ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN PREMENSTRUAL SENDROM YAŞAMA VE BAŞETME DURUMLARI

Transkript

1 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN PREMENSTRUAL SENDROM YAŞAMA VE BAŞETME DURUMLARI *Arş. Gör. Dr. Özlem Can Gürkan ** Süreyya Türk *Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Öğretim Elemanı. ** AXA sigorta, İnterpartner assistance, Hemşire. İletişim Adresi: Dr. Özlem CAN GÜRKAN Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Haydarpaşa Yerleşkesi Tıbbiye Cad. No:49 Haydarpaşa, Üsküdar / İSTANBUL e-posta: ozlemcan@marmara.edu.tr Tel: / 1156 Faks:

2 ÖZET Premenstrual sendrom (PMS) üreme çağındaki kadınların %80-95 inde gözlenen ve onların yaşamlarını farklı derecelerde etkileyen bir durumdur. Kadınların %20-40 ında ciddi semptomlara neden olabilir. PMS un tedavisinde amaç semptomları azaltmak ve genel sağlığı iyileştirmektir. PMS da farmakolojik tedavinin yanı sıra, ilaç dışı tedaviler kullanılır. Aerobik egzersiz, sağlıklı beslenme ve sosyal destek önerilen ilaç dışı tedavi yöntemleridir. Tanımlayıcı tipteki araştırmamızın amacı üniversitede okuyan kız öğrencilerin PMS yaşama düzeylerini ve baş etme yöntemlerini belirlemektir. Ocak 2007 Mart 2007 tarihleri arasında yapılan çalışmanın evrenini M.Ü. Haydarpaşa yerleşkesinde eğitim gören tüm kız öğrenciler oluşturmuş, toplam 333 katılımcı ise örneklem grubuna alınmıştır. Verilerin toplanması aşamasında, toplam 35 sorudan oluşan bir anket formu ile Gençdoğan tarafından 2006 yılında geliştirilen PMS ölçeği kullanılmıştır. Çalışma sonucunda; katılımcıların %21,6 sinin hafif, %52 sinin orta ve %26,4 inin ise şiddetli PMS yaşadıkları belirlendi. Katılımcıların PMS ile baş etmede en sık kullandıkları uygulamalar, sıcak uygulama / masaj yapma %47,4, sebze ve meyve tüketimini artırma %40,2, ağrı kesici kullanımı %32,4, hafif beden egzersizleri yapma %13,5 idi. Anahtar Kelimeler: Premenstrual sendrom, PMS ile baş etme yöntemleri. 2

3 EXPERIENCE AND COPING WITH PREMENSTUAL SYNDROME OF STUDENTS AT UNIVERSITY. Premenstrual syndrome (PMS) is experienced by 80- to 95 % of all women at their reproductive age. PMS affects their lives to an extent approximately % of symptomatic women complain of such severe symptoms that their lives are completely disrupted. The purpose of treatment to decrease the symptoms, and to draw on women s overall health. For women with symptoms conservative non-pharmacological treatment is recomended, including aerobic exercise, relaxation, acupuncture, healthy nutrition and social support. The aim of this study was to determine the levels of symptoms and the methods which these students cope with PMS. The descriptive study was conducted at Marmara University (MU) in Istanbul, January March female students in MU were participated for the study. Data were collected by researchers using a questionnaire which consists of 35 questions, and premenstrual assessment scale designed by Gençdoğan in Of the participants 21.6 % had mild, 52% moderate and 13.4 % severe PMS. The most common methods of what were massage (47.4%), modification of diet (%40.2), using an analgesic (32.4 %) and aerobic exercise (13.5%). Key words: Premenstrual syndrome, coping with PMS. 3

4 GİRİŞ Üreme çağı boyunca kadınların bir bölümü menstruasyon öncesi dönemde farklı şiddette fiziksel, davranışsal ve psikolojik belirtiler yaşarlar ve bunların genel adı premenstrüel sendrom (PMS) dur (1-10). PMS adet döngüsünün geç luteal fazında, bu döneme özgü olarak oluşan, sıklıkla tekrarlayan, adet kanamasının başlamasıyla kısa bir sürede hafifleyip kaybolan, foliküler fazda en az bir hafta süreyle görülmeyen, fiziksel, psişik ve davranışsal değişikliklerin bulunduğu bir tablo olarak tanımlanır (1-10). Menstruasyon öncesi dönemde yaşanan şikayetler DSM III-R de Geç luteal faz disforik bozukluk olarak tanımlanmış, daha sonra DSM-IV te bu terim Premenstrual disforik bozukluk olarak değiştirilmiştir (2,6,8,11). Ancak premenstruel sendromun, DSM-IV te tanımlanan premenstruel disforik bozukluktan (PMDB) en önemli farkı, tanı ölçütü olarak minimum sayıda belirtinin ortaya çıkmasının yeterli olması ve sosyal ya da rol işlevselliğinde bozukluk bulunması zorunluluğunun aranmamasıdır (2,4,9,10). PMS doğurganlık çağındaki kadınların %80-95 ninde hafif, % ında ise çalışma kapasiteleri, sosyal ve aile ilişkilerini etkileyecek derecelerde yaşanır (1,3,4,11,12,). Ülkemizdeki bazı çalışmalarda PMS oranı %5,9 76 arasında bildirilmiştir (10). PMS un sıklıkla yaşanan bir durum olması nedeniyle araştırmamız Marmara Üniversitesi Haydarpaşa Yerleşkesinde eğitim gören kız öğrencilerin PMS yaşama düzeylerini ve baş etme yöntemlerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. MATERYAL VE METOD Ocak Mart 2007 tarihleri arasında yapılan çalışmanın evrenini M.Ü. Haydarpaşa Yerleşkesinde eğitim gören tüm kız öğrenciler oluşturmuştur. Çalışmaya katılmak isteyen 333 katılımcı çalışma kapsamına alınmıştır. Veri toplama araçları 4

5 (anket formu ve Premenstrüel Sendrom Ölçeği (PMSÖ)) araştırmacılar tarafından katılımcılara verilmiş ve çalışmanın amacı açıklanarak doldurmaları istenmiştir. Veriler araştırmacı tarafından hazırlanan toplam 35 sorudan oluşan bir anket formu ile Gençdoğan tarafından 2006 yılında geliştirilen ve toplam 44 sorudan oluşan PMSÖ kullanılarak toplanmıştır (1). Verilerin değerlendirilmesi SPSS 14 kullanılarak araştırmacı tarafından yapılmıştır. Ölçeğin küme analizi Atatürk Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Başaran Gençdoğan tarafından yapılmıştır. PMSÖ 44 maddeden oluşan, beş dereceli likert tipi bir ölçektir ve premenstrüel belirtileri ölçmek amacıyla kullanılır. Ölçekte yer alan maddelerin puanlanmasında, Hiç 1 puan, Çok az 2 puan, Bazen 3 puan, Sık sık 4 puan ve Sürekli 5 puan olarak değerlendirilir. Ölçekte, depresif duygulanım, anksiyete, yorgunluk, sinirlilik, depresif düşünceler, ağrı, iştah değişimleri, uyku değişimleri ve şişkinlik olmak üzere toplam dokuz alt boyut bulunur. Tüm alt boyutlardan alınan puanların toplamı ile PMSÖ Toplam Puanı elde edilmektedir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 44, en yüksek puan 220 dir. Çalışmamızda, ölçeğe küme analizi yapılmış ve belirtilerin ağırlık derecelerine göre üç ayrı küme saptanmıştır. Ölçekten 0 88 puan alanlar PMS hafif, puan alanlar orta şiddette PMS, 143 ve üzeri puan alanlar ise şiddetli PMS yaşıyor şeklinde değerlendirilmiştir (1). Ölçeğin benzer ölçek geçerliği korelâsyonu 0,71, test-tekrar test korelâsyonu 0,87, madde-toplam puan korelâsyonları 0,35 ile 0,78 arasında (p<0.001) ve Cronbach s Alpha güvenirliği 0.75 olarak belirtilmiştir (1). Çalışmamızda ise ölçeğin uyguladığımız grup için güvenilir bir ölçüm aracı olduğu (Cronbach s Alpha güvenirliği 0,95) bulunmuştur. 5

6 BULGULAR Çalışmamızda elde ettiğimiz veriler doğrultusunda katılımcıların yaş ortalamasının 20,4±1,5, menarş yaşı ortalamalarının ise 13,1±1,3 olduğu belirlendi. Menstruasyon durumları değerlendirildiğinde, düzenli menstruasyon görenlerin oranın %77,2 olduğu bulundu. Katılımcılarımızın %83,5 inin normal kilolu, %12,9 unun zayıf beden kitle indeksi (BKİ) sınırları içinde olduğu saptandı. Menstruasyon hakkında bilgi alma oranları %67 ydi. %30,9 u anneden, %31,5 i okuldan, %13,2 si doktordan, %9,3 ü hemşirelerden ve diğerleri farklı kaynaklardan bilgi edinmişlerdi. Tablo 1. Bazı özelliklere göre ölçek toplam puanlarının karşılaştırılması Özellikler n % X ± SD F P Sigara Kullanımı Evet Hayır Alkol kullanımı Hiç Haftada birkaç kez Arada sırada Menstruasyon düzeni Düzenli Düzensiz Menstruasyon Hakkında Bilgi Alma Durumu Evet Hayır 24 7, , ,4 7 2, , , , ± ± ± ± ± ± ± ± ± 36 2,8 p>0.05 0,42 p>0,05 3 p>0,05 3,06 p>0,05 Alışkanlıkları incelendiğinde; %7,2 sinin sigara kullandığı, haftada birkaç kez alkol tüketenlerin oranının %2,1 ve arada sırada alkol kullananların oranının ise %22,5 olduğu belirlendi. Sigara ve alkol kullananlarda PMS ölçek puanı daha yüksek bulundu, ancak gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu (Tablo 1). Günlük yaşamlarında düzenli sebze ve meyve tüketenlerin oranı %48,9, yeterli protein tüketenlerin oranı %23,1, rahatlamak ve gevşemek için dakika zaman ayıranların oranı %47,4 ve haftada en az üç kez hafif beden hareketleri yapanların oranı %31,2 idi. 6

7 Tablo 2. PMS düzeylerine göre PMSÖ alt boyut puan ortalamaları Hafif (n=72) Orta (n=173) Şiddetli (n=88) Alınabilecek Alt Boyut X SD X SD X SD Min. ve max. puan Depresif duygulanım 10,8 ± 3,1 19,4 ± 4,8 27,4 ± 3, Anksiyete 8,1 ± 1,5 12,9 ± 3,6 20 ± 4, Yorgunluk 11 ± 3,1 18,8 ± 4 24,3 ± 2, Sinirlilik 8,9 ± 3,4 14,8 ± 4,1 21 ± 3, Depresif düşünceler 8,9 ± 2,3 15,2 ± 4,6 23,8 ± Ağrı 6 ± 2,2 8 ± 2,6 10,2 ± 2, İştah değişimleri 7,2 ± 2,9 9,5 ± 2,9 11,2 ± 3, Uyku değişimleri 4,6 ± 2 7,5 ± 2,8 10,1 ± Şişkinlik 7,4 ± 3,1 9,4 ± 3,4 11,6 ± Toplam puan 73,2 ± 10,7 116,1± 15,3 159,9 ± 14, Katılımcıların PMSÖ den aldıkları puanlar değerlendirildiğinde; %21,6 sinin (n=72) hafif, %52 sinin (n=173) orta ve %26,4 inin (n=88) ise şiddetli PMS yaşadıkları belirlendi (Tablo 2). Tablo 3. PMS Düzeyi ile Kişide Yarattığı Etkilerin Dağılımlarının Karşılaştırılması PMS Düzeyi Özellikler Hafif Orta Şiddetli Toplam İstatistiksel n % n % n % n % anlamlılık Günlük Yaşamı Olumsuz Etkilenen Etkilenmeyen Sinirlilik ve gerginlik Yaşayan Yaşamayan Derslere Devamda Zorlanan Zorlanmayan ,4 48,6 22,6 76,4 13,9 86, ,4 15,6 47,4 52,6 24,9 75, ,5 12,5 76,1 23,9 36,4 63, ,1 21,9 49,8 50,2 25,5 74,5 X 2 =38,5 P= 0 X 2 = 44 P= 0 X 2 = 10,6 P<0.05 Sınav Sonucu Olumsuz Etkilenen 9 12, , , ,6 Etkilenmeyen 63 87, , , ,4 TOPLAM X 2 = 7,8 P<0.05 Katılımcıların PMS yaşama düzeyi ile kişide yarattığı etki değerlendirildiğinde; Günlük yaşamı olumsuz etkilenenlerin oranı hafif düzeyde PMS yaşayanlarda %51,4 iken şiddetli düzeyde PMS yaşayanlarda %87,5 idi. PMS nedeniyle sinirlilik ve gerginlik yaşayanların oranı hafif şiddette PMS yaşayanlarda %22,6 iken şiddetli PMS yaşayanlarda oldukça fazla %76,1 bulundu. Ayrıca şiddetli PMS yaşayanlarda derslere devamda zorlanma oranı %36,4 ve sınav sonucunun olumsuz etkilenmesi oranı ise 7

8 %30,7 bulundu. Bunlar diğer grupların oranlarından yüksekti. PMS un şiddeti ile kişide yarattığı etkiler karşılaştırıldığında, gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu belirlendi (Tablo 3). Özellikler Sıcak Uygulama / Masaj Sebze ve Meyve Tüketimini Artırma Ağrı Kesici Kullanma Protein Tüketimini Artırma Bitki Çayı Tüketimi Egzersiz Yapma Doktora Başvurma Tablo 4. PMS Düzeyi ile PMS İle Baş Etme Uygulamaların Dağılımlarının Karşılaştırılması PMS şiddeti Hafif Orta Şiddetli Toplam n % n % n % n % ,8 29,2 70,8 29,2 77,8 22,2 83,3 16,7 88,9 11,1 88,9 11, ,7 50,3 56,1 43,9 72,8 27,2 76,9 23,1 84,4 15, ,2 56, ,9 51, ,5 20,5 87,5 12,5 95,5 4, ,6 47,4 59,8 40,2 67,6 32,4 77,8 22,2 84,1 15,9 86,5 13,5 96,7 3,3 İstatistiksel anlamlılık X 2 =13,3 P=0.001 X 2 =4,7 p>0.05 X 2 =19,6 P=0 X 2 =1,7 p>0.05 X 2 =2,6 p>0.05 X 2 =0,7 p>0.05 X 2 =3,1 p>0.05 TOPLAM Katılımcıların PMS ile baş etmede en sık kullandıkları uygulamalar, sıcak uygulama / masaj yapma %47,4, sebze ve meyve tüketimini artırma %40,2, ağrı kesici kullanımı %32,4, hafif beden egzersizleri yapma %13,5 idi (Tablo 4). Şiddetli düzeyde PMS yaşayanlarda sıcak uygulama / masaj yapma (%56,8), ağrı kesici kullanımı (%51,1), protein tüketimini artırma (%25), bitki çayı tüketimi (%20,5) ve doktora başvurma (%4,5) oranları hafif ve orta düzeyde PMS yaşayanlara göre daha fazla idi (Tablo 4). 8

9 Orta düzeyde PMS yaşayanlarda ise sebze ve meyve tüketimini artırma (% 42) ve egzersiz yapma (%15) oranları ise şiddetli ve hafif düzeyde PMS yaşayanlara göre daha yüksek oranlardaydı (Tablo 4). Ağrı kesici kullanımı, sıcak uygulama/ masaj yapma durumları bakımından gruplar arasında istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı fark bulunurken (P=0), diğer yöntemlerin kullanımı bakımından gruplar arasında fark bulunamadı (p>0.05 ) (Tablo 4). Tablo 5. PMS İle Baş Etme Yöntemi İle PMSÖ nin Alt Boyut Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=333) Sinirlik alt boyutu n X ± SD F P Egzersiz Yapma ± p< ± 4.8 Depresif duygulanım alt boyutu n X ± SD F P Sebze meyve tüketimini artırma ± p< ±6.4 İştah değişimleri alt boyutu n X ± SD F P Protein tüketimini artırma ± p< ±3.7 PMS ile baş etme yöntemine göre PMSÖ nin alt gruplarından aldıkları puanlar karşılaştırıldığında; sinirlilik alt boyut puanının düzenli olarak egzersiz yapanlarda daha düşük olduğu ve gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu belirlendi (P< 0.05) (Tablo 5). Depresif duygulanım alt boyut puanı, sebze ve meyve tüketimini artıranlarda anlamlı olarak daha yüksekti (P< 0.05) (Tablo 5). Düzenli olarak protein tüketimini artıranlarda ise iştah değişimleri alt boyut puanı anlamlı olarak daha yüksekti (P< 0.05) (Tablo 5). Diğer PMS ile başa çıkma davranışı ve PMSÖ alt grup puanları arasında ise anlamlı fark bulunamadı. 9

10 TARTIŞMA Çalışmamızdaki katılımcıların menarş yaş ortalaması ülkemizde yapılan bazı çalışma bulguları ( ) ve dünyada bildirilen yaş ortalamaları ile uyumluydu (13). Menarş yaşı İran da 12,9 iken, Norveç te 13,2 dir (2,13-15). PMSÖ den alınan puanlar ile yaş, menarş yaşı ve BKİ ile ilişki bulunamadı. Benzer şekilde Chau ve ark. (1998) (16) çalışmalarında yaş, menarş yaşı, BKİ ile anksiyete, beslenme, depresyon, su retansiyonu arasında anlamlı ilişki olmadığını bildirmişlerdir. Menstruasyon hakkında bilgi sahibi olma oranları çalışmamızda, İnce nin çalışmasında belirttiği orandan daha düşük olarak belirlenmiştir (15). Menstruasyon hakkında en fazla bilgi alınan kaynak anneler ve okuldu. Sağlık personelinden eğitim aldığını ifade edenlerin oranı düşüktü. Katılımcıların, sağlık kurumlarını çok sık kullanmamaları sağlık personeliyle karşılaşma ve bilgi alma oranlarının düşük olmasının nedeni olabilir. Sigara, alkol kullananlarda ve menstruasyon düzensizliği yaşayanlarda, anlamlı bir fark olmasa bile PMSÖ puanları diğer çalışmalar da belirtildiği gibi daha yüksek bulundu (4). Bayram ın çalışmasına benzer şekilde bizim çalışmamızda da katılımcıların sigara ve alkol kullanım oranı düşüktü (17). Katılımcıların yarıya yakını orta şiddette PMS yaşıyordu. Derman ve ark. (4) çalışmalarında şiddetli PMS yaşayanların oranı çalışmamızdan düşük bulunurken, hafif PMS yaşayanların oranı daha yüksek bulunmuştur. Çalışmalar arasındaki bu farklılık grupların ve kullanılan ölçme aracının benzer olmaması ile ilişkili olabilir. Premenstruel dönemde kadınlar psikolojik, davranışsal, sıvı retansiyonu ve somatik belirtiler yaşayabilirler (1,2,4,7,8,9,12,17). Türkiye nin farklı bölgelerinde yapılan çalışmalarda, kadınların premenstrual dönemde çoğunlukla yorgunluk (2,10,13,17), genel fiziksel rahatsızlıklar (2,4,14), sinirlilik ve gerginlik (2,4,6,9,17), duygu durumundaki değişiklikler (2,4,10) ve sosyal geri çekilme (2,10,13,) gibi sorunlar 10

11 yaşadıkları belirlenmiştir. Chau ve arkadaşları da (16) çalışmalarında PMS da en fazla mizaç değişiklikleri, yorgunluk, sinirlilik ve gerginlik yaşandığını bildirmişlerdir. Çalışmamızda diğer araştırma bulgularını destekleyen biçimde katılımcıların en çok sinirlilik ve gerginlik şikâyetleri yaşadıkları ve PMS nedeniyle günlük yaşamlarının önemli oranda etkilendiği belirlenmiştir. Orta düzeyde ve şiddetli PMS yaşayanlarda hafif yaşayanlara göre sinirlilik ve gerginlik düzeyleri daha fazlaydı. Bulgumuz Çetin ve ark.(2), Oksay ve Şahin (13) ve Taşcı nın (14), çalışmalarında belirttikleri oranlarla benzerlik gösterirken, Derman ve arkadaşlarının (4) çalışma bulgularında belirttiği oranlardan daha azdır. Farklığın çalışma yapılan grupların birbirlerinden farklı olması ve diğer stres faktörlerinden kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca katılımcılar Bayram ın (17) da çalışmasında belirttiği gibi yorgunluk ve konsantrasyon zorluğu gibi fiziksel değişiklikler yaşadıklarını da ifade etmişlerdir. PMS un okul başarısı ve okula devamı etkileyen, psiko-sosyal boyutu olan önemli bir sorun olduğu belirtilmiştir (2,14). Çalışmamızda da benzer şekilde özellikle şiddetli PMS yaşayan katılımcıların derslere devam etmekte zorlandıkları ve sınav başarılarının etkilendiği çalışmaya katılan kişilerce belirtilmiştir. Bu etkilenme yaşanan fiziksel ve ruhsal değişiklikler nedeniyle olabileceği gibi ağrı nedeniyle de olabilir. Yapılan çalışmalar beslenme bozuklukları, vitamin, mineral ya da diğer besinlerin yetersizliği, diyette aşırı karbonhidrat alımı, tuz ve kafein tüketiminin PMS ile ilişkili olduğunu ortaya koymuşlardır (4,5,8,9). PMS un düzeltilmesinde diyet önemli bir yer tutmaktadır. Katılımcıların sebze ve meyve tüketim oranı Derman ve arkadaşlarının (4) çalışmasında belirttiği orandan daha düşüktür ve istendik düzeyde değildir. Bunun doğal sonucu olarak da literatürde belirtildiği gibi PMS yaşama yoğunluğu çalışmamızda daha yüksekti. 11

12 Katılımcılar PMS ile baş etmede en sık, sıcak uygulama / masajı kullanıyorlardı. PMS ile birlikte dismenore yaşanması sıcak uygulama / masaj kullanımını artırmış olabilir. PMS ile birlikte dismenore yaşama oranını Derman ve ark. (4) %53.4, Bayram (17) %76 oranında bildirmişti. Çalışmamızda dismenore ayrı ele alınamamasına rağmen PMSÖ ölçeğinin ağrı alt boyutundan alınan puanın fazla oluşu, katılımcıların Derman ve ark. nında (4) çalışmasında belirttiği gibi ciddi oranda dismenore yaşadığını düşündürmektedir. Katılımcıların PMS ile başa çıkmada ağrı kesici kullanım oranlarının yüksek olması da bu durum ile ilişkilidir. Literatürde PMS ile başa çıkmak amacıyla non steroid antienflamatuar (NSAID) kullanımından söz edilmektedir. NSAID lar yoğun olarak ağrı ile baş etmek amacıyla kullanılır (5). Bayram da çalışmasında sıcak uygulama ve ağrı kesici kullanımını en fazla kullanılan yöntem olarak açıklamıştır (17). PMS da iştah değişimi sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Sebze, meyve ve protein tüketimini artırma önemli bir PMS ile baş etme yöntemidir (4,5,9,17) Derman ve ark. (4) süt ve süt ürünleri tüketenlerin kalsiyum alımları fazla olduğu için daha az PMS şikâyetleri yaşadıklarını bildirmişlerdir. Süt ve süt ürünleri kalsiyum içerdikleri kadar protein bakımından da zengindir. Çalışmamızda PMS ile baş etme yöntemi olarak protein tüketimini artırdıkları ve protein tüketimini artıranlarda iştah değişimleri alt boyut puanının daha yüksek olduğu belirlendi. PMS iştah değişimini etkileyerek kadını farkında olmadan protein tüketimine yöneltmektedir. Bitki çaylarının tüketimini artırmak da katılımcıların kullandıkları yöntemlerdendi ve bitki çaylarının birçoğunun diüretik etkiye sahip oldukları bilinmektedir (5). Egzersiz (günde yarım saat her gün 30 dakika tempolu yürüyüş veya orta aerobik egzersiz) doğal endorfin salınmasına neden olduğu için PMS un ve dismenorenin tedavisinde etkili bulunmuştur (3,17). Bizim çalışmamızda egzersiz 12

13 yapma alışkanlığı olanların depresif düşünceler ve sinirlilik alt boyut puanlarının düşük olması da literatürü destekler nitelikte ve endorfin salınması ile ilişkili olabilir. Bayram ın (17) çalışmasında da sedanter bayanların sporculara göre daha fazla PMS şikâyetleri yaşadıkları belirlenmiştir. Çalışmamızda PMS ile baş etme yöntemi olarak egzersizin kullanımı Bayram ın (17) çalışmasındakine benzer şekilde çok azdı. Egzersiz yapma oranı yüksek olsa idi belki de ağrı kesici kullanımı daha düşük olacaktı. Katılımcıların katılımcı olmaları, egzersiz için yeterli zaman ayırmamaları ve kaldıkları ortamların egzersiz yapmaya uygun olmaması egzersiz yapma oranını azaltıyor olabilir. Sonuç olarak; çalışmamızda katılımcıların beslenme ve egzersiz konusunda beklenilen düzeyde olmadıkları ve bunun PMS yaşama şiddetini artırdığı belirlendi. Katılımcılar PMS ile baş etme yöntemlerini daha çok dismenore ile baş etme amacıyla kullanıyorlardı. Sağlık personelleri üniversitelerdeki kız öğrencilere, PMS yaşama şiddetini azaltmak için neler yapabilecekleri konusunda eğitimler yapmalıdır. Ayrıca gelecekte, PMS de kullanılan yöntemlerin etkinliğini değerlendiren çalışmalar sağlık personelleri tarafından yapılmalıdır. 13

14 17. Bayram KAYNAKLAR 1. Gençdoğan B. Premenstrual sendrom için yeni bir ölçek. Türkiye de Psikiyatri. 8(2): Çetin SK. Akdeniz F. Tamar M. Depresif Bozukluk tanılı genç kızlarda adet öncesi belirti dağılımı ve şiddeti. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6: Ismail K. O Brien S. Premenstrual syndrome. Current Obstetrics-Gynaecology. 15: Derman O. Kanbur NÖ. Tokur TE. Kutluk T. Prementrual syndrome and associated symptoms in adolescent girls. European journal of Obstetrics-Gynecology and Reproductive Biology. 11: Indusekhar R. Umsan S B. O Brien S. Psychological aspects of premenstrual syndrome. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 21(2): Danacı AE. Taşkın EO. Kotlan SO. Uyar Y. Premenstrual disforik bozukluk semptomatolojinin adet döngüsüyle ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2(1): Campagne DM. Campagne G. The Premenstrual syndrome revisited. European journal of Obstetrics-Gynecology and Reproductive Biology. 130: Daugherty JE. Treatment Strategues for premenstrual syndrome. Am Fam Physician.58 (1): Andrzej M. Diana J. Premenstrual syndrome:from etiology to treatment. The European Menopause Journal Maturitas. 55 : Adıgüzel H. Taşkın E O. Danacı A E. Manisa İlinde Premenstrüel Sendrom Belirti Örüntüsü ve Belirti Yaygınlığının Araştırılması. Türk Psikiyatri Dergisi.18(3): Müderris İİ. Gönül A S. Sofuoğlu S. Taşçı S. Bayatlı M. Genç kadınlarda premenstrual disforik bozukluk prevelansı. Klinik Psikiyatri. 2: Karadağ F. Adet Öncesi Disforik Bozukluk. Psikiyatri dünyası, 5: Oksay ÜY. Şahin NH. Genç kızların premenstrual sorunları. Sağlık ve Toplum.14(4): Taşcı K D. Hemşirelik öğrencilerinin premenstrual semptomlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 5 (6): İnce N. Adolesan dönemde premenstruel sendrom. T Klin J Med Sci. 21: Chau J. Chang AM. Chang A. Relationship between premenstrual tension syndrome and anxiety in chinese adolescents. Journal of adolescent health. 22: G O. Sporcuların premenstrual sendrom yönünden sedanter bayanlarla karşılaştırılması. Bakırköy Tıp Dergisi.3 (3): ,