Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri"

Transkript

1 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 131 Yolsuzluğun Belrleycler ve Büyüme le İlşkler Assoc. Prof. Dr. Mne Gern (Marmara Unversty, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate Dlek Özdemr (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate Özge Buzdağlı (Atatürk Unversty, Turkey) Determnants of Corrupton and ther Relatonshp to Growth Abstract Corrupton defned as the explotaton of the publc nsttute for personal beneft has dsplayed tself n many socetes n dfferent ways throughout the hstory. Lack of nformaton regardng presence and pervasveness of corrupton n central plannng economes has been removed as a result of a transton to free market economes and the phenomenon of corrupton has begun to be examned through dverse angles. Thus, n ths study, the determnants of corrupton were nvestgated and corrupton-growth relatonshp was examned between 2002 and As for the parameters beleved to determne corrupton, openness of economy, sze of the publc, economc freedom, poltcal stablty, GDP per capta, urbanzaton growth rate, nflaton, EBRD and HDI ndex regardng educaton and health were taken nto consderaton. Investgaton of the relatonshp between the CPI (Corrupton ndex) and the aforementoned varables and corrupton-growth relatonshp were analyzed by means of panel data analyss. JEL codes: K42, O43, P36 1 Grş Yolsuzluğun genel kabul gören en belrgn tanımlaması Dünya Bankası tarafından yapılmıştır. Dünya Bankası tarafından yapılan tanımlama se dar ve genş anlamda olmak üzere k kategorde ele alınır. Dar anlamda yolsuzluk, kamu yetksnn özel çıkar amaçlı olarak kötüye kullanılmasıdır (Tanz, 1998). Daha genş kapsamlı yolsuzluk tanımı se kamuyla sınırlı olmayan herhang br görevn özel çıkarlar çn kötüye kullanılmasını fade eder (Transparency Internatonal, 2000). Bu k tanımlamadan hareketle, yolsuzluğun sadece kamu sektöründe değl, özel sektör faalyetlernde de gerçekleşebldğn söylemek mümkündür. Yolsuzluğun temelnde () ekonomk, () poltk, () kültürel ve (v) sosyal faktörler yatmaktadır (Husted, 1999). Demokras, poltk rekabet, basın özgürlüğü, poltk stkrar, bürokras, nsan hakları ve adalet sstem gb faktörler yolsuzluğun poltk belrleycler arasında yer alırken; etnk bölünmüşlük, dn, eğtm, cnsyet, kültür ve kentleşme gb faktörler se sosyal ve kültürel nedenler oluşturmaktadır (Ata ve Arvas, 2011). Bu unsurlardan br veya brkaçının br araya geldğ yapılarda yolsuzluk dernleşmektedr. Yolsuzluğun ortaya çıkıp dernleştğ durumların ekonomk büyümeye yansımaları se lteratürde tartışılan konulardandır. Tartışma konularından brs, yolsuzluğun büyümey özellkle Keynesyen mantıkla sermaye brkmnn belrl ellerde toplanmasına yol açarak, yatırımlara vme sağlayacağı düşüncesne dayalıdır. Ayrıca bu görüşte yolsuzluklar, yatırımları engelleyen ve büyüme le lgl ekonomk kararlarla çatışan kamusal katılıkları (dolaylı br şeklde) ortadan kaldırarak, etknlk arttırıcı br şlev görmektedr ve etkn yağlama hpotez olarak da tanımlanmaktadır. Tartışma konularından dğer, yolsuzluğun dernleştğ toplumlarda ekonomde güvenszlk ve ş ortamında belrszlklern dernleştğ; çalışma barışının bozulduğu, hak edenn hak ettğn alamadığı durumların ortaya çıkmasına bağlı olarak özellkle grşm yapma yetsnn kısıtlanmasına ve bunun da üretm sekteye uğratmasına vurgu yapılmaktadır. Ancak, genel olarak yolsuzlukların katma değer yaratmada hem zaman malyetne yol açması hem de kamu kaynaklarının etkn olmayacak şeklde belrl kamu gücünü elnde bulunduran, ancak üretken olmayanların elnde yığılmasına yol açtığı düşünces daha yaygındır. Bu çalışmada lk olarak, yolsuzluğun belrleycler teork olarak verlerek, yolsuzluğun ekonomk büyüme le olan lşklerne temas edlecektr. İknc etapta, yolsuzluk ve ekonomk büyüme üzerne lteratür araştırması sunulacaktır. Son olarak, 1991 de syasal anlamda bağımsızlıklarını kazanmış geçş ekonomlernden uygun ver setne sahp ülkeler çn yolsuzluğun belrleycs olan değşkenlern belrlenmes yapılarak, bu ülkelerde yolsuzluk ve ekonomk büyüme lşkler araştırılacaktır. 2 Yolsuzluğun Belrleycler ve Ekonomk Büyüme İlşkler Yolsuzluğun belrleycler arasında en temel unsurların başında ant demokratk yapılar gelmektedr. Demokras nspeten daha saydam br yönetm bçm olduğundan, demokratk toplumlarda yolsuzluğun ortaya çıkarılması ve denetm braz daha kolaydır. Ayrıca demokratk ülkelerde kuvvetler ayrılığı lkes de daha fonksyonel olarak şledğnde, yargı bağımsızlığı ve adalet sstemnn etknlğ söz konusu olablmektedr (Aktan, 1997). Dolayısıyla toplumların yapılarında demokras ve hukuk devlet olma özellkler varsa, yolsuzluk oranlarının daha az olduğu söyleneblr.

2 132 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 Dğer taraftan devlet düzenlemelernn yoğun olduğu ve kamunun ekonom çndek payının yüksek olduğu ülkelerde, devletn ekonomk aktvte üzerndek baskısı cdd boyutlara ulaşmaktadır. Bu tür durumlarda yolsuzluk, bürokratların kamu hzmetlern daha etkn br şeklde sunmasını sağlamakta ve grşmclern bürokratk şlemler çn fazladan zaman ayırmalarını önleyerek, düzenlemelern etklernden kurtulmalarına olanak sağlamaktadır (Yakar ve Cebec, 2007) k, bu durumda, bürokras arttıkça yolsuzluğun da arttığı ler sürülmektedr. Eğtm düzey ve eğtm sstem de yolsuzluğun belrleyclerndendr. Beyaz Nokta Vakfı tarafından yapılan çalışmaların sonucuna göre ezberc eğtm sstem, rüşvet doğuran nedenler sıralamasında %10 la knc sırada yer almaktadır. Çünkü ezbere dayalı eğtm sstem, nsanları üretmden uzaklaştırarak; üretmeyen, ürettğyle yetnmeyen breylern artmasına neden olmaktadır. Sonuçta breyler köşe dönmec yollara başvurmaktadır (Tarhan v.d., 2006). Benzer şeklde hızlı nüfus artışı ve kentleşmeyle brlkte, kentlern artan nüfusa yeterl ş mkanı sağlayamaması ve güvenlk, sağlık, eğtm ve benzer hzmetler sunmada eksk kalması gb ekonomk ve sosyal sıkıntılar ortaya çıkablmektedr (Karakaş, 2007). Bu nedenle halk, yasal ve ahlak olmayan yollara başvurarak refah düzeylern arttırma grşmnde bulunablr. Dolayısıyla kentleşmenn artması, yolsuzluğu arttıran nedenler arasındadır. Yolsuzluğun ekonomk belrleycler arasında se devletn ekonomdek ağırlığı, ücretler, ekonomk büyüme, gelr dağılımı, dışa açıklık, ekonomk özgürlük ve enflasyon bulunmaktadır (Ata ve Arvas, 2011). Yolsuzluğa yol açan ekonomk nedenler arasında lk sırada yer alması gereken neden enflasyondur. Çünkü uygarlığın ve teknolojnn gelşmes sonucunda htyaçlar da artmakta; ancak yüksek enflasyon satın alma gücünü düşürdüğünden, yasal olmayan yöntemlere başvurulma olasılığı ve oranı da yükselmektedr (Tarhan v.d., 2006). Yüksek ve değşken enflasyon, fyatlar hakkında belrszlğ arttırarak, yatırımları ve ekonomk büyümey düşürerek yolsuzluğun artmasına neden olur. Yatırımlar üzernde gerek malyetler artırması, gerekse tamamlanmasını gecktrmes nedenyle olumsuz br etkye sahp olan yolsuzluk, dolaylı br bçmde enflasyon malyetn de arttırarak olumsuz etkde bulunur (Braun ve Tella, 2000). Yolsuzluğun ekonomk belrleyclernden br de devletn ekonomdek ağırlığıdır. Neo-lberal yaklaşıma göre devletn ekonomye ve svl topluma daha az müdahale etmes yolsuzluğu azaltacaktır (Wllamson, 2002). Neolberal yaklaşım, devletn düzenleyc yetksnn yenden dağıtımı gb amaçlardan zyade, etkl ve verml pyasaların gelştrlmesne yönelmesn vurgulayarak, daha az sayıda ve pyasa yanlısı düzenlemelern syasal yolsuzluğu azaltacağını dda etmektedr (Tarhan v.d., 2006). Yolsuzluğun, genellkle devletn monopolcü ve keyf gücünü kullandığı düzenlemeleryle de bağlantısı bulunmaktadır (Tanz, 1998). Ekonomk özgürlük de doğal olarak devletn ekonomye müdahale düzeyyle lşkldr. Buna stnaden devletn ekonomdek kısıtlamaları ve düzenlemeler ne kadar azsa, ekonomk özgürlük o kadar fazla demektr. Böylece br ülkenn ekonomk özgürlük düzeynn artması, o ülkede yolsuzluğu azaltmaktadır. Uluslararası pyasa şlemlerndek engeller, yolsuz davranışları özendrr. Pyasa sevyesnn üstündek fyatlar, ş adamlarını, var olan kanunlara göre muafyet elde etme veya özel muamele görme karşılığında rüşvet vermeye sevk etmektedr. Aynı şeklde, yabancı yatırımlarla lgl sınırlamalar da, yatırımcıların ve bunların yurt ç ortaklarının yasa dışı yollardan muafyet elde etmeye çalışmalarına neden olmaktadır. Açık ekonomler, ş dünyasının dışa dönüklüğünü artırırken, kapalı ekonomler özel sektörün çe dönük, vermsz ve devletn uyguladığı korumacı poltkaların sağladığı rantlara dayalı olmasına zemn hazırlar (Tarhan, v.d., 2006). Bu nedenle ülkenn dışa açıklığının artması yolsuzluğu azaltmaktadır. Lteratürde, yolsuzluk ve ekonomk büyüme arasındak lşkler hususunda se k farklı yaklaşım söz konusudur. Bunlardan lk, yolsuzluğun ekonomk büyümey olumlu etkledğn ler sürerken; dğer se, olumsuz etkledğn fade etmektedr. Yolsuzluğun, ekonomk büyümey olumlu etkledğn ler süren görüş etkn yağlama hpotez olarak adlandırılmaktadır. Bu görüşe göre yolsuzluklar, yatırımları engelleyen ve büyüme le lgl ekonomk kararlarla çatışan kamusal katılıkların ortadan kalkmasına yol açmakta ve böylece yolsuzluğun br tür etknlk arttırıcı şlev gördüğüne vurgu yapmaktadır. Özellkle kamu görevller arasında rekabetn bulunmadığı varsayımı altında, rüşvet ödemeye stekl olanlar arasındak rekabetn, bürokratk katılıkları azaltarak, kaynak dağılımında etknlk sağlayacağı ler sürülmektedr (Bardhan, 1997). Bu görüşün en öneml taraftarları Leff (1964), Leys (1965), Huntngton (1968) ve Lu (1985) dr. Leys (1965), kamu görevllerne yapılan küçük çaplı ödemelern, bürokratk sürec hızlandıracağını ve ekonomk büyümeye katkıda bulunacağını vurgularken; Lu (1985) zamana önem veren kşlern rüşvet yoluyla zamandan tasarruf edeceğn ve bunun sonucunda yolsuzluğun etknlk arttırıcı br şlev göreceğn dda etmektedr. Taban tabana zıt olan dğer görüş se, yolsuzlukların ekonomk büyümey olumsuz etkledğne temas eder. Bu olumsuz etk kanallarından br, yatırımcıların, yatırım zn almak çn yaptıkları yasadışı ödemelern şlem malyetlern ve yatırım sürecndek belrszlkler arttırması sonucu yatırımları azaltmasıdır (Bardhan, 1997; Gymah-Brempong, 2001). Dğer br etk kanalı, yolsuzlukların kamu harcamalarının rasyonel yapılmasına mkan vermemesdr. Yolsuzluklar yoluyla, ülkedek fonların vermsz alanlara kaydırılması sonucunda, yatırımların vermllğn arttıracak olan, yan sosyal sermaye yatırımı olarak da tanımlanan eğtm, sağlık, altyapı gb harcamalar çn ayrılan fonlar azalmaktadır. Bunun sonucunda büyüme olumsuz etkleneblmektedr (Bardhan, 1997). Yozlaşmış br çevrede, yetenekl breyler enerjlern üretken aktvtelere değl, rant kollamaya

3 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 133 ve rüşvetç uygulamalara harcarlar. Bu da negatf katma değer yaratan faalyetlere yol açarak ekonomk büyümey yavaşlatıcı etklere sebebyet vermektedr (Tanz, 1998). 3 Lteratür İncelemes Yolsuzluğun belrleyclern tek br ülke ya da ülke grubu üzernde nceleyen çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Örneğn, Tosun (2003), yolsuzluğu belrleyen faktörler tespt etmek amacıyla 44 ülkenn dönem verlern kullanarak ncelemelerde bulunmuştur. Yolsuzluğu belrledğ düşünülen değşkenler olarak; kanun hakmyet, bürokratk kalte, genel devlet harcamalarının gayrsaf yurtç hasıla çndek payı, kentsel nüfus artış hızı, ekonomk büyüme oranı, ücret ve maaşların toplam kamu harcamaları çndek payı ve enflasyon oranı ele alınmıştır. Rassal etkler sıralı probt model kullanılarak elde edlen analz sonuçlarında, kanun hakmyet, bürokratk kalte ve kamu harcamaları artarken, yolsuzluk düzeynn azaldığı; bununla brlkte kentsel nüfus artış hızı artarken, yolsuzluğun arttığı görülmüştür. Del Monte ve Papagn (2007) se çalışmalarını İtalya üzerne yapmışlardır. Bu çalışmada yolsuzluğun belrleyclern araştırmak amacıyla dönemne at bölgesel düzeyde kamu yönetmne karşı şlenen suç statstkler kullanılmıştır. Analz sonuçlarına göre İtalya da, hükümet harcamaları ve kalkınma düzey gb ekonomk değşkenlerle; part yoğunluğu, gönüllü organzasyonların varlığı, mll seçmlerde at olduğu ülkede bulunmama gb poltk ve kültürel faktörlern yolsuzluğu anlamlı şeklde etkledğ tespt edlmştr. Yolsuzluk-büyüme arasındak lşknn olumsuz olduğunu ortaya koyan yazarlardan Mauro (1995), yolsuzluğun ve dğer kurumsal faktörlern ekonomk büyümey etkledğ kanalları tanımlamak ve bu etklern büyüklüğünü ölçmek amacıyla, 70 ülkenn dönemn kapsayan verlernden yararlanmıştır. Çalışmasının sonucunda bürokratk yasaların çok ağır olduğu ülke örneklernde ble yolsuzluğun, özel yatırımları azalttığı ve böylece ekonomk büyümey düşürdüğü ortaya konulmuştur. Mo (2001), yolsuzluk ve aktarma kanallarının GSYH üzerndek etksn ncelemek amacıyla, 54 ülkenn dönem verlernden yararlanmıştır. Çalışmada yer alan aktarma kanalları; yatırım, beşer sermaye ve poltk stkrarsızlıktır. Analz sonuçlarında, yolsuzluk düzeyndek %1 lk br artışın, ekonomk büyümey %0,72 azalttığı görülmüştür. Yolsuzluğun, ekonomk büyümey etkledğ en öneml kanalın, toplam etknn %53 ünü oluşturan, poltk stkrarsızlık olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca yolsuzluğun, beşer sermaye düzeyn ve özel yatırımların payını azalttığı da elde edlen bulgular arasındadır. Everhart v.d. (2009), yolsuzluk le ekonomk büyümenn belrleyclernden beşer, özel ve kamusal sermaye brkm arasındak teork bağlantıyı araştırmış ve bu bağlantıların geçerllğn test etmşlerdr. Bunun çn 50 yükselen ekonomnn dönemne at verlernden yararlanmışlardır. Analz sonuçlarından elde edlen en öneml bulgu, yolsuzluk ve kamusal yatırım arasındak etkleşmn dışlama etksnn de eklenmesyle özel yatırımları fazlasıyla kaçırdığıdır. Yolsuzluğun devlet yönetm üzerndek etks se negatf bulunmuş ve bunun da dolaylı olarak ekonomk büyüme üzerne engelleyc rol oynadığı fade edlmştr. Karagöz ve Karagöz (2010), Türkye çn yolsuzluk, ekonomk büyüme ve kamu harcamaları arasındak lşky araştırmışlardır. Bu amaçla analzlernde, Türkye ye at dönem verlernden yararlanarak eşbütünleşme ve Granger nedensellk testlern yapmışlardır. Analz sonuçlarında değşkenler arasında anlamlı br uzun döneml lşk bulunmuştur. Granger nedensellk test sonucunda, Türkye de ekonomk büyümeden yolsuzluğa doğru br nedensellk lşks olduğuna dar bulgu elde edlmştr. Regresyon tahmn sonuçları se ekonomk büyümenn, kş başına yolsuzluk mktarını artırdığını ortaya koyarken; kamu harcamaları le yolsuzluk arasında se br nedensellk lşks yakalanamamıştır. Bazı yazarlar se yolsuzluk le ekonomk büyüme arasındak lşky zamana göre değerlendrmşlerdr. Bu çalışmalar çersnde, Aka v.d. (2005), ABD de yolsuzluğun ekonomk büyüme üzerndek etklern kısa, orta ve uzun vadede olmak üzere zamana bağlı olarak değşm ncelemşlerdr. Çalışmalarında kısa dönem olarak , orta vade olarak ve uzun dönem olarak arasını ele almışlardır. İk aşamalı en küçük kareler yöntemn kullandıkları analzlernden elde ettkler sonuçlar, orta ve uzun vadelerde yolsuzluğun ekonomk büyüme üzerndek etksnn gerçekten negatf ve statstksel olarak anlamlı olduğunu gösterrken, kısa vadede bu etknn anlamsız olduğunu ortaya koymuştur. Ekonomk özgürlüklere sahp ve demokratk olan ülkelere göre de yolsuzluk-büyüme arasındak lşk farklılık göstereblmektedr. Örneğn Drury v.d. (2006), yolsuzluğun ekonomk büyüme üzerndek etklern ve demokrasnn bu etkler nasıl yleştrdğn ncelemek amacıyla, 100 den fazla ülkenn arasını kapsayan verlernden yararlanmışlardır. Analzlerden elde ettkler sonuçlara göre, demokratk ülkelerde yolsuzluğun ekonomk büyüme üzernde anlamlı br etks bulunmazken, demokratk olmayan ülkeler yolsuzluktan anlamlı br şeklde ekonom zarar görmektedr. Swaleheen ve Stansel (2007) se yolsuzluk ve ekonomk büyüme arasındak lşky ncelerken, ekonomk özgürlüğün etksn analzlerne dahl etmşlerdr. 60 ülkeye yer verdkler modellernde, düşük ekonomk özgürlüğe sahp ülkelerde yolsuzluğun ekonomk büyümey azalttığını, yüksek ekonomk özgürlüğe sahp ülkelerde se yolsuzluğun ekonomk büyümey arttırdığını ortaya koymuşlardır.

4 134 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES Model ve Uygulama Sonuçları Bu çalışmada yolsuzluğun belrleycler ve yolsuzluğun ekonomk büyüme le olan lşks, dönem dkkate alınarak, geçş ekonomler olarak adlandırılan 23 ülke grubu çn panel ver regresyon analzler le nceleme konusu yapılmıştır. Bu 23 ülke; Arnavutluk, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Bulgarstan, Ermenstan, Estonya, Gürcstan, Hırvatstan, Kazakstan, Kırgızstan, Letonya, Ltvanya, Macarstan, Moğolstan, Moldova, Özbekstan, Polonya, Romanya, Rusya, Slovakya, Slovenya, Tackstan ve Ukrayna dır. Dönemn geçş sürecnn başladığı 1991 den değl de 2002 den alınmasının temelnde yolsuzluk endeksn yayınlayan kurumun ver setnn kesksz olarak başladığı yılın 2002 olmasındandır. Çalışmada bağımlı değşken olarak seçlen CPI (Corrupton Percepton Index/Yolsuzluk Algılama Endeks) nn, EBRD ve HDI endeks, hracat ve thalat toplamının GDP çndek payı (OPEN), hükümet harcamalarının GDP çndek payı (GOV), enflasyon (INF) ve kentsel nüfus artış hızı (URB) gb bağımsız değşkenlerden ne bçmde etklendğ 1 nolu eştlkte gösterldğ şeklyle araştırılmıştır: CPI t 0 1EBRD t 2HDIt 3OPEN t 4GOVt 5INFt 6URBt t (1) Yolsuzluk algılama endeks 0-10 arasında değşmektedr ve değer 10 a doğru yaklaştıkça ülkedek şeffaflığın artığına; 0 a yaklaştıkça şeffaflığın azaldığına temas edecek şeklde br yolsuzluk algısı göstergesdr. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından yayınlanan lberalzasyon endeks ondört değşkenden barettr. Bunlar; büyük ölçekl özelleştrme, küçük ölçekl özelleştrme, kurumsal yenden yapılanma, fyat lberalzasyonu, tcaret ve foreks sstem, rekabet poltkası, bankacılık reformları ve faz lberalzasyonu, menkul kıymet pyasaları ve bankacılık dışı mal kurumlar, genel altyapı reformları, telekomünkasyon, demryolları, elektrk gücü, yollar, su ve atık sudur. Her değşken çn 1 le 4 arasında değer verlmekte ve 4 e doğru gdldkçe, lberalzasyonda ylğn ve buna karşılık 1 e doğru gdldkçe ant-lberalzasyonun olduğu fade edlmektedr. HDI (Human Development Index/İnsan Gelşmşlk Endeks) gelr, eğtm ve sağlık olmak üzere üç temel bleşenden oluşturulan br gösterge le kalkınmışlık fade edlmektedr. Gösterge değer 0 la 1 arasındadır ve 0 a yaklaştıkça az gelşmşlk; 1 e yaklaştıkça gelşmşlk tanımlaması yapılmaktadır. OPEN ekonomnn dış açıklığını temsl etmekte olup, toplam dış tcaretn GDP çersndek payı le temsl edlr. GOV kamu harcamalarının GDP çersndek payı le tanımlanır. INF enflasyon oranıdır ve URB da kentsel nüfus artış hızını temsl eder dönemn kapsayan ve ulaşılablr ver setne sahp 23 geçş ekonoms çn kullanılan bağımlı ve bağımsız değşkenlere at tanımlayıcı statstkler Tablo 1 de sunulmuştur. CPI vers Uluslararası Şeffaflık Örgütü Yıllık raporlarından (Transparency Internatonal Annual Rapor); dğer verler se Dünya Bankası nın World Development Indcators (WDI) ve Global Development Fnance (GDF) ver tabanından derlenmştr dönem çn 23 geçş ekonomsnde yolsuzluk algılama endeks ortalaması le oldukça yüksek olduğu görülmektedr. Maksmum değer olan 6.7 skoru 2006 yılında Estonya da ve mnmum değer 1.6 le 2010 yılında Özbekstan da gerçekleşmştr. Dolayısıyla yolsuzluk algılamasının görece en düşük olduğu ülke Estonya ve en yüksek algılanan ülke se Özbekstan dır. Bu ülke gurupları çn HDI skorları açısından dünya ortalamasının üzernde br gelşmşlk düzey söz konusu ken; EBRD skorlarında görece br lberalzasyon yapısının olduğu söyleneblmektedr. OPEN değşken ortalamasının olduğu dkkate alınırsa, mll gelrn kends kadarlık br dış tcaret hacmsn olduğu ve kamu harcamalarının GDP payı ortalamasının da olduğu değerlendrldğnde, görece kamunun ağırlığının zayıf olduğu ler sürüleblr. Geçş sürecnn başlangıcında çoğu ülkenn hperenflasyon olgusunu deneym ettğ, ancak ortalama enflasyonun skorunun 9.45 olduğu göz önüne alınırsa ve kamunun da görece küçük olduğu değerlendrlrse, yüksek enflasyon süreçlernn ortadan kaldırıldığı görülmektedr. Son olarak URB değşken kentsel nüfus artış hızını vermektedr ve bu rakam dür. CPI HDI EBRD OPEN GOV INF URB Ortalama Medyan Maksmum Mnmum Standart Sapma Gözlem sayısı Tablo 1: Geçş Ekonomler İçn Tanımlayıcı İstatstkler CPI le bu değşkenn açıkladığı düşünülen değşkenlere at korelasyon katsayıları Tablo 2 de verlmştr. Buna göre geçş ekonomlernde yolsuzluk le EBRD ve HDI endeks arasında poztf ve güçlü korelasyon bulunurken; dış açıklık ve kamunun büyüklüğü arasında da poztf, ancak zayıf br korelasyon lşksnn varlığı tespt edlmştr. Buna karşılık enflasyon ve kentleşme oranı arasında se negatf ve zayıf korelasyon lşks yakalanmıştır.

5 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 135 CPI HDI EBRD OPEN GOV INF URB CPI HDI EBRD OPEN GOV INF URB Tablo 2: Değşkenlere At Arasında Korelasyon Matrs Çalışmada yolsuzluğun belrleycler araştırıldığından, bütün zaman serler analznde olduğu gb hem zaman hem de yatay kest analzn br arada gerçekleştren panel ver analzlernde, değşkenler arasında sahte lşklere neden olunmaması çn değşkenlern durağan olması gerekmektedr. Bu çerçevede I. nesl brm kök testler olarak adlandırılan tahmncler çersnde 1. gurupta yer alan Levn-Ln ve Chu (LLC) le Hadr brm kök testler ve 2. gurupta yer alan Bretung, Im-Pesaran ve Shn (IPS), Fsher ADF ve Fsher PP brm kök testler bulunmaktadır. Değşkenlern brm kök sınamaları çn, Stata 11 programı kullanılmıştır. Tablo 3 de brm kök testler sonuçları verlmştr. Yapılan panel brm kök testlernde se, değşkenlern tamamının sevye değerlernde durağan oldukları tespt edlmştr. 1. Grup 2. Grup Levn, Ln ve Chu Hadr Z-stat Im, Pesaran ve Shn ADF - Fsher PP - Fsher Ch-square Ch-square t z(mu) Z(tau) t-bar W(t-bar) P P CPI (0) (1) (1) (2) (3) EBRD (0) (1) (1) (0) (0) HDI (0) (1) (1) (0) (0) OPEN (0) (1) (1) (0) (0) GOV (0) (1) (1) (1) (1) INF (0) (0) (0) (1) (0) URB (0) (0) (0) (0) (0) Not: Hadr le Im, Pesaran ve Shn de lk sütunda sabtl ve knc sütunda se sabtl-trendl şlemler söz konusudur. Parantez çersndek değerle se geckme sayısıdır. Tablo 3: Brm Kök Testler CPI etkleyen değşkenlere at denklemn tahmn edlmesnden önce alternatf panel modellernden hangsnn kullanılması gerektğnn tespt edlmes gerekr. Panel ver modelnn tahmnnde havuzlanmış (pooled) regresyon sabt etkler (fxed effects) ve rastsal etkler (random effects) olmak üzere üç yaklaşım vardır. Panel ver modellernde, klask (pooled) modeln geçerllğ; yan brm ve/veya zaman etklernn olup olmadığı F test, Olablrlk oranı test (LR),Breusch-Pagan Lagrange Çarpanı (LM) ve Düzeltlmş Lagrange Çarpanı (ALM), Score test ve Wooldrdge n test le sınamak mümkündür. Bu testler brbrnn alternatf mahyetnde olup seçm araştırmacıların terch dahlndedr. Klask model tesadüf etkler modelne karşı test etmek çn kullanılan Olablrlk oranı (LR) test, denklemn hang model çerçevesnde tahmn edleceğn belrlemek çn uygulanır. Brm etklern standart hatalarının sıfıra eşt olduğu; dğer br fade le klask modeln uygun olduğu temel hpotez (H 0 : σ µ =0) sınanmaktadır. LR test statstğ hesaplanırken, klask model ve tesadüf etkler model en çok olablrlk yöntem le tahmn edlmekte ve her ksnden elde edlen logolablrlk değerler kullanılmaktadır. Test statstğ aşağıdak gbdr: LR=2 [ l (kısıtlı) - l (kısıtsız) ] Bu eştlktek l(kısıtlı), klask modele at olablrlk fonksyonunu ve l(kısıtsız) se tesadüf etkler modelne at olablrlk fonksyonunu fade etmektedr. LR test statstğ, q (kısıtlama sayısı) serbestlk derecel χdağılımına uymaktadır. H0 hpotez reddedlrse, brm, zaman ya da hem brm hem de zaman etklernn olduğuna, dolayısıyla klask modeln uygun olmadığına karar verlmektedr (Tatoğlu, 2012). LR χ (1)test statstğ = prob:0.000 Sonuçlara göre, brm etklern standart hatalarının sıfıra eşt olduğunu söyleyen H0 hpotez reddedlmekte ve dolayısıyla brm etklern var olduğu, klask modeln uygun olmadığı anlaşılmaktadır. LR χ (1)test statstğ=0.00 prob:1.000

6 136 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 Test statstğ, 1 serbestlk derecel χ tablosu le karşılaştırılarak test edlmektedr. Sonuçlara göre, zaman etklernn standart hatalarının sıfıra eşt olduğunu fade eden H0 hpotez kabul edlmekte ve dolayısıyla zaman etklern var olmadığı anlaşılmaktadır. Yapılan LR test sonucunda brm etklernn olduğu zaman etklernn olmadığı anlaşıldıktan sonra, bu etklern sabt m yoksa tesadüf m olduğuna karar verlmes gerekmektedr. Bu amaçla Hausman spesfkasyon test statstğ kullanılmaktadır. Hausman spesfkasyon test, tesadüf etkler tahmncsnn geçerl olduğu bçmndek temel hpotez, k serbestlk derecel χ2 dağılımına uyan statstk yardımıyla test edlmektedr. (Baltag,2001) Hausman χ2 test statstk=10.51 prob= Hausman testnn sonuçlarına göre dönem çn modelde Ho (Rastsal etkler mevcuttur) hpotez kabul edlmştr. Dolayısıyla elde edlen bu sonuç, panel regresyon denklemnde rastsal etkler mevcuttur fadesne eşdeğerdr. Tahmn edlen denklemde, değşen varyans, otokorelasyon ya da brmler arası korelasyon olup olmadığı sınanarak drençl tahmnclerle model yenden tahmn edlr. Tesadüf etkler modelnde, değşen varyansın varlığını sınamak çn Levene, Brown ve Forsythe testler kullanılmıştır. Varyansların eştlğn sınamak çn türetlen geleneksel F testler Gauss dağılımını esas almaktadır. Levene (1960), normal dağılım varsayımının gerçekleşmedğ durumda da drençl br değşen varyans test önermştr. Brown ve Forsythe (1974), Levene nn test statstğndek ortalama yerne aykırı gözlemlere karşı da drençl br yapı sağlayan kırpılmış ortalamaya dayalı alternatf yerel tahmncler önermşlerdr. Levene nn test çn statstk aşağıdak gb hesaplanmaktadır (Tatoğlu, 2012). W 0 Burada, n 2 Z Z / g 1 2 Zj _ Z / n 1 j j. gruptak n j. gözlem olmak üzere, Z j (2) şeklndedr. n, gözlem sayısı ve g brm sayısıdır. Brown ve Forsythe (1974) tarafından önerlen k test statstğnn lknde (W 50 ) nn. brm medyanı; kncsnde (W 10 ) W nun krtk değerler g-1 ve n yerne j yerne j j nn. brm %10 kırpılmış ortalaması yer almaktadır. 1 serbestlk dereces (df) le Snedecor F tablosundan alınır. W 0 = df(22, 184) Pr > F = W 50 = df(22, 184) Pr > F = W 10 = df(22, 184) Pr > F = Levene, Brown ve Forsythe nn test statstkler (W 0, W 50 ve W 10 ) (22, 184) serbestlk derecel Snedecor F tablosu le karşılaştırılarak brmlern varyansları eşttr şeklnde kurulan H 0 hpotez reddedlmekte; değşen varyans vardır. Hata termlernde otokorelasyon olmaması varsayımı, tesadüf etkler modelnn hata öğelernde (vt=ut+μ), zamana göre korelasyonun oldukça sık görülmesnden dolayı özellkle ktsad çalışmalarda çok kısıtlayıcı br varsayımdır. Hata termndek otokorelasyon katsayısı aşağıdak şeklde fade edleblr. corr v t, v s 2 (3) 2 2 u Otokorelasyonun hmal durumunda, parametreler tutarlı, fakat etkn olmamakta ve bu durumda standart hatalar sapmalı olmaktadır. Bu nedenle, tesadüf etkler modelnde otokorelasyon test edlmel ve varlığı halnde ona uygun tahmn yöntem belrlenmeldr. Tesadüf etkler modelnde otokorelasyon katsayısının sıfıra eştlğn, LM ve ALM testler le sınamak mümkündür. LM(rho=0) = Pr>ch2(1) = ALM(rho=0) = Pr>ch2(1) = LM(Var(u)=0,rho=0) = Pr>ch2(2) = LM ve ALM otokorelasyon testler 1 serbestlk dereces le ve brleşk LM test 2 serbestlk dereces le χdağılımına uymaktadır. Otokorelasyon çn sonuçlara bakıldığında, otokorelasyon yoktur şeklndek temel hpotezn reddedldğ, yan otokorelasyonun var olduğu görülmektedr. Ayrıca brleşk testte de H 0 hpotez reddedlmektedr, dolayısıyla brm etknn varyansının ve otokorelasyon katsayısının sıfıra eştlğ reddedlmekte; brm etk ve/veya otokorelasyonun varlığı kabul edlmektedr. Tesadüf etkler modelnde brmler arası korelasyonun (yatay kest bağımsızlığın) varlığını Pesaran ve Fredman test le test edlmş ve

7 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 137 sonuçları Tablo 4 de verlmştr. Sonuçlara göre, H 0 hpotez reddedlememekte ve dolayısıyla, brmler arasında korelasyonun olmadığı anlaşılmaktadır. Pesaran Fredman Test st. Olasılık Test st. Olasılık Tablo 4: Brmler Arası Korelasyon Testler Tahmn edlen tek yönlü tesadüf etkler model, brmler arası korelasyonun olmadığını, ancak değşen varyans ve otokorelasyonun varlığı altında tekrar tahmn edlmes gereğne şaret etmektedr. Bu çerçevede tahmn sonuçları Tablo 5 de verlmştr. Standart Tahmn Sonuçları Sağlamlılık Tahmn Sonuçları Katsayı Std sapma z P Robust std.sapma Robust z Robust P EBRD HDI OPEN GOV INF URB Sabt Tablo 5: Geçş Ekonomlernde Panel Ver CPI Tahmn Sonuçları Tablo 5 dek sonuçlara göre yolsuzluğu algılama endeks (CPI) nn kentsel nüfus artışı hızı dışındak dğer açıklayıcı değşkenlerle poztf yönde etkl olduğu görülmektedr. Dğer br fadeyle CPI skorlarının artmasına paralel olarak yolsuzluk algılamasının zayıfladığı dkkate alınırsa, EBRD, HDI, OPEN, GOV ve INF değerlerndek artışların yolsuzluk algılamasında zayıflamalara yol açtığı görülmektedr. Bu değşkenlerden statstk açından anlamlı olanları se EBRD le fade edlen lberalzasyon endeksnn çok güçlü (%1 önem düzeynde) etklernn bulunduğu görülmektedr. Dğer br fadeyle araştırmaya dahl edlen 23 geçş ekonomsnde lberalleşme yönündek çabaların toplum nezdnde yolsuzluk algılamasını da aşağıya çektğ ler sürüleblr. EBRD ndeksnn yanı sıra knc derecede güçlü etknn OPEN değşken le yakalandığı gözlenmektedr. Dışa açıklık gösterges olarak alınan bu gösterge br tür tcar lberalzasyonu da fade etmektedr. Bu ekonomlerde tcar lberalzasyon uygulamalarının dünya le entegre olma çabalarının yansıması olduğu dkkate alınırsa, dünya ekonoms le lşklerde yoğunluk derecesndek artışların br nev otokontrolü sağlayarak, yolsuzluğu zayıflatıcı etkler yarattığı söyleneblr. Kamunun büyüklüğünü temslen alınan GOV değşken le br tür bunun yansıması konumunda bulunan ve fyatlar genel düzeyn temsl eden INF değşkenler de standart tahmnlerde statstk açıdan anlamlı; ancak sağlamlılık tahmn sonuçlarında statstk anlamlılığı bozulmaktadır. İstatstk açıdan anlamlılığı bozulan, ancak teork beklentlern aksne poztf yönde parametre katsayısına sahp olan bu k değşken açısından br değerlendrme yapılacak olunduğunda, enflasyon rakamlarının tek hanel ortalamasının ve kamu harcamalarının da %15 lerde olmasının ekonomde bozucu etkler doğurmadığına şaret etmekte ve hatta kamunun özellkle br nebze daha büyümesnn altyapıyı ve sosyal sermayey olumlulaştırarak poztf dışsallıklar yarattığı ve bunun da yolsuzluk algılamasını azalttığı gb br sonuç çıkmaktadır. Oysa lteratürde yaygın nanç olarak kamunun ekonomdek payının artması ve enflasyonst süreçler yaratmasının yolsuzluğu dernleştrmes beklenr. Geçş ekonomlernde buna zıt bulguların elde edlmesnde se lteratürde kamu harcamaları ve büyüme lşklernn Kuznets eğrs benzer yapı sergledğ dda edleblr. Zra Kuznets eğrs bağlamında kamu harcamalarının belrl br noktaya kadar artmasının olumlu; belrl br noktanın aşılmaya başlandığında, yansız ve son olarak yeter düzeyden fazla şşknleşmş kamunun se olumsuz etkler söz konusudur. Bu durum dkkate alınırsa, geçş ekonomler açısından kamusal boyutun yolsuzluğu azaltıcı ve dolayısıyla büyümey artırıcı noktada bulunduğu gb br sonuç ortaya çıkmaktadır. Son olarak kentsel nüfus artışı se özellkle yeterl ş mkanı sağlanması ve kamu hzmetlernn sunulmasında eksklkler ortaya çıkarmakta ve bu da halkı yasal ve ahlak olmayan yollara başvurarak refah düzeylern arttırmaya teşvk edeblmektedr. HDI, yan nsan gelşmşlk endeks değer açısından da poztf, fakat statstk açıdan anlamlı olmayan lşk yakalanmıştır. Yolsuzluğun belrleycler tahmn edldkten sonra yolsuzluk le ekonomk büyüme arasındak lşkye bakılmıştır. Bu çerçevede E-vews7 paket programı kullanılarak analzler yapılmıştır. Yapılan analz sonuçları Tablo 6 da verlmştr. CPI ve büyüme arasındak nedensellk lşklernde, CPI nın ekonomk büyümenn neden olduğu ve bunun da 1., 2. ve 3. geckmeye kadar %1 önem düzeynde anlamlı olduğu; 4. geckmede se anlamlılığın %5 önem düzeyne düştüğü gözükmektedr. Dğer taraftan ekonomk büyümenn CPI nın neden olduğuna dar sınamada se 1. ve 2. geckmelerde anlamlı lşkler yakalanamazken; 3. ve 4. geckme uzunluklarında %10 anlamlılık düzeynde lşkler yakalanmıştır. Dolayısıyla CPI ve ekonomk büyüme arasındak çft yönlü nedensel lşkler

8 138 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 yakalanırken; nedensel lşknn daha güçlü br şeklde CPI dan ekonomk büyümeye doğru olduğu tespt edlmştr. Geckme uzunlukları F Prob F Prob F Prob F Prob CPI büyümenn neden değldr Büyüme CPI nın neden değldr Genel Değerlendrme ve Sonuç Tablo 6: CPI ve Ekonomk Büyüme Nedensellk Sınama Sonuçları 1991 yılında esk sosyalst bloğa bağlı ülkelerde yapısal değşmler ortaya çıkarken; bu durumun yansımaları arasında br kısım ülkelern de ortaya çıkması gb sonuçları söz konusu olmuştur. Gerek önceden bağımsız olan, gerekse bloğun dağılmasıyla yenden bağımsızlını elde eden ülkeler geçş ekonomler olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada ver setne ulaşılablen 23 geçş ekonoms çn yolsuzluğun belrleycler araştırılmış ve laveten yolsuzluk le ekonomk büyüme arasındak lşkler nceleme konusu yapılmıştır. Çalışmada yolsuzluk algılama ndeksnn belrleycler olarak lteratürde yaygın olarak kullanılan EBRD ve HDI endeks, hracat ve thalat toplamının GDP çndek payı (OPEN), hükümet harcamalarının GDP çndek payı (GOV), enflasyon oranı (INF) le kentsel nüfus artış hızı (URB) değşkenler kullanılmıştır. Yapılan ekonometrk tahmn sonuçlarında, CPI yı statstk açından anlamlı olarak etkleyen k değşken dkkat çekmektedr. Bunlar; EBRD le fade edlen lberalzasyon endeks le ekonomnn dışa açıklığını fade eden OPEN değşkendr. Her k değşkenn daha şeffaf br yapılanma ve dünya le entegre olmayı fade etmes açısından yolsuzluk algılamasını zayıflattığı, yan yolsuzluğu azaltıcı yönde etklernn olduğu gözlenmştr. Dğer taraftan lteratürde yolsuzluk le ekonomk büyüme arasındak lşklerde tartışma konusu yapılan yolsuzluğun ekonomk büyümey etkleyc unsurlar doğurduğuna dar ddaların yanı sıra yolsuzluğun ekonomk büyümey sekteye uğrattığına dar savlar da mevcuttur. Sosyalst sstemn özellkle son dönemlernde yarattığı atalet ve ağır kamu gücünün yaratmış olduğu yolsuzluk eğlmlernn geçş le brlkte hem syasal hem de sosyo-ekonomk açıdan lberalleşme eğlmler le kırılmaya çalışıldığı geçş ekonomlernde, yolsuzlukbüyüme lşklernde yukarıdak savlardan hangsnn geçerl olduğu da tespt edlmeye çalışılmıştır. Yapılan nedensellk sınamalarında ve korelasyon testlernde, CPI ve ekonomk büyüme arasındak çft yönlü nedensel lşkler yakalanırken; nedensel lşknn daha güçlü br şeklde CPI dan ekonomk büyümeye doğru olduğu tespt edlmştr. Korelasyon katsayılarında da yolsuzluk algılamasında halkı nancının sağlanablrlğnn ekonomk büyüme üzernde olumlu etkler yarattığı belrlemes yapılmıştır. Sonuç tbarıyla, sosyalst sstemn ağır kamu müdahaleclğnden kurtulma çabalarına paralel olarak lberalleşme yönündek çabaların ve bu bağlamda ekonomy dışa açmanın yolsuzluk algısını mnmze ettğ tespt edlrken; yolsuzluk algısının zayıflatılmasının da ekonomk büyümey uyarıcı yönde ger beslemesnn olduğu görülmektedr. Dolayısıyla geçş ekonomlernn gderek daha şeffaf br yapıya bürünmelernn toplumda br konsensüs doğurarak büyümey ve refahı besleyeceğ söyleneblr. Kaynakça Aka, Nobuo, Horuch, Yusaku, Sakata, Masayo, Short-run and Long-run Effects of Corrupton on Economc Growth: Evdence from State-Level Cross-Secton Data for the Unted States, CIRJE Dscusson Papers, Aktan, Coşkun Can, Yolsuzluklar le Ekonomde Serbestleşme ve Demokratkleşme Arasındak İlşk, Başak Dergs, s Ata, A.Yılmaz ve Arvas, M.Akf, Determnants of Economc Corrupton: A Cross-Country Data Analyss, Internatonal Journal of Busness and Socal Scence, Vol.2, No.13, pp Baltag, Bad (2001), Econometrc Analyss of Panel Data, 2nd Ed., UK: John Wley & Sons Ltd. Bardhan, Pranab, Corrupton and Development: A Revew of Issues, Journal of Economc Lterature, Vol.V, p Braun, Mguel ve Tella, Rafael d, Inflaton, Inflaton Varablty and Corruptıon, Economcs & Poltcs, Vol.16, No.1, pp Del Monte, Alfredo ve Papagn, Erasmo, The Determnants of Corrupton n İtaly: Regonal Panel Data Analyss, European Journal of Poltcal Economy, Vol.23, pp Drury, A.Cooper, Kreckhaus, Jonathan, Lusztg, Mchael, Corrupton, Democracy and Economc Growth, Internatonal Poltcal scence Revew, Vol.27, No.2, pp Everhart, Stephen S., Martnez-Vazquez, Jorge, McNab, Robert M., Corrupton, Governance, Investment and Growth n Emergng Markets, Appled Economcs, Vol.41, No.13, pp

9 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 139 Gymah-Brempong, K., Corrupton, Economc Growth and Income Inequalty n Afrca, Economcs of Governance, 3, pp Huntngton, S.P., Poltcal Order and Changng Socetes, Yale Unversty Press, New Haven. Husted, B.W., Wealth, Culture and Corrupton, Journal of Internatonal Busness Studes, Vol. 30, No. 2, pp Karagöz, Kadr, Karagöz, Murat, Yolsuzluk, Ekonomk Büyüme Ve Kamu Harcamaları: Türkye çn Amprk Br Analz, Sayıştay Dergs, 76, ss Karakaş, Mehmet, Yolsuzluğun Nedenler, Etkler ve Yolsuzlukla Mücadelede Alternatf Br Yaklaşım Olarak Yönetşm, İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes, Malye Araştırma Merkez Konferansları, 50.ser, ss Leff, N.H., Economc Development through Bureaucratc Corrupton, Amercan Behavoral Scentst, Vol.8, No.3, p Leys, C., What s the Problem about Corrupton?, Journal of Modern Afrcan Studes, Vol.3, No.2, pp Lu, F.T., An Equlbrum Queung Model of Brbery, Journal of Poltcal Economy, Vol. 93, pp Mauro, Paolo, Corrupton and Growth, Quarterly Journal of Economcs, Vol.110, No.3, pp Mo, Pak Hung, Corrupton and Economc Growth, Journal of Comparatve Economcs, Vol.29, pp Swaleheen, Mushfq us, Stansel, Dean, Economc Freedom, Corrupton and Growth, Cato Journal, Vol.27, No.3, pp Tanz, Vto, Corrupton Around the World Causes, Consequences, Scope and Cures, IMF Staff Papers, Vo:45, No:4, pp Tarhan, R. Bülent, vd, Yolsuzlukla Mücadele, Matsa Ktapev, 2. Basım, Ankara, 1. Tatoğlu Yerdelen,Ferda(2012),Panel Ver Ekonometrs, Beta Yayıncılık,İstanbul. Tosun, Umur, Yolsuzluğun Nedenler Üzerne Amprk Br Çalışma, Akdenz İ.İ.B.F. Dergs, (5), ss Transparency Internatonal, Background Informaton to the Corrupton Perceptons Index, Yakar, Soner ve Cebec, Kemal, Yolsuzluğun Ekonomk Büyümeye Etkler Üzerne Teork Br İnceleme, Wllamson, John, What Washngton Means by Polcy Reform, Washngton: Insttute for Internatonal Economcs, ( publcatons/papers / paper.cfm?researchid=486

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t : HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını

Detaylı

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Kİ-KAR TSTLRİ A) Kİ-KAR DAĞILIMI V ÖZLLİKLRİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk gösterp

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.

Detaylı

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM

Detaylı

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN ECONOMIC FREEDOM, DEMOCRACY AND CORRUPTION IN UPPER-MIDDLE INCOME COUNTRIES

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür. Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk

Detaylı

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI  Ki-Kare Analizleri Kİ KAR ANALİZİ 1 Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI www.mehmetaksarayl K-Kare Analzler OLAY 1: Genelde br statstk sınıfında, öğrenclern %60 ının devamlı, %30 unun bazen, %10 unun se çok az derse geldkler düşünülmektedr.

Detaylı

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ Prof. Dr. Bedrye SARAÇOĞLU Gaz Ünverstes İ.İ.B.F. Ekonometr Bölümü Tel:+90 32 226853 e-posta: bedrye@gaz.edu.tr Arş. Gör. Nükhet

Detaylı

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195 C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler

Detaylı

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward

Detaylı

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı) A.1. Mll Gelr Hesaplamaları ve Bazı Temel Kavramlar 1 Gayr Saf Yurtç Hâsıla (GSYİH GDP): Br ekonomde belrl br dönemde yerleşklern o ülkede ekonomk faalyetler sonucunda elde ettkler gelrlern toplamıdır.

Detaylı

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 07 KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ, LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİ FAİZ ESNEKLİĞİ Bugünk dersn çerğ: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 1.1 İŞLEMLER (MUAMELELER) TALEBİ... 2 1.2 ÖNLEM (İHTİYAT) TALEBİ...

Detaylı

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM (Örgün e İknc Öğretm çn) 1. 754 hanehalkına at DOMerset sml Excel dosyasında yer alan erler kullanarak tahmnlenen DOM sonuçları: Dependent Varable: CALISANKADIN Sample:

Detaylı

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma Endüstr-ç dış tcaret, patentler ve uluslararası teknolojk yayılma Recep Kök Dokuz Eylül Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü, 35160, İzmr, Türkye Nevzat Şmşek Dokuz Eylül Ünverstes,

Detaylı

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27, Sayı: 4, 2013 229 TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ Fatma Zeren (*) Suzan Ergün (**) Özet: Lteratürde ekonomk küreselleşmenn

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2 Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde

Detaylı

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Anablm Dalı: Kamu PROGRAMIN TANIMI: Kamu Tezsz Yüksek Lsans Programı, kamu ve özel sektör sstem çersndek problemler ve htyaçları analz edeblecek, yorumlayacak,

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s Akademk Sosyal Araştırmalar Dergs, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 193-206 Yayın Gelş Tarh / Artcle Arrval Date Yayınlanma Tarh / The Publshed Date 13.06.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Nurgün TOPALLI

Detaylı

Muhasebe ve Finansman Dergisi

Muhasebe ve Finansman Dergisi Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Eşt Varyans Y X Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Farklı Varyans Zaman Farklı Varyans le Karşılaşılan Durumlar Kest Verlernde. Kar dağıtım

Detaylı

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ Gaz Ünverses İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs 12/1 (2010). 159-184 DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK

Detaylı

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Yöntemnn Güvenlrlğ Ekonometr 1 Konu 11 Sürüm,0 (Ekm 011) UADMK Açık Lsans Blgs İşbu belge, Creatve Commons Attrbuton-Non-Commercal ShareAlke 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0)

Detaylı

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*) Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme 279 Türkye de Hanehalkı Tüketm Harcamaları: Pseudo Panel Ver le Talep Sstemnn Tahmn The Consumpton Expendture of Households n Turkey: Demand System Estmaton wth Pseudo Panel

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne

Detaylı

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ M.Ensar YEŞİLYURT (*) Flz YEŞİLYURT (**) Özet: Özellkle uzak verlere sahp ver setlernn analz edlmesnde en küçük kareler tahmnclernn kullanılması sapmalı

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlşks: OECD Ülkeler Panel Ver Analz Mustafa ÖZER * Necat ÇĐFTÇĐ ** Özet: Yen büyüme teorlernn merkeznde Ar-Ge yatırımları vardır. Romer (1990), Grossman-Helpman (1991) ve Aghon-Howtt

Detaylı

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır?

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır? . Br torbada 6 syah, 4 beyaz top vardır. Bu torbadan yerne koyarak top seçlyor. A İSTATİSTİK KPSS/-AB-PÖ/006. Normal dağılıma sahp br rasgele (random) değşkenn varyansı 00 dür. Seçlen topların ksnn de

Detaylı

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:

Detaylı

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi

Tek Yönlü Varyans Analizi Tek Yönlü Varyan Analz Nedr ve hang durumlarda kullanılır? den fazla grupların karşılaştırılmaı öz konuu e, çok ayıda t-tet nn kullanılmaı, Tp I hatanın artmaına yol açar; Örneğn, eğer 5 grubu kşerl olarak

Detaylı

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (21) 2011, 17-45 ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER PREVALENCE AND SOCIOECONOMICS DETERMINANTS OF ADULTS OBESITY IN ANTALYA Arş. Gör. F.

Detaylı

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ 1 Populasyonun nceledğmz br özellğnn dağılışı blenen dağılışlardan brsne, Normal Dağılış, t Dağılışı, F Dağılışı, gb br dağılışa uygun olduğu durumlarda

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) VARYANS ANALİZİ İ örne ortalaması arasında farın önem ontrolü, örne büyülüğüne göre z veya testlernden bryle yapılır. Bu testlerle, den fazla örne ortalamasını brlte test etme ve aralarında farın önem

Detaylı

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversty Journal of Socal Scences Ülkelern Ekonomk Performansı Üzernde Regülasyonun Etkler: Br Dnamk Panel Ver Analz The Impact of Regulaton on Economc Performance

Detaylı

NİTEL TERCİH MODELLERİ

NİTEL TERCİH MODELLERİ NİTEL TERCİH MODELLERİ 2300 gözlem sayısı le verlen değşkenler aşağıdak gbdr: calsma: çocuk çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 (bağımlı değşken) Anne_egts: Anne eğtm sevyes Baba_egts: Baba eğtm sevyes Kent:

Detaylı

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların

Detaylı

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ İstanbul Tcaret Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:13 Bahar 2008 s.301-322 OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

Detaylı

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır. UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ Posson: H o: Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmektedr. H a : Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmemektedr. Böyle br hpotez test edeblmek çn, önce Posson dağılım parametres

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK

Detaylı

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz *

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz * Busness and Economcs Research Journal Volume. umber. 0 pp. 65-84 ISS: 309-448 www.berjournal.com Hsse Sened Fyatları ve Fyat/Kazanç Oranı Đlşks: Panel Verlerle Sektörel Br Analz * Mehmet argelecekenler

Detaylı

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller UYGULAMA 2 Bağımlı Kukla Değşkenl Modeller Br araştırmacı Amerka da yüksek lsans ve doktora programlarını kabul ednlmey etkleyen faktörler ncelemek stemektedr. Bu doğrultuda aşağıdak değşkenler ele almaktadır.

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş. Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2012-30.09.2012 dönemne

Detaylı

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme 140 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 Rekabet Gücü ve Ekonomk Büyüme İlşkler: Orta Asya ve Kafkasya Geçş Ekonomler Üzerne Br İnceleme Prof. Dr. Cevat Gern (Beykent Unversty, Turkey Prof.

Detaylı

Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği

Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği Atatürk Ünv. Zraat Fak. Derg., 42 (2): 153-157, 2011 J. of Agrcultural Faculty of Atatürk Unv., 42 (2): 153-157, 2011 ISSN : 1300-9036 Araştırma Makales/Research Artcle Btksel Ürün Sgortası Yaptırma İsteğnn

Detaylı

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi B. ÖZCAN, A. ARI Araştırma-Gelştrme Harcamaları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Panel Ver Analz Burcu ÖZCAN Ayşe ARI Özet Ekonomk büyümenn c gücü olarak değerlendrlen araştırma-gelştrme (Ar-Ge) faalyetler ülke

Detaylı

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK Sürekl Olasılık Dağılım Brkml- KümülatFonksyonu Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr Sürekl olasılık onksyonları X değşken - ;+ aralığında tanımlanmış br sürekl rassal değşken olsun. Aşağıdak

Detaylı

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler Ünverste Öğrenclernn Kred Kartı Sahplğn Belrleyen Faktörler H. Dlara KESKİN Yrd. Doç. Dr., Karadenz Teknk Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü dlarakeskn@yahoo.com Emrah KOPARAN Öğr. Gör., Amasya Ünverstes Merzfon

Detaylı

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Özet YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Atıf EVREN *1 Elf TUNA ** Yarı parametrk panel ver modeller parametrk ve parametrk olmayan modeller br araya getren; br kısmı

Detaylı

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER Blmn amaçlarından br yaşanılan doğa olaylarını tanımlamak ve olayları önceden tahmnlemektr. Bu amacı başarmanın yollarından br olaylar üzernde etkl olduğu

Detaylı

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. DENGELĐ EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALĐYET RAPORU Bu rapor Aegon Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2009 30.09.2009 dönemne

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ DOKTORA TEZİ ALİ RIZA AKTAŞ TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. SELİM

Detaylı

ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ

ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2008, 21(2), 205 212 ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ Yavuz TOPCU

Detaylı

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI Engn DÜCAN* Mustafa ŞİT** Mehmet ŞENTÜRK*** ÖZET Bu çalışmada, Türkye, Yunanstan, İspanya, İtalya, Fransa ve Portekz n

Detaylı

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT.

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT. İŞLETME ve İŞLETME İknc Öğretm BÖLÜMLERİ n n İŞL.101 Davranış Blmler I İŞL.201 Genel İşletme İŞL.203 Introducton to Busness İŞL.103 Genel Muhasebe I SRV.211 Statstcs I İktsada Grş I İŞL.207 İŞL.209 Pazarlama

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için)

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için) Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Uluslararası Muhasebe ve Fnansal Raporlama Standartları Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 344000000000510 3 0 0 3 6 Ön Koşullar : Bu dersn ön koşulu ya da yan koşulu bulunmamaktadır.

Detaylı

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 ÇEVRESEL KUZNETS EĞRİSİ HİPOTEZİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN GEÇERLİLİĞİ İbrahm ERDOĞAN Doç. Dr., Balıkesr Ünverstes, İ.İ.B.F., İktsat Bölümü. erdogan@balkesr.edu.tr Kumru

Detaylı

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ Yrd. Doç. Dr. Seda ŞENGÜL Çukurova Ünverstes İktsad Ve İdar Blmler Fakültes Ekonometr Bölümü Mart 2004 ANKARA YAYIN NO: 119 ISBN: 975-407-151-9

Detaylı

SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. Ekonometri 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. Ekonometri 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) SEK Tahmnclernn Arzulanan Özellkler İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Tahmnclernn Arzulanan Özellkler Ekonometr 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekm 2011) http://www.ackders.org.tr SEK Tahmnclernn Arzulanan Özellkler

Detaylı

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 2002, 39 (3): 88-95 ISSN 1018-8851 Pamukta Grd Taleb: Menemen Örneğ Bülent MİRAN 1 Canan ABAY 2 Chat Günden 3 Summary Demand for Inputs n Cotton Producton: The Case of Menemen

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans Y X 1 Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Farklı Varyans Zaman EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern

Detaylı

İl Özel İdareleri ve Belediyelerde Uygulanan Program Bütçe Sistemi ve Getirdiği Yenilikler

İl Özel İdareleri ve Belediyelerde Uygulanan Program Bütçe Sistemi ve Getirdiği Yenilikler İl Özel İdareler ve Beledyelerde Uygulanan Program Bütçe Sstem ve Getrdğ Yenlkler Hayrettn Güngör Mehmet Deınrtaş İlk 2 Mayıs 1990 gün ve 20506 sayılı, kncs 19 Şubat 1994 gün ve 2 ı 854 sayılı Resm Gazete'de

Detaylı

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre Devre Analz Teknkler DEE AAĐZ TEKĐKEĐ Bu zamana kadar kullandığımız Krchoffun kanunları ve Ohm kanunu devre problemlern çözmek çn gerekl ve yeterl olan eştlkler sağladılar. Fakat bu kanunları kullanarak

Detaylı

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 X Sabt Varyans Y Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern eşt varyanslı olmasıdır Her hata term varyansı bağımsız değşkenlern verlen değerlerne

Detaylı

Merkezi Eğilim (Yer) Ölçüleri

Merkezi Eğilim (Yer) Ölçüleri Merkez Eğlm (Yer) Ölçüler Ver setn tanımlamak üzere kullanılan ve genellkle tüm elemanları dkkate alarak ver setn özetlemek çn kullanılan ölçülerdr. Ver setndek tüm elemanları temsl edeblecek merkez noktasına

Detaylı

BIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması

BIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 4 Sayı: Ocak 04 ss. 9-9 BIST da Demr, Çelk Metal Ana Sanay Sektöründe Faalyet Gösteren İşletmelern Fnansal Performans Analz: VZA Süper Etknlk ve TOPSIS Uygulaması

Detaylı

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ Ünsal M.; Varol, A.: Soğutma Kulelernn Boyutlandırılması İçn Br Kuramsal 8 Mayıs 990, S: 8-85, Adana 4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ Asaf Varol Fırat Ünverstes, Teknk Eğtm Fakültes,

Detaylı

TÜKETĠCĠLERĠN FĠYAT BĠLĠNCĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLERE ĠLĠġKĠN BĠR ĠNCELEME

TÜKETĠCĠLERĠN FĠYAT BĠLĠNCĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLERE ĠLĠġKĠN BĠR ĠNCELEME Ġstanbul Ünverstes Ġktsat Fakültes Malye AraĢtırma Merkez Konferansları 46. Ser / Yıl 2004 Prof. Dr. Salh Turhan'a Armağan TÜKETĠCĠLERĠN FĠYAT BĠLĠNCĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLERE ĠLĠġKĠN BĠR ĠNCELEME

Detaylı

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES ULUSLARARASI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ December 2017, Vol:3, Issue:4 Aralık 2017, Clt:3, Sayı:4 e-issn: 2149-8377 p-issn: 2528-9942 journal homepage: www.ekonomkarastrmalar.org

Detaylı

Ege Bölgesi orman işletmelerindeki orman mühendisi dağılımının Atkinson endeksi ile değerlendirilmesi

Ege Bölgesi orman işletmelerindeki orman mühendisi dağılımının Atkinson endeksi ile değerlendirilmesi SDÜ Orman Fakültes Dergs SDU Faculty of Forestry Journal 2011, 12: 110-114 Araştırma makales/research artcle Ege Bölges orman şletmelerndek orman mühends dağılımının Atknson endeks le değerlendrlmes İsmal

Detaylı

Akıllı Telefon Seçiminin Belirleyicileri: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama

Akıllı Telefon Seçiminin Belirleyicileri: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama The PDF verson of an unedted manuscrpt has been peer revewed and accepted for publcaton. Based upon the publcaton rules of the journal, the manuscrpt has been formatted, but not fnalzed yet. Before fnal

Detaylı

Calculating the Index of Refraction of Air

Calculating the Index of Refraction of Air Ankara Unversty Faculty o Engneerng Optcs Lab IV Sprng 2009 Calculatng the Index o Reracton o Ar Lab Group: 1 Teoman Soygül Snan Tarakçı Seval Cbcel Muhammed Karakaya March 3, 2009 Havanın Kırılma Đndsnn

Detaylı

2005 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:16, s31-46

2005 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:16, s31-46 2005 Gaz Ünverstes Endüstryel Sanatlar Eğtm Fakültes Dergs Sayı:16, s31-46 ÖZET BANKALARDA MALİ BAŞARISIZLIĞIN ÖNGÖRÜLMESİ LOJİSTİK REGRESYON VE YAPAY SİNİR AĞI KARŞILAŞTIRMASI 31 Yasemn KESKİN BENLİ 1

Detaylı

COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA DOĞAL AFETLER 1 (The Natural Disasters in the Geography Teaching Curriculum)

COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA DOĞAL AFETLER 1 (The Natural Disasters in the Geography Teaching Curriculum) MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ SAYI: 28, TEMMUZ - 2013, S. 276-303 İSTANBUL ISSN:1303-2429 E-ISSN 2147-7825 copyrght 2013 http://www.marmaracografya.com COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA DOĞAL AFETLER 1 (The

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Berrn GÜLTAY YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ADANA, 9 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU

Detaylı

Sorunun varlığı durumunda hata terimi varyans-kovaryans matrisi Var, Cov(u) = E(uu') = σ 2 I n şeklinde yazılamıyor fakat

Sorunun varlığı durumunda hata terimi varyans-kovaryans matrisi Var, Cov(u) = E(uu') = σ 2 I n şeklinde yazılamıyor fakat 8. DEĞİŞEN VARYANS SORUNU (HETEROSCEDASTICITY) 8.. Değşen Varyans Sorunu Nedr? Matrslerle yan Y = β u Y = β β β 3 3 β k k u, = n genel doğrusal modeln ele alalım. Hata term çn yapılan varsayımlardan brs

Detaylı

Türkiye de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı

Türkiye de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

SUÇ VERİ TABANININ LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE TAHMİNİ: BURSA ÖRNEĞİ Estimating of Crime Database with Logistic Regression Analysis: Bursa Case

SUÇ VERİ TABANININ LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE TAHMİNİ: BURSA ÖRNEĞİ Estimating of Crime Database with Logistic Regression Analysis: Bursa Case SUÇ VERİ TABANININ LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE TAHMİNİ: BURSA ÖRNEĞİ Estmatng of Crme Database wth Logstc Regresson Analyss: Bursa Case Mehmet NARGELEÇEKENLER * B Özet u çalışmada, Bursa Emnyet Müdürlüğünden

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Ekonometr ve İstatstk Sayı:14 2011 62 83 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ

Detaylı

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3 Yıldız Teknk Ünverstes Elektrk Mühendslğ Bölümü Deneyn Amacı İşlemsel kuvvetlendrcnn çalışma prensbnn anlaşılması le çeştl OP AMP devrelernn uygulanması ve ncelenmes. Özet ve Motvasyon.. Operasyonel Amplfkatör

Detaylı

KAMU YÖNETIMINDE INSANGOCO PLANLAMASININ KURAMSAL TEMELLERI OZERiNE

KAMU YÖNETIMINDE INSANGOCO PLANLAMASININ KURAMSAL TEMELLERI OZERiNE KAMU YÖNETIMINDE INSANGOCO PLANLAMASININ KURAMSAL TEMELLERI OZERNE M. Kemal ÖKTEM ılı! İnsangücü planlamasına lşkn yaklaşımlar ve görüşlern br bütünlük çersnde ortaya konablmes çn, bu yazıda nsangücü planlamasının

Detaylı

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: Sayı: 2 Nsan 20 ss. 24-254 İhracat ve Ekonomk Büyüme İlşks: 2 Geçş Ekonoms Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Relatonshp between Export

Detaylı

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com ISSN:134-4141 Makne Teknolojler Elektronk Dergs 28 (1) 61-68 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Kısa Makale Tabakalı Br Dskn Termal Gerlme Analz Hasan ÇALLIOĞLU 1, Şükrü KARAKAYA 2 1

Detaylı