ÜREME ÇAĞINDAKĠ KADINLARIN SERUM FOLĠK ASĠT SEVĠYELERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÜREME ÇAĞINDAKĠ KADINLARIN SERUM FOLĠK ASĠT SEVĠYELERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ"

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI OKMEYDANI EĞĠTĠM VE ARAġTIRMA HASTANESĠ Aile Hekimliği Koordinatörü : Doç. Dr. AyĢen HELVACI Tez DanıĢmanı : Opr. Dr. Ahmet KILIÇKAYA ÜREME ÇAĞINDAKĠ KADINLARIN SERUM FOLĠK ASĠT SEVĠYELERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ( Uzmanlık Tezi ) Dr. Gökçer BARSLAN ( ĠSTANBUL, 2009 )

2 ÖNSÖZ Uzmanlık eğitimimdeki katkılarından dolayı Sn. BaĢhekimimiz Doç. Dr. Adem AKÇAKAYA ya, eski BaĢhekimlerimiz Uzm. Dr. Hayri ÖZGÜZEL, Uzm. Dr. Fehmi BARAN, Uzm. Dr. Taner YILDIRMAK, Prof. Dr. Servet KARAHAN ve Uzm. Dr. Elvin DĠNÇ e, Ġhtisas eğitimim boyunca bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım, hoģgörülü yaklaģım ve destekleriyle bana büyük emekleri geçen değerli hocam Aile Hekimliği koordinatörü ve 2. Ġç Hastalıkları Klinik ġefi Doç. Dr. AyĢen HELVACI ya, Asistanı olduğum için kendimi çok Ģanslı hissettiğim, bilgi ve deneyimlerinden yararlandığım, bilimsel ve manevi desteğini gördüğüm değerli hocam 1. Kadın Hastalıkları ve Doğum Klinik ġefi Opr. Dr. Yücel ġengün e, Klinik ġef Yrd. Opr. Dr. YaĢar ATĠK e ve tez danıģmanım Opr. Dr. Ahmet KILIÇKAYA ya, Genel Cerrahi Klinikleri Koordinatörü Opr. Dr. Kazım SARI ya ve Acil Cerrahi Sorumlusu Doç. Dr. Hakan GÜVEN e, Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi 7. Psikiyatri Klinik ġefi değerli hocam Doç. Dr. Cem ĠLNEM e ve klinik ġef Yrd. Doç. Dr. Nesrin KARAMUSTAFALIOĞLU na ġiģli Etfal Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Klinik ġefi Prof. Dr. Asiye NUHOĞLU na, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Klinik ġef Yardımcımız Uzm. Dr. Fügen PEKÜN e ve BaĢasistan Uzm. Dr. Emine TÜRKKAN a Tez çalıģmamda hiçbir yardımını esirgemeyen Biyokimya Klinik ġefi Doç. Dr. Sembol TÜRKMEN e ve Uzm. Dr. Hatice AYABAKAN a Hayatımın her anında desteklerini esirgemeyen sevgili aileme ve eģime, teģekkürlerimi sunarım. Dr. Gökçer Barslan i

3 ĠÇĠNDEKĠLER 1. GİRİŞ VE AMAÇ GENEL BİLGİLER FOLĠK ASĠTĠN TANIMI FOLAT ĠÇEREN GIDALAR GÜNLÜK FOLAT TÜKETĠMĠ FOLĠK ASĠTĠN YAPISI FOLĠK ASĠT METABOLĠZMASI DNA SENTEZĠ VE FOLAT HOMOSĠSTEĠN VE FOLAT ĠLĠġKĠSĠ FOLAT VE B12 VĠTAMĠNĠ ĠLĠġKĠSĠ FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠ FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠ NEDENLERĠ FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠNE BAĞLI SEMPTOMLAR FOLĠK ASĠT VE NÖRAL TÜP DEFEKTĠ ĠLĠġKĠSĠ FOLĠK ASĠT VE KARDĠYOVASKÜLER HASTALIKLAR (KVH) FOLĠK ASĠT VE KANSER MATERYAL VE METOD HASTA SEÇĠMĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ĠSTATĠSTĠKSEL ĠNCELEMELER BULGULAR TARTIŞMA SONUÇLAR ÖZET KAYNAKLAR ii

4 KISALTMALAR 1. DRI : Diyetsel Referans Alımı (Dietary Reference Intake) 2. RDA : Önerilen Diyetsel Alım (Recommended Dietary Allowances) 3. AI : Uygun Alım (Adequate Intake) 4. UL : Katlanılabilir Üst Düzeyler (Tolerable Upper Intake Level) 5. THF : H 4 folat : Tetrahidrofolat 6. DHF : Dihidrofolat 7. dtmp : Deoksi Timidin Mono Fosfat 8. dump : Deoksi Urasil Mono Fosfat 9. MTHFR : 5,10-Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz 10. TS : Timidilat Sentaz 11. SAM : S Adenozil Metionin 12. SAH : S Adenozil Homosistein 13. MS : Metionin Sentaz 14. NTD : Nöral Tüp Defekti 15. KVH : Kardiyovasküler Hastalık iii

5 TABLOLAR Tablo 1: SeçilmiĢ Folat ve Folik Asit Kaynağı Yiyecekler (Sayfa : 4) Tablo 2: Çocuklar ve EriĢkinlerde Folat için RDA değerleri (Sayfa : 5) Tablo 3: Süt Çocuklarında Folat için AI değerleri (Sayfa : 5) Tablo 4: Çocuklar ve EriĢkinlerde Folat için UL değerleri (Sayfa : 6) Tablo 5: Folik asit eksikliği nedenleri (Sayfa : 15-17) Tablo 6: Hasta Takip Formu (Sayfa : 23) Tablo 7: Ortalama Değerler (Sayfa : 24) Tablo 8: Olguların yaģ, gebelik, doğum, düģük ve kürtaj durumlarına göre dağılımı (Sayfa : 25) Tablo 9: Olguların eğitim durumlarına ve sosyoekonomik düzeylerine göre dağılımı (Sayfa : 26) Tablo 10-1/2: Olguların sorulara verdikleri cevaplara göre dağılımı (Sayfa : 27-28) Tablo 11: YaĢ, gebelik, doğum, düģük ve kürtaj gruplarının folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması (Sayfa : 30) Tablo 12: Eğitim ve Sosyoekonomik düzeylerin folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması (Sayfa : 31) Tablo 13-1/2/3: Sorulara verilen cevapların folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması (Sayfa : ) Tablo 14: YaĢ, gebelik, doğum, düģük ve kürtaj gruplarının ortalama folik asit değerlerinin karģılaģtırılması (Sayfa : 35) Tablo 15: Eğitim ve Sosyoekonomik düzeylere göre ortalama folik asit değerlerinin karģılaģtırılması (Sayfa : 36) Tablo 16: Sorulara verilen cevaplara göre ortalama folik asit değerlerinin karģılaģtırılması (Sayfa : 37) Tablo 17: YaĢ, gebelik, doğum, düģük, kürtaj sayısı, eğitim düzeyi, sosyoekonomik düzey ve plansız gebelik sayısı ile folat düzeyi arasında korelasyon (Sayfa : 38) iv

6 ġekġller ġekil 1 : Folik Asitin Kimyasal Yapısı (Sayfa : 7) ġekil 2 : Folatın aktif formu olan tetrahidrofolata indirgenmesi (Sayfa : 8) ġekil 3 : Tetrahidrofolat türevleri (Sayfa : 9) ġekil 4 : Folat metabolizmasına genel bakıģ (Sayfa : 10) ġekil 5 : dtmp sentezi (Sayfa : 11) ġekil 6 : Metionin sentezi (Sayfa : 12) ġekil 7: DNA sentezi ve metilasyon reaksiyonlarında folatın rolü (Sayfa : 14) ġekil 8 : Bazı NTD formları ; Nöral tüpün farklı bölgelerinde kapanma hataları (Sayfa : 19) v

7 1. GĠRĠġ VE AMAÇ Folik asit, koyu yeģil yapraklı gıdalarda bolca bulunan ve suda eriyen B grubu bir vitamindir. Ġlk kez 1931 yılında araģtırmacı Lucy Wills tarafından gebelerde anemiyi önleyici besin maddesi olarak tanımlanmıģtır. Dr. Wills aneminin bira mayası ile tedavi edilebildiğini göstermiģtir (5) lu yılların sonlarına doğru bira mayası içinde tespit edilen folat ; ilk kez 1941 yılında Mitchell ve arkadaģları tarafından saf olarak ıspanak yapraklarından izole edilmiģtir (4) yılında Hindistanlı bilim adamı Yellapragada Subbarao tarafından ilk kez sentez edilmiģtir. Folik Asit, pterin halkasına bağlı p-aminobenzoik asit (PABA) ve bunlara ilave bir veya daha fazla glutamat kalıntısından oluģur. Ġnsan vücudu folatı endojen olarak sentezleyemez. Çünkü PABA yı sentezleyemez ve ilk glutamatı da ekleyemez. Folat hücre çoğalması ve hücresel canlılığın devamında gereklidir. Hızlı hücre bölünmesi ve büyümenin olduğu yenidoğan ve gebelik döneminde özellikle önemlidir. Vücutta tek karbon transfer reaksiyonlarının substratı olarak kullanılan folat ayrıca timidilat ve pürin bazlarının sentezi ve histidin metabolizmasında görev yapmaktadır. Normal eriģkin bireyler çeģitli vücut depolarında 5 20 mg. folik asit bulundururlar. Bunun yarısı karaciğerde depolanır (14). Günlük 5 μg ın altındaki gibi düģük bir folat diyetinde, folik asit eksikliğinin en erken bulguları olan eritrositlerdeki morfolojik değiģiklikler 16. haftada meydana gelir (24). Folik asit eksikliğinde megaloblastik anemi, nöral tüp defekti ve Homosistinemiye sekonder koroner kalp hastalığı ve serebrovasküler hastalıklar oluģabilmektedir. Folik asit içeren gıdaların tüketimi kolorektal kanser baģta olmak üzere bazı diğer kanser türlerinin geliģimini önlediğine dair çalıģmalar bulunmaktadır. Ayrıca folik asit düzeyi ile inme, depresyon, hafıza ve kognitif fonksiyonlar, kadın ve erkek fertilitesi arasında bağlantı kuran birtakım çalıģmalar da bulunmaktadır. 1

8 Folik asit eksikliği insidansı; toplumdan topluma, farklı yaģ guruplarına, sosyoekonomik düzeye, beslenme alıģkanlıklarına göre farklılıklar arz eder. Dünyada bu konuda oldukça geniģ çaplı araģtırmalar yapılmıģtır. Ülkemizde bu konu ile ilgili yapılmıģ çalıģmalar oldukça sınırlı sayıdadır. Yapılan çalıģmalarda Türkiye deki folik asit eksiklik oranı %16 - %23 arasında bulunmuģtur. Türkiye de nöral tüp defektlerinin (NTD) sıklığını araģtıran çeģitli çalıģmalar, bu sıklığın bin canlı doğumda üç civarında olduğunu göstermektedir (75, 76, 77, 78). Bu değer NTD nin ülkemizde sık görüldüğüne iģaret etmektedir. Folik asitin NTD yi önlemedeki bu etkisinden dolayı 1998 den sonra Kanada ve BirleĢik Devletler baģta olmak üzere dünya üzerinde 50 den fazla ülkede zorunlu folik asit zenginleģtirme programı baģladı (48). Un ve tahıllara folik asit katılarak yapılan bu uygulama sonrasında Kanada ve BirleĢik Devletler de NTD li doğum oranları %20 ile %78 arasında azaldı (44, 45, 46, 47, 49, 50). Bizim bu çalıģmada amacımız Okmeydanı Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Polikliniğine baģvuran üreme çağındaki (18-45 yaģ) kadınların serum folik asit düzeylerini saptamak ve anketler uygulayarak; eğitim ve sosyoekonomik düzeyin bulduğumuz sonuçlara etkisi olup olmadığını araģtırmaktır. Plansız gebeliklerde özellikle folik asit kullanımı için, kritik evre olan gebelik öncesi ve gebelik sonrası ilk 1 ay kaçırılmıģ olduğu için çalıģmamızda plansız gebelik oranlarını da araģtırmayı planladık. Ayrıca çalıģmamızda; kadınların folik asitin perikonsepsiyonel dönemde kullanımı ve NTD - folik asit iliģkisi gibi konular hakkındaki bilinç düzeylerini de değerlendirmeyi amaçladık. 2

9 2. GENEL BĠLGĠLER 2.1. FOLĠK ASĠTĠN TANIMI Folik asit ( = Vitamin M, Folasin ) ve Folat suda çözünen vitamin B9 formlarıdır. Folat vücuttaki tüm hücrelerde değiģik biçimlerde görevi olan bir vitamindir. Folik asit ise folatın sentetik formu olup, kimyasal olarak sentezlenmektedir. Sentetik formu, biyolojik formundan daha dayanıklıdır. Besinlerde bulunan doğal folat, piģirme, dondurma ve saklama koģullarından olumsuz olarak etkilenebilir (3). Folat ismini Latince bir kelime olan folium ( = yaprak ) dan alır. Ġlk kez Ġngiliz Doktor Lucy Wills 1930 larda Bombay da çalıģırken, gebelerde anemiyi ve diğer defektleri önleyici besin maddesi olarak tanımlanmıģtır. Dr. Wills aneminin bira mayası ile tedavi edilebildiğini göstermiģtir. Ġlk önceleri Wills faktörü olarak anılan madde daha sonraları folat ismini almıģtır (5) lu yılların sonlarına doğru bira mayası içinde tespit edilen folat ; ilk kez 1941 yılında Mitchell ve arkadaģları tarafından saf olarak ıspanak yapraklarından izole edilmiģtir (4) yılında Hindistanlı bilim adamı Yellapragada Subbarao ve beraberindeki bilim adamları tarafından Pearl River, New York ta Lederle laboratuarlarında ilk kez sentez edilmiģtir. Bir diğer doğum doktoru Bryan Hibbard, 1964 yılında folatın erken embryonik geliģmede de rolü olduğunu bildirmiģtir. Sonraki yıllarda bu vitaminin bazı doğum defektlerinin, özellikle sinir sistemi ile ilgili anomalilerin önlenmesi amacıyla kullanılabileceği anlaģılmıģtır FOLAT ĠÇEREN GIDALAR Ispanak, turp otu ve marul gibi yeģil yapraklı sebzeler, narenciyeler ve bazı diğer meyvalar, kuru baklagiller ve bezelye doğal folat kaynaklarıdır (6). Karaciğer ve ekmek mayasında da yüksek miktarlarda folat bulunur. Tablo 1 de folat ve folik asit içeren bazı yiyecekler görülmektedir. 3

10 Yiyecek Mikrogram (μg) % GG^ Dana Ciğeri, piģirilmiģ, kızartılmıģ, 85,2 gr Börülce, kuru, piģirilmiģ, haģlanmıģ, ½ fincan Ispanak, dondurulmuģ, piģirilmiģ, haģlanmıģ, ½ fincan Kuru Fasulye, haģlanmıģ, ½ fincan KuĢkonmaz, haģlanmıģ, 4 dal Ispanak, ham, 1 fincan Bezelye, dondurulmuģ, haģlanmıģ, ½ fincan Brokoli, doğranmıģ, dondurulmuģ, piģirilmiģ, ½ fincan Brokoli, ham, 2 dal (Her biri 12,5 cm uzunluğunda) Avokado, ham, her çeģit, dilimlenmiģ, ½ fincan dilim Yerfıstığı, her çeģit, kavrulmuģ, 28,4 gr Marul, doğranmıģ, ½ fincan Buğday, ham, 2 yemek kaģığı Domates Suyu, konserve, 170,4 gr Portakal Suyu, soğuk, konsantreler dahil, ¾ fincan Turp Otu, dondurulmuģ, piģirilmiģ, haģlanmıģ, ½ fincan 30 8 Portakal, taze, 1 küçük 30 8 Yumurta, tam, ham, taze, 1 iri 25 6 Kavun, ham, ¼ orta 25 6 Muz, ham, 1 orta 25 6 Ekmek, tam tahıl, 1 dilim, 28gr. 14 3,5 Ekmek, beyaz, 1 dilim, 25 gr. 6 1,5 Tablo 1: SeçilmiĢ Folat ve Folik Asit Kaynağı Yiyecekler (6) ^GG = Günlük Gereksinim. Bu GG değerleri FDA tarafından geliģtirilen ve tüketicilerin spesifik bir mineralin yiyecekte az veya çok miktarda olduğunu belirlemelerine yardım eden referans değerleridir. Folat için GG değeri 400 mikrogramdır. %GG değeri 1 porsiyonda elde edilen GG in oranıdır. Eğer bir yiyecek maddesi GG in %5 veya daha azını karģılıyorsa düģük kaynak, eğer GG in %10-19 unu karģılıyorsa iyi bir besin kaynağıdır. Eğer bir yiyecek maddesi GG in %20 veya daha fazlasını karģılıyorsa o mineral için yüksek bir besin kaynağıdır. Tablodaki listede olmayan gıdalar için lütfen BirleĢik Devletler Tarım Bakanlığının Gıda Veritabanı web sitesini ziyaret edin. (6) Web sitesi: 4

11 2.3. GÜNLÜK FOLAT TÜKETĠMĠ ABD Ulusal Bilimler Akademisi nin Tıp Enstitüsü tarafından geliģtirilen Diyetsel Referans Alımı ( Dietary Reference Intake, DRI ) içinde folat için tavsiye edilen miktarlar verilmiģtir (7). Diyetsel Referans Alımı, sağlıklı insanlar için gıda alımını planlamak ve değerlendirmek için referans değerleri belirlemede kullanılan genel bir terimdir. DRI 3 çeģit referans değeri içermektedir : Önerilen Diyetsel Alım (Recommended Dietary Allowances, RDA ), Uygun Alım (Adequate Intake, AI) ve Katlanılabilir Üst Düzeyler (Tolerable Upper Intake Level, UL). RDA vitaminler için vücut gereksinimini karģılayacak günlük uygun alım miktarları yansıtmaktadır. Uygun miktar, cinsiyet, yaģ ve mevcut ilave durumlara göre (gebelik ve hastalık gibi) değiģmektedir. AI, RDA yı saptamak için yeterli bilimsel veriler olmadığı zaman hesaplanır. UL ise günlük alınabilecek maksimum miktarları yansıtmaktadır (7). YaĢ Erkek ve Kadın (μg/gün) Gebelik (μg/gün) Emzirme (μg/gün) Tablo 2: Çocuklar ve EriĢkinlerde Folat için RDA değerleri (7) Süt çocukları için folat RDA değerini saptamak için yetersiz bilgi mevcuttur. AI değeri anne sütü alan sağlıklı bebeklerin tükettiği folat miktarı esas alınarak saptanmıģtır. Tablo 3 de süt çocuklarında folat için AI değerleri verilmiģtir. YaĢ Erkek ve Kız (μg/gün) 0 6 ay ay 80 Tablo 3: Süt Çocuklarında Folat için AI değerleri (7) 5

12 Ulusal Sağlık ve Gıda Ġnceleme AraĢtırması (NHANES III ) ve Devam eden Gıda Alım AraĢtırması ( CSFII) çalıģmaya katılanların çoğunun yetersiz folat tükettiğini göstermiģtir (8-9). Bununla birlikte BirleĢik Devletler de folik asit zenginleģtirme programı 1998 de baģladı. Bu program tahıl ve hububat gibi sıkça yenen gıdalardaki folik asit içeriğini arttırdı. Sonuç olarak BirleĢik Devletler de Ģu an besinlerin çoğu tavsiye edilen folat miktarını karģılamaktadır (10). Gıdalardan alınan fazla folatın hiçbir sağlık riski yoktur. Folik asit preparatları veya folik asitle zenginleģtirilmiģ gıdalardan alınan fazla folatın da riski düģüktür (11). Suda çözünen bir vitamin olduğu için her fazla alım genellikle idrarla atılır. Antikonvülzan ilaç alanlarda yüksek miktarlarda folik asit nöbetleri tetikleyebileceğini gösteren birtakım kanıtlar vardır (12). ABD Ulusal Bilimler Akademisi nin Tıp Enstitüsü 1 yaģ ve üzerisi için folik asit preparatları veya folik asitle zenginleģtirilmiģ gıdalardan alınan folat için Katlanılabilir Üst Düzeyler (Tolerable Upper Intake Level, UL) i saptamıģtır. Bu seviyelerin üzerinde yan etkiler oluģabilmektedir. EriĢkinlerde vitamin B 12 eksikliği semptomlarını tetiklememesi için alınan folik asit seviyesi UL yi aģmamalıdır (7). Tablo 4 te çocuklar ve eriģkinlerde folat için katlanılabilir üst düzeyler gösterilmektedir. YaĢ Erkek ve Kadın (μg/gün) Gebelik (μg/gün) Emzirme (μg/gün) Tablo 4: Çocuklar ve EriĢkinlerde Folat için UL değerleri (7) 6

13 2.4. FOLĠK ASĠTĠN YAPISI Folik Asit pteridin halkasına p-aminobenzoik asit (PABA) bağlanması sonucu oluģan pteroik aside ilave bir veya daha fazla glutamik asit kalıntısından oluģur. (ġekil 1) Bundan dolayı pteroilmonoglutamik asit olarak da bilinir. Folik asit çok çeģitli bitkiler ve bakteriler tarafından sentezlenebilirken; insanlar ve hayvanlar PABA sentezini yapamadıklarından ve glutamatı pteroik aside bağlayamadıklarından diyetlerinde folata gereksinim duyarlar. ġekil 1 : Folik Asitin Kimyasal Yapısı (13) Sülfonamidler ilk antibiyotiklerdendir. Yapı bakımından p-aminobenzoik asite benzerler ve p-aminobenzoik asitin folik aside katılmasını sağlayan dihidropteroat sentetaz isimli enzimi inhibe ederler. Bu katılma reaksiyonu hayvanlarda olmadığı için selektif olarak bakterinin folik asit sentezlemesi bloke edilmiģ olur (13) FOLĠK ASĠT METABOLĠZMASI Folik asidin barsaktan emilimi; besin maddesinin içeriğine ve bunun hazırlanıģ Ģekline bağlıdır (PiĢirme ile etkinliği azalır). Birçok besin maddesindeki folat fazla miktarda glutamik asit zincir kalıntılarına bağlı olarak bulunur. Bu yüksek oranda 7

14 negatif yüklü zincir kısmı vitaminin ince barsaktan absorbsiyonunu bozmaktadır. Bununla birlikte barsak lümeninde bulunan konjugazlar ( - glutamil karboksipeptidaz) poliglutamatları mono ve diglutamatlara çevirir. Böylece folik asit proksimal jejunumdan absorbe edilebilir (14). Ġntestinal hücrelerden dolaģıma giren temel folat formu 5-metil tetrahidrofolat monoglutamat formudur. Ancak barsak mukoza hücrelerinde bu 5-metil tetrahidrofolat monoglutamata dönüģüm sınırlı kapasitededir. Oral olarak fazla miktarda folik asit alındığında değiģmemiģ (serbest) folik asit dolaģımda görülebilir (17). Bu değiģmemiģ folik asit de hücreler tarafından alınıp tetrahidrofolata dönüģtürülür veya idrarla atılır. Normal eriģkin bireyler çeģitli vücut depolarında 5 20 mg. folik asit bulundururlar. Bunun yarısı karaciğerde depolanır. Günlük minimum gereksinim de göz önüne alındığında günlük alım veya intestinal absorbsiyon kesildiğinde aylar içinde folik asit eksikliği oluģur (14). Folik asit, vitaminin aktif formu değildir. Folik asit hücre içinde (Esas olarak depolandığı karaciğerde ve barsak mukoza hücrelerinde) dihidrofolat redüktaz enziminin görev aldığı 2 indirgenme reaksiyonu sonucu aktif formu olan tetrahidrofolata dönüģür (ġekil 2). Dihidrofolat redüktaz NADPH gerektiren bir enzimdir (15). ġekil 2 : Folatın aktif formu olan tetrahidrofolata indirgenmesi (13) 8

15 Tetrahidrofolat türevlerinin (ġekil 3) görevi biyosentez reaksiyonları sırasında çeģitli tek karbon birimlerinin taģınması ve transferidir. Bu tek karbon grupları N 5, N 10 veya her iki azot atomu arasındaki köprü üzerinde taģınabilir. Tek karbon birimleri : metil, metilen, metenil, formil ve formimino gruplarıdır (15). N 5 Metil-tetrahidrofolat Metil gruplarını taşır. N 5 N 10 Metilen-tetrahidrofolat Metilen gruplarını taşır. N 5 N 10 Metenil-tetrahidrofolat Metenil gruplarını taşır. N 5 Formil-tetrahidrofolat Formil gruplarını taşır. N 10 Formil-tetrahidrofolat Formil gruplarını taşır. N 5 Formimino-tetrahidrofolat Formimino gruplarını taşır. ġekil 3 : Tetrahidrofolat türevleri (13) Folik Asitin BaĢlıca Fonksiyonları 1. Pürin bazlarının sentezi 2. Timidilat sentezi 3. Metionin sentezi 4. Serin Glisin dönüģümü 5. Bakteri protein sentezinde formil met oluģumu 6. Histidin metabolizması ġekil 4 te folat metabolizmasına genel bakıģ görülmektedir. 9

16 1 1 Serin Glisin 2 b 3 c 4 a ġekil 4 : Folat metabolizmasına genel bakıģ (16) 1. Diyetle alınan Folat, dihidrofolat redüktaz tarafından Dihidrofolat (DHF) ve Tetrahidrofolat (THF) a indirgenir. 2. Serin aminoasitinin karbonu serin hidroksimetil transferaz ile THF ye aktarılır. Bunun sonucu 5,10-metilen-THF ve glisin oluģur. 3. Transmetilasyon reaksiyonları ile nükleotid biyosentezi arasındaki ayrım yeri : a) 5,10-metilen-THF; MTHFR (5,10-metilen THF redüktaz) ile 5-metil THF ye dönüģebilir. b) 10-formil-THF ye dönüģüp pürin sentezine katılabilir. c) 5,10-metilen-THF; timidilat sentazın katalize ettiği reaksiyonla metil grubunu dump ye aktararak dtmp sentezini sağlar ve DNA sentezine katılabilir. 4. B12 vitamininin koenzim olduğu ve metionin sentaz (MS) enziminin katalizlediği reaksiyonla 5-metil THF, metil grubunu homosisteine aktararak metionini oluģturur. Böylece tekrar tetrahidrofolat formuna geri dönmüģ olur. Unutulmamalıdır ki bu reaksiyon 5-metil THF tan tetrahidrofolat oluģturan tek reaksiyondur. Bu olmadan tetrahidrofolatlar 5-metil THF basamağında kalır. 10

17 DNA SENTEZĠ VE FOLAT Folat metabolizmasında en önemli nokta N 5, N 10 metilen-tetrahidrofolat basamağıdır. N 5, N 10 metilen-thf, DNA sentezi için mutlak suretle gereklidir (ġekil 5). Bu özellikle kemik iliği hücreleri, kıl folikülleri, barsak mukoza hücreleri ve kanser hücreleri gibi hızlı bölünen hücrelerde önemlidir. Folik asitin sentetik analoğu olarak bilinen metotreksat, dihidrofolat redüktaza folattan 1000 kez daha güçlü bir biçimde bağlanır. Bu folat ve dihidrofolatın, tetrahidrofolata dönüģümünü inhibe eder ki tetrahidrofolatta tek karbon gruplarını alıp transfer eden tek formdur. Metotreksat, tetrahidrofolat üretimini inhibe ederek dtmp sentezi için mevcut N 5, N 10 metilen- THF miktarını sınırlar ve bu özelliğiyle lösemi tedavisinde kullanılır. Kıl folikül hücrelerinin yüksek dtmp ihtiyacından dolayı kemoterapi alan hastaların sıklıkla saçları dökülür (14). ġekil 5 : dtmp sentezi (13) 11

18 HOMOSĠSTEĠN VE FOLAT ĠLĠġKĠSĠ Folat metabolizmasındaki önemli basamaklardan biri de homosisteinin metionine dönüģüm basamağıdır (ġekil 6). 5-metil THF, metil grubunu homosisteine aktararak metionini oluģturur. Metionin Sentaz tarafından katalizlenen bu reaksiyon; kofaktör olarak B12 vitaminine gereksinim duyar. H 4 folat, metil grupları alarak tekrar N 5 -metil-h 4 folat formuna geri çevrilir. ġekil 6 : Metionin sentezi (13) Folat veya B12 vitamininden herhangi birinin eksikliğinde hücre içi ve kan homosistein seviyeleri yükselir. Homosistein yüksek derecede reaktif bir bileģiktir ve çok sayıda çalıģma hiperhomosisteinemi ile vasküler endotelyal hasar ve kardiyovasküler hastalıklar arasında iliģki olduğunu iddia etmiģtir. Ancak Ģu ana kadar bu iliģkiye dair kanıtlar kesinleģmiģ değildir (19, 20, 21). Bununla birlikte 3 B vitamini : folat, B12 vitamini ve B6 vitamini homosistein seviyelerini dar bir aralıkta tutmak için gereklidir. Pratikte yüksek homosistein seviyesi, B12 veya B6 vitamin eksikliğinden çok folat eksikliğine bağlıdır (22). 12

19 FOLAT VE B12 VĠTAMĠNĠ ĠLĠġKĠSĠ Folat ve B12 vitamini metabolizması birbiriyle bağlantılıdır. B12 vitaminine bağımlı olan metionin sentaz enzimi 5-metil-THF nin THF ye geri dönüģümünde esansiyeldir. Bundan dolayı B12 vitamininin eksikliğinde 5-metil-THF nin THF ye geri dönüģümü azalır ve sonuç olarak durur. 5-metil-THF ın hücrelerde 5, 10- metilen-thf redüktaz tarafından sentezi geri dönüģümsüzdür. Böylelikle 5-metil-THF bir kez oluģtu mu sadece B12 bağımlı enzim olan metionin sentaz tarafından kullanılabilir. Eğer B12 vitamini eksikse; metionin sentaz görev yapamaz ve bunun sonucunda hücrelerde mevcut olan folat, 5-metil-THF formunda metabolik olarak tuzaklanmıģ olur. Bu durum yalancı bir folat eksikliğine yol açar. Çünkü hücrelerde yeterli folat olmasına rağmen folat tek bir 5-metil-THF formunda tuzaklanmıģ olur. Bu folat formu, folat bağımlı enzimlerin görev aldığı pürin sentezinde ve primidin sentezinde görev alan timidilat sentaza kofaktör olarak görev yapamaz. Pürin ve pirimidin sentezi olmadan çoğalan hücreler DNA üretemez ve sonuç olarak bölünemez. Bu mekanizma vasıtasıyla B12 vitamin eksikliği de tıpkı folat eksikliğindeki gibi megaloblastik anemiye yol açar. Folat eksikliğinde DNA oluģturmak için gerekli folat kofaktörü eksikken, B12 vitamini eksikliğinde ise folat; 5-metil-THF olarak kalmıģtır ki bu form pürin ve pirimidin yapımında kullanılamaz. Bundan baģka, B 12 vitamin eksikliğinde diğer bir folat bağımlı iģlem olan metilasyon döngüsünde hücrelerde biriken 5-metil-THF ler kullanılamaz (ġekil 7). 5-metil-THF lerden metilasyon döngüsünde yararlanabilmek için öncelikle metionin sentaz tarafından aktive edilmeleri gerekir. Ancak bu enzimin kofaktörü olan B12 vitamini yoktur (ġekil 7). Eğer folik asit yüksek dozlarda (>1,000μg/gün) tüketilirse serbest (değiģmemiģ) folik asit kan dolaģımında görülür. Hücreler tarafından alınan serbest folik asit, metabolize olmak için bu B12 vitamini bağımlı enzim olan metionin sentaza ihtiyaç duymaz. Buna karģılık dihidrofolat redüktaz tarafından THF a çevrilir. Daha sonra bu B12 vitamini gerekmeyen metabolik yolda, vücut için gerekli olan THF-poliglutamat türevlerine çevrilir (ġekil 7). 13

20 Böylece yüksek miktarlardaki folik asit (ancak doğal folat değil), bu B12 vitamini bağımlı enzimi by-pass ederek; B12 vitamini eksikliğine rağmen folat aktivitesinin devamlılığını sağlayabilir. ġekil 7: DNA sentezi ve metilasyon reaksiyonlarında folatın rolü (23) Bundan dolayı böyle yüksek miktarlardaki folik asit, DNA sentezi ve hücre bölünmesini tekrardan baģlatabilir ve mevcut olan anemiyi tedavi edebilir. Ancak bu serbest folik asit, B12 vitamini bağımlı enzim olan metionin sentazı aktive edemeyecek ve metilasyon döngüsünü yeniden baģlatamayacaktır. Nitekim folik asitle anemi tedavi edilebilirken, metilasyon döngüsündeki kesinti nedeniyle B12 vitamin eksikliğinde görülen nöropati tedavi edilmemiģ olur. Ve daha da kötüleģtirebileceğini iddia eden bazı kanıtlarda mevcuttur (Tıp Enstitüsü, Institute of Medicine, 1998). Folik asit alarak B12 vitamin eksikliğine bağlı aneminin maskelenmesi, mevcut B12 vitamin eksikliğine daha zor tanı konmasına ve nöropatinin de ilerlemesine neden olur. Bu sebeple yüksek dozlarda (>1,000μg /gün) 14

21 folik asite maruz kalmanın esas riski, B12 vitamin eksikliğinin diagnostik semptomu olan megaloblastik aneminin maskelenmesidir. Aneminin olmamasına bağlı olarak B12 vitamin eksikliği ile iliģkili irreversibl nörolojik bozukluklar tanı konmadan ilerleyebilecektir. Bu risk Ģu üç koģula da sahip insanlarla sınırlıdır : 1. B12 vitamin eksikliği olanlar, 2. Eksikliği tanı konmamıģ ve 3. Günde 1000 μg dan fazla folik asit tüketenler. Bu durum özellikle zorunlu folik asit zenginleģtirme programının (Folic acid fortification program) uygulandığı ülkelerde sorun teģkil etmektedir. Folik asit zenginleģtirme programı hakkında ileride daha ayrıntılı olarak bahsedilecektir FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠ Normal eriģkin bireyler çeģitli vücut depolarında 5 20 mg. folik asit bulundururlar. Bunun yarısı karaciğerde depolanır ve depo Ģekli 5-metil THF poliglutamat Ģeklindedir (14). Günlük 5 μg ın altındaki gibi düģük bir folat diyetinde, folik asit eksikliğinin en erken bulguları olan eritrositlerdeki morfolojik değiģiklikler 16. haftada meydana gelir (24) FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠ NEDENLERĠ Yetersiz alım durumunda, malabsorbsiyon durumlarında, ihtiyacın arttığı durumlarda, folik asit metabolizma bozukluklarında ve atılımın arttığı durumlarda görülebilir (Tablo 5). FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠ NEDENLERĠ I. Yetersiz alım A) Prematürite, adolesan, yaģlılık B) Fenilketonüri dieti C) Malnutrisyon D) Keçi sütü ile beslenme 15

22 II. Absorpsiyon defektleri A) Konjenital: Megaloblastik anemi, nörolojik bozukluk, nöbetlerle ilk aylarda görülür. Yoğun parenteral ve intratekal tedavi gerektirir. B) KazanılmıĢ 1. Tropikal sprue 2. Çölyak hastalığı 3. Ġnflamatuar barsak hastalığı 4. Cerrahi rezeksiyon, divertikül, gastrektomi 5. GeniĢ spektrumlu antibiyotikler 6. Ġlaçlar, toksinler (alkol kullanımı, sülfosalazin, hidantoinler, valproik asit, trimetoprim-sulfametaksazol, primetamin, oral kontraseptifler) 7. Kemik iliği transplantasyonu sonrası III. Ġhtiyacın arttığı durumlar A) Hızla geliģme (gebelik, prematurite) ve Laktasyon B) Kronik hemolitik anemi C) Diseritropoetik anemi D) Malign hastalıklar, myeloproliferatif hastalıklar E) Hipermetabolik durumlar : Hipertiroidi F) Siroz G) Kemik iliği transplantasyonu H) Eksfolyatif Dermatit J) Hemodiyaliz IV. Folik asit metabolizma bozuklukları A) Konjenital 1. MTHFR eksikliği Homozigot eksiklikte geliģme geriliği, konvülsiyonlar, mikrosefali, myelopati, tromboz görülebilir. Anemi görülmeyebilir. Semptomlar genellikle ilk yıllarda baģlar, fakat hafif vakalarda yetiģkinlik döneminde semptomlar görülebilir. 2. Glutamat formiminotransferaz eksikliği 3. Dihidrofolat redüktaz eksikliği 16

23 B) KazanılmıĢ 1. Folat antagonistleri : Metotreksat, primetamin, triamteren, pentamidin, trimetoprim 2. Alkolizm 3. Karaciğer hastalığı 4. Ġlaçlar 5. Vitamin B12 eksikliği V. Atılımın artması 1. Kronik diyaliz 2. Karaciğer hastalığı 3. Kalp hastalığı Tablo 5 : Folik asit eksikliği nedenleri (25, 14) MTHFR geninin bilinen üç alleli vardır. Bunlar 677 CT, 1298 AC ve 1059 TC olarak tanımlanmıģtır. MTHFR 677 CT bir baģka deyiģle 677 pozisyondaki C'nin T'ye değiģmesi enzim aktivitesinde %35 kadar bir azalmaya neden olur. Enzim aktivitesinin düģük olduğu bu durumlarda homosisteinin metionine remetilasyonunun normal Ģekilde sağlanabilmesi için diyetle alınan folik asit miktarının arttırılması gerekmektedir. DıĢardan fazla miktarda folik asit alınmadığı takdirde DNA hipometilasyonu oluģabilir. DNA hipometilasyonu da DNA'nın yapım ve onarım bozukluğuna neden olur (62) FOLĠK ASĠT EKSĠKLĠĞĠNE BAĞLI SEMPTOMLAR Folik asit eksikliğinde diyare, iģtahsızlık, kilo kaybı, güçsüzlük, ağrılı dil, baģ ağrısı, çarpıntı, irritabilite, unutkanlık ve davranıģ bozuklukları gibi nonspesifik semptomlar görülebilir (12, 26). 17

24 Yenidoğanlarda ve çocuklarda büyüme ve geliģme geriliğine, eriģkinlerde makrositer megaloblastik anemiye yol açar. Megaloblastik anemiler anormal DNA sentezine bağlı olarak çekirdek olgunlaģmasında gecikme, buna karģılık normal RNA sentezi dolayısıyla sitoplazma olgunlaģmasının etkilenmemesi nedeniyle çekirdek-sitoplazma arasında oluģan uyumsuzluk sonucu oluģur. Megaloblastik anemilerdeki makrositler ovaldir. Folik asit eksikliğinin B12 vitamin eksikliğinden farkı, folik asit eksikliğinde nörolojik bulguların olmamasıdır. (Bunun nedeni, daha önce de bahsedildiği gibi B12 vitamini eksikliğinde metilasyon döngüsünün kesintiye uğraması ve miyelin bazik protein gibi metillenmiģ ürünlerin yapılamamasıdır.) Folik asit eksikliği olan gebeler düģük doğum tartılı, prematüre ve nöral tüp defektli bebek doğurma yönünden risk altındadırlar. Doğurganlık dönemindeki kadınlara günde 0.4 mg. folik asit verildiğinde ise, ilk kez ortaya çıkacak NTD li gebelik riskinin %50 azaldığı ortaya çıkmıģtır (28, 29). Folik asit eksikliğine bağlı homosistein seviyesi yükselir. Plazma homosistein seviyesi yüksekliğinin, kalp hastalıkları ve inme için bağımsız bir risk faktörü olduğuna dair kanıtlar vardır (27). Ancak halen homosistein seviyesini folat vererek düģürmenin kalp hastalıkları riskini azalttığını gösteren kanıtlar yoktur. Folik asit eksikliği kolorektal kanserler baģta olmak üzere birçok kanser türü geliģimi ile iliģkili bulunmuģtur. En destekleyici kanıtlar kolorektal kanser geliģimi ile ilgilidir (65). Folik asit eksikliği ile demans ve depresyon geliģimi arasında bağlantılar kuran çeģitli çalıģmalar da yapılmıģtır (63, 64). 18

25 FOLĠK ASĠT VE NÖRAL TÜP DEFEKTĠ ĠLĠġKĠSĠ Nöral tüp defektleri (NTD) embriyonel hayatın ilk haftalarında beyin, spinal kord ve omurgada kapanma hatası sonucu ortaya çıkan bir grup beyin ve spinal kord malformasyonudur. Normalde nöral tüpün kapanması aynı anda beģ değiģik bölgede, hem baģ hem de kuyruk yönüne doğru düzensiz olarak gerçekleģmektedir (ġekil 8) Tüpün baģ bölgesindeki açıklık fertilizasyonun 25. gününde, kuyruk ucundaki açıklık ise 27. günde kapanmaktadır (31, 32). ġekil 8 : Bazı NTD formları ; Nöral tüpün farklı bölgelerinde kapanma hataları (33) NTD ler 3 çeģittir : Spina bifida, anensefali ve ensefalosel. En sık görülen NTD ler spina bifida ve anensefalilerdir. NTD li bebeklerin yaklaģık yarısının nöral tüpün baģ kısmında kapanma bozukluğu sonucu geliģen ve ölümcül bir doğum defekti olan anensefali ile doğduğu saptanmıģtır (32). Nöral tüpün spinal aksı boyunca, genellikle lumbosakral bölgede meydana gelen kapanma bozukluğu sonucunda ise bebek spina bifida ile doğar. Spina bifida, spinal kord ve vertebral arkta sinir tüpünün hatalı kapanması sonucu meydana gelen malformasyonlar için kullanılan bileģik bir terimdir. Defektif bölgeden meninksler sarkarsa meningosel; nöral doku da beraberinde sarkarsa meningomiyelosel denir. Vakalarının %90 ını meningomiyeloseller oluģturmaktadır. Spina Bifida Okülta denen formda ise sadece 1-2 vertebral kemikte defekt vardır. Meninksler ve nöral doku etkilenmez ve klinik bulgu da vermez. Bundan dolayı toplumdaki sıklığı da bilinmemektedir. 19

26 NTD lerin nedenleri (34) : 1- Folik asit eksikliği 2- Valproik asit gibi antifolat ilaçların erken gebelik haftasında kullanımı 3- Maternal Tip 1 Diyabet 4- Hipertermi : Erken gebelik haftasında ateģ veya sauna, sıcak küvet kullanımı 5- Maternal obesite 6- Kromozom anomalileri ve genetik sendromlar Folik asitin, ilk kez görülen NTD vakalarını ve NTD tekrar etme oranını %70 oranında azalttığı 2 randomize kontrollü çalıģmada kanıtlanmıģtır (35, 36). Ġngiltere Tıbbi AraĢtırmalar Birliği nin (UK Medical Research Council) 1991 de yaptığı deneysel araģtırmada, daha önce NTD li bebek doğuran kadınlara perikonsepsiyonel dönemden baģlayarak günde 4 mg. folik asit yüksek doz verildiğinde yeniden NTD li gebelik geçirme riskinin %71 azaldığını göstermiģtir. Bu çalıģma ayrıca NTD lerin %29 unun da folik asit tarafından önlenmediğini ortaya koymuģtur (35). Macaristan da yapılan diğer bir çalıģmada ise, daha önce NTD öyküsü olmayan kadınlara 800 μg folik asit içeren folik asit preparatları verilmiģtir. Folik asit içeren preparatlar alan 2104 kadında hiç NTD li gebelik görülmezken; hiçbir vitamin almayan 2052 kiģilik kontrol grubunda 6 vakada NTD görülmüģtür (36). Birçok gözlemsel çalıģma da günlük 400 μg folik asit alımının NTD görülme sıklığını %60 oranında azalttığını göstermiģtir (37, 38, 39, 40, 41, 42, 43). Folik asitin NTD yi önlemedeki bu etkisinden dolayı 1998 den sonra Kanada ve Amerika BirleĢik Devletleri baģta olmak üzere dünya üzerinde 50 den fazla ülkede zorunlu folik asit zenginleģtirme programı baģladı (48). Un ve tahıllara folik asit katılarak yapılan bu uygulama sonrasında Kanada ve Amerika BirleĢik Devletler inde NTD li doğum oranının %20 ile %78 arasında azaldığını gösteren pek çok çalıģma yapılmıģtır (44, 45, 46, 47, 49, 50). 20

27 FOLĠK ASĠT VE KARDĠYOVASKÜLER HASTALIKLAR (KVH) Folat seviyelerindeki artıģ KVH riskini azaltabilir. Yüksek plazma homosistein seviyesinin KVH riskini arttırdığını gösteren ve folat seviyelerindeki artıģın homosistein seviyelerini ve KVH ile birlikte koroner kalp hastalığı ve inme riskini düģürebilme potansiyeli olduğuna dair güçlü bulgular vardır (21, 51). Homosistein seviyelerinde düģme ile miyokard infarktüsü ve inme riskindeki azalma arasındaki iliģki kanıtlandı (53). BirleĢik Devletler deki zorunlu folik asit zenginleģtirme programından sonra daha az miyokard infarktüsü ve daha az inme görülmüģtür (53) yılında yapılan bazı çalıģmalar, folik asit vererek homosistein seviyesini azaltmanın klinik yararı olmadığını göstermiģtir. Bu çakıģmalardan biri folik asitle B12 vitamini kombinasyonunun bazı kardiyovasküler riskleri arttırabileceğini iddia etmektedir (54, 55, 56). Son olarak 2008 mart ayında Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Enstitüsünün yaptığı yeni araģtırma sonucunda uzmanlar tedavi için yüksek dozlarda folik asit almak için henüz erken olduğunu rapor etmiģlerdir (57) FOLĠK ASĠT VE KANSER Diyette fazla folat alımının kolorektal kanserler baģta olmak üzere bazı kanserleri azalttığı yönünde kanıtlar vardır (58). Folat eksikliğini düzeltme, kanser geliģimine karģı koruyucu iken; normalden çok fazla folik asit alımının kanser tetikleyicisi olabileceği iddia edildi (59). Ancak bu hipotezi destekleyen direk bir kanıt yoktur yılında Ġsveç li eriģkin arasında yapılan prospektif bir çalıģmada yiyeceklerden alınan doğal folatın azalmıģ pankreas kanseri riski ile iliģkili olduğunu tespit etmiģtir (60) yılında yapılan diğer bir prospektif çalıģmada fazla miktar folat alımının azalmıģ postmenapozal meme kanseri ile iliģkili olduğunu göstermiģtir (61). 21

28 3. MATERYAL VE METOD 3.1. HASTA SEÇĠMĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Bu çalıģma Okmeydanı Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum polikliniğine Kasım 2008 Aralık 2008 tarihleri arasında baģvuran üreme çağındaki 215 kadın hastada yapıldı yaģ arasındaki sağlıklı ve gebe olmayan 215 kadın hasta; çalıģmanın amacı hakkında ayrıntılı bilgi verilip, onamları alındıktan sonra çalıģmaya dahil edildi. Sigara kullananlar, gebeler, emziren anneler, son 12 ay içinde folik asit içeren preparat kullananlar, folik asit metabolizması ile iliģkili ilaçları kullananlar ve kronik hastalığı olanlar araģtırma dıģı bırakıldı. Her katılımcıyla yüz yüze görüģülerek anket uygulandı. Katılımcıya; Eğitim düzeyi, sosyoekonomik düzeyi, önceki gebelikleri, folik asit ve nöral tüp defekti ile ilgili sorular soruldu ve elde edilen bilgiler, hasta takip formuna not edildi. (Tablo 6) Daha sonra her katılımcıdan aç karnına vakumlu jelli tüpe 5 cc tam kan örneği alındı. Alınan örnekler ıģığa maruz kalmayacak Ģekilde korundu. Hastalardan alınan kan örnekleri, Beckman Coulter marka Allegra X-22R model santrifüj cihazı ile 10 dakika 4000 devirde santrifuj edilerek serumları ayrıldı. 2 cc lik serum örnekleri Beckman Coulter Access folat immün ölçüm kitleri ile Beckman Coulter Unicel DxI 800 model cihaz da Kompetatif (yarıģmalı) kemilüminesans immün ölçüm yöntemiyle çalıģıldı. Folik asit için referans değeri : 3,56 20 ng/ml arasındadır. Ağır folik asit eksikliği 2,5 ng/ml altındaki değer için geçerlidir. 22

29 HASTA TAKİP FORMU Ad-Soyad : Hasta No : Yaş : Telefon: Başvuru Tarihi: 1) Gebelik Sayısı :... Doğum Sayısı :... Düşük Sayısı :... Kürtaj Sayısı :... 2) Eğitim Düzeyi : 1- Okuma-yazma bilmiyor 2- İlkokul 3- Ortaokul 4- Lise 5- Üniversite 3) Sosyoekonomik Düzey : 1- Kişi başına aylık geliri 500 YTL nin altında olanlar 2- Kişi başına aylık geliri YTL arasında olanlar 3- Kişi başına aylık geliri YTL arasında olanlar 4- Kişi başına aylık geliri 2000 YTL nin üzerinde olanlar 4) Nöral tüp defekti veya Spina Bifida yı hiç duydunuz mu? 1) Evet 2) Hayır 5) Gebelikte hangi vitaminin kullanımı Nöral Tüp defekti ve Spina Bifida oluşumunu azaltır? 1) Folik Asit 2) Bilmiyorum 6) Bu doğumsal anomalilerin oluşumunu önlemede folik asit ne zaman kullanılmaya başlanmalıdır? 1) Döllenmeden en az 4 hafta önce 2) Bilmiyorum 7) Gebelik öncesi dönemle birlikte gebeliğin erken döneminde folik asit içeren tablet kullandınız mı? 1) Evet 2) Evet, sadece gebelik öncesi dönemde 3) Evet, sadece gebeliğin erken 4) Hayır 5) Bilmiyorum 8) Folik asit en çok hangi gıdalarda bulunur? 1)Yeşil Yapraklı sebzeler, fındık, fıstık, mercimek, bezelye, nohut, kuru fasulye 2) Bilmiyorum 9) Kaç kez plansız / istemeden gebe kalıp çocuk sahibi oldunuz? 1) Hiç 2) 1 3) 2 4) 3 5) 4 ve üzeri 10) Hiç nöral tüp defektli, Spina Bifidalı bebek doğurdunuz mu? 1) Evet 2) Hayır Hastanın Serum folik asit düzeyi :... ng/ml Tablo 6 : Hasta Takip Formu 23

30 3.2. ĠSTATĠSTĠKSEL ĠNCELEMELER ÇalıĢmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 10.0 programı kullanıldı. KarĢılaĢtırmalarda kruskal wallis, Mann whitney u kullanıldı. Korelasyonlarda pearson yöntemi kullanıldı. Sonuçlar % 95 lik güven aralığında, anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirildi. 4. BULGULAR Bu çalıģma Okmeydanı Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum polikliniğine baģvuran üreme çağındaki 215 kadın hastada yapıldı. Hasta grubunun yaģ ortalaması 32,33 ± 8,56 yıl dır. Hastaların serum folik asit düzeyi ortalaması 6,36 ± 3,25 ng/ml olarak bulundu. Minimum Maksimum Mean Std. Deviation Hastanın YaĢı ,33 8,56 Gebelik Sayısı 0 8 2,02 1,94 Doğum Sayısı 0 6 1,48 1,40 DüĢük Sayısı 0 3 0,22 0,55 Kürtaj Sayısı 0 5 0,32 0,81 Folat Düzeyi 1,98 20,00 6,3693 3,2530 Tablo 7 : Ortalama Değerler 24

31 n % YaĢ < , ,7 36 ve üstü 87 40,5 Gravida Yok 68 31, , ,9 3 ve daha fazla 74 34,4 Parite Yok 74 34, , ,9 3 ve daha fazla 45 20,9 DüĢük Yok ,3 Var 36 16,7 Kürtaj Yok ,4 Var 40 18,6 Tablo 8 : Olguların yaģ, gebelik, doğum, düģük ve kürtaj durumlarına göre dağılımı Olguların % 31,6 sında gebelik öyküsü bulunmazken, %34,4 ünde 3 veya daha fazla gebelik öyküsü mevcuttur. %34,4 olguda hiç doğum öyküsü yokken, %65,6 kadında en az 1 doğum öyküsü mevcuttur. Olguların % 16,7 sinde düģük yapma öyküsü, %18,6 sında kürtaj öyküsü mevcuttur. 25

32 n % Eğitim durumu Okuma-yazma bilmiyor 13 6,0 Ġlkokul ,5 Ortaokul 17 7,9 Lise 53 24,7 Üniversite 17 7,9 Sosyoekonomik düzey KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin altında olanlar KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin üzerinde olanlar , ,1 Sosyoekonomik düzey KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin altında olanlar KiĢi baģına aylık geliri TL arasında olanlar KiĢi baģına aylık geliri TL arasında olanlar KiĢi baģına aylık geliri 2000 TL nin üzerinde olanlar , ,7 2 0,9 1 0,5 Tablo 9 : Olguların eğitim durumlarına ve sosyoekonomik düzeylerine göre dağılımı Olguların % 6 sı okuma-yazma bilmezken, % 53,5 i ilkokul mezunu ve % 7,9 u ise üniversite mezunudur. Olguların % 81,9 unda evde kiģi baģına düģen aylık gelir 500 TL nin altında, olguların % 1,4 ünde evde kiģi baģına düģen aylık gelir 1000 TL nin üzerindedir. 26

33 n % Nöral tüp defekti veya Spina Bifida yı hiç duydunuz mu? Evet 4 1,9 Hayır ,1 Gebelikte hangi vitaminin kullanımı Nöral Tüp defekti ve Spina Bifida oluģumunu azaltır? Folik Asit 22 10,2 Bilmiyorum ,8 Bu doğumsal anomalilerin oluģumunu önlemede folik asit ne zaman kullanılmaya baģlanmalıdır? Döllenmeden en az 4 hafta önce 13 6,0 Bilmiyorum ,0 Folik asit hiç kullandınız mı? Evet 75 34,9 Hayır ,1 Gebelik öncesi dönemle birlikte gebeliğin erken döneminde folik asit içeren tablet kullandınız mı? Evet 6 2,8 Evet, sadece gebelik öncesi dönemde 3 1,4 Evet, sadece gebeliğin erken 66 30,7 Hayır ,9 Bilmiyorum 7 3,3 Tablo 10-1 : Olguların sorulara verdikleri cevaplara göre dağılımı 27

34 n % Folik asit en çok hangi gıdalarda bulunur? YeĢil Yapraklı sebzeler, fındık, fıstık, mercimek, bezelye, vs. 2 0,9 Bilmiyorum ,1 Kaç kez plansız / istemeden gebe kalıp çocuk sahibi oldunuz? Hiç , ,9 2 ve daha fazla 28 13,0 Kaç kez plansız / istemeden gebe kalıp çocuk sahibi oldunuz? Hiç , , , , ,9 Hiç nöral tüp defektli, Spina Bifidalı bebek doğurdunuz mu? Evet 1 0,5 Hayır ,5 Tablo 10-2 : Olguların sorulara verdikleri cevaplara göre dağılımı 28

35 Olguların % 98,1 i NTD ve Spina Bifida yı hiç duymamıģtır. Olguların % 89,8 i gebelikte folik asit kullanımının, NTD ve Spina Bifida lı bebek doğurma riskini azalttığını bilmemektedir. Olguların % 94 ü folik asitin NTD yi önlemek için, gebelik öncesi dönemden itibaren kullanılması gerektiğini bilmiyor. Olguların % 2,8 i gebelik öncesi dönemle birlikte gebeliğin erken döneminde folik asit içeren preparatlar kullanmıģtır. Daha öncesinde gebelik öyküsü olan kadınların (n=147) % 4 ü gebelik öncesi dönemle birlikte gebeliğin erken döneminde folik asit içeren preparatlar kullandığını belirtmiģtir. Tüm olguların % 65,1 i ve daha öncesinde gebelik öyküsü olan olguların (n=147) ise % 48,9 u gebeliklerinde hiç folik asit kullanmamıģtır. Folik asit; yeģil yapraklı sebzeler, fındık, fıstık, mercimek, bezelye, nohut, kuru fasulye gibi gıdalarda bol miktarda bulunmaktadır. Olguların % 99,1 i folik asitin bu besinlerde bulunduğunu bilmemektedir. Olguların % 34 ü 1 veya daha fazla kez plansız gebe kalıp çocuk sahibi olmuģtur. ÇalıĢmadaki olguların toplam gebelik sayısı 435, toplam kürtaj sayısı 69 ve plansız gebelik sonrası doğum sayısı 111 dir. Kürtajlarla birlikte plansız gebelik oranı ise % 41,37 olarak tespit edilmiģtir. Olgulara ait toplam doğum sayısı 318 dir. ÇalıĢmada 1 olguda Spina Bifida lı doğum öyküsü vardır. Bu 318 doğum olayında Spina Bifida lı doğum oranı % 0,31 yani 1000 de 3,1 olarak tespit edilmiģtir. Olguların % 15,81 inde (< 3,56 ng/ml) folik asit eksikliği saptanmıģtır. Ağır folik asit eksikliği ise % 3,72 (< 2,5 ng/ml) olguda mevcuttur. 29

36 Folat düzeyi DüĢük Normal n % n % Ki-kare p YaĢ < , , , ,8 36 ve üstü 12 13, ,2 0,54 0,760 Gravida Yok 12 17, , , , , ,0 3 ve daha fazla 11 14, ,1 0,63 0,889 Parite Yok 13 17, , , , , ,0 3 ve daha fazla 7 15, ,4 0,30 0,959 DüĢük Yok 29 16, ,8 Var 5 13, ,1 0,12 0,729 Kürtaj Yok 27 15, ,6 Var 7 17, ,5 0,10 0,746 Tablo 11 : YaĢ, gebelik, doğum, düģük ve kürtaj gruplarının folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması YaĢ grupları arasında folat düģüklüğü sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. p>

37 Parite ve gravida grupları arasında folat düģüklüğü sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. p>0.05 DüĢük olan ve olmayan olgular arasında folat düģüklüğü sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. p>0.05 Kürtaj olan ve olmayan olgular arasında folat düģüklüğü sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. p>0.05 Folat düzeyi DüĢük Normal n % n % Ki-kare p Eğitim durumu Okuma-yazma bilmiyor 2 15, ,6 Ġlkokul 16 13, ,1 Ortaokul 5 29, ,6 Lise 10 18, ,1 Üniversite 1 5, ,1 4,30 0,366 Sosyoekonomik düzey KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin altında olanlar KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin üzerinde olanlar Sosyoekonomik düzey KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin altında olanlar KiĢi baģına aylık geliri TL arasında olanlar KiĢi baģına aylık geliri TL arasında olanlar KiĢi baģına aylık geliri 2000 TL nin üzerinde olanlar 25 14, ,8 9 23, ,9 1,88 0, , ,8 8 22, ,8 1 50,0 1 50, ,0 Tablo 12 : Eğitim ve Sosyoekonomik düzeylerin folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması 31

38 Eğitim durumları arasında folat düģüklüğü sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. p>0.05 Sosyoekonomik gruplar arasında folat düģüklüğü sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. p>0.05 Folat düzeyi DüĢük Normal Nöral tüp defekti veya Spina Bifida yı hiç duydunuz mu? n % n % Ki-kare p Evet 4 100,0 Hayır 34 16, ,9 - Gebelikte hangi vitaminin kullanımı Nöral Tüp defekti ve Spina Bifida oluģumunu azaltır? Folik Asit 2 9, ,9 Bilmiyorum 32 16, ,4 0,540 Bu doğumsal anomalilerin oluģumunu önlemede folik asit ne zaman kullanılmaya baģlanmalıdır? Döllenmeden en az 4 hafta önce 3 23, ,9 Bilmiyorum 31 15, ,7 0,437 Tablo 13-1 : Sorulara verilen cevapların folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması Anlamlı farklılık yoktur. 32

39 Folat düzeyi DüĢük Normal n % n % Ki-kare p Folik asit hiç kullandınız mı? Evet 12 16, ,0 Hayır 22 15, ,3 0,03 0,956 Gebelik öncesi dönemle birlikte gebeliğin erken döneminde folik asit kullandınız mı? Evet 2 33,3 4 66,7 Evet, sadece gebelik öncesi dönemde Evet, sadece gebeliğin erken 3 100, , ,8 Hayır 21 15, ,2 Bilmiyorum 1 14,3 6 85,7 Folik asit en çok hangi gıdalarda bulunur? YeĢil Yapraklı sebzeler 2 100,0 Bilmiyorum 32 15, ,0 - Tablo 13-2 : Sorulara verilen cevapların folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması Anlamlı farklılık yoktur. 33

40 Folat düzeyi DüĢük Normal Kaç kez plansız / istemeden gebe kalıp çocuk sahibi oldunuz? n % n % Ki-kare p Hiç 23 16, , , ,7 2 ve daha fazla 5 17, ,1 0,31 0,856 Kaç kez plansız / istemeden gebe kalıp çocuk sahibi oldunuz? Hiç 23 16, , , , , , ,3 4 66, ,0 1 50,0 - Hiç nöral tüp defektli, Spina Bifidalı bebek doğurdunuz mu? Evet 1 100,0 Hayır 34 15, ,1 - Tablo 13-3 : Sorulara verilen cevapların folik asit eksikliği yönünden karģılaģtırılması Anlamlı farklılık yoktur. 34

41 N 0rtalama SS YaĢ < ,2306 1, ,5579 3, ve üstü 87 7,0378 3,4837 0,011 Gravida Yok 68 5,5291 2, ,1642 3, ,4572 3, ve daha fazla 74 6,8064 3,2739 0,065 Parite Yok 74 5,5731 2, ,7231 3, ,7542 3, ve daha fazla 45 6,8827 3,3218 0,150 DüĢük Yok 179 6,3299 3,2918 Var 36 6,5656 3,0899 0,437 Kürtaj Yok 175 6,1895 3,2482 Var 40 7,1562 3,1959 0,038* Tablo 14 : YaĢ, gebelik, doğum, düģük ve kürtaj gruplarının ortalama folik asit değerlerinin karģılaģtırılması 36 yaģ ve üstündeki olguların folat düzeyi 25 yaģ altı olgulara göre anlamlı derecede yüksektir. p<0.05 Kürtaj öyküsü olan olguların folat düzeyi olmayan olgulara göre anlamlı derecede yüksektir. p<

42 N 0rtalama SS Sosyoekonomik düzey KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin altında olanlar KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin üzerinde olanlar 176 6,3629 3, ,3985 3,7185 0,755 Eğitim durumu Okuma-yazma bilmiyor 13 6,7838 3,0534 Ġlkokul 115 6,3951 3,2966 Ortaokul 17 5,7053 2,4712 Lise 53 6,1487 3,3813 Üniversite 17 7,2300 3,5051 0,574 Tablo 15 : Eğitim ve Sosyoekonomik düzeylere göre ortalama folik asit değerlerinin karģılaģtırılması KiĢi baģına aylık geliri 500 TL nin altında olan olgular ile kiģi baģına aylık geliri 500 TL nin üzerinde olan olgular arasında folat düzeyi bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. Okuma-yazma bilmeyen, ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite mezunu olgular arasında folat düzeyi bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur. 36

43 Nöral tüp defekti veya Spina Bifida yı hiç duydunuz mu? N 0rtalama SS Evet 4 8,4075 3,4941 Hayır 211 6,3307 3,2448 0,160 Gebelikte hangi vitaminin kullanımı Nöral Tüp defekti ve Spina Bifida oluģumunu azaltır? Folik Asit 22 8,2709 5,1746 Bilmiyorum 193 6,1526 2,8991 0,085 Bu anomalilerin oluģumunu önlemede folik asit ne zaman kullanılmaya baģlanmalıdır? Döllenmeden en az 4 hafta önce 13 7,4177 4,3404 Bilmiyorum 202 6,3019 3,1727 0,539 Folik asit hiç kullandınız mı? Evet 75 6,4617 3,5986 Hayır 140 6,3199 3,0644 0,900 Folik asit en çok hangi gıdalarda bulunur? YeĢil Yapraklı sebzeler 2 2,5250,4313 Bilmiyorum 213 6,4054 3, Kaç kez plansız / istemeden gebe kalıp çocuk sahibi oldunuz? Hiç 142 6,1230 3, ,6353 3, ve daha fazla 28 7,1911 3,6791 0,207 Tablo 16 : Sorulara verilen cevaplara göre ortalama folik asit değerlerinin karģılaģtırılması Anlamlı farklılık yoktur. 37

Vitaminlerin yararları nedendir?

Vitaminlerin yararları nedendir? Vitaminlerin yararları nedendir? Vitamin ve mineraller vücudun normal fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişiminde çok önemlidir. Az miktarlarda yeterlidirler. Gebelikte anne yanında bebeğin

Detaylı

Folik asit(vitamin-b9)

Folik asit(vitamin-b9) Folik asit(vitamin-b9) Emilimi metabolizması ve fonksiyonları Emilimi,metabolizması,fonksiyonları Homosistein metabolizması Eksikliğinde trombotik ve artriel hastalıklar Emilim için folik asit besinlerde

Detaylı

Folik Asit Nedir? Folik asit merkezi sinir sisteminin işlemesinde hayati bir rol oynar.

Folik Asit Nedir? Folik asit merkezi sinir sisteminin işlemesinde hayati bir rol oynar. FolicUS 90 tablet 1 FOLİK ASİT 2 Folik Asit Nedir? Folik Asit (Folat-Polisin) B grubundan bir vitamindir. Yeşil yapraklarda yaygın olarak bulunduğundan bu ad verilmiştir. Çünkü latincede folum yaprak anlamındadır.

Detaylı

Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz Enzim Polimorfizmlerinde Perinatal Sonuçlar DR. MERT TURGAL

Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz Enzim Polimorfizmlerinde Perinatal Sonuçlar DR. MERT TURGAL Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz Enzim Polimorfizmlerinde Perinatal Sonuçlar DR. MERT TURGAL Giriş Homosistein iki farklı yolla metabolize olur Transsülfürasyon= homosistein sistatiyon (CBS) Remetilasyon=

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar.

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Vücutta küçük miktarda bakır varlığı olmaz ise demirin intestinal yolaktan emilimi ve kc de depolanması mümkün değildir. Bakır hemoglobin yapımı için de

Detaylı

FOLĠK ASĠT BESĠN KAYNAKLARI

FOLĠK ASĠT BESĠN KAYNAKLARI FOLĠK ASĠT Folik asit birçok yerde B12 vitamini ile birlikte görev görür. DNA sentezinde gerekli olduğu için hücre bölünmesinde önemli rol oynar. Folik asit eksikliğinde hücreler yeterli şekilde bölünemezler.

Detaylı

PROSPEKTÜS BECOVİTAL YUMUŞAK KAPSÜL

PROSPEKTÜS BECOVİTAL YUMUŞAK KAPSÜL PROSPEKTÜS BECOVİTAL YUMUŞAK KAPSÜL FORMÜLÜ : Bir Yumuşak Kapsül ; B 1 vitamini 15 mg B 2 vitamini 15 mg B 6 vitamini 10 mg B 12 vitamini 10 mcg Nikotinamid 50 mg Kalsiyum Pantotenat 25 mg D-Biotin 0.15

Detaylı

Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD

Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD Farmakognozi ABD AÜEF Vitamin K 2-metil-1,4- naftokinon Yağda Çözünür. Vitamin K1 Vitamin K2 Vitamin K aktivitesine sahip bileşikler Yeşil yapraklı sebzelerde (ıspanak, lahana, karnıbahar, domates, bezelye),

Detaylı

7. ÜNİTE - Beslenme İlkelerini Fiziksel Aktivite Programına Uygulamak. Bölüm -2- Beslenme ve sindirim ile ilgili kavramlar

7. ÜNİTE - Beslenme İlkelerini Fiziksel Aktivite Programına Uygulamak. Bölüm -2- Beslenme ve sindirim ile ilgili kavramlar Mikro Besinler Vitaminler ve Mineraller Makro besin maddelerine oranla çok daha az miktarlarda ihtiyaç duyulmaları nedeniyle vitamin ve mineraller mikro besin maddeleri olarak adlandırılır. Bununla birlikte,

Detaylı

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.

Detaylı

EVİCAP 100 mg/2 ml I.M Enjektabl Solüsyon içeren Ampul

EVİCAP 100 mg/2 ml I.M Enjektabl Solüsyon içeren Ampul EVİCAP 100 mg/2 ml I.M Enjektabl Solüsyon içeren Ampul FORMÜLÜ Beher ampulde steril ve apirojen olarak; dl-alfa Tokoferil asetat (100 I.U) 100.0 mg Soya yağı k.m. 2.0 ml bulunur. FARMAKOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠ

Detaylı

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

FOLİK ASİT EKSİKLİĞİNDE TANI, KLİNİK ve TEDAVİ YAKLAŞIMLARI

FOLİK ASİT EKSİKLİĞİNDE TANI, KLİNİK ve TEDAVİ YAKLAŞIMLARI FOLİK ASİT EKSİKLİĞİNDE TANI, KLİNİK ve TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Prof. Dr. Selma Ünal Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji BD. Folat-Folik asit Adını yaprak anlamına gelen folium dan alan folik

Detaylı

Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir? -Hamilelik. -Emziklik. -Zeka geriliği. -Ağır psikolojik bozukluklar

Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir? -Hamilelik. -Emziklik. -Zeka geriliği. -Ağır psikolojik bozukluklar Diyet denilince aklımıza aç kalmak gelir. Bu nedenle biz buna ''sağlıklı beslenme programı'' diyoruz. Aç kalmadan ve bütün besin öğelerinden dengeli biçimde alarak zayıflamayı ve bu kiloda kalmayı amaçlıyoruz.

Detaylı

Vitamin metabolizması bozukluklarında laboratuvar. Prof.Dr.Dildar Konukoğlu

Vitamin metabolizması bozukluklarında laboratuvar. Prof.Dr.Dildar Konukoğlu Vitamin metabolizması bozukluklarında laboratuvar Prof.Dr.Dildar Konukoğlu Vitaminler Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda

Detaylı

ANNE BESLENME BĠLGĠSĠ ve ALIġKANLIKLARI. Doç.Dr.Pemra C.ÜNALAN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD

ANNE BESLENME BĠLGĠSĠ ve ALIġKANLIKLARI. Doç.Dr.Pemra C.ÜNALAN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD ANNE BESLENME BĠLGĠSĠ ve ALIġKANLIKLARI Doç.Dr.Pemra C.ÜNALAN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD Fetal Hayattan Çocukluğa Ġlk 1000 gün boyunca anne beslenmesi özellikle 2 evrede bebek

Detaylı

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst.

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst. Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları Süreyya ÖZCAN Besin Öğeleri Canlının yaşamını devam ettirmesi için gerekli olan kimyasal element veya bileşiklerdir. Hücrelerin

Detaylı

Hücre zarının yapısındaki yağlardan eriyerek hücre zarından geçerler.fazlalıkları karaciğerde depo edilir.

Hücre zarının yapısındaki yağlardan eriyerek hücre zarından geçerler.fazlalıkları karaciğerde depo edilir. DERS: BİYOLOJİ KONU: C.T.B(Vitaminler e Nükleik Asitler) VİTAMİNLER Bitkiler ihtiyaç duydukları bütün vitaminleri üretip, insanlar ise bir kısmını hazır alır. Özellikleri: Yapıcı, onarıcı, düzenleyicidirler.

Detaylı

GEBELİKTE YETERLİ ve DENGELİ BESLENME

GEBELİKTE YETERLİ ve DENGELİ BESLENME GEBELİKTE YETERLİ ve DENGELİ BESLENME NEDEN ÖNEMLİDİR? Hayat sağlıkla güzeldir BESLENME ve DİYET POLİKLİNİĞİ Gebelik öncesi ideal ağırlığında olan yetişkin kadınların ortalama 9-14 kg arasında (ayda 1-1,5kg)

Detaylı

Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları. Süreyya ÖZCAN

Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları. Süreyya ÖZCAN Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları Süreyya ÖZCAN Besin Öğeleri Canlının yaşamını devam ettirmesi için gerekli olan kimyasal element veya bileşiklerdir. Hücrelerin

Detaylı

Vit B3, NIACIN, Nikotinik asit. Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD

Vit B3, NIACIN, Nikotinik asit. Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD Vit B3, NIACIN, Nikotinik asit Farmakognozi ABD AÜEF Farmakognozi ABD AÜEF Niacin: nikotinik asit ve nikotin amid Aynı vitamin aktivitesine sahip Farklı farmakolojik etkide Nikotinik asit ilk kez nikotinden

Detaylı

OKUL ÇAĞINDA BESLENME

OKUL ÇAĞINDA BESLENME OKUL ÇAĞINDA BESLENME Doç. Dr. Yeşim ÖZTÜRK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Gastroenteroloji, Beslenme ve Metabolizma Ünitesi Nisan 2008-İZMİR ADÖLESAN DÖNEM 1. Biyolojik değişim BÜYÜME

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNDE İLK 1000 GÜNDE BESLENME DR.GÖNÜL KAYA

AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNDE İLK 1000 GÜNDE BESLENME DR.GÖNÜL KAYA AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNDE İLK 1000 GÜNDE BESLENME DR.GÖNÜL KAYA AİLE SAĞLIĞI BİRİMİNDE EKİP Aile Hekimi Aile Sağlığı Elemanı Sözleşmeli Hemşire-Ebe BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM AİLE SAĞLIĞI BİRİMİNDE HİZMETLER Kayıtlı

Detaylı

DÖNEM I TIBBA GİRİŞ DERS KURULU (01 EKİM Kasım 2018)

DÖNEM I TIBBA GİRİŞ DERS KURULU (01 EKİM Kasım 2018) DÖNEM I TIBBA GİRİŞ DERS KURULU (0 EKİM 208-6 Kasım 208) DERSLER TEORİK PRATİK TOPLAM Tıbbi Biyoloji 40 X2 46 Tıbbi Biyokimya X2 7 Biyofizik 2-2 Halk Sağlığı 2 4x4 28 Tıbbi Genetik 7 -- 7 Tıp Tarihi ve

Detaylı

03.04.2016 GEBELİKTE BESLENME

03.04.2016 GEBELİKTE BESLENME Hayatımızın her döneminde önemli olan beslenme, gebelikte de çok önemlidir. GEBELİKTE BESLENME Prof. Dr. Nursan ÇINAR Beslenme Ģekli MERAK KONUSU 1 / 76 2 / 76 Yetersiz ve dengesiz beslenme sorunlarından

Detaylı

KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA!

KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA! KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA! Portal : www.takvim.com.tr İçeriği : Gündem Tarih : 09.03.2017 Adres : http://www.takvim.com.tr/yasam/2017/03/09/karacigerini-koru-sigortayi-attirma Karaciğerini koru

Detaylı

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır.

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır. Alfalino Omega 3 nedir? Omega 3 yağ asitleri vücut için gerekli olan ama vücudun üretemediği yağ asitleridir. Besinlerle alınamadığı durumlarda gıda takviyeleri ile alınmaları gerekmektedir. Temel Omega-3

Detaylı

Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır

Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır 9.Sınıf Biyoloji 1 Akıllı Defter vitaminler,hormonlar,nükleik asitler sembole tıklayınca etkinlik açılır sembole tıklayınca ppt sunumu açılır sembole tıklayınca video açılır 1 VİTAMİNLER ***Vitaminler:

Detaylı

B grubunda olan bir vitamin olarak kabul edilir. Yumurta akında bulunan avidin isimli madde biotini etkisiz hale getirir. Yumurta akında bulunan

B grubunda olan bir vitamin olarak kabul edilir. Yumurta akında bulunan avidin isimli madde biotini etkisiz hale getirir. Yumurta akında bulunan BİOTİN - H VİTAMİNİ B grubunda olan bir vitamin olarak kabul edilir. Yumurta akında bulunan avidin isimli madde biotini etkisiz hale getirir. Yumurta akında bulunan avidin maddesi yumurta çiğ iken etkili

Detaylı

GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME. Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü

GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME. Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ Gebelik kadınlar için doğal fizyolojik bir olaydır. Annenin yeterli ve dengeli beslenmesi bebeğin

Detaylı

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK Beslenme İle İlgili Temel Kavramlar Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması, Yaşam kalitesini artırması için

Detaylı

ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM

ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM 9.11.2015 ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM Konular Doğum öncesi gelişim aşamaları Zigot Doğum öncesi çevresel etkiler Teratojenler Doğum Öncesi G elişim Anneyle ilgili diğer faktörler Öğr. Gör. C an ÜNVERDİ Zigot

Detaylı

gereksinimi kadar sağlamasıdır.

gereksinimi kadar sağlamasıdır. Yeterli beslenme, vücudun yaşamı ve çalışmasını sürdürebilesi için gerekli olan enerjinin sağlanması anlamına gelir. Dengeli beslenme ise, alınan enerjinin yanında bütün besin öğelerini gereksinimi kadar

Detaylı

Amino Asit Metabolizması Bozuklukları. Yrd. Doç. Dr. Bekir Engin Eser Zirve Üniversitesi EBN Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya ABD

Amino Asit Metabolizması Bozuklukları. Yrd. Doç. Dr. Bekir Engin Eser Zirve Üniversitesi EBN Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya ABD Amino Asit Metabolizması Bozuklukları Yrd. Doç. Dr. Bekir Engin Eser Zirve Üniversitesi EBN Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya ABD Amino Asit Metabolizması Bozuklukları Genelde hepsi kalıtsal ve otozomal resesifir

Detaylı

Diyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma

Diyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma Diyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma Johanna M. Geleijnse,* Cees Vermeer,** Diederick E. Grobbee, Leon J. Schurgers,** Marjo H. J. Knapen,**

Detaylı

C vitamini (Askorbik asit)

C vitamini (Askorbik asit) C vitamini (Askorbik asit) C vitamini suda eriyen, kemik, diş ve damar sağlığını koruyan, çeşitli hastalıklara direnç kazandıran ve bazı besin ögelerinin vücutta kullanılmasına yardımcı bir vitamindir

Detaylı

VĠVAFEKS 120 mg Film Tablet

VĠVAFEKS 120 mg Film Tablet VĠVAFEKS 120 mg Film Tablet FORMÜLÜ Her bir film tablet; 120 mg feksofenadin hidroklorür ve boyar madde olarak ; titanyum dioksit, kırmızı demir oksit ve sarı demir oksit içerir. FARMAKOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠ

Detaylı

4.Sınıf Fen Bilimleri

4.Sınıf Fen Bilimleri Fen Bilimleri Adı: Soyadı: Numara: Besinler ve İçerikleri Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için yedikleri ve içtikleri maddelere besin denir.canlılar büyüyüp gelişmek, üremek ( çoğalmak ) ve solunum

Detaylı

MEME KANSERİ. Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler

MEME KANSERİ. Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler MEME KANSERİ Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler KANSER NEDİR? Hücrelerin kontrolsüz olarak sürekli çoğalmaları sonucu yakındaki ve uzaktaki başka organlara yayılarak kötü klinik

Detaylı

Besin Öğeleri. 1.Proteinler. 2.Yağlar. 3.Karbonhidratlar. 4.Mineraller. 5.Vitaminler. 6.Su

Besin Öğeleri. 1.Proteinler. 2.Yağlar. 3.Karbonhidratlar. 4.Mineraller. 5.Vitaminler. 6.Su Besin Öğeleri 1.Proteinler 2.Yağlar 3.Karbonhidratlar 4.Mineraller 5.Vitaminler 6.Su PROTEİNLER BESİN ÖGELERİ Proteinler vücudun yapıtaşlarıdır Büyüme ve gelişme için en önemli besin öğesidir. Bağışıklık

Detaylı

ENERJİ METABOLİZMASI

ENERJİ METABOLİZMASI ENERJİ METABOLİZMASI Soluduğumuz hava, yediğimiz ve içtiğimiz besinler vücudumuz tarafından işlenir, kullanılır ve ihtiyaç duyduğumuz enerjiye dönüştürülür. Gün içinde yapılan fiziksel aktiviteler kalp

Detaylı

VİTAMİN NEDİR? Vitaminler organik besinler grubunda bulunup

VİTAMİN NEDİR? Vitaminler organik besinler grubunda bulunup VİTAMİN NEDİR? Vitaminler organik besinler grubunda bulunup normal yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan, yiyecekler içerisinde doğal olarak bulunan basit yapılı bileşiklerdir. VİTAMİNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ=)

Detaylı

2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi?

2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi? ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR 17.12.2004 ANKARA Prof.Dr. Aydın Erenmemişoğlu ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE 2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru

Detaylı

GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ

GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ Doğuma Hazırlık Doğum Öncesi Eğitim Fetal Aktivitenin İzlenmesi Göğüs Bakımı Emzirmeye

Detaylı

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ Kalsiyum, insan vücudunda en bol miktarda bulunan mineral olup, yalnızca kemikleri ve dişleri güçlendirmekle kalmaz, kasların kasılmasını, sinirlerin

Detaylı

ĐÇERĐK. Vitamin B6 Formları. LOGO www.themegallery.com. Tarihsel Bakış. Yapısal Formüller. 4 Piridoksin Piridoksal Piridoksamin Piridoksal-fosfat

ĐÇERĐK. Vitamin B6 Formları. LOGO www.themegallery.com. Tarihsel Bakış. Yapısal Formüller. 4 Piridoksin Piridoksal Piridoksamin Piridoksal-fosfat LOGO ĐÇERĐK Tarihsel Bakış B6 Vitamininin Genel Özellikleri Kimyasal Ve Biyolojik Fonksiyonları Biyokimyasal Fonksiyonları YRD. DOÇ. DR. BEKİR ÇÖL SUNAN: DUYGU BAHÇE Emilim, Transport ve Metabolizma İmmün

Detaylı

¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı

¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı Dr. Derda GÖKÇE¹, Prof. Dr. İlhan YETKİN², Prof. Dr. Mustafa CANKURTARAN³, Doç. Dr. Özlem GÜLBAHAR⁴, Uzm. Dr. Rana Tuna DOĞRUL³, Uzm. Dr. Cemal KIZILARSLANOĞLU³, Uzm. Dr. Muhittin YALÇIN² ¹GÜTF İç Hastalıkları

Detaylı

Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD

Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD Farmakognozi ABD AÜEF Farmakognozi ABD AÜEF B-kompleks vitaminleri B1..Thiamin B2 Riboflavin B3 Nikotinik asit / Niacin B5 Pantotenik asit B6 Pridoksin B9 Folik asit B12..Siyanokobalamin Farmakognozi ABD

Detaylı

Şişmanlık (obezite); sağlığı bozacak düzeyde vücutta yağ miktarının artmasıdır.

Şişmanlık (obezite); sağlığı bozacak düzeyde vücutta yağ miktarının artmasıdır. ŞİŞMANLIK (OBEZİTE) Şişmanlık (obezite); sağlığı bozacak düzeyde vücutta yağ miktarının artmasıdır. Yağ dokusunun oranı; Yetişkin erkeklerde % 12 15, Yetişkin kadınlarda %20 27 arasındadır. Bu oranların

Detaylı

Maternal serum 25 OH vitamin D düzeylerinin preterm eylem ve preterm doğumda rolü var mıdır?

Maternal serum 25 OH vitamin D düzeylerinin preterm eylem ve preterm doğumda rolü var mıdır? Maternal serum 25 OH vitamin D düzeylerinin preterm eylem ve preterm doğumda rolü var mıdır? Medipol Mega Üniversite Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD Lebriz Hale Aktün, Yeliz Aykanat, Fulya Gökdağlı

Detaylı

EMZİREN ANNELERİN BESLENMESİ. Kendiniz ve bebeğiniz için sağlıklı olan gıdaları seçin

EMZİREN ANNELERİN BESLENMESİ. Kendiniz ve bebeğiniz için sağlıklı olan gıdaları seçin EMZİREN ANNELERİN BESLENMESİ Kendiniz ve bebeğiniz için sağlıklı olan gıdaları seçin Bu yayın, FSA nın (Food Standards Agency) izniyle tercüme edilmiştir. Bu kitapçık, bir GAV yayınıdır. GAV Yayın No:

Detaylı

Canlıların enerji kazanabilmeleri için beslenmeye gereksinimleri vardır.

Canlıların enerji kazanabilmeleri için beslenmeye gereksinimleri vardır. 1- Canlılar neden beslenmeye ihtiyaç duyarlar? Canlıların enerji kazanabilmeleri için beslenmeye gereksinimleri vardır. 2- İnsanlar ve hayvanlar hangi şekilde hareket ederler? İnsanlar ve hayvanlar yer

Detaylı

Kanser tedavisi sırasında sağlıklı bir diyet hemen hemen başka zamanlardakiyle aynıdır. Her gün çeşitli gıdalar yemeniz gerekir.

Kanser tedavisi sırasında sağlıklı bir diyet hemen hemen başka zamanlardakiyle aynıdır. Her gün çeşitli gıdalar yemeniz gerekir. KANSER HASTALARINDA BESLENME DESTEĞİ Dengeli ve sağlıklı beslenme sadece tedavi gören kanser hastaları için değil tedavi sonrası süreçte de sağlıklı yaşamı oluşturan önemli unsurlardan biridir. Kanser

Detaylı

Magnezyum (Mg ++ ) Hipermagnezemi MAGNEZYUM, KLOR VE FOSFOR METABOLİZMA BOZUKLUKLARI

Magnezyum (Mg ++ ) Hipermagnezemi MAGNEZYUM, KLOR VE FOSFOR METABOLİZMA BOZUKLUKLARI Magnezyum (Mg ++ ) MAGNEZYUM, KLOR VE METABOLİZMA BOZUKLUKLARI Dr Ali Erhan NOKAY AÜTF Acil Tıp AD 2009 Büyük kısmı intraselüler yerleşimlidir Normal serum düzeyi: 1.5-2,5 meq/l Hücre içinde meydana gelen

Detaylı

T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ NEDİR

T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ NEDİR T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ Sağlıklı yaşam, mutlu bireyler, güler yüzlü toplum DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ NEDİR Anemi (Kansızlık) Araştırması Korkuttu Bursa'da, Uludağ

Detaylı

Çölyak Hastalığı Olan Çocukların Anne Sütü Alma ve Tamamlayıcı Beslenmeye Geçme Durumlarının Değerlendirilmesi

Çölyak Hastalığı Olan Çocukların Anne Sütü Alma ve Tamamlayıcı Beslenmeye Geçme Durumlarının Değerlendirilmesi Çölyak Hastalığı Olan Çocukların Anne Sütü Alma ve Tamamlayıcı Beslenmeye Geçme Durumlarının Değerlendirilmesi Araş. Gör. Gizem Aytekin, Araş. Gör. Hülya Yılmaz Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Detaylı

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ BESLENME ÜNİTESİ BESLENME DEĞERLENDİRME KILAVUZU

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ BESLENME ÜNİTESİ BESLENME DEĞERLENDİRME KILAVUZU ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ BESLENME ÜNİTESİ BESLENME DEĞERLENDİRME KILAVUZU KLK-HAB-BES İlk yayın Tarihi : 15 Mart 2006 Revizyon No : 04 Revizyon Tarihi : 03 Ağustos 2012 İçindekiler A) Malnütrisyon

Detaylı

Mineraller. İnorganik maddeler. Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD

Mineraller. İnorganik maddeler. Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD Mineraller İnorganik maddeler Farmakognozi ABD AÜEF Mineraller Kas ve kemik oluşumu, vücut sıvılarının oluşumu, sağlıklı sinir fonksiyonlarının devamı ve kas tonusunun düzenlenmesinde gerekli olan yapıtaşlarıdır.

Detaylı

GİRİŞ. Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi. Ana Gıda Grupları

GİRİŞ. Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi. Ana Gıda Grupları SAĞLIKLI BESLENME GİRİŞ Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi Ana Gıda Grupları Meyve ve Sebzeler Hububat ve Bakliyat Süt ürünleri Nişasta, Şeker ve Yağlar Vitaminler ve Mineraller

Detaylı

Op Dr Aybala AKIL. ACIBADEM Bodrum Hastanesi

Op Dr Aybala AKIL. ACIBADEM Bodrum Hastanesi Sağlıklı bir anne için Sağlıklı beslenme Düzenli hekim kontrolü Gebelik öncesi hastalıkların sıkı takibi Sağlıklı bir yaşam tarzı Huzurlu bir gebelik süreci Sağlıklı beslenme = Dengeli beslenme Proteinler

Detaylı

HEMODĠYALĠZ HASTALARININ UMUTSUZLUK DÜZEYLERĠ

HEMODĠYALĠZ HASTALARININ UMUTSUZLUK DÜZEYLERĠ HEMODĠYALĠZ HASTALARININ UMUTSUZLUK DÜZEYLERĠ *Derya BaĢaran ** Özlem ġahin Altun *Diaverum Özel Merzifon Diyaliz Merkezi **Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Psikiyatri HemĢireliği AD GİRİŞ

Detaylı

2. Çocukluk çağında demir eksikliği anemisi?

2. Çocukluk çağında demir eksikliği anemisi? DEMİR EKSİKLİĞİ 1. Demir eksikliği anemisi nedir? Demir eksikliği anemisi : kan hücrelerinin yapımı için gerekli olan demirin dışarıdan besinlerle yetersiz alınması yada vücuttan aşırı miktarda kaybedilmesi

Detaylı

BĠR DEVLET HASTANESĠNDE ÇALIġANLARIN HASTA VE ÇALIġAN GÜVENLĠĞĠ ALGILARININ ĠNCELENMESĠ. Dilek OLUT

BĠR DEVLET HASTANESĠNDE ÇALIġANLARIN HASTA VE ÇALIġAN GÜVENLĠĞĠ ALGILARININ ĠNCELENMESĠ. Dilek OLUT BĠR DEVLET HASTANESĠNDE ÇALIġANLARIN HASTA VE ÇALIġAN GÜVENLĠĞĠ ALGILARININ ĠNCELENMESĠ Dilek OLUT Tıp biliminin ilk ve temel prensiplerinden biri Önce Zarar Verme ilkesidir. Bu doğrultuda kurgulanan sağlık

Detaylı

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları. Dr. Nazan ÇALBAYRAM

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları. Dr. Nazan ÇALBAYRAM Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Dr. Nazan ÇALBAYRAM ÇÖLYAK HASTALIĞI Çölyak hastalığı bir malabsorbsiyon sendromudur. Hastalık; gluten içeren unlu gıdalara karşı genetik bazda immünojik bir intolerans

Detaylı

Fetal Spina Bifida: Tanı ve Yaklaşım. Prof. Dr. E. Ferda Perçin Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik AD. Ankara- 2018

Fetal Spina Bifida: Tanı ve Yaklaşım. Prof. Dr. E. Ferda Perçin Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik AD. Ankara- 2018 Fetal Spina Bifida: Tanı ve Yaklaşım Prof. Dr. E. Ferda Perçin Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik AD. Ankara- 2018 Dünya çapında her ~ 0.5-1/ 1000 doğumda meydana gelen myelomeningosel; En sık

Detaylı

BARİATRİK CERRAHİ İLE BESLENME KOMPLİKASYONLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

BARİATRİK CERRAHİ İLE BESLENME KOMPLİKASYONLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ BARİATRİK CERRAHİ İLE BESLENME KOMPLİKASYONLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ Bariatrik cerrahi ameliyatı sonrasında önerilen beslenme kriterlerine uyulmadığında beslenme yetersizliği ile karşılaşalabilir. Vitamin-mineral

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük

Detaylı

Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma. Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu

Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma. Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu Travma ve cerrahiye ilk yanıt Total vücut enerji harcaması artar Üriner nitrojen atılımı azalır Hastanın ilk resüsitasyonundan sonra Artmış

Detaylı

Bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir.

Bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir. KOMBEVİT-C draje Ağız yolu ile uygulama içindir. Etkin madde: 15 mg Tiamin mononitrat (Vitamin Bı), 15 mg Riboflavin (Vitamin B2), 10 mg Piridoksin hidroklorür (Vitamin B6), 50 mg Niyasinamid, 25 mg Kalsiyum

Detaylı

Günde bir elma doktoru evden uzak tutar.

Günde bir elma doktoru evden uzak tutar. ELMANIN FAYDALARI Günde bir elma doktoru evden uzak tutar. Elmanın Sağlığa Faydaları Elma A, E, B6, C, K vitamin kaynağıdır, bunun yanında yüksek miktarda potasyum ve çeşitli mineralleri içeren su içerir.

Detaylı

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ 15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ İyonlaştırıcı radyasyonların biyomoleküllere örneğin nükleik asitler ve proteinlere olan etkisi hakkında yeterli bilgi yoktur. Ancak, nükleik asitlerden

Detaylı

FARMAR ĠLAÇ, TEKSTĠL TĠCARET VE SANAYĠĠ ANONĠM ġġrketġ

FARMAR ĠLAÇ, TEKSTĠL TĠCARET VE SANAYĠĠ ANONĠM ġġrketġ Leucovorin Calcium Dabur 50 mg / 5 ml Enjektabl Solüsyon Ġçeren Flakon Steril, Apirojen FORMÜLÜ 5 ml lik bir flakon içeriği : Lökovorin 50 mg (lökovorin kalsiyum olarak) Sodyum klorür 40 mg Metil paraben

Detaylı

KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER

KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER İsim: Centrum Silver Birim formülü Bir film tablet içeriği : % ÖGD** Vitaminler Lutein 1000 mcg * A Vitamini 800 mcg 100 (% 50 Beta Karoten) B1 Vitamini 1.65 mg 150 B2 Vitamini 2.1 mg 150 Niasinamid 24

Detaylı

21.11.2008. I. Koenzim A nedir? II. Tarihsel Bakış III. Koenzim A nın yapısı IV. Asetil-CoA nedir? V. Koenzim A nın katıldığı reaksiyonlar VI.

21.11.2008. I. Koenzim A nedir? II. Tarihsel Bakış III. Koenzim A nın yapısı IV. Asetil-CoA nedir? V. Koenzim A nın katıldığı reaksiyonlar VI. Hazırlayan: Sibel ÖCAL 0501150027 I. Koenzim A nedir? II. Tarihsel Bakış III. Koenzim A nın yapısı IV. Asetil-CoA nedir? V. Koenzim A nın katıldığı reaksiyonlar VI. Eksikliği 1 2 Pantotenik asit (Vitamin

Detaylı

86. Doğum eylemi süresince fetal başın yaptığı eksternal rotasyon hareketi hangi aşamada gerçekleşir?

86. Doğum eylemi süresince fetal başın yaptığı eksternal rotasyon hareketi hangi aşamada gerçekleşir? 86. Doğum eylemi süresince fetal başın yaptığı eksternal rotasyon hareketi hangi aşamada gerçekleşir? A) Angajman B) Pelvik girimden geçiş C) Orta pelvise giriş D) Pelvik çıkım düzlemine giriş E) Omuz

Detaylı

PROSPEKTÜS BECOVİTAL ŞURUP

PROSPEKTÜS BECOVİTAL ŞURUP PROSPEKTÜS BECOVİTAL ŞURUP FORMÜLÜ: Bir ölçek (5 ml)' de ; B 1 Vitamini 5 mg B 2 Vitamini 2 mg Dekspantenol 3 mg B6 Vitamini 2 mg Nikotinamid 20 mg Yardımcı Maddeler: Şeker, etanol, sodyum benzoat, limon

Detaylı

LEUCOVORIN-TEVA 15 mg Tablet Ruhsat Dosyas BÖLÜM IB BÖLÜM IB 5

LEUCOVORIN-TEVA 15 mg Tablet Ruhsat Dosyas BÖLÜM IB BÖLÜM IB 5 BÖLÜM IB KISA ÜRÜN B LG LER (KÜB) BÖLÜM IB 5 BÖLÜM IB: KISA ÜRÜN B LG LER ( KÜB) 1. TIBB FARMASÖT K ÜRÜNÜN ADI LEUCOVORIN-TEVA 15 mg Tablet 2. KAL TAT F ve KANT TAT F TERK Kalsiyum folinat 5H 2 O....16.20

Detaylı

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü

Detaylı

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI : VEGAFERON FORT Film Tablet 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİMİ

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI : VEGAFERON FORT Film Tablet 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİMİ KISA ÜRÜN BİLGİSİ 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI : VEGAFERON FORT Film Tablet 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİMİ Etkin madde: 1 Film tablette 100 mg Elementer demir e eşdeğer miktar demir III hidroksit polimaltoz

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik 2. Ders YB 205 Beslenme İkeleri 2015 Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr BESLENME Dünya Sağlık Örgütü (WHO-DSÖ)

Detaylı

IX. BÖLÜM KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011

IX. BÖLÜM KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011 ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011 KRONİK HASTALIK ANEMİSİ IX. BÖLÜM TANI VE TEDAVİ KILAVUZU KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU GİRİŞ VE TANIM Kronik

Detaylı

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ Prof. Dr. Nilgün KARAAĞAOĞLU Doç. Dr. Gülhan EROĞLU SAMUR 2. Baskı Prof. Dr. Nilgün Karaağaoğlu Doç. Dr. Gülhan Eroğlu Samur ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ISBN 978-605-364-200-8 Kitapta

Detaylı

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER İnsan vücudunun yaklaşık %4-5 i minareldir.bununda yarıya yakını Ca, ¼ ü fosfordur. Mg, Na, Cl, S diğer makro minerallerdir. Bunların dışında kalanlar

Detaylı

KANSER TANIMA VE KORUNMA

KANSER TANIMA VE KORUNMA KANSER TANIMA VE KORUNMA Uzm. Dr Dilek Leyla MAMÇU Sunum İçeriği Genel Bilgiler Dünyada ve Ülkemizdeki son durum Kanser nasıl oluşuyor Risk faktörleri neler Tedavi seçenekleri Önleme mümkün mü Sorular/

Detaylı

Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü

Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü Tarih boyunca; İnsan diyeti, Aktivite kalıpları, Beslenme durumu. Paleolithic dönemden beri: Diyet kalıpları, Fiziksel aktivite

Detaylı

HAZIRLAYANLAR: Esra AYDIN ( ) Cansu SAMANCI ( ) Prof. Dr. Figen ERKOÇ Gazi Eğitim Fakültesi GAZİ ÜNİVERSİTESİ

HAZIRLAYANLAR: Esra AYDIN ( ) Cansu SAMANCI ( ) Prof. Dr. Figen ERKOÇ Gazi Eğitim Fakültesi GAZİ ÜNİVERSİTESİ ADENOZİN DEAMİNAZ HAZIRLAYANLAR: Tuba KASIMOĞLU (050559020) Esra AYDIN (050559004) Cansu SAMANCI (050559027) Sercan POLAT (050559026) Prof. Dr. Figen ERKOÇ Gazi Eğitim Fakültesi GAZİ ÜNİVERSİTESİ S Pürin

Detaylı

07.11.2014. Ana Sağlığını Etkileyen Faktörler ve Alınacak Önlemler

07.11.2014. Ana Sağlığını Etkileyen Faktörler ve Alınacak Önlemler 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 2. Hafta ( 22 26 / 09 / 2014 ) 1.) KADIN ve ANASAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ve ALINACAK ÖNLEMLER 2.) KADIN ve ANA SAĞLIĞI İLE İLGİLİ ÖLÇÜTLER Slayt No: 2

Detaylı

TARIMDA ÇALIŞANLAR AÇISINDAN TERATOJENLER

TARIMDA ÇALIŞANLAR AÇISINDAN TERATOJENLER TARIMDA ÇALIŞANLAR AÇISINDAN TERATOJENLER Vaka Ayşe Hanım 39 yaşında, evli ve 2 çocuk annesi, adetleri normal ve 34 günde 1 adet görüyor. Son adet tarihinden 2 hafta sırtındaki sivilceler için komşusunun

Detaylı

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. 4. KLİNİK ÖZELLİKLER 4.1 Terapötik endikasyonlar NIZORAL Ovül, akut ve kronik vulvovajinal kandidozun lokal tedavisinde kullanılır.

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. 4. KLİNİK ÖZELLİKLER 4.1 Terapötik endikasyonlar NIZORAL Ovül, akut ve kronik vulvovajinal kandidozun lokal tedavisinde kullanılır. KISA ÜRÜN BİLGİSİ 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI NIZORAL 400 mg Ovül 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİM Etkin madde: Her bir ovül etkin madde olarak 400 mg ketokonazol içerir. Yardımcı maddeler: Bütil hidroksianizol

Detaylı

* Anhidr bazda nem miktarı, laktoz miktarı üzerinden düzeltilecektir. ** Üretim sırasında uzaklaştırılır.

* Anhidr bazda nem miktarı, laktoz miktarı üzerinden düzeltilecektir. ** Üretim sırasında uzaklaştırılır. BÖLÜM IB: KISA ÜRÜN BĐLGĐLERĐ ( KÜB) 1. TIBBĐ FARMASÖTĐK ÜRÜNÜN ADI LEUCOVORIN-TEVA 15 mg Tablet 2. KALĐTATĐF ve KANTĐTATĐF TERKĐBĐ Kalsiyum folinat 5H 2 O....16.20 mg* (15 mg folinik aside eşdeğer) Laktoz

Detaylı

Dengeli Beslenme. Efe Kaan Fidancı

Dengeli Beslenme. Efe Kaan Fidancı Dengeli Beslenme Yaşamımız boyunca sürekli büyürüz. Bebeklikten itibaren sağlıklı bir şekilde büyümek ve gelişmek için düzenli, dengeli ve yeterli beslenmemiz gerekir. Beslenmek yani yemek yemek günlük

Detaylı

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI I. YARIYILI T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2016-2017 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI B 601 Temel Biyokimya I Zorunlu 3 0 3 4 B

Detaylı

DERLEMELER (Review Articles)

DERLEMELER (Review Articles) Budak DERLEMELER (Review Articles) FOLİK ASİTİN KADIN VE ÇOCUK SAĞLIĞINDA ÖNEMİ The importance of folic acid in woman and child health Nurten BUDAK 1 Özet: Yapılan araştırmalar yaygın doğum defektleri

Detaylı

PSİKOLOJİ DE. Besinsel. Destekleyiciler

PSİKOLOJİ DE. Besinsel. Destekleyiciler PSİKOLOJİ DE Besinsel Destekleyiciler 3 Hastalığın En Güzel İlacı, Hastalığın En Güzel İlacı, Hastalıktan Korunmanın Çarelerini Öğrenmektir. Çarelerini Öğrenmektir. Hipokrat Hipokrat 4 Bugünün bilgilerine

Detaylı

BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA

BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA ESER ELEMENTLER İnsan vücudunda en yüksek oranda bulunan element oksijendir. İkincisi ise karbondur. İnsan vücudunun kütlesinin %99 u sadece 6 elementten meydana gelir. Bunlar:

Detaylı

BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ. Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu

BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ. Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu Prenatal tarama testleri kavramları Tarama testi: Normal vakalarda anormal sonuçlar, hasta vakalarda normal sonuçlar elde edilebilir.

Detaylı

GÜVENLİ ANNELİK. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 2016

GÜVENLİ ANNELİK. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 2016 GÜVENLİ ANNELİK Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 2016 Bu sunum; Arş. Gör. Dr. Tuğçe Şanver, Arş. Gör. Dr. Can Keskin ve Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış tarafından hazırlanmıştır.

Detaylı