlığı, çevre ve bitki sağlığı uzmanlarını bir araya getirerek bilimsel çalışmaların birlikte yürütülmesini ve değerlendirilmesini sağlamayı amaçlar Hayvan Çevre İnsan

48 T.C. Sağlık Bakanlığı Belgesel, Animasyon Hastalığın ve korunma yollarının anlatıldığı belgesel film hazırlanmıştır. Çocuklara yönelik kısa animasyon filmi hazırlanmış ve yayımlanmıştır contushdvideoshare/player/23/84?itemid= contushdvideoshare/player/23/86?itemid=

49 TESEKKÜRLER