SAĞLIK KURUMLARINDA ÖRGÜTSEL DAVRANIŞA GİRİŞ

Transkript

1 SAĞLIK KURUMLARINDA ÖRGÜTSEL DAVRANIŞA GİRİŞ Örgütsel yapının oluşumu, devamlılığı ve güçlendirme çalışmaları, örgütsel verimlilik açısından oldukça önemlidir. Bireysel olarak davranış, çevreden gelen uyarıcılara insanların verdikleri tepkilerdir. Örgütsel davranışlar ise, örgüt içindeki faaliyetlerin sürdürülmesi esnasında sergilenen davranışları ifade etmektedir. Örgütsel Davranış; insanların bir kuruluş içerisinde çalışanların ne yaptıklarını ve çalışan davranışlarının kuruluşun performansını nasıl etkilediğini açıklamaya çalışan bir alandır. Örgütsel davranış; iş, çalışma, işe gelmeme, personel devir hızı, verimlilik, bireysel performans ve yönetim ile ilgili davranışlar üzerinde yoğunlaşır. 1

2 Ayrıca örgütsel davranış; motivasyon, liderlik davranışı ve güç, bireylerarası iletişim, grubun yapısı ve süreçleri, tutum geliştirme ve algı, değişim süreçleri, iş tasarımı iş stresi gibi konuları da incelemektedir. Örgütsel davranış alanına, psikoloji, sosyal psikoloji, sosyoloji ve antropoloji disiplinlerinin katkısı çoktur. Örgütsel Davranış; örgüt içindeki insan davranışlarının yapı, teknoloji ve dış sosyal sistemle ilişkisini inceleyen disiplindir. Örgütsel davranış analiz edildiğinde üç önemli faktör önem taşır. Bu faktörler; birey, grup örgüttür. Örgütsel davranışın temel amacı, çalışanların davranışlarını anlamak, kontrol etmek ve buradan elde edilen verilerden yararlanarak çalışanların çalışma koşullarını iyileştirmek, örgütün verimliliğini ve etkinliğini yükseltmektir. Aşağıda örgütsel davranışla ilgili bazı temel kavramlar incelenmiştir. Bunlar; örgütlerde çeşitlilik, örgütsel sessizlik, örgütsel adalet, duygusal zeka, örgütsel vatandaşlık, örgütsel bağlılık, örgütsel güven, örgütsel yabancılaşma, örgütsel sinisizm, kurumsal imaj, örgüt iklimi, örgüt kültürü kavramı, 2

3 Aşağıda örgütsel davranışla ilgili bazı temel kavramlar incelenmiştir. Bunlar; işte monotonluk, yönetime katılma, örgütlerde disiplin ve disiplin gerçekleştirmede dikkate alınması gerekenler, örgütlerde yönetsel yetkenin irdelenmesi ve ast üst ilişkilerinin iyileştirilmesi, motivasyon, önderlik (liderlik), örgüt geliştirme, çatışma yönetimi, stres yönetimi, Aşağıda örgütsel davranışla ilgili bazı temel kavramlar incelenmiştir. Bunlar; zaman yönetimi, iş güvenliği ve işçi sağlığı, yeteneklerin yönetimi, örgütsel değişim'dir. Örgütlerde Çeşitlilik Yüzeysel Çeşitlilik: Yaş, din, dil, ırk, etnik köken, cinsiyet, sakatlık gibi kolaylıkla algılanabilen özelliklerdeki farklılıklardır Örgütlerde Çeşitlilik Derin Çeşitlilik: İnsanların birbirlerini tanıdıkça keşfedecekleri ve benzerliklerini saptamakta giderek daha önemli hale gelecek olan; değerler, Kişilik çalışma tarzı gibi konulardaki farklılıklardır. 3

4 Örgütlerde Çeşitlilik Çeşitlilik yönetimi: Örgütün tüm kademelerini kapsayan, sürekli bir çaba olmalıdır. Grup yönetimi, işe alım, işe tutma ve geliştirme süreçlerinin her biri, çeşitliliği, şirketin rekabet avantajı sağlama konusunda avantaja çevirecek şekilde yönlendirebilir. Tüm çalışanların bakış açılarını içerecek şekilde tasarlandıkları sürece, çeşitlilik iklimini iyileştirmek için farklı politikaların kullanımı faydalı olabilir. Örgütsel Sessizlik Örgütsel sessizlik diye tanımlanan ve örgüt açısından genel anlamda olumsuz görülen bu olgunun karşıtı örgütsel ses olarak ifade edilebilir. Bu kapsamda örgütsel sesi tanımlamak gerekirse; çalışanların görüşlerinin, düşüncelerinin, fikirlerinin ve sahip olduğu bilgilerin istekli olarak örgütün faaliyetlerine katkı sağlamak amacı ile vurgulanarak ifade edilebilmesidir. Örgütsel Sessizlik Bu olgu güçlü ve etkili bir değişimin önemli bir kaynağıdır. Üst yönetimin çalışanların düşüncelerine ve önerilerine önem vermesi, faaliyetler ile ilgili yaşadıkları sorunları dile getirmeleri için onları teşvik etmesi ve bunun sonucunda çalışanların değişimde etkili olduklarına inanmaları, örgütsel sesin artmasına ve olumlu etkilere sebep olacaktır. Örgütsel Adalet Örgüt içerisinde; ücretlerin, ödüllerin, cezaların ve terfilerin nasıl yapılacağı, bu tür kararların nasıl alındığı ya da alınan bu kararların çalışanlara nasıl söylendiğinin, çalışanlarca, algılanma biçimidir. 4

5 Duygusal Zeka Duyguları hissetmek, düşünceleri desteklemek için duyguları ortaya koymak, duygusal bilgi ve duyguları anlamak, zihinsel ve duygusal gelişimi artırmak için duyguları etkilice yönetme yeteneğidir. Genel olarak duygusal zeka; duyguları tanımayı, duyguları kullanmayı, duyguları anlamayı duygularla başa çıkmayı içermektedir. Örgütsel Vatandaşlık Örgütün biçimsel ödül sistemince doğrudan ve açık bir biçimde tanınmayan, fakat bir bütün olarak ele alındığında organizasyonun fonksiyonlarını verimli bir biçimde yerine getirmesine yardımcı olan, gönüllülüğe dayalı davranışlardır. Örgütsel Bağlılık Örgütsel bağlılık; işgörenlerin örgüt içinde kalma isteği, örgütün amaç ve değerlerine olan bağlılığı olarak tanımlanmaktadır. Örgütsel Güven Bir işverenin içindeki güven ve destek hissi olup işverenin açık sözlü olacağı ve taahhütlerini yerine getireceği inancını ifade etmektedir. Örgütsel bağlılık, işgörenin gelecekte işletmede kalma arzusunun bir ölçüsü olmaktadır. 5

6 Örgütsel Yabancılaşma İşyerindeki doyumsuzluklar, şikayetlerin giderilememesi, keyfi ve özel davranışlar ve bunlara bağlı olarak gelişen düşmanlık duyguları gibi faktörler de çalışanların örgüte karşı yabancılaşmalarına neden olabilmektedir. Örgütsel Sinisizm Bir kişinin çalıştığı örgüte yönelik geliştirdiği, bilişsel, duygusal ve davranışsal boyutları içeren negatif bir tutumdur. Bunların yanı sıra; örgüt yapılarında eksik güçlerin hissedilmesi, yalnızlık, yönelimsizlik ve işe bağlılığın azalması gibi durumlar bir işgörenin iş dünyasında önemli olduğunda işgören örgüte karşı yabancılaşabilmektedir Kurumsal İmaj Kurum ve kuruluşların kamuoyunda nasıl bilindiklerine, tanındıklarına veya algılandıklarına ilişkin genel yargılar bulunur. Bu yargılar, kurum imajını oluşturur. Kurumsal imaj, kurum ve kuruluşlara diğer kurum ve kuruluşlardan üstün veya farklı tarafları olduğu izlenimi verdiğinden dolayı önemli avantajlar sağlar. Örgüt İklimi Örgüt iklimi, örgüt kültürünün organizasyon içinde yarattığı hava ya da atmosferdir. Örgüt iklimi, çalışanların çeşitli uygulamalara ve yöneticilerin davranışlarına ilişkin algılamaları sonucu oluşan psikolojik çevreyi ifade eder. 6

7 Örgüt Kültürü Kavramı Örgüt kültürü kavramı, kurum kültürü, şirket kültürü ya da işletme kültürü ile eş anlamlıdır. Bir organizasyonda ya da işletmede, insanla ilgili herşey örgüt kültürüdür. İşletmelerde amaçları destekleyen ve hedeflere ulaşmayı sağlayan bir ortam, bir sistem oluşturulmaya çalışılır. Örgüt Kültürü Kavramı politika ve stratejiler, çalışma ilkeleri, roller, tutum ve davranışlar, gelenekler bu sistemin parçalarıdır. Bunlar işletme için bir kimlik oluşturur. İşletmenin her bir üyesinin uyum göstermesinin beklendiği bu kimlik örgüt kültürüdür. İşte monotonluk Bir işin aynı tempoda ve sürekli tekrarlanarak yapılmasının verdiği yorgunluk ve bıkkınlık durumlarına monotonluk adı verilir. İşleri özelliklerine göre otomatik, yarı otomatik ve otomatik olmayan işler diye üç gruba ayırabiliriz. İşte monotonluk Monotonluğun belli başlı nedenleri vardır: a) İşin özellikleri b) İşçinin monotonluğa karşı duyarlılığı c) İş yerinin manevi ortamı d) İşçinin psikolojik durumudur. Devamlı ve çok dikkat isteyen işler sıkıcı ve daha monotondur. 7

8 Yönetime Katılma Yönetime katılma iki şekilde tanımlanır: Birincisi ekonomik anlamıyla katılma (işletmenin karları üzerinden bir pay vermeyi taahhüt etme), ikincisi ise politik anlamda katılma (kamu işlerinin yönetimine demokrasi gereği doğrudan katılmadır). Yönetime Katılma Yönetime katılma tanımından da anlaşılacağı üzere üç önemli özellik taşır : a) Bir örgütün alt yönetim kademelerinin veya iş görenlerin örgüt politikası ve yönetimi konusundaki kararlara katılmaları b) Katılanların böyle bir yönetim türü ile psikolojik gereksinimlerini tatmin edecekleri bir demokratik ortama kavuşmaları c) Yönetici ile iş gören arasında bir diyalog ve iş birliğini gerçekleştirerek örgütün yönetsel etkinlik ve verimliliğe kavuşturulmasıdır. Örgütlerde Disiplin ve Disiplin Gerçekleştirmede Dikkate Alınması Gerekenler İnsan alışkanlık ve davranışlarından dolayı ortaya çıkan zarar ve kayıpları gidermek, arzu edilen davranış ve alışkanlıkları kazandırmak son derece güç bir iş olduğundan disiplin şarttır. Alışkanlık kişiliğin bir parçası ve onun bazı hallerinin bir parçası olabilir. Örgüt için yararlı olan davranış biçimlerinin alışkanlık haline gelmesi ve uygulanmasına disiplin denir. Örgütlerde Disiplin ve Disiplin Gerçekleştirmede Dikkate Alınması Gerekenler İyi bir disiplin için her kural ve koşul örgüt üyelerinin hepsine aynı şekilde uygulanmalı, kurallar örgütün amaç, çıkar ve gereksinimlerine uygun olmalıdır. Disiplini bozan ancak fazla zararlı sonuçlar doğurmayan davranışlara ilk önce müsamaha göstermeli, anlayışla karşılanmalı fakat sürekli tekrarlandığı zaman gereken önlemler alınmalıdır. 8

9 Örgütlerde Disiplin ve Disiplin Gerçekleştirmede Dikkate Alınması Gerekenler Disiplin bir alışkanlık ve bir sabır işidir. İyi bir disiplin insanların devamlı ve düzenli hareket etmelerini, tavır ve davranışlarının düzelmesini, işin kalite ve miktarının artmasını, insanların yönetimlerinin kolay olmasını iş görme arzu ve morallerinin yerinde olmasını sağlayan türleri vardır. Bunların başında güvene dayanan yetki gelir. Motivasyon İnsanı harekete geçiren ve hareketlerinin yönlerini belirleyen, onların düşüncelerini, umutlarını, inançları, kısaca arzu ihtiyaç ve korkularıdır. Disiplin, örgütlerde yönetsel yetkenin irdelenmesi ve ast üst ilişkilerinin iyileştirilmesini sağlar. Önderlik (Liderlik) Önderlik; bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilme ve bu amaçları gerçekleştirmek için harekete geçen bilgi yeteneklerin toplamıdır. Önder amaçları, davranışları ve idealleri ile grupları yönlendirir. Önderlik (Liderlik) Yapılan araştırmaların bir çoğunda ortak olan özellikler olarak üstün zeka, analiz ve sentez yapabilme kabiliyeti, düşüncelerini iyi bir biçimde aktarabilme yeteneği, amaçlara karşı sebatkarlık tüm önderlerde görülen ortak niteliklerdir. Önderlerin davranış biçimleri çok çeşitlidir. 9

10 Örgüt Geliştirme Örgüt geliştirme, örgütün çevresinde ve içinde meydana gelen değişimler nedeniyle değişim ve gelişimleri örgütlere yeniden uymalarını sağlama çalışmalarının tümünü kapsayan faaliyetlere verilen addır. Çatışma Yönetimi Bir örgütte çatışma bireylerin ve grupların birlikte çalışma sorunlarından kaynaklanan ve normal faaliyetlerin durmasına veya karışmasına neden olan olaylara çatışma denir. Çatışmanın nedenleri çok farklıdır. Bunlar genel olarak; a) Örgüt içi bağımlılıkların meydana getirdiği çatışmalar. b) Amaçlarda farklılıkların doğurduğu çatışmalar c) Algılama farklılıklarından ortaya çıkan çatışmalar'dır. Stres Yönetimi Her örgüt yapılan işe, kullandığı teknolojiye, çevresel koşullara, üyelerinin eğitim ve deneyimlerine, örgüt içi gruplaşmalara, çatışmalara, örgütün yarattığı iklime ve öteki etmenlere göre stres kaynakları geliştirir. Zaman Yönetimi Amaçlara ulaşmak, yapılan işleri denetlemek, kişinin kendi motivasyonunu geliştirmek açısından önemli görülen kişisel performansı geliştirme tekniğidir. Örgütlerde ortak olan nedenlere bağlı stres kaynaklarının yanında yalnızca örgüte ya da yalnızca o işten kaynaklanan stresli durumlarda vardır. 10

11 İş güvenliği ve İşçi Sağlığı İş Güvenliği: İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacıyla güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken önlemler dizisine "İş Güvenliği" denir. İşçi Sağlığı: Bütün mesleklerde çalışanların sağlıklarını sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en üst düzeyde tutmak, çalışma koşullarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak üzere kurulmuş bir tıp dalıdır. Yeteneklerin Yönetimi Yetenek Yönetimi, şirketin karşılaşacağı zorluklarla baş edebilmesi ve stratejilerini hayata geçirerek hedeflerine ulaşabilmesi için ihtiyacı olan yetenekler ile sahip olduğu mevcut yetenekleri arasındaki boşluğu sistematik olarak kapatmaya çalışan, merkezinde insan kaynağı nın yeraldığı bir yönetim sürecidir. Örgütsel Değişim Örgütün planlı veya plansız olarak bir ortamdan başka bir ortama dönüşmesi, kültür, teknoloji, yapı gibi örgütün bir ya da daha fazla alanlarında dönüşümün gerçekleşmesi olarak tanımlanır. Sonuç olarak, örgütsel davranış, örgütün verimliliğini geliştirmek üzere bireylerin, grupların ve yapıların örgüt içerisindeki davranışlara olan etkisini araştıran bir daldır. Sağlık çalışan davranışları da sağlık kurumunun verimliliği için oldukça önem taşımaktadır. TEŞEKKÜRLER Doç. Dr. Elif DİKMETAŞ YARDAN 11